Je voelt je zo meer boer
En opnieuw geldt:
Oosterschelde open
Markante toren werd door Duitsers opgeblazen
Nieuwe Raadkaart
Biologische
landbouw in
Z-Vlaanderen
In 1995 richtte een aantal
boeren in Zeeuws-Vlaan-
deren de Vereniging Biologi
sche Boeren Zeeland op. De
vereniging begon met vijf le
den, inmiddels zijn het er
zestien. Op één na allemaal
actief in Zeeuws-Vlaande-
ren. Kennis en ervaringen
uitwisselen zijn belangrijke
activiteiten van de vereni
ging. Voor het derde achter
eenvolgende jaar worden in
dat kader tien zogenaamde
'veldbijeenkomsten' gehou
den. Bestemd voor biologi
sche ondernemers, maar ook
voor andere boeren.
Secretaris Hans Quist van de
Vereniging Biologische Boe
ren Zeeland produceert op zijn
bedrijf in de Oranjepolder tus
sen Schoondijke en IJzendijke
sinds 1994 biologisch. Hij scha
kelde heel bewust over van
traditioneelnaar biologisch
boeren. Geen chemische bestrij
dingsmiddelen, geen kunst
mest, meer handmatige arbeid,
meer teelten. „Ik heb er geen
dag spijt van gehad. Het bena
dert meer het gevoel wat ik heb
van boer zijn, dan in de periode
ervoor. Het gedoe met bestrij
dingsmiddelen was ik zat."
De interesse voor agrarisch
werken waarbij meer rekening
wordt gehouden met de natuur,
was altijd al bij Quist aanwezig.
Samen met zijn buurman en 36
andere boeren in Nederland
deed hij mee aan een project
over geïntegreerde landbouw.
Niet volledig biologisch, maar
al een heel eind in de duurzame
richting. Tijdens dat project
kreeg hij in de gaten dat er best
mogelijkheden in biologisch
produceren zitten. Zich spiege
lend aan enkele voortrekkers in
West-Zeeuws-Vlaanderen ging
Quist met zijn bedrijf (44 hecta
re akkerbouw, 2 hectare wei
land en sinds 1886 in de familie)
op de biologische toer.
„Het is een stuk arbeidsinten
siever, maar je kunt ook wat
meer aan de natuur overlaten",
vertelt Quist. „Het is prettig om
het de natuur zelf zoveel moge
lijk op te laten lossen." Hij ac
cepteert dat de opbrengsten van
de biologisch geteelde gewassen
minder zijn dan die van gangba
re. Gemiddeld ligt dat ongeveer
éénderde lager. Dat wordt tot nu
toe redelijk gecompenseerd
door hogere prijzen. Naast
aardappelen, tarwe en suiker
bieten bestaat het bouwplan uit
doperwten, suikermais, zaaiui-
en en bruine bonen. Nogal wat
gewassen op een naar verhou
ding kleine oppervlakte. Vol
gens Quist komt een grotere va
riatie in teelten de gezondheid
van de gewassen ten goede.
Hij raakte al gauw betrokken
bij de plannen om de bestaande
samenwerking tussen een groep
biologische boeren - met name
werkzaam in West-Zeeuws-
Vlaanderen - een meer formeler
karakter te geven. Aanleiding
om dat te doen was het verkrij
gen van rechtspersoonlijkheid,
onder meer met het oog op de
oprichting van een informatie
centrum en het aanvragen van
subsidies. Het werd de Vereni
ging Biologische Boeren Zee
land, met de biologische boer
van het eerste uur Jan de Zwart
als voorzitter. Die is dat trou
wens nog steeds. Het informa
tiecentrum werd nodig geacht
om tegemoet te komen aan de
vraag van scholen, studieclubs
en andere groepen naar voor
lichting over biologisch boeren.
Het staat op het erf van Quist
aan 't Molentje.
