Dromen hoef je niet te snappen
blijft zinloos explosief en bloedig
Vietnam
Zwarte komiek bij de ridders
We were soldiers
donderdag 18 april 2002
In Mark Twains beroemde
tijdreisverhaal 'Een Ameri
kaan aan het hof van Koning
Arthur' (1895) belandt een ne-
gentiende-eeuwse yankee tus
sen de Middeleeuwers, die hij op
humoristische wijze laat ken
nismaken met de verworvenhe
den van de moderne tijd. Ie
mand in Hollywood bedacht dat
dit meerdere malen verfilmde
gegeven ook dolkomisch moest
uitpakken wanneer een zwarte
komiek naar de tijd van kaste
len en ridders zou worden ge
transporteerd. Het script dat
vervolgens voor Black Knight
in elkaar werd geflanst moet vol
hebben gezeten met gele plak-
briefjes. Daarop stonden dan
aantekeningen als: 'nog even
uitleggen hoe onze held door de
tijd kan reizen', 'hier een hilari
sche grap invoegen, s.v.p.' en 'dit
wordt leuker met een goeie ko
miek!' Helaas, een fatsoenlijke
uitleg voor de gebeurtenissen
blijft uit en geslaagde grappen
zijn uiterst schaars. En wat die
komiek betreft: de hoofdrol
werd vergeven aan Martin Law
rence, een populaire stand-up
comedian die ooit tweede viool
mocht spelen naast veel geta-
lenteerdere collega's als Eddie
Murphy (in 'Boomerang' en 'Li
fe') en Will Smith ('Bad Boys').
Net als in zijn commerciële
doorbraakfilm 'Big Momma's
House', grossiert Lawrence
weer in toilethumor en bekken-
trekkerij. De grapjas trekt een
ridder sportschoenen aan, haalt
malle toeren uit op een vurig
volbloedpaard en slaat vrijmoe
dige straattaal uit tegen een
aantal hofdames. Als klap op de
vuurpijl leert hij Middeleeuwse
muzikanten hoe ze spetterende
funkmuziek moeten spelen. Het
is ongetwijfeld bedoeld als kos
telijk, maar de uitwerking is
tenenkrommend.
Fritz de Jong
Black Knight. Regie: Gil Junger.
Met: Martin Lawrence, Tom Wilkin
son, Marsha Thomason, Vincent Re
gan, Kevin Conway. Te zien in Cine-
City Vlissingen.
Mulholland Drive. Regie: David.
Lynch. Met: Naomi Watts, Laura
Harring, Ann Miller, Justin
Theroux, Dan Hedaya. Vandaag en
morgen te zien in 't Beest Goes.
benen niet ordentelijk geposi
tioneerd en duvelt tegen de
vlakte in de scherven van haar
eigen glas. Pas als de kinderen
thuiskomen, wordt opgemerkt
dat moeder ligt te bloeden. Ge
durende de rest van de film zul
len we haar nog vaak horen
klagen dat de snijwonden vast
littekens zullen achterlaten en
dan meent ze dat als troost een
glaasje extra beslist gepast is.
Zo'n familie. De buikige kerels
hebben geverfd haar en voeren
af en toe telefoongesprekken
met Buenos Aires om te infor
meren hoe het daar met de zaken
gaat of om stiekem de stem van
de maïtresse te horen. Maar wat
ze ook door de telefoon verno
men mogen hebben, een stevige
slok is vervolgens altijd nodig.
Er valt wel het een en ander af te
grinniken om zo veel schaamte
loosheid. Er hangt voortdurend
echtbreuk in de lucht, verloede
ring, doorgeslagen luiheid, on
verschilligheid en het wordt
steeds drukkender buiten. Het
rommelt al in de vérte. Hier zal
het noodlot nog wreed gaan toe
slaan en terechtkomen op juist
de onschuldige hoofden met het
minste verweer.
