Premier worden is geen loterij
STEMBUREAU'
Massale aandacht van
buitenlandse media
Den Haag zwaar
belegerde veste
17
Ouders Jan Peter Balkenende trots op hun zoon
Loopbaan
Klas wijkt niet voor stembureau
Stemmachine verkeerd opgesteld
Almelo stemt ondanks storingen
Fortuyn met hondjes in Des Indes
Alleen politie in lokaal Beukelsdijk
donderdag 16 mei 2002
V»*eec/e
door Harmen van der Werf
enBernice Breure
BIEZELINGE - Grapjes worden er al
over gemaakt. „Mocht Jan Peter mi
nister-president worden", heeft zijn
moeder Th. J. Balkenende-Sandee ge
hoord, „dan moet er alvast een plekje
voor hem worden ingeruimd naast het
standbeeld van schrijfster Annie M.
G. Schmidt in Kapelle." Van haar
hoeft dat niet, bekent ze, maar dat
doet er niets aan af dat zij met haar
man J. P. Balkenende maar wat trots
is. „Ik vind het bewonderenswaardig
hoe netjes en rustig Jan Peter juist in
deze verkiezingscampagne is geble
ven."
Woensdagmorgen even na half elf ar
riveren de ouders van wellicht de
nieuwe premier van Nederland bij het
stemlokaal in hun woonplaats Bieze-
linge. „Nee, niet Kapelle, dat zeggen
veel mensen wel, maar dit is Biezelin-
ge," De plaats waar zij mogen
stemmen, had niet beter uitgekozen
kunnen zijn: de consistorie achter de
Nederlands hervormde kerk aan de
Noordstraat. Het welkom in het stem
lokaal is allerhartelijkst. „Je hebt nog
met Jan Peter bij de gereformeerde
jeugdclub gezeten, is het niet?",
waagt mevrouw Balkenende aan het
hoofd stembureau. Hij knikt. „Maar
dat is al lang geleden.
Op de rails
Hun namen worden voorgelezen als
die van alle andere kiezers. Voordat de
ouders van de CDA-leider achter de
stemcomputer plaatsnemen, maken
ze nog een grapje. „Drie keer raden op
wie wij gaan stemmen?" Vier jaar ge
leden, toen J an PeterBalkenende voor
het eerst kandidaat-Kamerlid was
voor het CDA, stemden ze 'natuurlijk'
al op hun zoon. En deze keer zeker.
I „Na de crisis in het CDA vorig jaar en
i hetvertrekvan Jaap deHoop Scheffer
was het zijn eerste taak het CDA weer
op de rails te zetten", zegt Balkenen
de, die verder het woord vooral aan
zijn vrouw overlaat. „Dat is hem ge
lukt en meer dan dat zelfs."
Veel reacties hebben zijn ouders ge
kregen op het optreden van Jan Peter
Balkenende, die als financieel specia
list van het CDA 'uit het niets' plotse-
j ling in de volle schij nwerpers kwam te
I staan. „Vanaf zijn benoeming is het
eigenlijk al begonnen, dat mensen ons
belden", vertelt mevrouw Balkenen
de. „Kennissen die wij vijftig of dertig
jaar niet meer hadden gezien, zochten
opeens weer contact. En ze waren al
lemaal positief, ook bekenden die
geen CDA stemmen."
Het heeft mevrouw Balkenende, die
werkte als onderwijzeres, niet ver
wonderd dat haar zoon overeind is ge
bleven in het spektakel in de aanloop
naar de verkiezingen. „Van huis uit
weet hij hoe het is om maatschappe
lijk actief te zijn. Mijn man en ik wa
ren altijd in de weer, voor het Rode
Kruis, bij de Nederlands Christen
Vrouwenbond (NCVB), in de Zeeuwse
Vrouwenraad, en mijn man bij onder
meer het Psychiatrisch Ziekenhuis
Zeeland dat hij mee heeft helpen op
richten, vaak tegen de stroom in."
