Duidelijk signaal van de kiezers
PZC
Pims geest waart overal
Het verdriet van Paars
Zwaar weer
SP juicht zich schor,
GroenLinks treurt
m\
Verkiezingen van 15 mei verdienen nu al plek in de geschiedenisboekjes
14
Driekwart
van Nisse
kiest leden
dorpsraad
M
donderdag 16 mei 2002
^eecy»
door Paul Koopman
en Koos van Wees
DEN HAAG - Een ongekend
verlies voor de coalitiefracties,
een historisch hoge opkomst en
een nooit eerder vertoond suc
ces van een nieuwkomer in de
politiek. De verkiezingen van 15
NISSE - De parlementsverkie
zingen kregen gisteren in Nisse
een lokaal tintje, want behalve
de leden voor de Tweede Kamer
kozen de dorpsbewoners ook
twee nieuwe bestuurders voor
de dorpsraad.
Er waren vier kandidaten voor
twee plaatsen en dus kwam er
een heuse verkiezing. Bij de op
richting van de dorpsraad is
acht jaar geleden vastgesteld
dat bestuursleden door de be
volking moeten worden geko
zen.
349 van de 484 stemgerechtigde
inwoners van Nisse brachten
gisteren hun stem uit, wat een
opkomst van 72 procent bete
kent. Iedereen mocht één of
twee personen aankruisen. Na
telling bleek dat Tonnie Fier-
loos (188 stemmen) en Carla
Roosse (153) de twee gelukkigen
waren. Met respectievelijk 136
en 134 stemmen, bleven Wim
van de Berge en Geerard Too-
renaar niet ver achter.
Voorzitter Wim de Smit toonde
zich zeer opgewekt over de op
komst van 72 procent. „Als wij
deze verkiezing hadden gehou
den tijdens een dorpsraadver
gadering, zouden de gekozen
mensen niet echt het gevoel heb
ben dat ze door het hele dorp
worden gedragen, dat is nu wel
het geval. Dit toont aan dat de
bewoners van Nisse erg betrok
ken zijn bij de dorpsraad."
mei 2002 verdienen nu al een
plek in de geschiedenisboekjes.
Niet voorniets is de hele wereld
pers toegestroomd om te regi
streren hoe een traditioneel
welvarend en stabiel land op
Italiaanse wijze de bakens ver
zet.
Nu de stemmen geteld zijn, rijst
meteen de vraag welke bood
schap de Nederlandse burgers
eigenlijk hebben willen afge
ven, De fractieleiders van de
'gevestigde politiek' zullen zich
die vraag moeten stellen, even
als koningin Beatrix en haar ad
viseurs. En niet in de laatste
plaats de 150 Kamerleden die
vanaf volgende week in hun ko
baltblauwe zetels plaatsnemen.
Zij zullen - wellicht voor vier
jaar - datzelfde volk moeten
zien te vertegenwoordigen. Dat
is de 'oude' ploeg, blijkens het
door Pim Fortuyn wakker ge
roepen ongenoegen, blijkbaar
onvoldoende gelukt.
Eén signaal is sowieso niet mis
te verstaan. Een nieuw kabinet,
van welke signatuur ook, zal het
vreemdelingenbeleid flink
moeten aanscherpen. 'Grenzen
dicht, asielstromen en gezins
hereniging beperken' had de
hoogste prioriteit voor de Lijst
Pim Fortuyn. En deze-lijst heeft
- opmerkelijk genoeg met de
steun van veel migranten - een
diepe bres geslagen in het Haag
se fort. Over de migratie en de
problemen die daarmee ge
paard gaan zal de komende tijd
minder omfloerst worden ge
sproken. Want anders dreigt
'Den Haag' zich opnieuw van
een belangrijk deel van de bur
gers te vervreemden.
Verder moet het historische ver
lies voor de paarse coalitie uit
gelegd worden als een afreke
ning van de kiezers met een
bijna autistische politieke cul
tuur. Het is vaak opgemerkt en
aangeklaagd, óók door de cha
rismatische provocateur Pim
Fortuyn: de paarse wollen de
ken van compromissen, achter-
kamertjeso verleg, vermijding
van verantwoordelijkheid en
ideologische schraalheid. Na
acht jaar bekwaam maar zelden
inspirerend bestuur, wil de bur
ger weer horen wat de idealen en
doelen zijn en politici daar op
kunnen afrekenen.
