Het voelt als
een ijzeren bal
De weldoener van Krusevac
Elektronisch
Toezicht
Ziekenhuis voor
geboortestad
zaterdag 18 mei 2002
Sinds 1995 kun je öok thuis in
de vak zitten. In dat jaar werd
in een aantal provincies een proef
begonnen met zogenoemd 'Elek
tronisch Toezicht' (ET). Het is een
alternatief voor gevangenisstraf.
Iemand die onder ET staat, krijgt
een zendertje om: een enkelband.
De gestrafte mag slechts op afge
sproken tijden het huis uit; om te
werken bijvoorbeeld, of om een
opleiding te volgen. Wie zich niet
aan de regels houdt, loopt het risi
co alsnog in de gevangenis te be
landen. Sinds 2000 kan in alle ar
rondissementen ET door rechters
worden opgelegd. Hoe zijn de er
varingen? Kees uit Middelburg:
„Het was voor mij een uitkomst."
Kees (2 2kon vanuit zijn woning de
geur van verse kadetjes van de
bakker aan de overkant opsnuiven.
Een tantaluskwelling. Want hij kon er
niet heen omdat de winkel net buiten
het bereik van de zender viel.
Laatst zat de j onge hond van de 31 -j a-
rige Ellie uit Den Bosch met zijn kop
vast in het tuinhek. Zij er naartoe om
het beestje te helpen. Onmiddellijk de
reclassering aan de telefoon. ,,'Waar
was je?!vroegen ze. Hadden ze net
van de controlepost gehoord dat het
signaal was weggevallen!"
Kees en Ellie: twee veroordeelden die
ET kregen.
Op jaarbasis gaan er in Zeeland tus
sen de twaalf en vijftien veroordeel
den 'aan de band'. Te weinig, vindt re-
classeringswerker Ton Haverkamp.
En hoe dat komt? Daar heeft hij geen
verklaring voor. Bij het Openbaar Mi
nisterie in Middelburg hebben ze de
verklaring wél. Volgens woordvoer
ster Esther Boot kleven er aan dat
Elektronisch Toezicht zoveel mitsen
en maren dat slechts een betrekkelijk
gering aantal veroordeelden aan de
ketting wordt gelegd.
Verwachting
Ellie kreeg anderhalf jaar gevange
nisstraf na een overtreding van de
Opiumwet. Ze ging in hoger beroep,
maar kreeg er toen nog een half jaar
bijHaar detentie werd even uitge
steld omdat ze in verwachting was
van haar tweede kind, maar een paar
maanden na de bevalling moest ze
echt de cel in. Een half jaar heeft ze in
de gevangenis gezeten. Daar hoorde
ze over de mogelijkheid van Elektro
nisch Toezicht. „Dat leek me ideaal
omdat ik twee kinderen hebGelukkig
had ik voor hen goede opvang thuis
maar het is natuurlijk een ramp als je
je kinderen moet achterlaten."
Ellie loopt vanaf december vorig jaar
met een enkelbandje om. Eind deze
maand gaat het er af. Dan zit de straf
erop. Zij ervaart Elektronisch Toe
zicht als een prima straf. „Want ik ben
een echte huismus."
Kees uit Middelburg liep tegen politie
en Justitie op, nadat hij uit geldnood
een reeks inbraken had gepleegd. Zijn
omstandigheden en toekomstper
spectief waren van dien aard, dat de
reclassering hem voordroeg voor ET.
„Met het oogpunt hem uit de bajes te
houden en zo criminele besmetting te
voorkomen", licht Ton Haverkamp
van de reclassering in Zeeland toe.
Zo kon het gebeuren dat Kees voor de
maximale periode van 180 dagen aan
de leiband werd gelegd. Daar boven
op kreeg hij nog eens 240 uur werk
straf.
„Het was voor mij een uitkomst", stelt
de Middelburger vast. „Ik heb een re
latie, een baan en een opleiding erbij.
Als je voor acht maanden de bak in
moet, want dat stond er tegenover,
moet je toch een hoop weggooien."
Ellie heeft de gevangenisperiode als
'een hel' ervaren. „Ik dacht alleen
maar: hier moet ik zo snel mogelijk
weg. Ik wilde naar huis, naar mijn
man en kinderen! Toen ik van ET
hoorde, heb ik meteen een aanvraag
ingediend om de rest van de straf in
ET om te zetten."
Ze loopt nu al ruim vier maanden met
een bandje om haar enkel. „Ik ben
graag thuis, dus voor mij is het ideaal.
