Nora is een Marokkaanse
Reik niet naar de hemel maar haal hem naar je toe
Hakim speelt de
geest uit de fles
Onafhankelijk Toneel
Bakker en
Bloemen
Musical
Alladin
eNora die de
Noorse
s; toneelschrijver
Henrik Ibsen in 1879
creëerde, leeft ook nu nog.
Destijds was ze een Noorse,
Duitse of Hollandse en had
ze in gezin en maatschappij
een wereld te winnen. Nu is
Nora, zo heeft regisseur
Gerrit Timmers bepaald, een
'Marokkaanse vrouw en
woont ze in een tweede
generatie-gezin in
Nederland. Een gezin dat ze
besluit te verlaten. Na het
nooit opgevoerde 'Aïsja' zet
het Onafhankelijk Toneel
(OT) met Nora opnieuw een
hot stuk op het repertoire.
Ergens in de oorspronkelijke
Nora vloekt Nora. Dat stuk
je is er nu uitgehaald. „In een
cultuur waarin mensen elke
tweede zin met 'insjallah' - 'als
god het wil' - besluiten, is een
vloekte beledigend", motiveert
ÓT-regisseur Gerrit Timmers de
ingreep. „Bovendien, zoiets zou
de persoon van Nora in Marok
kaanse ogen te zwaar aanzetten.
Dan schiet j e j e doel voorbij
Dat neemt niet weg dat Nora ze
ker impact zal hebben in de Ma
rokkaanse gemeenschap, meent
Timmers. In Marokko zijn de
rechten van de vrouw momen
teel actuele kwesties. Het erf
recht en de echtscheidingswet-
geving zijn aan vernieuwing
toe. Over hoe die nieuwe wetten
vormmoeten krijgen, wordtpit-
tig gediscussieerd.
Vrouwenstuk
Nora - een poppenhuis is de eer
ste van de reeks 'vrouwenstuk
ken' die Henrik Ibsen aan het
eind van de negentiende eeuw
schreef. Hierin eist hij van de
vrouw dat zij zichzelf is en dat
zij de waarheid stelt boven de
burgerlijke moraal. In het geval
vanNora draait alles om ver-
donderdag 18 april 2002
Hassan Hammouch als dokter Samir, die heimelijk verliefd is op Nora.
trouwen. Om geschokt vertrou
wen, waardoor Nora zichzelf en
haar echtgenoot pas echt leert
kennen. Niets kan daarna nog
hetzelfde zijn.
In de versie van Gerrit Timmers
woont Nora met haar man Meh-
di in Nederland. De toekomst
lacht hen toe. Als tweede gene
ratie allochtoon heeft Mehdi
menig obstakel moeten nemen,
maar nu heeft hij uitzicht op een
baan als bankdirecteur. Hij is
dol op zijn vrouw, zoekt naar
mogelijkheden om zijn liefde
voor haar te bewijzen.
Maar omdat Mehdi ziek is ge
weest, en een jaar naar Marokko
is gegaan, is het stel op hoge kos
ten gejaagd. Nora heeft, zonder
dat haar man het wist, geld ge
leend van Mokthar. Mokthar
was een collega van Mehdi,
maar is door hem ontslagen. De
zaak lekt uit en echtgenoot
Mehdi ontsteekt in een woede
die alle proporties te buiten
gaat.
Als Mokthar zelf het geluk heeft
gevonden, scheldt hij Nora alles
kwijt. Het 'sorry' van Mehdi
komt voor Nora te laat. Zij kan
hem niet vergeven dat hij haar
als een baksteen heeft laten val
len, ondanks zijn mooie belof
tes. Nora pakt haar spullen en
vertrekt.
Eind negentiende eeuw sloeg
Nora in als een bom. Het stuk
maakte zulke hevige reacties los
dat het in Berlijn - veiligheids
halve - werd gespeeld met een
happy end waarin Nora alsnog
terugkeert naar haar man.
Gerrit Timmers werkt voor No-
ra samen met de acteurs van
Atelier Tensift uit Marrakech.
Zij voeren het stuk uit in het
Arabisch. Voor wie die taal niet
machtig is, rolt de Nederlandse
foto's Jaap Rozema/GPD
vertaling in een boventiteling
voorbijzoals dat ook bij opera
gebruikelijk is. De samenwer
king met de Marokkaanse to
neelgroep komt niet uit de lucht
vallen. De oprichter van Atelier
Tensift, Youssef Ait Mansour,
speelde in 1995 in 'De bescha
ving mijn moeder' de eerste OT-
productie met Marokkaanse ac
teurs.