Wat haar kinderen er eigenlijk van
vonden dat ze door haar vele be
stuursfuncties zoveel op pad was,
vroeg de rector van het lyceum ooit
aan mevrouw Balkenende. Bij haar
thuiskomst speelde ze de vraag door
aan haar oudste zoon Jan Peter. „Als
ik later de kans krijg, doe ik het ook",
antwoordde de tiener braaf. Rebellie
is onze beoogde toekomstige minister
president altijd vreemd geweest. „Bi]
mij moet de puberteit nog beginnen",
zei hij ooit.
Talent
„We werden altijd gevraagd", bena
drukt ze.Het was niet van: wij moe
ten zo nodig." Het vrijwilligerswerk
werd aanvaard omdat talent nou een
maal moet worden benut. „Wie mooi
kan zingen, gaat bij het koor. En wij
zijn, denk ik, meer bestuuiiijk be
gaafd." Dus liep het echtpaar 's
avonds in plaats van verjaardagen
vergaderingen af, of bereidde thuis
een toespraak voor
Hun oudste zoon doet later niet an
ders. Ook toen hij hoogleraar werd
aan de VU in Amsterdam, op zich al
eenfulltime baan, zetelde Balkenende
Het echtpaar Balkenende op weg naar het stembureau.
in vele besturen. Voor het Weten
schappelijk Instituut van het CDA
werkte hij onder meer aan een belang
rijk rapport. „Minstens een jaar lang
kwamen we elke zaterdag bij elkaar
Het aantal afmeldingen van Balke
nende? Nul", vertelt de toenmalige di
recteur Jos van Gennip.
Privé-leven
Ondertussen schoof hij zestien jaar
lang voor het CDA aan bij de Amstel-
veense gemeenteraad. Charlotte
Boerlage-Muzerie, voormalig PvdA-
raadslicl, was aangenaam verrast toen
ze op zijn trouwerij 'vrijetijdsfoto's'
van Balkenende zag hangen. 'Geluk
kig, hij heeft dus toch ook nog een leuk
privé-leven', dacht ze. Doorzijn 'fikse
agenda' had ze daar wel eens aan ge
twijfeld.
Peter ('Jan' voegde hij pas na de basis
school aan zijn voornaam toe) was
geen uitgesproken persoon op de
Christelijke Nationale School in Ka-
peHe, aldus zijn klasgenoot Ar ja van
Harten. „Hij was geen gangmaker,
maar viel ook niet buiten de boot."
Balkenende nam in de hoogste klas
het initiatief tot een afscheidslied
voor de leraren, maar echte leiders
kwaliteiten zijn haar destijds niet op-
gevaUen. Wel had hij al vroeg een pas
sie voor 'gi'ote staatslieden', weet zijn
moeder. Als zevenjarig jongetje sprak
hij haar op een opmerkelijke manier
moed in als ze voor zijn klas moest
staan. „Als het niet lukt, mama, denk
dan net als Kennedy: 'ikzal winnen'."
En toen zich een 'naar sterfgeval' in de
gemeenschap had voorgedaan en
moeder Balkenende verdrietig aan de
eettafel zat, voelde ze opeens 'een
warm handje'. „Onder tafel gaf hij me
een zakdoekje, zonder dat iemand het
zag."
Dubbele voornaam
Op het Christelijk Lyceum in Goes
liep hij i-ond met ARP-stickers, de
partij van zijn ouders, op zijn school
tas. Klasgenoot Gijs Hollestelle, zelf
een 'vervelende leerling', had het niet
zo op Balkenende. „Het was een hele
brave jongen die alleen opviel door
zijn dubbele vooxmaam." Net als de
rest van de jongens in de eindexamen
klas had Balkenende 'vreselijk lang
haar'. Maar innerlijk was het bepaald
geen hippie. „Hij was wat je nu een
nerd zou noemen. Ik was dol op spoil
en meisjes, Jan Peter was vooral leer
gierig. Tijdens de werkweek in Oost-
Berlijn zat hij eindeloos te discussië
ren in het hotel."
