Nederland even één groot afkickcentrum
De NOS gaat vol gas, maar met een begrenzer
23
WK voetbal
PZC
zaterdag 25 mei 2002
Dit jaar géén Oranjetaferelen op de campings.
foto Jasper Juinen/ANP
Geen zinderende spanning.
Geen fabrieken die op halve
kracht draaien. Geen stampvolle
kroegen-met-breedbeeld. Niet
eens een penaltysyndroom. Ne
derland moet verplicht afkicken
nu Oranje voor het eerst in veer
tien jaar een toptoernooi mist.
Een land vol ontwenningsver
schijnselen zoekt een houvast.
„Straks juichen we allemaal voor
de underdog."
Intrigerende stelling: tijdens een
groot sportspektakel als het WK-
voetbal schieten de echtscheidings
cijfers omhoog. Een opgeklopt fabel
tje? Of de waarheid? Sportsociologe
Annelies Knoppers, docente aan de
Universiteit Utrecht, waagt zich niet
aan boude uitspraken. „Je hoort dat
verhaal vaak. Het is bijna een soort
volkswijsheid. Maar ik heb nog nooit
koele cijfers gezien."
Niemand die dus kan voorspellen of
een WK zonder Oranje veel huwelij
ken zal redden. Maar vergelijkings
materiaal uit het buitenland doet ver
moeden dat ons land veel gebroken
harten bespaard blijft. „Volgens on
derzoeken in de States is er na grote
American football-wedstrijden veel
meer huiselijk geweld. De EHBO-
posten stromen vol met vrouwen. Nie
mand weet precies de oorzaak. Maar
wellicht laat de agressie op het veld,
gecombineerd met drank, alle echte
lijke problemen exploderen."
Vredige zomer
Minder kapot gegooid servies en min
der knallende ruzies: Nederland
wacht een vredige zomer. Maar ook
een saaie zomer. Geen koude rillingen
bij het volkslied. Geen wildvreemden
die elkaar na een bloedstollende ver
lenging platknuffelen. Geen nationa
le discussie over SeedorfDe bittere
eliminatie van Oranj e berooft een hele
natie van een vloedgolf aan emoties.
Wat nu? Het wordt nog een hele toer
om De Grote Leegte op te vullen,
vreest Knoppers. „We zullen ons leven
anders moeten ordenen. We zijn niet
meer gezamenlijk supporter van één
team. Het patroon kan alle kanten op.
Of we gaan gevarieerd kijken, pikken
er de leukste wedstrijden uit. Of we
kiezen massaal voor de underdog die
de ene na de andere favoriet velt. Plot
selinge helden doen het altijd goed."
Massaal achter de reuzendoder. Leuk,
vooral voor de liefhebber. Maar het
kan de ravage voor de Nederlandse
moneymakers nooit goedmaken. De
tactische grollen van Louis van Gaal
in Ierland boorden de zakenwereld
tientallen, zo niet honderden miljoe
nen door de neus. Containers vol
oranje-prullaria konden de vergrui-
zer in. Vooral de reclamebranche is
één van de grote verliezersDe Ster re
kende vorig jaar nog likkebaardend
op zeer lucratieve tv-blokken tijdens
het WK. Zeker na de recordwinst van
Euro 2000. In de rust van de halve fi
nale tussen Nederland en Italië tou-
cheerde'Loekie' 70.000 euro per halve
minuut. Na de uitschakeling van
Oranje wacht volgende maand nog
slechts een aalmoesHet maximale ta
rief blijft steken op 27.500 euro (fina
le). Een fikse aderlating. „We lopen
zes tot zeven miljoen mis", biecht
Ster-directeur Julius Minnaar op.
„Een grote financiële klap. Het en
thousiasme van de adverteerders is
stukken minder. Nederland speelt
niet en dat heeft een enorme invloed."
Zo'n grote impact dat de Ster, zowat
voor het eerst sinds de stomme film,
campagne moest voeren om de eigen
blokken te slijten. Reclame voor re
clame. Bizar. Minnaar: „We móésten
de beleving wel aanwakkeren. Want
we willen de zendtijd vullen. Dat is
gelukkig nog aardig gelukt. De finale
is bijna uitverkocht, de rest gaat de
goede kant op." Hoewel er altijd on
verkoopbaar spul zal overblijven.
Chma-Costa Rica: letterlijk een blok
aan het been. „Zo'n wedstrijd komt
hier 's morgens op het scherm. Dan
kun je echt geen toptarief vragen.
Duizend euro, dat is het wel."