In dit licht bezien is het opmer
kelijk en wrang dat na de ver
kiezingen een coalitie gloort die
weinig op heeft met vernieu
wing van democratische pro
cessen. VVD en CDA hebben
zich - voorzichtig gezegd - tot
nu toe niet laten kennen als
voorvechters van hervormingen
op dit terrein. Het verdelen van
baantjes onder partijgenoten en
het achter de schermen over
bruggen van meningsverschil
len is zo'n beetje door deze par
tijen uitgevonden. De LPF pleit
wel voor referenda en verkozen
burgemeesters, maar legt on
voldoende gewicht in de schaal
om op deze punten een door
braak te forceren.
Levendig
Enige troost is dat een centrum
rechts kabinet, als het daar van
mocht komen, in de Tweede Ka
mer een stevige linkse oppositie
tegenover zich vindt. Levendig
zal de Haagse politiek de ko
mende maanden ook zonder
staatkundige hervormingen wel
zijn. De opvolgingskwestie zal
bij PvdA en WD na hun drama
tisch verlies bij de verkiezingen
nog lang na zinderen. De Lijst
Pim Fortuyn is intern diep ver
deeld, de strijd om de macht is er
al ontbrand en een duidelijk po
litiek programma moet nog
worden geschreven.
Ook in een ander opzicht komt
er meer leven in de brouwerij.
Het voorbeeld dat Fortuyn in
zijn opmerkelijke campagne
heeft gesteld - authentiek, per
soonlijk, extravert - zal zeker
een nieuwe generatie politici in
spireren. Partijtijgers (Melkert)
en vriendelijke oliemannetjes
(Dijkstal) kunnen de brug naar
het hart van de kiezers niet
slaan, is wel gebleken.
Op de relatieve nieuwkomer Jan
Peter Balkenende rust nu de
taak de mensen die zich voor het
eerst tot de politiek hebben be
keerd, daar blijvend aan te
binden. Een zware verantwoor
delijkheid voor de kandidaat
premier, omdat teleurstelling
om de hoek ligt.
Fortuyn heeft bij een flink deel
van de bevolking immers toren
hoge verwachtingen gewekt
met betrekking tot wachtlijs
ten, onderwijs, en vooral vei
ligheid en asiélzoekers. Die
beloftes zijn onmogelijk alle
maal binnen vier jaar in te
lossen. GPD
Nederland is opgeschud. Pim Fortuyn heeft
posthuum, de verkiezingen beslist. De kiezer
heeft duidelij k gemaakt dat Paars over en uit is
De politiek waart tussen de puinen. Het verlies van
ruim veertig coalitiezetels zal diep snijden in de ver
houdingen. Ondanks de spectaculaire winst ter linker
zijde van de Socialistische Partij, is een voorkeur voor
centrum-rechts onderstreept.
Hoewel het nog te vroeg is om afgewogen over een sa
menwerkingsverband te spreken, komt het meerder
heidstrio CDA-WD-LPF als eerste optie in beeld. De
komende weken en maanden zullen leren hoe de werke
lijke invulling zal verlopen. Zonder bange zorg is dat
niet: de stellingen in het land en de politiek zijn grim
mig, hoekig en kantig betrokken.
De uitslag is, gelet op de voorzeggingen, niet geheel ver
rassend en frappeert slechts in de uitersten van vreugde
en teleurstelling. Het CDA van Balkenende en de SP
van Marijnissen staan afgetekend op winst. Daarnaast
is het verschijnen en overeind blijven van de nieuwko
mer LPF, zónder de richtinggevende voorman Pim For
tuyn, opmerkelijk. De LPF is niet ingezakt na de moord
op de lijsttrekker en heeft ook géén toeloop van 'condo
léance-stemmers' gekend. Het Fortuyn-effect op het
totaal van deze verkiezingen is onmiskenbaar.
Ernstig verlies is er aan de zijde van de paarse partijen
PvdA, de WD en D66. Klein christelijk rechts voelt de
gevolgen van de relatief hoge opkomst die een corrige
rende werking heeft op scheefgegroeide verhoudingen.
Ook Rosenmöllers GroenLinks kent een niet al te fleu
rige score. Vooral de PvdA heeft een ongekend hard pak
slaag moeten incasseren. De fractievoorzitter is, zoals
dat hoort, teruggetreden.