Maar de film heet dus La Ciéna-
ga en niet ten onrechte. In de
buurt is een moeras en daar is
een koe ingelopen. Niemand
kijkt ernaar om. Alleen de kin
deren nemen op gezette tijden
poolshoogte of het beest zijn
doodstrijd al verloren heeft. Het
is de perfecte metafoor voor een
land dat door de inertie van zijn
burgerlijke klasse wegzakt in
een poel van ellende. Twee jaar
geleden heeft Lucrecia Martel
deze film met hulp van Franse
geldschieters en het Ameri
kaanse Sundance Institute
opgenomen. Het verval van Ar
gentinië was toen al lang onom
keerbaar. Sinds eind vorig jaar
heeft de film profetische waarde
gekregen.
Pieter van Lierop
La Ciénaga. Regie: Lucrecia Martel.
Met: Gabriela Borges, Martin Adje-
mian, Mercedes Moran, Diego
Baenas. Vrijdag te zien in Schutters
hof Middelburg.
De capriolen van een nerveu
ze sabeltandeekhoorn die
bij zijn pogingen een eikel in
veiligheid te brengen een com
plete ijsberg over zich heen
krijgt hebben de, afgelopen
maanden in de bioscoop al voor
veel vermaak gezorgd. En dat
was nog maar de trailer van Ice
Age. De bologige eekhoorn (of is
het een hamster?) speelt in deze
prehistorische avonturenkome-
die slechts een bescheiden bij
rol, maar de toon is met zijn op
treden heel goed getroffen.
Het begint een nieuwe trend in
animatie te worden die het heel
goed blijkt te doen: in de com
puter gegenereerde monsters en
andere bizarre schepsels die op
treden als komieken. De drang
om alles zo realistisch mogelijk
te laten zijn, zoals anderhalf
jaar geleden met Disney's 'Di
nosaur' is er eenbeetje af wat de
makers meer vrijheid geeft.
De hoofdrolspelers in Ice Age
zijn een nurkse mammoet, een
slungelige luiaard en een
gluiperige sabeltandtijger,
vormgegeven als herkenbare
karikaturen die in de eerste
plaats opvallen door hun uitge
sproken en levensechte karak
ter. Regisseur Chris Wedge be
handelde zijn digitale spelers
als echte acteurs en combineert
in Ice Age de aanstekelijkheid
van een buddy-komedie met de
bizarre slapstick uit de tijd dat
animatiefilms nog echte car
toons waren, Deze lopende
band van grappen en grollen in
een spectaculair en ijzig land-
Naomi Watts in Muiholland Drive van David Lynch.
- ulholland Drive was een van de grote
publiekstrekkers op het filmfestival van
Rotterdam. Tijdens de uitloop van een van de
voorstellingen was de volgende conversatie te horen:
'Geweldig, vond je niet?' 'Hmm, weet niet. Ik snapte 'm
eigenlij k nietD at is precies wat er zo mooi aan isHet is een
droom, en dromen zijn juist niet te snappen.'
Fans van David Lynch scher
men graag met het argument
dat de films van hun idool ge
hoorzamen aan de logica van
dromen. Iedere inhoudelijke
discussie over Lynch' werk
wordt daarmee in de kiem ge
smoord. Want welke fantasielo
ze scepticus durft kritiek te le
veren op de manier waarop een
droom zich ontwikkelt? Dat is
inderdaad onbegonnen werk,
maar gelukkig valt die discussie
gemakkelijk te omzeilen door
nuchter te constateren dat Da
vid Lynch geen dromen maakt,
maar films.
Sommige daarvan zijn erg goed,
zoals het onlangs opnieuw uit
gebrachte 'Blue Velvet' (1986),
waarin de regisseur effectief
surrealistische schrikbeelden
inzet om de Amerikaanse
Droom te ontmaskeren als een
flinterdun vernislaagje, waar
achter een wereld van verderf en
corruptie blijkt schuil te gaan.
Ook het naïef realistische 'The
Straight Story' (1999), over een
oude man die op een motorgras
maaier half Amerika door
kruist, is een pareltje dat aan
toont dat Lynch in principe
thuishoort in de categorie Grote
Cineasten.