De reisbureaus hebben veel minder
kopzorgen. Stiekem wordt handen
wrijvend de zomer afgewacht. Eigen
lijk heeft een Oranje-loos WK alleen
maar voordelen. Het vakantiegedrag
van de Nederlander volgt een over
zichtelijk patroon: ruim van te voren
boeken en weinig annuleringen. Dat
is nogal anders als heel het land ze-
nuwpillen slikt voor de buis. „Bij een
groot toernooi regent het last-minute-
boekingen", weet Mirjam Dresmé,
zegsvrouwe van de ANVR, koepel van
de Nederlandse reisbranche.Mensen
wachten tot het allerlaatste moment
of Oranje doorgaat. Ze durven niet op
vakantie te gaan uit angst dat ze daar
geen beelden van hun jongens zullen
ontvangen. En dus passen ze hun
schema aan."
Sabbatjaar
Niettemin zullen ook de touropera
tors moeten wennen aan het sabbat
jaar dat het Nederlands elftal zich
permitteert. Het brede scala aan WK-
reizen, zoals bijvoorbeeld in 1998
En géén hossende menigten.
foto Phil Nijhuis/GPD
naar Frankrijk, is versmald tot wat
verdwaalde li jnvluchten naar het Ver
re Oosten. Alleen de ware voetbalfa
naat zal nu nog in de ijzeren vogel
stappen. Dresmé: „Je vliegt niet zo
maar voor een weekendje naar Zuid-
Korea of Japan. Dat snappen tour
operators natuurlijk ook. Ze hebben
ongetwijfeld heel weinig op die route
ingekocht." En dat is maar goed ook.
Vooral de Nederlandse boeren danken
hogere machten dat Kluivert en co in
Dublin kans op kans verprutsten. In
Zuid-Korea is immers mond- en
klauwzeer uitgebroken. De schade
was niet te overzien geweest als dui
zenden Oranje-gekken het virus had
den meegenomen. „Dat had wel eens
op een ramp kunnen uitlopen. Zo erg
is die uitschakeling nog niet."
Isoleercel
Roep dat laatste niet in de kroeg-met-
breedbeeld, volksbuurt of bierfa-
briek. Het Grote Trauma is nog steeds
niet verwerkt. De verstokte Oranje
fan herrijst pas weer nadat het laatste
fluitje in de finale heeft geklonken.
Wat niet betekent dat iedereen in juni
de isoleercel induikt. Want zelfs een
trauma heeft grenzen. „Voetbal is en
blijft een volkssport", zegt sportso
ciologe Annelies Knoppers ten over
vloede, „Dus zullen de mensen straks
toch in groten getale wedstrijden
gaan kijken. Alleen zal één cruciale
factor grotendeels ontbrekende emo
tie. De massa kan zich niet associëren
met het nationale team. De spanning
wordt niet opgevoerd, er worden geen
verwachtingen gecreëerd, er is minder
opwinding. Dat hele proces, dat we in
de sociologe'framing' noemen, ont
breekt."
Of de sympathieke Belgen zouden
voor een daverende stunt moeten zor
gen. „Dan hebben we toch nog een
gezamenlijke favoriet. Plaatsvervan
gend nationalisme. Want een voetbal
fan moet natuurlijk altijd ergens vóór
zijn."
Roel Wiche
Van Nijnatten: „We hadden het hele
WK wat graag Van Nistelrooy gevolgd.
Hij had tot speler van het toernooi kun
nen uitgroeien. Voor hem is het echt drama-
'1Sch dat Oranje zich niet heeft gekwalifi-
Hadden, als, dan. Het blijft bitter dat het
Nederlands elftal er niet bij is in Japan en
Zuid-Korea. Chris vanNijnatten, chef voet
bal bij Studio Sport, proefde rond de oefen
wedstrijd van Oranje tegen de VS, on
langs in Boston, zelf het chagrijn. „Er is
■jog steeds een kater en die hebben wij ook.
w zijn investeringen gepleegd in de ver
wachting dat Nederland zou gaan. Tot Dub-
•mging iedereen daar ook vanuit. Ik las in
HA Today een prikkelend zinnetje in het
verslag over dat oefenduel. Dat zinnetje is
1 niij blijven hangen. 'Het Nederlands elf-
lal, een team dat er op de een of andere ma-
nier in is geslaagd om zich niet te plaatsen
voor het WK'. Zo is het natuurlijk ook. Men
snapt daar niets van in het buitenland.
Met het WK voor de deur probeert Van Nij
natten die negatieve bijgedachten te elimi
neren. „Je moet het uiteindelijk accepteren.
In sport kun je verliezen, ook als je eigenlijk
beter bent. Het is wel sterk van invloed dat
Oranje er niet bij is. Het bepaalt met welke
inzet, hoeveel personeel je gaat werkenWat
voor programma's je brengt. En de sfeer is
een stuk minder."