Loyaliteit
Moeder Balkenende is trots op zijn
loyaliteit. Zijn verjaardag op 7 mei is
geruisloos voorbijgegaan, het was im
mers de dag na de moord op Pim For-
tuyn. Maar afgelopen zondag, op
moederdag, stond hij onverwacht met
kleindochter op de stoep van het zo
merhuis van zijn ouders. „Hij was
even ontsnapt aan de agenten die hem
7-5-1956 geboren te Kapelle
1968-1974 Christelijk Lyceum,
Goes
1974-1982 Doctoraal geschie
denis en rechten bij de VU
1992 gepromoveerd op Over
heidsregelgeving en maat
schappelijke organisaties
1979-1981 lid CDJA-Raad
1982-1998 CD A-gemeente
raadslid Amstelveen
1984-1998 Medewerker weten
schappelijk instituut voor CDA
1993-nu Bijzonder hoogleraar
christelijk sociaal denken, VU
Amsterdam
1998-2001 Financieel woord
voerder CDA in de Tweede Ka
mer
2001-nu Fractievoorzitter CDA
Vele bestuursfuncties, onder
meer bij NCRV
bewaken. Hij kon maar twee uurtjes
blijven, maar het gaat om het gebaar.
Kijk, dat is nou Jan Peter."
Diep in haar hart had ze liever niet ge
zien dat hij lijsttrekker werd, maar
dat hij 'een gewone baan' had. „Wel
met wat verantwooi'delijkheid, na
tuurlijk." Maar Jan Peter doet ge
woon wat hij moet doen, en zij zal de
laatste zijn om hem daarbij tegen te
houden. Of haar zoon het daadwerke
lijk tot minister-president schopt,
wacht ze rustig af.
„Maar als het op zijn pad komt, zal hij
er niet voor opzij gaan."
Balkenendes indrukwekkende cv
wordt vaak verklaard doordat hij zo
lang vrijgezel is gebleven, hij trouwde
pas op zijn veexdigste. „De grote liefde
is laat gekomen", lacht mevrouw Bal
kenende. „Wij zeiden altijd: Jan Peter
heeft geen tijd voor een vrouw." Na
zijn huwelijk en de geboorte van zijn
dochter, drie jaar geleden, hield Bal
kenende de 'echtelijke en vaderlijke
agenda's' goed in de gaten, aldus Van
Gennip. Maar langs de feministische
meetlat van het maandblad Opzij
scoorde de CDA'er slechts een dxrie.
Misschien dankt hij dat slechte cijfer
ook aan het feit dat Balkenende toen
hem na een conflict binnen het CDA
plots het lijsttrekkerschap wei'd aan
geboden, nauwelijks heeft stilgestaan
bij de consequenties voor zijn gezin.
Maar zijn beslissing ademt onmisken
baar de sfeer van Biezelinge uit. Je
zegt immers geen nee als er beroep op
je wordt gedaan. „Dan sta je voor die
taak." Daar kunnen ze thuis dus maar
beter aan wennen.
Spanning
De periode na de moord op Pim For-
tuyn hebben zijn ouders in spanning
gezeten. „Wij waren bezorgd, maar
Jan Peter is niet één keer bedreigd.
Voor zijn woning in Capelle aan den
IJssel staat politie en hij heeft buiten
altijd lijfwachten om zich heen. Ad
Melkert en Paul Rosenmöller moesten
voi'ige week vrijdag in een gepantser-
foto Willem Mieras
de auto naar de kexkdienst voor Pim
Fortuyn in Rotterdam, Jan Peter ging
in een gewone auto."
Na het middageten zijn ze gisteren
naar Den Haag vertrokken. Om de
verkiezingsavond van het CDA bij te
wonen. En, belangirijker, om hun twee
andere zonen te ontmoeten, Roland en
Eimst Jan. Mevrouw Balkenende kijkt
er naar uit: „Roland woont in Ameri
ka en reist de hele wereld rond. Direct
nadat Jan Peter de nieuwe leider van
het CDA was geworden, heeft hij ge
zegd: 'Ik kom op de verkiezingsavond
naar Nederland'. Dat had hij ook ge
daan als het CDA zou verliezen. Bijna
dagelijks hebben ze contact met el
kaar, onze zonen. Roland e-mailt veel
overal vandaan."