De klap heeft niet alleen te maken met Fortuyn en de
puinhopen van Paars, het heeft vooral te maken met het
Melkert-effect. Ook en vooral binnen de PvdA is c
keuze van Melkert als leider en beoogd premier in de
schaduw van Kok herhaald aan de kaak gesteld. De
lijsttrekker is er niet in geslaagd op een voorman voor
linkse mensen te lijken. Hij is in de wat wezenloze cam
pagne zijn imago van hautain en arrogant bestuurder
niet kwijtgeraakt.
Ook de helpers van het laatste uur hebben de PvdA van
Melkert niet in geschikter vaarwater kunnen loodsen.
De desperate actie van de partijganger Kok die - een
beetje minnetjes voor een eerste minister - tot óp de ver
kiezingsdag trachtte met 'iedere vezel' zijns lijfs het tij
te keren, is doorzien. De kiezer heeft de hoge boodschap
van de premier over diens 'politieke erfenis' beleefd
naast zich neergelegd.
Alle aandacht is nu gevestigd op de, als politicus, jonge
CD A-voorman Balkenende die - als recht wordt gedaan
aan de uitslag - de ongemeen moeilijke taak krijgt om
Nederland in zéér zwaar weer bestuurbaar te maken.
Stemgedrag naar leeftijd
Twee
de-Kam
erverkiezingen
2002
it
18-24
25-34
35-49
50-64
65+
tm
im
tm
rrm
nat
tl Pvd/
k,
9%
11%
15%
18%
21%:
12%
21%
16%
16%
11%:
CDA
21%
20%
22%
29%
40%
3
10%
8%
6%
4%
2%
GROEN
LINKS
11%
8%
8%
6%
3%
7%
6%
8%
8%
3%
3%;
3%
3%
i%|
3%
2%.
3%
1%
1%
1%
(®y)
2%!
2%
2%
2%|
1%;
22%
17%
18%
15%
13%
VSP;
0%
0%
0%
0%
1%:
TOTAAL (afgerond)
100%
100%
100%
100%
O
O
anp
bron: Interview
door Dick Hofland
DEN IIAAG - Gerard Joling is
al van verre te horen. „At your
service", zingt hij, „woorden
die we nooit zullen vergeten".
De tonen knallen hotel Des In-
des uit, alsof Pim Fortuyn ze
zelf nog zou moeten kunnen
horen. „Wat je hoort, is wat je
krijgt", wil het lied verder.
Een ode aan Pim, niet aan de
partij, zegt Joling, die daar
voor is gevraagd door familie
en vrienden van Fortuyn.
Het is duidelijk: de geest van
de vermoorde leider is na
drukkelijk aanwezig bij de
verkiezingsbijeenkomst van
de naar hem genoemde lijst in
het statige, anders zo bedaag
de Haagse hotel. Op elke hoek
staat een foto van Fortuyn,
lijst 10 voor wie het was verge
ten. In de centrale hal, waarop
alle camera's gericht staan,
kijkt hij de bezoekers onont
koombaar aan vanaf een
schilderij in een gouden lijst.
Met zijn twee hondjes.
Voor de buitenlandse pers zal
het allemaal onzichtbaar blij
ven. Die heeft, vindt de partij,
steeds lopen roepen dat de
lijst Fortuyn een racistische
is, in wezen niets veel anders
dan Le Pen of Haider. Daar
heeft de partijleiding schoon
genoeg van, dus het journaille
van buiten de landsgrenzen
moet maar zo ver mogelijk
weg blijven. Buiten het hotel
kunnen ze in elk geval zien
hoe vier mensen op een bankj e
gaan klappen zodra ze iemand
van de lijst Fortuyn zien aan
komen.
Ze zijn makkelijk te herken
nen aan de goud-blauwe
stropdas. De meesten komen
met een bus, vanaf het partij
bureau in Rotterdam. De
nummer twee, Varela, komt
met een taxi. Zodra hij uit
stapt storten de pers en tien
tallen omstanders zich op
hem. Hij wordt binnenge
haald als een held. Enkele le
den zullen niet komen. Ze zijn
doodsbang, vertelt woord
voerder Mat Herben tegen een
medestander. Deze leden zeg
gen dat er 's nachts mensen om
hun huis sluipen en dat ze
hebben gevraagd de beveili
ging te verdubbelen.
De stemming is gedrukt. Men
sen begroeten elkaar op vlak
ke toon, bijna niemand lacht.