Verslaggever
Voor de manier waarop Studio Sport het
WK in de huiskamer brengt, heeft de absen
tie van Oranje flinke consequenties. Zo
gaan er wel zeven commentatoren - Theo
Reitsma doet het openingsduel en de finale -
naar het WK, maar niet één verslaggever.
,We hadden er twee willen sturen. Maar wat
is het rendement? Dat is beperkt. In samen
spraak met de hoofdredactie hebben we be
sloten om ze thuis te houden." Dat levert al
gauw een besparing op van twee tot drie ton,
rekent Van Nijnatten voor. „Dat geld sparen
we liever uit voor het eerstvolgende EK. Ik
hoef niet uit te leggen dat het de komende
jaren geen vetpot zal zijn bij de media. Het is
inleveren geblazen.
Over de financiële kant van de zaak wil Van
Nijnatten zich niet al te druk maken. „Daar
is een andere afdeling mee bezig. Ik ben chef
voetbal, ik moet het toernooi journalistiek
benaderen. Ik had het ook mooi gevonden
als er veel reclame was verkocht rond de
wedstrijden van Oranje, hoewel de NOS
daar maar een beperkt deel van krijgt.
De kijker zal desondanks op zijn wenken
worden bediend, belooft Van Nijnatten.
„Ieder nadeel heeft zijn voordeel", para
fraseert hij nog maar eens Johan Cruijff
„Voor ons is het een journalistieke uitda
ging om de kwaliteit van de uitzendingen zo
hoog mogelijk te krijgen. Alle wedstrijden
komen live op tv en op wedstrijddagen is er
's avonds op prime-time een anderhalf uur
durend programma waarin de hoogtepun
ten ruim aan bod komen."
„Een lange samenvatting van de belang
rijkste wedstrijd, een historisch blok en
korte reportages. Twee vaste duo's presen
teren: Humberto Tan met Wim Rijsbergen
en Tom Egbers met Youri Mulder. Er zullen
weinig tot geen studiogasten zijn, alleen als
daar een nadrukkelijke aanleiding voor is.
Pas vanaf de achtste finales zullen we pro
beren elke wedstrijd in perspectief te plaat
sen. In die poules heeft dat nog weinig zin.
Cruijff zal vier keer te zien zijn om de balans
op te maken, terug te blikken, trends te sig
naleren en eventuele incidenten te duiden.
Al met al denk ik dat het in die avonduren
een heel aardig programma oplevert. Een
programma met heel veel beelden en na
drukkelijk geen talkshow."
Hij is niet bang dat de belangstelling zonder
Oranje erg zal tegenvallen. „Er zijn straks
genoeg mooie dingen te zien. Echte liefheb
bers gaan naar die wedstrijden kijken, dat is
klaar. Als het toernooi vordert worden dat
er meer. En in het beslissende stadium zijn
het er nog meer. Maar volle voetbalcafés zul
je weinig te zien krijgen."
Oefenduel
De veelgehoorde opvatting dat het mis
schien wel goed is dat Oranje eens een keer
op een groot voetbaltoernooi ontbreekt,
wordt niet door Van Nijnatten onderschre
ven „Ik denk niet dat het zo werkt. Het kan
juist heel negatief doorwerken. USA Today
schreef dat van de echte voetballanden Ne
derland de grootste afwezige is. Je naam
lijdt eronder.
Ik sprak voor het oefenduel van Nederland
tegen de VS Jacques Hermans, die voetbal-
coach is op de universiteit van Cincinnatti.
„Ik hoop wel dat Oranje wint, want anders
beginnen mensen zich hier af te vragen wat
ze eigenlijk met een Nederlandse coach
moeten."
Topsport is keihard en dat geldt ook voor de
journalisten die het moeten verslaan, weet
Van Nijnatten uit eigen ervaring. „Neder
landse verslaggevers zullen daar merken
dat ze een land vertegenwoordigen dat niet
meedoet. Het zal voor hen veel moeilijker
zijn om overal bij te komen".
Ook zonder eigen verslaggevers ter plaatse
zal Studio Sport een journalistiek verant
woord product afleveren, belooft Van Nij
natten. „Met Oranje erbij zouden we alles
uit de kast hebben gehaald. Nu gaan we ook
vol gas, maar met een begrenzer." Hij ver
heugt zich er op, vanwege het werk en als
liefhebber. „En", relativeert hij de gevolgen
van de afwezigheid van Oranje toch nog
maar een keer, „nu slaap ik lekker elke
nacht thuis. Anders had ik een maand daar
gezeten."
Jos Pak