Aan het genie van Lynch zit ech
ter een keerzijde: hij heeft er
nogal een handje van om de kij
ker nieuwsgierig te maken met
een intrigerend uitgangspunt,
om hem uiteindelijk gefrus
treerd het bos in te sturen met
een reeks surrealistische quasi-
verklaringen en een handvol
losse eindjes. Een fraai voor
beeld hiervan is de televisieserie
'Twin Peaks', die begon met
acht briljante afleveringen, om
in de volgende twintig episodes
te verzanden in een steeds on
zinniger bxlj van achterstevoren
afgespeelde geluidsopnamen en
onbegrijpelijke droomsequen
ties.
In Mulholland Drive flikt Lynch
het opnieuw. De film begint
meeslepend, als een duistere va
riant op een film noir. In de eer
ste scène maken we kennis met
de donkerharige schoonheid
Laura Harring, die dankzij een
curieus auto-ongeluk is ont
snapt aan dubieuze figuren die
haar iets wilden aandoen, maar
die daarbij wel haar geheugen is
verloren. Een andere hoofdrol
wordt gespeeld door Naomi
Wattsal s een frisse blondine uit
de provincie die het wil gaan
maken als actrice in Hollywood.
En dan is er ook nog een door
Justin Theroux vertolkte regis
seur die op één dag zijn filmpro
ject, zijn vrouw en al zijn geld
kwijtraakt.
Bizarre sfeer
Met grote zorg lijkt Lynch van
uit verschillende vertrekpunten
een ingenieuze intrige op te
bouwen, waarbij de toon wordt
gezet door de spannende film
muziek van huiscomponist
AngeloBadalamentienhet oog
strelende camerawerk van Jus
tin Deming. Al gauw blijkt dat
de regisseur het creëren van een
bizarre sfeer belangwekkender
vindt dan het op hun plaats la
ten vallen van alle puzzelstuk
jes: geïntroduceerde personages
verdwijnen in het niets en inge
slagen zijpaden worden slechts
half bewandeld. Op de intrige
rende opening volgt een onsa
menhangend, maar bij vlagen
zeer amusant middengedeelte
met een aantal wonderlijke scè
nes.
Geslaagd zijn vooral een auditie
die uitloopt op een hevige open
bare vrijpartijeen uiterst ge
spannen vergadering tussen
filmproducenten en enkele maf
fiatypes, en een bizarre ontmoe
ting tussen een filmregisseur en
eën raadselachtige huurmoor
denaar die zichzelf De Cowboy
noemt. In de ambivalente en on
nodig lang opgerekte finale
vliegt Lynch helaas onherstel
baar uit de bocht, wanneer hij
zijn hoofdrolspeelsters steeds
vaker uit de kleren hijst voor
lesbisch getinte vrijscènes. Net
als in het volstrekt obscure 'Lost
Highway' (1997) suggereert
Lynch dat er misschi en sprake is
van meerdere personen die een
lichaam delen - of zou het juist
andersom zijn? - maar naar het
hoe en waarom kan de toe
schouwer ook nu weer slechts
gissen.
Fritz de Jong
De film La Ciénaga (Het
Moeras) is het debuut van
de Argentijnse Lucrecia Martel
die er goede sier mee maakte op
het Festival van Berlijn vorig
jaar. Het is een indrukwekkend
werkstuk, al dien je er wel naar
te kijken met oog voor symbo
liek.
Het caleidoscopisch verhaal
speelt zich af tijdens een zomer
maand in het tropische noorden
van Argentinië en concentreert
zich op een grote familie die be
tere tijden heeft gekend. Ze be
wonen er twee huizen. In het
buitenverblijf La Mandragora,
dat ooit luxueus moet zijn ge
weest, wordt lam en liederlijk
vakantie gevierd. De minder be
deelde tak van de familie sap
pelt in een eenvoudiger optrekje
in een naburig dorp. Het is stin
kend heet en alleen de talloze
kinderen hebben energie om iets
te ondernemen. Maar de dingen
die ze ondernemen bezorgen
hen voortdurend builen,
schrammen en gaten. Moeder
heeft nooit iets in de gaten, maar
beklaagt zich er wel over dat
voortdurend de handdoeken
door het personeel worden ge
stolen. Dank je de koekoek! De
Indiaanse dienstbode heeft ze
voortdurend nodig om het bloed
van al die kinderen te stelpen.