Ervaring
Jan Peter premier? Pim Fortuyn vond
hem wel geschikt, zei hij, maar nog
niet ervaren genoeg. „Logisch", rea
geert mevrouw Balkenende, „Fortuyn
wilde zelf minister-president worden.
Overigens, dat Jan Peter niet zo in de
aanval is gegaan tegen Fortuyn, heeft
ermee te maken dat zij elkaar al ken
den uit de wetenschap. Toen Fortuyn
wegging bij de Erasmus Universiteit
in Rotterdam, kreeg Jan Peter een uit
nodiging."
Mocht hun zoon premier worden, dan
staan zijn ouders niet direct te jui
chen. ,,Ik moet er niet aan denken",
spreekt mevrouw Balkenende uit de
grond van haar hart. „Het is mooi
maatschappelijk actief te zijn, weet ik
uit ervaring, maar het kost ook heel
veel. Je contacten met familie en
vrienden lijden eronder, je kunt niet
naar een concert als je dat zelf wilt.
Als premier moet je helemaal per
soonlijke offers brengen. Nee, met
zo'n functie heb je niet de loterij ge
wonnen." Als rechtgeaai'de calviniste
voegt ze toe:J an Peter zal in elk geval
zijn best doen. En wat iemand ook
doet, of iemand timmerman, huisai-ts
of politicus is, het is allemaal even be
langrijk."
van onze redactie binnenland
DEN HAAG - De Tweede Ka
merverkiezingen mochten zich
dit keer verheugen op een enor
me media-aandacht vanuit het
buitenland. Het Novotel in Den
Haag werd sinds maandag be
volkt door veel buitenlandse
journalisten. Een verslaggever
van de Britse zender Skynel
schat dat er zo'n driehonderd
buitenlandse verslaggevers
rond het Binnenhof zwierven,
cameraploegen niet meegere
kend.
Sinds de moord op Pim Fortuyn
zijn de ogen van de wereld ge
richt op Nederland. De buiten
landse journalisten verbazen
■"°h over de gebeurtenissen van
de afgelopen weken. Bijna alle
maal maken ze vei'gelijkingen
met Oostenrijk, Frankrijk en
Italië. Over de ruk naar rechts
van Europa en dat het erop lijkt
dat Nederland daar ook aan
mee gaat doen.
De BBC was met 45 mensen het
sterkst vertegenwoordigd.
„Noi-maal zouden we ook aan
dacht besteden aan de Neder
landse parlementsverkiezin
gen, maar niet met zo'n grote
ploeg", zei een BBC-verslageef-
ster. „Het is ook zo'n vreemde
week geweest hier in Neder
land, een groot deel van onze
ploeg was hier nog wegens de
moord op Fortuyn. Die hebben
we nu aangevuld om ook de ver
kiezingen te volgen."
De Italiaanse televisie werd ver-
tegenwoordigd door drie om
roepen. Een verslaggever van de
staatsomi'oep RAI gaf aan hoe
veel belang de Italianen hechten
aan de Nederlandse verkiezin
gen. „Dit is het derde onderwerp
van de twaalf in ons journaal,
dat wil zeggen dat wij het heel
belangrijk vinden."
Een coi'respondent van Skynet
zei dat hij een extra lange repor
tage zou maken. De ploeg van de
Duitse omroep ARD filmde
naast het verkiezingsitem bo
vendien een reportage over de
persoon Pim Fortuyn en de Lijst
Pim Fortuyn. ANP
De buitenlandse pers overspoelt
het Binnenhof in Den Haag.
foto Rob Keeris/GPD
ZIERIKZEE - De Jan Wouter van den Doelschool in Zierikzee
was dit keer niet te vermurwen. Bij de gemeenteraadsverkie
zingen in maart was het al een krappe boel, maar om zo kort
nadien weer een klas naar huis te sturen om ruimte te maken
vooreen stembureau, dat zag de schoolleidingniet zitten. Dus
had de gemeente Schouwen-Duiveland gisteren het hele heb
ben en houwen van district 29 verhuisd naar het enkele bouw
blokken verderop gelegen zorgcentrum Borrendamme. Om
dat het voorpoi-taal van die locatie 'traditioneel' wordt
ingenomen door het district 28, hadden de leden van dat stem
bureau het bovenal druk met dooxverwijzen van de betreffen
de kiezers naar een ruimte elders in het gebouw.