Het feit dat er een zekere con
centratie van biologische agra
riërs in West-Zeeuws-Vlaande-
ren is, maakte de oprichting van
de vereniging gemakkelijker.
Zoals ook voor gangbare boeren
de overstap naar de biologische
teelt soepeler verloopt als ze
voorbeeldbedrijven in hun om
geving hebben. Quist: „Je ziet
het vaak wat groepsgewijs ont
staan. Iemand begint er aan, een
ander ziet dat het lukt en gaat
meedoen. Het is een beetje een
olievlekwerking. Je hebt elkaar
ook nodig. Afspraken maken
over afzet, kennis ontwikkelen,
het samen gebruiken van ma
chines. Je hebt als nieuweling
een biologische teler nódig om
een stukje kennis te halen. Voor
een bestaande teler is uitbrei
ding ook belangrijk. Hoe meer
productie je samen tot stand
brengt, hoe interessanter je voor
de handel bent."
Een biologische boer is geneigd
zich coöperatief op te stellen,
weet Quist. „Je hebt ook het
zelfde uitgangspunt. Een na
tuurvriendelijke manier van
landbouw bedrijven. Je zoekt
anderen op om die te winnen
voor jouw manier van werken.
Reclame maken voor je zaak."
Dat kan ook goed, omdat er een
markt is die jaarlijks een stij
gende lijn vertoont. Als er al een
overschot of een tekort is, dan
betreft dat meestal de vers
markt, zoals groenten en melk.
De markt voor biologische pro
ducten is op zich overzichtelijk.
De meeste producten verhan
delt Quist via coöperatie Nauti
lus; tarwe gaat via dé CZAV,
aardappels via coöperatie Ne-
dato en suikerbieten via cle Sui
kerunie.
De samenwerking tussen de
biologische boeren krijgt vooral
gestalte in de vorm van vergade
ringen en, tijdens de zomer,
veldbijeenkomsten. „Die zijn
heel praktisch gericht. Je komt
in je werkgoed even het veld in
kijken of er iets mis is, of dat het
goed gaat. Je kunt er direct op
het eigen bedrijf je voordeelmee
doen. Als je ergens mee zit, kun
je dat meteen aan de orde stel
len", betoogt Quist. „Je moet
wel frequent bijeenkomsten be
leggen, wil je er iets aan hebben.
De veldbijeenkomsten zijn een
maal in de veertien dagen."
De eerste veldbij eenkomst van
het nieuwe seizoen is donderdag
2 mei (om 19.30 uur) in het infor
matiecentrum aan 't Molentje
bij IJzendijke. Vanaf 14 mei
steeds eenmaal in de twee we
ken op dinsdag. Op 28 mei wordt
een open dag gehouden, met
speciale aandacht voor het de
monstratie-project onkruidbe-
strijding. De laatste veldbijeen-
komst is op 3 september.
Rinus Antonisse
dinsdag 30 april 2002
Een boer bij Schoondijke verbrandt met een grote gasbrander onkruid. foto Peter Nicolai
De woorden Oosterschelde
Open! waren zo'n kwart
eeuw geleden in Zeeland be
roemd en berucht. De voorstan
ders van het open houden van de
zeearm legden in de leus hun ziel
en zaligheid. De mensen die
achter een dichte dam stonden,
bestreden de actievoerders te
vuur en te zwaard. De uitslag
ligt nu in de monding van de
Oosterschelde: de stormvloed
kering, het compromis tussen
veiligheid en milieu van het ka
binet Den Uyl. Inmiddels is de
zeearm aangewezen als Natio
naal Park. Het Overlegorgaan
Nationaal Park Oosterschelde
plukt de slogan van toen uit het
archief. Opnieuw geldt: Ooster
schelde Open!
Het gaat niet om een actie, maar
om een activiteit. Namelijk de
eerste open clagen van het Na
tionaal Park Oosterschelde
(NPO), te houden in het pink-
sterweekeinde op 18 en 19 mei.