Heel bijzonder is de openings
scène van de film. Rond het in
geen jaren gereinigde zwembad
van La Mandragora liggen een
stel weinig appetijtelijke vol
wassenen op apegapen. Af en
toe strekt zich een lome hand uit
naar de fles Cabernet Sauvig-
non om nog eens bij te schenken.
Moeder Mecha - derdegraads
beneveld - maakt aanstalten in
beweging te komen, krijgt haar
La Ciénaga: een zomermaand vol alcohol in het tropische noorden van Ar
gentinië.
Ice Age, een film met in de computer gecreëerde monsters die optreden als
komieken.
schap combineert het beste van
twee werelden.
In een kritische bui zou je kun
nen opmerken dat het verhaal
tje waarin bovengenoemd drie
tal een mensenbaby uit de
klauwen van een woeste horde
roofdieren moet zien te houden
een betrekkelijk voorspelbaar
kapstokje is voor een tocht met
breed uitgemeten hindernissen.
De moraal op het eind is ook een
tikkeltje braaf en als het erop
aankomt ben ik geneigd om het
vanuit een gelijksoortige optiek
gemaakte 'Monsters Inc.' een
puntje meer te geven voor crea
tiviteit. Dat neemt echter niet
weg dat dit door de bij Disney
weggelopen Lori Forte voor
Twentieth Century Fox gepro
duceerde ijstijdavontuur een
waardige concurrent is.
En waarom zou je sikkeneurig
doen als je kunt genieten van
een kolonie marcherende do
do's, het eeuwige gekissebis van
de reisgenoten of een achtbaan-
rit door surrealistische ijstun-
nels. Er komen in Ice Age geen
dinosaurussen voor. Ook dat is
een kleine verademing.
Leo Bankersen
Ice Age. Regie: Chris Wedge. Stem
men: Ray Romano, John Leguiza-
mo, Denis Leary (Nederlandse ver
sie: Carlo Boszh'ard, Jack Wouterse,
Katja Schuurman)Te zien in Cine-
City Vlissingen, De Koning Hulst en
Roxy Bergen op Zoom.
We were soldiers: chaos in de rimboe.
Voor wie had genoten van 'Black Hawk
Down', volgt meer van hetzelfde in We
were soldiers. Deze film van Randall Walla
ce biedt een reconstructie van de eerste gro
teveldslag in de Vietnam-oorlog. De Ameri
kanen kregen toen hardhandig het besef
bijgebracht dat ze de Vietcong hevig had
den onderschat en dat ze in een wespennest
terecht waren gekomen.
Het script van de film is gebaseerd op het
boek We were soldiers... and young, dat Ha
rold G. Moore heeft geschreven over zijn er
varingen in 1965. Hij voerde toen als luite-
lant-kolonel het bevel over het bataljon
Amerikanen dat in de Ia Drang Vallei om
singeld raakte door een vijf maal grotere
overmacht van 2000 fanatieke Vietcongs.
m de film heeft men het over 'de vallei des
doods', daarmee onmiddellijk de herinne
ring oproepend aan Tennysons beroemde
dichtregel: „All in the valley of death rode
"ie six hundred." Want de opdracht van
Moore om met zijn vierhonderd man een vij
andelijke sterkte in te nemen vertoont zeker
gelijkenis met de legendarische en catastro
faal uitgepakte Charge Of The Light Briga-
de tijdens de Krim-oorlog.
ppot onheil wordt bovendien aangekon
digd met de scènes voorafgaand aan de ope
ningstitels waarin we de Vietnamezen - on
der dezelfde sluwe bevelhebber met wie de
Amerikanen te maken gaan krijgen - een
Frans konvooi in de pan zien hakken. En
alsof dat nog niet genoeg is herinnert com
mandant Moore zich bovendien dat hij deel
uitmaakt van de 7-th Cavalry, hetzelfde re
giment dat onder generaal Custer in een
hinderlaag werd gelokt en tot de laatste
man uitgemoord door de Sioux van Sitting
Bull bij Little Big Horn.