En je kunt het bandje goed onder een
lange broek verbergen. Niemand
hoeft het eigenlijk te wetenPas gele
den moest ze voor een operatie naar
het ziekenhuis. „Op de operatiekamer
vroegen ze: 'wat is dat voor bandje?'
Maar ik had de arts van tevoren al in
gelicht, want dat bandje mag gewoon
echt niet afDie arts zei toen tegen de
verpleegsters: 'Ach, laat maar zit
ten'."
Elektronisch Toezicht is niet de ge
makkelijkste weg, waarschuwt de re
classering in een folder. De klok rond
wordt de dag en de nacht bepaald
door een kastje. Er is weinig vrije tijd
waarover je zelf kunt beschikken. ET
beïnvloedt je leven en kan tot span
ningen leiden. Hoewel veel buiten
staanders ET als een zacht eitje zien,
ervaart de vrouw uit Den Bosch ET
wel degelijk als een straf. „Het is echt
niet geschikt voor mensen die niet veel
thuis willen zijn", zegt ze.
Ook Kees ui t Middelburg vindt dat ET
niet onderschat mag worden. „Zeker
als je gewend bent om te gaan en staan
waar je wilt. Je wordt als het ware op
gesloten in je eigen huis. Vooral in het
begin had ik het moeilijk omdat ik
toen in het weekend maar twee uur
tjes echt vrij was. Maar in die twee
uurtjes kun je niet veel doen. Dan ging
je als een gek naar de stad om inkopen
doen en hup weer maken dat je thuis
kwam."
Douchen
Het bandje moet dag en nacht om blij
ven. Zelfs tijdens het douchen. Het is
wel eens gebeurd dat iemand de en
kelband doorknipte omdat-ie de con
trole spuugzat was geworden. Die kon
meteen terug naar het gevang. Kees
vond het dragen van het bandje wel
meevallen: „Het weegt niks. Ja, met
afdrogen is het wat ongemakkelijk.
En je moet ook oppassen met de trap.
Als het bandje gedraaid zit kari het
achter een tree haken en zou je een
rotsmak kunnnen maken. Het is meer
de psychische last die zo zwaar weegt.
Het is eigenlijk de ijzeren bal anno
2000. Voor je gevoel sleep je die overal
mee omdat je je aan allerlei tijden
hebt te houden.
Het wordt niet op een achternamid-
dagje bekeken of iemand voor ET in
aanmerking komt. Daar kunnen
maanden mee gemoeid zijn. Diverse
beoordelaars en rapportages komen
er aan te pas. Alles draait om de vraag:
wie is wel en wié niet geschikt? Als een
veroordeelde erom bekend staat zich
nooit aan afspraken te houden, valt
die al snel af. Daarnaast moet het
thuisfront het zien zitten dat een ge-
zinsgenoot een bandje om heeft. Ook
is er een werkgever nodig waar de ge
strafte tenminste 26 uur per week aan
de slag kan gaan. Voorts moet er in
zicht zijn of er huur- of telefoonschul
den zijn, want er mag geen risico be
staan dat het hele systeem in de soep
loopt omdat er een huisuitzetting
plaats vindt of de PTT de telefoon af
snijdt.
Reclasseringsmedewerker Ton Ha
verkamp heeft al vele smoezen moe
ten aanhoren van ET-ers die zich niet
aan de regels hielden. Alle verhalen
die zij opgehangen worden gecheckt.
Heeft iemand als verklaring op weg
van het werk naar huis in een file te
hebben gestaan, dan wordt het nage
lopen of dat kan kloppen. Zo lang bij
de tandarts gezeten? Nou, dat zullen
we dan eens even nagaan. Haver
kamp: „Als je dat niet doet werkt het
Illusytratie afkomstig uit brochure Ministerie van Justitie
systeem niet en gaan ze een loopje met
je nemen. En we willen in de richting
van Justitie graag geloofwaardig blij
ven."
Naarmate het ET vordert, krijgt de
gestrafte meer vrij hedenIn het week
end neemt het aantal uren toe waarin
de ET-er kan gaan en staan waar hij of
zij wil. Kees is inmiddels weer zo vrij
als een vogel. Ellie zit nog in de fase
waarin afspraken worden gemaakt
over een heel weekendje vrijaf, hoe
wel ze tussen 23.00 en 06 00 uur thuis
moet zijn. „Lijkt me heerlijk", zegt ze.
„Maar ook dat zal wel weer wennen
zijn."