TERNEUZEN - Voorzitter G. van Boom van de Terneuzense
Onafhankelijke Partij (TOP) heeft burgemeester en wethou
ders van Tei-neuzen gisteren verzocht bij de eerstvolgende
vei'kiezing - in november voor de gemeenteraad - beter reke
ning te houden met de opstelling van de stemcomputers. Van
Boom stemde gisteren met zijn vrouw in bejaardencentrum
Vremdieke in Hoek en constateerde dat de stemcomputer met
de open zijde naar het publiek en de leden van het stembureau
gekeerd stond. Van Boom beschouwde deze opstelling als een
inbreuk op de privacy van de kiezers. „Temeer", zo zei hij,
„omdat de aanwezigen zo konden zien of de hand links of
rechts over het stempaneel bewoog."
ALMELO - Ondanks twee stroomstoringen heeft heel Almelo
een stem kunnen uitbrengen. Rond het middaguur ontplofte
er een transformatorhuisje en viel de stroom uit. De kiezei'S in
Oost-Almelo konden daardoor niet hun stem uitbrengen.
Tien stembui'eaus waren getroffen. Rond half twee waren
overal noodaccu's aangesloten en konden de mensen weer
stemmen.
Kort na de ontploffing van het ti-ansformatorhuisje werd ook
een deel van het centrum van Almelo door een stroomstoring
getroffen. De ooi-zaak is een kabelbreuk. Ook hier konden de
kiezers na het plaatsen van noodaccu's korte tijd later alsnog
hun stem uitbrengen. ANP
DEN HAAG - Wijlen Pim Fortuyn was op een schilderij in de
grote zaal van het Haagse Hotel Des Indes pi-ominent aanwe
zig op de uitslagenavond van de Lijst Pim Fortuyn.
Op het schilderij staat Fortuyn in karakteristieke pose, in
driedelig donker pak en met rode stropdas met gele stippen.
Aan zijn zijde, zijn twee hondjes Carla en Kenneth, Het schil
derij hangt in de grote zaal, ondei-aan de trap naar de eex-ste
verdieping en voor het spreekgestoelte. De Lijst Pim Fortuyn
had gib teravond ^n'n tweehonderd mensen uitgenodigd. ANP
ROTTERDAM - Het stembureau aan de Beukelsdijk is de eni
ge locatie waar de politie Rotterdam-Rijnmond gisteren
agenten inzette wegens de verkiezingen. Uit voorzorg, ver
klaarde een van de agenten daar. „En om vragen te beant
woorden over wat er bijvoorbeeld met bij het hüls van Pim
Fortuyn neergelegde bloemen en attributen gebeurt", meldde
een woordvoerder
Verder staan er nog steeds politiemensen bij de woning van de
vorige week doodgeschoten Fortuyn en het stadhuis. ANP
van onze redactie binnenland
DEN HAAG - Politie te voet, te
paard en op de fiets, pelotons
ME, afgesloten wegen en een
waterkanon. En daar tussen
door, soms herkenbaar en soms
ook niet, veel beveiligingsper
soneel. Een gebied van nog geen
vierkante kilometer in het cen
trum van Den Haag was gister
avond veranderd in een zwaar
belegerde veste. Auto's moesten
omrijden, alleen de tram kreeg
doorgang.
De Lijst Pim Foiduyn (LPF), het
CDA en GroenLinks waren voor
hun vei'kiezingsavond neerge
streken in het hart van de Resi
dentie. Het gebouw van de
Tweede Kamer was het decor
van de verkiezingsuitzending
van de NOS. Ook in Amsterdam,
waar de PvdA en D66 bijeen
kwamen, en in Hilversum, de
thuisbasis van Leefbaar Neder
land, waren ongekende veilig
heidsmaatregelen van kracht.