Pas als de eerste peilingen be
kend worden, wordt er voor
zichtig geklapt en gejuicht.
Pim is er niet, en dat bepaalt
alles deze avond.
Naarmate het historische suc
ces doordringt, van nul naar
even groot als PvdA en WD,
begint de stemming er toch
voorzichtig in te komen.
Nummer negentien, een neef
van schrijver/dichter Remco
Campert, wil even een frisse
neus halen en wordt door een
binnenkomende stroom par
tijleden op de schouder
geklopt. Ze willen meteen
doorlopen, nadat ze door drie
groepen beveiligingsagenten
zijn gekomen, hun naam heb
ben opgegeven en hun pas
poort hebben laten zien, maar
dat gaat zomaar niet. Iedereen
moet een badge op, en de
meest bekenden van de lijst
hebben hele avond 'kleren
kasten' om zich heen, com
pleet met oordopjes en micro
foontjes.
Gerard Joling zingt nog maar
een keer en krijgt beschaafd
applaus. Leden praten op ge
dempte toon met elkaar.
Nummer veertien wijst naar
het portret van Pim. „Het is
geweldig natuurlijk, zo'n uit
slag, maar zonder Pim is er ei
genlijk niet veel aan." Dan
komt De Varela voorbij. Hij
gaat naast het portret van
Fortuyn staan en wijst met
een vinger naar boven. „Ik
weet zeker dat Pim daarboven
meegeniet." GPD
Varela kijkt naar een portret van Pim Fortuyn tijdens de verkiezingsbijeenkomst van het LPF in
het Haagse Hotel Des Indes. foto Phil Nijhuis/GPD
De paarse partijen PvdA, VVD
en D66 hebben gisteren bij de
landelijke verkiezingen enorme
verliezen geleden. Vooral bij de
sociaal-democraten en de libe
ralen was de verslagenheid
groot.
van onze redactie binnenland
AMSTERDAM - De klap had
niet harder kunnen aankomen
bij de PvdA, die in Amsterdam
de verkiezingsuitslag afwacht
te. „Van tevoren hielden we re
kening met het ergste scenario",
zegt Tweede-Kamerlid Peter
Rehwinkel. „Maar dit..." Hij
went het hoofd af.
Pvd A-minister Vermeend staat de pers te woord na het bekend wor
den van de eerste uitslagen. fotoHarmendeJon g/G PD
heeft kunnen lopen. „Ik wil
eerst even alleen zijn."
De WD rouwt in stilte. Slechts
een bescheiden vloek wordt in
het Haagse Omniversum geuit
wanneer de NOS de einduitsla
gen bekendmaakt-
Geen dixielandbandje, maar
kalmerende achtergrondmu
ziek klinkt in het Omniversum
waar de WD afwacht hoe groot
het verlies van deze avond pre
cies zal zijn. Een half uur eerder
werd nog hoopvol geproost met
de woorden 'dat we toch maar
de grootste partij worden'.
Coryfeeën als het echtpaar Gin
jaar-Maas, zij ex-staatssecreta
ris, hij ex-partijvoorzitter, heeft
zich vanuit de woonstee in
Burgh-Haamstede naar het
Omniversum gesleept. „We
hadden liever de uitslag thuis op
televisie bekeken, maar we zijn
toch maar hiernaartoe gegaan.
Om te laten zien: we staan er
voor elkaar." In wandelgangen
wordt al gespeculeerd dat er op
zoek moet worden gegaan naar
een nieuwe fractievoorzitter.
Monter
Bij D66 in natuurmuseum New
Metropolis in Amsterdam valt
het eigen resultaat, bijna een
halvering tot acht zetels, enigs
zins in het niet. Bedrukt zijn de
D66'ers eerder door de enorme
opkomst van de LPF. Het had
namelijk makkelijker slechter
gekund voor D66, zo wordt
monter geconstateerd. De opi
niepeilingen van de afgelopen
maanden gaven iets groter ver
lies aan.
De eerste uitslagen betekenen
ook dat de partij alsnog nieuwe
lingen in haar gelederen krijgt.