Want nu durft ze 'nog geen voet in de
tuin te zetten'. „Ik ga wel werken
overdag, dat is afgesproken, maar
voor en na m'n werk moet ik thuis zijn.
Iemand anders moet dus ook de bood
schappen doen. Even bij je moeder op
de koffie of naar een ouderavond kan
dus ook niet, tenzij je het duidelijk
aanmeldt. Dan willen ze er nog wel
eens toestemming voor geven." Voor
Ellie is 'alles beter dan de gevangenis'.
„Daar hadden alle vrouwen ruzie met
elkaar. Ze vochten er nog om een bo
terham."
Jacques Cats en
Mariëtte van Wissen
(Om privacy redenen hebben de in dit
artikel genoemde gestraften een ande
re naam gekregen)
Het verhaal van Decimir Jasarevic klinkt
als een sprookje. De Serviër kwam 22
jaar geleden naar Nederland. Bouwde sa
men met zijn Hollandse vrouw Inge een res
taurant op in Enkhuizen. De zaak floreert al
jaren. Met het geld dat hij hier verdient,
heeft hij een ziekenhuis in zijn geboortestad
Krusevac ingericht. „Ik zie het niet als een
investering, maar als een humanitaire be
legging."
Met de gezondheidszorg in Krusevac, een
stad met circa 140.000 inwoners, is het
bedroevend gesteld. Mensen moeten van
heinde en verre komen om een hospitaal te
bereiken. Moeten hun eigen dekens en me
dicijnen meenemen. „Het is de mooiste stad
van Joegoslavië. Het ligt midden in het land
tussen de bossen en watervallen."
Decimir Jasarevic (47) is trots dat hij iets
heeft gedaan voor de mensen in zijn geboor
teplaats. Met zijn geld is een luxe ingericht
ziekenhuis van de grond getild. „Het is het
eerste nieuwe ziekenhuis dat na de oorlog in
Joegoslavië is geopend", zegt hij. De ope
ning op 29 april jongstleden, trok maar ca
meraploegen van diverse televisiestations.
Enthousiast laat hij foto's zien van de ope
ning. Zevenhonderd mensen kwamen die
dag nieuwsgierig langs
De foto's laten zien hoe luxe het hospitaal is
ingericht. Marmeren vloeren met fraaie mo
zaïeken, een nieuwe operatiekamer en mo
derne kamers voor de patiënten. „Het zie
kenhuis heeft een chirurgische afdeling,
gynaecologie, plastische chirurgie, kinder
artsen, eerste hulp en uiteraard algemene
gezondheidszorg. We zijn met vier kamers
gestart. Die zijn voor de dagopnames. We
werken ook met thuiszorg. Want op die ma
nier kunnen we meer mensen in het zieken
huis helpen."
Eigen zaak
Decimir is voor de mensen in Krusevac een
weldoener. Iemand die zijn stad nooit verge
ten is. Hij verliet zijn land destijds voor Inge
uit Enkhuizen. „Die was in Joegoslavië op
vakantie. Ik verliet mijn land uit liefde voor
haar, maar ook vanwege de kust die hier zo
mooi is. In Enkhuizen werkte ik drieëenhalf
jaar in restaurants voordat ik mijn eigen
zaak begon. Toen ik die overnam, hoorde ik
mensen in Enkhuizen zeggen dat die Joego
slaaf het niet lang vol zou houden."
Die hadden het dus mis, want het hotel-res
taurant draait al zeventien jaar met groot
succes. Pandje voor pandje wisten Decimir
en Inge aan te kopen voor de uitbreidingen
van het bedrijf. „Vanaf de eerste dag draai
en wij op volle toeren. We hebben nu tien
kingsgroepen zich weer beginnen te men
gen." Tijd is kostbaar. Zeker voor iemand
als Decimir, want zijn hoofd loopt over van
de plannen die nog moeten worden uitge
voerd. Het ziekenhuis in Krusevac is in ie
der geval geopend. Het heeft Decimir en In
ge een smak geld gekost om dat voor elkaar
te krijgen. Hoeveel laten ze in het midden.
„We werken hard, maar niet om onze kinde
ren alles te geven vertelt Inge. Decimir ziet
het project als 'een humanitaire belegging'.
„Het geld dat in het ziekenhuis verdiend
wordt, zal worden gebruikt voor de aan
schaf van nieuwe apparatuur en medische
zorg." Het plan voor het ziekenhuis ont
stond toen Decimir in contact kwam met
enkele Servische artsenDie volgden een se
minar in Amsterdam en verbleven in zijn
hotel. De noodzaak van een goed hospitaal
in Krusevac werd Decimir duidelijk.