Het Binnenhof, dat was gevuld
met voornamelijk buitenlandse
cameraploegen, was eveneens
hermetisch afgesloten. Bij beide
ingangen waren dranghekken
geplaatst, waarachter enkele
tientallen ME'ers stonden. Aan
de kant van het Mauritshuis bij
het Plein voor de Tweede Kamer
stond politie te paard.
Voor het internationale pers
centrum Nieuwspoort, waar
GroenLinks de verkiezingsuit
slagen afwachtte, stond paidi-
culier beveiligingspersoneel en
veel politie. Bij Hotel Des Indes,
waar de Lijst Pim Foi-tuyn was
verzameld, was eveneens veel
politie en gold een strenge be
veiliging. Genodigden en jour
nalisten moesten door een tent
waar ze werden gecontroleerd.
De politie had ook de straten
rond Des Indes afgezet.
Op het Lange Voorhout, uit het
zicht van hotel Des Indes, stond
een peloton ME; zo'n dertig
man, twee busjes en dertien
jeeps. Bij de twee andere wegen
die naar het hotel leiden, ston
den slechts enkele agenten. Het
hotel was afgezet met hekken,
met daarachter een aantal vei
ligheidsagenten. Om langs de
buitenste hekken te komen,
moest een identiteitskaart; wor-
den getoond, waarna een bewa
ker meeliep naar de ingang van
het hotel, vier meter verderop.
Daar stond een tweede groepje
bewakers, die iedere bezoeker
door de schuifdeuren naar bin
nen begeleidden tot een volgen
de groep beveiligers, ook weer
vier meter verder.
Daar moest iedere bezoeker zijn
of haar naam opgeven en pas
poort tonen, die werd gecontro
leerd alvorens een toegangs
badge wei'd uitgereikt. Wie deze
eenmaal had, mocht in alle
openbare ruimten lopen. In het
hotel hield weer een aparte
groep veiligheidsagenten, in
clusief het fameuze oqrdppje,
alle vertrekken constant in de
gaten. Wie een trap op wilde die
naar de hotelkamex-s leidde,
werd ogenblikkelijk tegenge
houden.
Minder zichtbaar
In café-restaurant Dudok in het
centrum van Den Haag was het
CDA bijeen. Hier golden minder
zichtbare veiligheidsmaatrege
len. Enkele bezoekers liepen
met schoudertas zonder gecon
troleerd te worden naar binnen,
Er werd niet gefouilleerd of om
legitimatie gevraagd.
Voor de verkiezingsbijeenkomst
van de PvdA in de Amsterdamse
poptempel Paradiso waren
weer wel extreem strenge vei
ligheidsmaatregelen getroffen.
Het gebouw werd bewaakt door
politieauto's, de ME en veilig
heidsmensen in blauwe pakken.
Het tot vesting omgebouwde
muziekcentxnxm was alleen toe
gankelijk voor een select aantal
genodigden. In tegenstelling tot
vorige verkiezingsbijeenkom
sten was de uitslagenavond niet
voor iedereen toegankelijk. Ook
hier moesten alle bezoekers bij
de ingang een paspoort tonen,
door een detectiepoort heen en
werden ze door portiers gefouil
leerd. Ook de politici zelf moes
ten door de beveiligingspoort.
Het gebouw was voorafgaand
aan de bijeenkomst grondig ge
controleerd op de aanwezigheid
van explosieven.
De partijbijeenkomst van de
VVD liet eenzelfde geluid horen
'Helaas zijn wij genoodzaakt tot
extra veiligheidsmaatregelen.
Het is mogelijk dat de inhoud
van uw tas wordt gecontro
leerd Het biljet bij de ingang
van het Omniversum, waar de
WD de verkiezingsuitslagen
volgde, zag er wat dreigend uit.
Maar in de praktijk ging het er
vrij gemoedelijk aan toe. Het
wax-en de WD'ers zelf die con-
troleerden of de bezoeker op de
gastenlijst stond; een handjevol
beveiligingspersoneel keek van
een afstandje toe. GPD