Dan staat de Oosterschelde
open voor iedereen die op en om
de zeearm wil genieten van de
natuur. „Eigenlijk is het elke
dag open dag in en rond de Oos
terschelde", zegt Brigit Kuy-
pers, coördinator voorlichting
en educatie van het NPO. „Het
gebied is immers altijd groten
deels vrij toegankelijk. We pro
beren met de open dagen wat
extra aandacht te krijgen. We
willen laten zien wat je in het
gebied allemaal kunt doen."
Ook de andere zestien Nationa
le Parken in Nederland - waar
van de Oosterschelde overigens
het grootste is - houden met
Pinksteren open dagen (alleen
de twee op de Veluwe doen niet
mee). Ze vormen de visite
kaartjes van de natuur in ons
land. De parken zijn belangrijk
onderdeel van de zogeheten
Ecologische Hoofdstructuur
(EHS). Dat is een netwerk van
samenhangende natuurgebie
den. Het dichtst bij Zeeland
liggen het Nationaal Park De
Biesbosch en het enige grens
overschrijdende park De Zoom-
Kalmthoutse Heide.
Afgelast
Het was de bedoeling dat de eer
ste open dagen van het NPO vo
rig jaar gehouden werden. Het
programma was in kannen en
kruiken, maar de mond- en
klauwzeercrisis gooide roet in
het eten. De activiteiten moes
ten worden afgelast. Nu een
herkansing en dat op een mo
ment waarop de toevoeging 'in
oprichting' achter de aandui
ding Nationaal Park Ooster
schelde geschrapt is. Het bete
kent dat het park volwassen
geworden is en officieel door het
Rijk is ingesteld. Dat hangt sa
men met de goedkeuring van het
eerste beheer- en inrichtings
plan (op 8 mei), dat door het
Overlegorgaan NPO is ge
maakt.
De activiteiten tijdens de open
dagen sluiten zoveel mogelijk
aan bij dingen die ook op andere
momenten, buiten het pinkster-
weekeinde, gedaan kunnen
worden, vertelt Kuypers. Zoals
wandelen langs de vloedlijn,
een natuurvaartocht, wandelen
door de (aangelegde) natuur van
het voormalig werkeiland Neel-
tje Jans en een rugzaktocht voor
kinderen. Wie 18 of 19 mei niet
in de gelegenheid is aan de acti
viteiten deel te nemen, kan dus
ook op een geschikter tijdstip
Oosterscheldewaarts trekken.
Er is tijdens de open dagen geen
centraal ontmoetings- en infor
matiepunt. Het wachten is op
het bezoekerscentrum van het
NPO, waarvoor het oog gericht
is op de reserve-pijler bij Neeltje
Jans.
Brigit Kuypers vindt het niet
zo'n probleem dat een cehtrale
plaats ontbreekt. „De Ooster
schelde kun je niet vanuit één
plek beleven. Vandaar ook dat
we streven naar een parelsnoer
aan voorzieningen en activitei
ten in het hele gebied." Als het
bezoekerscentrum er eenmaal
is, dan zullen daar tijdens open
dagen wel extra activiteiten ge
organiseerd worden, verwacht
de coördinator. Ze wijst erop dat
in het centrum Scaldis Natura-
lis bij Sint-Maartensdijk wel
permanent aandacht aan het
Nationaal Park Oosterschelde
wordt geschonken. Bedoeling is
dat er vanaf 18 mei een expositie
over het NPO is te zien.
De open dagen vallen in de pe
riode van de Week van de Zee
(16 tot en met 26 mei). Dit
Zeeu ws initiatief wordt voor het
eerst landelijk gehouden. Tij
dens de Week van de Zee worden
de schijnwerpers gericht op de
beleving van duinen, strand en
zee als waardevol (natuurge
bied. Het samenvallen ziet
Brigit Kuypers niet als concur
rentie, maar eerder als een ver
sterking. „Hetgedachtengoed
van de Week van de Zee past uit
stekend bij de Oosterschelde."