„Daarna ontmoetten wij tijdens onze va
kantie opnieuw Servische artsen en ont
stond het idee om elkaar te helpen. Wij zou
den geld in het plan steken en zij zouden als/
artsen hun kennis hiervoor beschikbaar
stellen."
Een oud huis van driehonderd vierkante
meter moest worden opgeknapt om dienst te
gaan doen als ziekenhuis. Net als voor zijn
verbouwingen in het restaurant, had Deci
mir de supervisie voor de inrichting van het
pand. „Ik begeleid de mensen in het zieken
huis ook, samen met mijn familieleden die
daar wonen. Het gebeurt op mijn manier.
Want de kwaliteit moet in de gaten worden
gehouden en het ziekenhuis moet nog jaren
draaien."
Er werken tien mensen in het ziekenhuis.
Daarnaast maakt het ziekenhuis gebruik
van veertig oproepbare specialisten, „De
artsen zijn gemotiveerd. En we hebben de
beste verpleegsters van de stad."
De Enkhuizer financiers hebben afspraken
gemaakt met het ziekenfonds in Servië om
mee te betalen. Daarnaast betalen de pati
ënten een eigen bijdrage. „Dat is betaal
baar", bezweert Decimir „Iedereen is wel
kom zonder dat men dekens hoeft mee te
nemen zoals nog steeds in het stadszieken
huis van Krusevac gebeurt." Sterker nog;
zelfs Nederlanders kunnen in de kliniek van
Decimir terecht. „Mensen die hier op de
wachtlijst staan kunnen we daar helpen.
Daarvoor ga ik contact zoeken met de zie
kenfondsen in Nederland. Op die manier
slaan we twee vliegen in één klap. Want met
het geld dat daarmee wordt verdiend, kun
nen we weer nieuwe spullen kopen voor de
zorg daar."
Cees Beemster
luxe hotelkamers. In het restaurant kan ik
tweehonderdtwintig mensen ontvangen en
nog eens honderd op het terras en bij de
cocktailbar."
Zestien man werken dagelijks in de zaak.
Volgens de formule die Decimir bedacht
,Ik heb de hogere hotelschool in Joegosla vië
gevolgd. Werkte daar in de beste hotels van
Belgrado en de Joegoslavische kust. Ik
kwam als een vakman in Nederland. Ik
maakte direct plannen. Wist wat ik wilde."
De burgeroorlog in Joegoslavië die begin ja
ren negentig uitbrak, schokte hem. „Het
was een raadsel voor mij waarom dat ge
beurde. De verschillende bevolkingsgroe
pen hadden altijd goed samengeleefd."
Decimir heeft zo zijn eigen theorie over de
oorzaken van het geweld op de Balkan:
„Joegoslavië was hard op weg een belang
rijk economisch land te worden. Mijn vader
had voor de oorlog al een pensioen dat ver
gelijkbaar was met de pensioenen in Neder
land. De Verenigde Staten zagen de vor-
ming van een nieuwe macht. West-Europese
landen zagen Joegoslavië als een concur
rent. Westerse politici hebben het conflict
aangewakkerd.
Dat de Joegoslaven zelf de wapens oppak
ten om elkaar af te slachten, beseft Decimir
wel. „Maar zij werden hiertoe aangezet
door hun leiders die op hun beurt marionet
ten waren van westerse leiders."
Zelf heeft de restauranthouder nooit over
wogen mee te vechten. „Ik was betrokken
bij de mensen daar, maar mensen vermoor
den was voor mij geen optie. In plaats daar
van trokken Inge en ik in 1991 met 88 ton
hulpgoederen door Bosnië. We hadden voor
die reis ons testament al geschreven. Voed
sel, kleding, medicijnen en invalidenwa-
gens brachten we naar ziekenhuizen en
vluchtelingenkampen. We trokken van stad
naar stad. Van het Nederlandse ministerie
van defensie kregen we ziekenhuisbedden.
Er was voor mij geen onderscheid tussen
Serviërs, Kroaten of moslims."
„Het land zal op termijn weer worden her
enigd als Joegoslavië", gelooft Decimir.
„Want de mensen kunnen eenvoudigweg
niet zonder elkaar. Nu al zie je dat bevol-
e opening van het ziekenhuis in het Servische Krusevac, met op de voorgrond Dacimir Jasarevic.