Mel Gibson als overste Moore heeft het daar
voortdurend over en beseft terdege het vrij
wel hopeloze van zijn missie. Toch gaat hij
gehoorzaam en fier zijn mannen voor in de
strijd die hijondanks alle schijnbare doem,
in zijn voordeel zal beslechten, zij het met
rampzalig hoge verliezen. Een Custer wordt
hij dus niet, wel een Pyrrhus. Overigens le
veren de bedachte associaties met de ge
noemde drie eerdere militaire catastrofes
alleen de schijn van enige diepzinnigheid.
Met zijn voortdurende gemijmer over Cus
ter doet Gibson sterk denken aan George C.
Scott toen hij generaal Patton speelde die
tijdens zijn Noord-Afrikaanse veldtocht
alsmaar liep te denken dat hij Hannibal
was. Ook de manier trouwens waarop Gib
son zijn manschappen toespreekt doet ver
moeden dat deze acteur een imitatie pro
beert te geven van Scott als Patton, zonder
er zijn Moore-rol mee te verrijken.
Het is moeilijk om na te gaan of Randall
Wallace iets bijzonders op zijn lever had
toen hij besloot We were soldiers te maken.
Je hoort wel beweren dat deze film - net als
'Black Hawk Down' - typerend is voor het
nieuwe patriottisme waarvan de Amerika
nen vervuld schijnen sinds 11 september.
Die theorie is evenwel volstrekte onzin,
aangezien op die zwarte dag beide films al
lang en breed waren opgenomen. Ze vallen
alle twee - net als 'Pearl Harbor' - gewoon in
het kielzog van 'Saving Private Ryan', die
had bewezen dat met nieuwe trucage- en
opnametechnieken oorlogsactie veel hefti
ger, realistischer in beeld is te brengen dan
vroeger mogelijk was.
Geen van deze nieuwe oorlogsfilms heeft
verder iets slimmers over oorlog mee te de
len dan dat het verschrikkelijk is, laat staan
dat ze over de specifieke oorlogen originele
inzichten bieden.
'Black Hawk Down' maakte tóch bijzonde
re indruk door de voortreffelijke weergave
van het verloop van de gevechtshandelin
gen: de veldslag als spektakel met logische
zetten en tegenzetten en een dramatische
structuur. Dat is in We were soldiers veel
minder het geval. Plet is allemaal explosief
en bloedig genoeg, maar in de desoriënte
rende rimboe gaat het te chaotisch toe om
een toeschouwer grip te bezorgen op de ont
wikkeling van de slag.
Om te begrijpen wat mensen als regisseur
Wallace en Gibson met een film als deze
voor ogen stond, helpt het om even te kijken
naar wat ze eerder hebben gemaakt. Gibson
deed 'Braveheart' en 'Patriots', waarin hij
ook al briljante legeraanvoerders neerzette
die feitelijk brave huisvaders zijn. Wallace
schreef de scripts voor 'Braveheart' en
'PearlHarbor'. Allemaal films - van vóór 11
september - over loos militair heldendom
verpakt in vaag gekwaak over vrijheid, fa
milie en vaderland, zonder subtiliteit of nu
ance. Het is nu niet anders. Want meen niet
dat Mel Gibson ooit toekomt aan het besef
dat ook generaal Custer al niet deugde.
Pieter van Lierop
We Were Soldiers. Regie: Randall Wallace. Met:
Mel Gibson, Sam Elliott, Greg Kinnear, Madelei
ne Stowe, Chris Klein, Don Duang. Te zien in Ci-
nedty Vlissingen, De Koning Hulst en Cinemac-
tueel Bergen op Zoom.