Tijdens de open dagen zijn vier
grotere activiteiten geprogram
meerd. Wandelen onder de
vloedlijn tussen Kattendijke en
Wemeldinge gebeurt zaterdag
18 mei, op de zeedijk en in het
water. Leden van de Nederland
se Onderwatersportbond rich
ten aquaria in met planten en
dieren uit de Oosterschelde.
Biologen en duikers zorgen voor
toelichtingen. Vanaf 13.30 uur
gaan de duikers het water in en
tussen 14.00 en 16.00 uur zijn de
aquaria te bezichtigen.
Op zondag 19 mei is er vanuit
Burghsluis een natuurvaartocht
over de Oosterschelde. Vertrek
om 14.00 uur; de tocht duurt on
geveer 2,5 uur. Een gids legt uit
wat er rondvliegt, drijft en
zwemt. Voor kinderen is er een
doe-boekje. Te voren reserveren
is gewenst. Zaterdag 18 mei
wordt in de natuur op Neeltje
Jans gewandeld. De tochten be
ginnen om 11.00 en 14.00 uur,
vanaf de parkeerplaats Water
land, bij de vlaggen van Het
Zeeuwse Landschap en Natuur
monumenten, de beheerders
van het natuurgebied. Zij zor
gen ook voor de begeleiding.
Cursus
Onder het motto 'Beleef de Oos
terschelde' kunnen kinderen
met ervaren begeleiders en een
rugzak vol doe-dingen op stap
om de zeearm spelenderwijs te
ontdekken. Ook ouders mogen
mee. Het gebeurt op zaterdag 18
mei van 13.00 tot 15.30 uur. Ver
trekpunt is centrum Scaldis Na-
turalis bij Sint-Maartensdijk.
De IVN-afdeling De Bevelan-
den organiseert een cursus over
het NPO, met inbegrip van een
vaarexcursie en een wandeling.
De voorjaarscursus is al vol; bij
voldoende belangstelling wordt
in het najaar opnieuw een cur
sus gehouden. Op de website
wioiu.npoosterschelde.nl is
meer informatie over de open
dagen en andere activiteiten te
vinden.
Informatie over de andere na
tionale parken staat op
www.m,inlnv.nl/thema/groen/
natuur.
Rinus Antonisse
Begin jaren zeventig: Met schepen wordt actie gevoerd tegen de
bouw van een dam in de Oosterschelde. archieffoto PZC
Op 26 juli 1913 zond Marga-
retha van der Sande uit Ou-
werkerk een ansichtkaart met
een beeld van de Zuidstraat in
haar woonplaats aan de familie
Voshol van café Even Buiten in
Poortvliet. Ruim dertig jaar la
ter werd de prominent aanwezi
ge toren van de middeleeuwse
kerk verwoest door Duitse
spingcommando's. In de plaats
daarvan werd in 1956 een nieu
we kerk in gebruik genomen,
waarvan de toren in 19 5 7 gereed
kwam. „Een stopnaald", noemt
M. Swenne uit Middelburg die,
„met het uitzicht waarop ik het
in mijn jeugdjaren heb moeten
doen."
Ouwerkerk staat bekend als één
van de zwaarst getroffen dorpen
tijdens de watersnoodramp van
1 februari 1953. Maar uit de
brief van J. van Driel uit Nieu-
werkerk blijkt dat het dorp in de
halve eeuw voor de stormvloed
meerdere rampen moest trotse
ren. In oktober 1892 werd de to
ren tijdens een zware onweers
bui door de bliksem getroffen.
De brand kon snel geblust wor
den. In augustus 1933 raasde
een windhoos over Ouwerkerk,
waarbij vooral de zuidkant van
het dorp getroffen werd. De
hoos liet in de Zuidstraat (in de
wandeling 'de straete' geheten)
een enorme ravage achter.