Op plaats zeven en acht staan
Vivien van Geen en Boris Van
der Ham. Die laatste wilde nog
niet gefeliciteerd worden. „Er
kan nog van alles gebeuren. Dit
zijn gewoon kutverkiezingen,
schrijf dat maar op." GPD
van onze redactie binnenland
DEN HAAG - Het gejuich van
de SP-aanhang die zich gister
avond verzamelde in de Am
sterdamse Melkweg moet te
horen zijn geweest in het nabij
gelegen Paradiso, waar de PvdA
haar wonden likte. Tot vlak voor
het sluiten van de stembus re
kende de SP op tenminste drie
zetels winst, maar een verdub
beling van het zetelaantal in de
Tweede Kamer durfden alleen
de grootste optimisten te voor
spellen.
De uitgelaten sfeer werd alleen
bedorven door de binnenko
mende uitslagen van de Lijst
Pim Fortuyn en het CDA. „Het
CDA is een ramp", meende een
SP-aanhanger. Het uitblijven
van succes van GroenLinks
werd met hoongelach begroet.
„Ik snap het niet, wat willende
kiezers nou?", zegt GroenLinks-
kamerlid Farah Karimi in het
Haagse Nieuwspoort vertwij
feld. „Waar haalt het CDA die
zetels vandaan?" Ze rekent blik
semsnel voor dat een linkse coa
litie van CDA, SP, GroenLinks
en PvdA volgens deze prognose
op 84 zetels kan rekenen, vier
minder dan een rechtse coalitie
van WD, CDA en LPF. „Maar
ja, de SP vragen ze natuurlijk
nooit om te regeren", zucht ze
moedeloos.
Fractievoorzitter Paul Rosen-
möller vreest door de ruk naar
rechts een 'verharding' van het
sociale klimaat in Nederland
„Er groeit snel een wij-zijcul
tuur. Ik vind dit onterecht. Het
snijdt me dwars door de ziel.
GPD
Rehwinkel is Kamerlid-af sinds
gisteravond. Zijn 27ste plaats
op de kandidatenlijst is vanaf
nu onverkiesbaar. „Ik probeer
nog te lachen", zegt hij met tra
nen in zijn ogen. „Maar het lukt
niet erg. Ongelooflijk. Na de
polls van dinsdagavond had ik
nog de hoop dat we 30 zetels
zouden kunnen scoren. Maar 24,
24, ik weet niet wat ik moet zeg
gen."
De stomheid van Rehwinkel
wordt gedeeld door alle aanwe
zige PvdA'ers. „Dit komt kei
hard aan. Zo slecht had ik het
niet verwacht", stelt minister
Vermeend van Sociale Zaken.
Hij buigt het hoofd diep. „We
hebben het niet goed gedaan.
We moeten de hand in eigen boe
zem steken. We hebben niet dui
delijk kunnen maken wat we de
afgelopen periode goed hebben
gedaan, dat moeten we onszelf
aanrekenen. Er is geen reden
voor excuses."
De gehele partij is - ondanks de
slechte voortekenen - overval
len door de nederlaag die zo
groot is uitgevallen. Minister
Herf kens van Ontwikkelingssa
menwerking doorbreekt direct
na de dramatische eerste uitslag
de stilte die er is gevallen in de
Amsterdamse poptempel Para
diso. 'There ain't no mountain
high enough', zingt zij vanaf het
podium haar partijgenoten
moed in.
Maar ook zij kan het hoofd niet
lang recht houden. Aan de zij
kant van de zaal zoekt ze troost
bij Tineke Netelenbos. „God
verdomme, ik ga emigreren",
stamelt ze. „Ach meisje, vrese
lijk hè", is het enige wat de mi
nister van Verkeer kan uitbren
gen.
Over wat de dag van morgen
brengt, wil niemand vooruit lo
pen. Maar iedereen weet dat
Melkert na gisteravond partij
leider af is. Zijn voor velen ge
doodverfde opvolger Wouter
Bos (staatssecretaris van Finan
ciën) staat met rooddoorlopen
ogen achterin de zaal het Jeugd
journaal te woord. „Ik mag dit
geloof ik niet zeggen, maar ik
heb hier maar een woord voor:
klote." Bos zegt niet toe te zijn
aan weerspiegelingen over de
toekomst en hoe het zo fout
In het Haagse Omniversum bekijkt minister De Grave (1) naar de
eerste voorlopige uitslagen op de tv. In het midden Tweede-Kamer
lid Rijpstra. foto Roland de Bruin/GPD
Paul Rosenmöller en Femke Halsema (r) bekijken de eerste verkie
zingsuitslagen tijdens de bijeenkomst in Nieuwspoort in Den Haag- I
foto Roger Dohmen/ANP
I