Anders dan overig Zeeland
werd Schouwen-Duiveland in
het najaar van 1944 niet bevrijd.
Het eiland zuchtte tot 5 mei
1945 onder de Duitse bezetters.
Die zetten grote delen onder
water en richtten zware ver
woestingen aan. Ook in Ouwer
kerk, meldt Van Driel. Op 7 fe
bruari 1945, om 17.00 uur, werd
de markante toren door Duitse
militairen opgeblazen; ook de
kerktoren van N.ieuwerkerk en
Driel melden dat de vrouw
rechts in het deurgat Sientje van
Koten-Verton moet zijn. De lan
ge jongeman in het midden, met
pijl en boog in zijn handen, is
Dingeman Hack. Rosmolen:
„Bij de anderen zullen onge
twijfeld kinderen met de naam
Swenne (altijd lang en later on
derwijzer of dirigent van de mu
ziek), Kuyper, Hage, Manni,
Vijverberg of De Rijke staan, om
maar eens een paar Ouwerkerk-
se namen te nomen.Volgens
Van Driel is de jongen links van
Dingeman Hack vermoedelijk
Teeuw Slager.
H. Meertens-den Boer uit Ter-
neuzen heeft zelf tot 1951 in de
Zuidstraat gewoond. Ze vertelt
dat het grote huis met zijraam
vroeger postkantoor was en la
ter bewoond wei'd door boer-in-
ruste J. Kuyper. „Helemaal
rechts is een stukje gevel zicht
baar van het huis van schilder
Dekker en het stukje houten ge
vel links was de schuur van Vij
verberg. Naast het grote huis is
de woning van Giljam te zien,
mét eraan vast de smederij. Het
stond ongeveer naast de toren.
Verschillende inzenders wijzen
erop dat het huisje in het mid
den vroeger 'de lange Delft'
werd genoemd, omdat daar en
kele gezinnen achter elkaar
woonden. „Op nummer 6 woon
de Joh. Smits, een bekende
FNV-man, die veel enbelangen-
loos werk voor de bond heeft ge
daan", meldt Stolk.
Eén inzender vermoedde dat
het om de toren van Poortvliet
ging. De namen van de winnaars
zijn: T. W. Rosmolen, Zierikzee,
S. M. Boogerd, Ouwerkerk en J.
Blok-Joosse, 's-Heer Arends-
kerke.
Rinus Antonisse
Tijdens de regeringsperiode van koningin Wil-
helmina werd koninginnedag op 31 augustus
gevierd. Daarvan werd in een Bevelands dorp een
foto voor een prentbriefkaart gemaakt. Verzame
laar Hans Lindenbergh kent geen jaartal. De
vraag luidt: om welk dorp gaat het? Nadere bij
zonderheden zijn van harte welkom. Inzendingen
kunnen tot en met uiterlijk zaterdag 4 mei worden
gezonden aan:
redactie PZC Buitengebied, postbus 18, 4380 AA
Vlissingen, e-mail redactie@pzc.nl, fax 0118-
470102.
Voor de inzenders van goede oplossingen zijn drie
waardebonnen beschikbaar.
de watertoren aan de Zoute-
gracht in Zierikzee gaan de
lucht in. Pure vernielzucht,
want met de oorlogsvoering
hadden de torens niets van
doen.
Het kerkkoor met dwarspand
werd zwaar beschadigd en later
gesloopt. De klok hing tijdens
het opblazen niet meer in de to
ren, maar was op transport naar
Duitsland gesteld, weet T. W.
Rosmolen uit Zierikzee. De klok
werd echter in Groningen te
ruggevonden en hangt weer in
de nieuwe toren. J. W. Stolk uit
Nieuwerkerk vestigt er de aan
dacht op dat de toren maar één
wijzerplaat had, aan de zuid
kant, die dan ook op de foto
staat.
Inzenders Rosmolen en Van