Gerrit Timmers oogst waarde
ring met zijn avontuurlijke
tocht in het gebied waar islam,
cultuur en integratie elkaar ra
ken. De Raad voor Cultuur be
loonde zijn werk vorig jaar met
200.000 gulden extra subsidie,
speciaal voor theatervoorstel
lingen met Marokkanen. Voor
Nora krijgt het Onafhankelijk
Toneel ook nog eens steun van
de Stichting Doen.
Timmers' werk stuitte ruim een
jaar geleden op heftig verzet,
toen Marokkaanse acteurs om
religieuze redenen hun mede
werking aan 'Aïsja' staakten.
Aïsja, een van de vrouwen van
de profeet Mohammed, zou niet
op het toneel mogen worden uit
gebeeld. De discussie die ver
volgens losbarstte, is voor de re
gisseur een eye-opener geweest.
„Moslims hebben mij doen in
zien dat fundamentalisme maar
één kant is van de medaille die
islam heet", zegt hij. „Alleen,
die andere kant is in deze tijd
niet aan de orde. Dat is niet de
zijde waarop nu het licht
schijnt."
Volgens Timmers is het voor de
Nederlandse samenleving van
groot belang zich voor de wereld
van de islam te interesseren.
„Daar móeten we ons in verdie
pen". zegt hij„De zittende poli
tieke partijen hebben daar geen
ruk van begrepen en Pim For-
tuynnog minder."
Hij haalt de hoogleraar Arabis-
tiek Abou Zayd aan, de Egypte
naar die doceert aan de Univer
siteit van Leiden. „Wat nodig is,
is een Renaissance van de islam
waardoor de islam een mense
lijk gezicht krijgt. De enige plek
waar zo'n beweging kan ont
staan is in het westen, waar vrij
heid van denken mogelijk is. Wij
móeten de voorwaarden leve
ren. Als we die verantwoorde
lijkheid niet op ons nemen,
begaan we een vergissing van
wereldhistorisch formaat."
Annemiek Veelenturf
Nora van het Onafhankelijk Toneel
in samenwerking met Atelier Tensift
uit Marrakech in Marokko t/m 28
april (19 april première) en 1 t/m 5
mei in het OT-Theater op de Miiller-
pier, St. Jobsweg 3 Rotterdam. Tour
nee (selectie): 8 mei Utrecht (Theater
Kikker), 10 en 11 mei Den Haag
(Volksbuurttheater), 12 mei Amster
dam (De Meervaart), 17 mei Dor
drecht (Kunstmin), 21 en 22 mei
Amsterdam (Frascati), 24 en 25 mei
Antwerpen (Theater Monty), 26 mei
Mechelen (M.M.T.) 28 mei Rotter
dam (De Esch), 31 mei Rotterdam
(Theater Zuidplein).
Hakim gaat de 'Geest uit de
fles' spelen in de nieuwe,
grote, Nederlandse musical Al-
ladin, die vanaf september in 32
Nederlandse theaters te zien zal
zijn. Het gaat om een bewerking
van een productie die sinds vo
rig jaar al in België is te zien.
Producent is IMM uit Nieuwe-
gein, die momenteel met de
voorstelling Peter Pan door het
land reist.
Met veertig medewerkers wordt
Alladin de grootste familiemu
sical die volgend jaar door Ne
derland reist. In totaal worden
170 voorstellingen gespeeld. De
hele productie gaat 2,5 miljoen
euro kosten. De première is op
20 september in Zaandam.
Naast Hakim (vooral bekend
van zijn tv-werk voor Sesam
straat) zijn in de voorstelling
rollen weggelegd voor Babette
van Veen (als prinses Yasmine),
Ivo Chundro (als Alladin), Mi
chel Sorbach (als Kaifas) en
Jimmy Hutchinson (als de sul
tan). Regisseur is de Vlaming
Jos Dom, in Nederland bekend
van de musical Suske en Wiske.
Dom deed ook de regie van Alla
din in België, waar de musical
vorig jaar al successen beleefde.
Voor de Nederlandse variant
wordt die productie hertaald.
Een apart Nederlands produc
tiekantoor wordt over twee we
ken ingericht in Hilversum.
„We zagen Hakim meteen in die
rol", zegt producent Ruud de
Graaf van IMM. „Hij past zó in
het verhaal. Toen we met hem
gingen praten bleek dat voor
hem zelf ook te kloppen." Eer
der zette Hakim zelf al twee an
dere verhalen uit de Sprookjes
van 1001 nacht op de planken
met de voorstellingen 'Ali Baba
en een stuk of elf rovers' en
'Sindbad dezeeman'. Hij speel
de zelfs al eens met de gedachte
Alladin in het theater te bren
gen, maar toen kwam net die
animatiefilm van Disney uit.
De Sprookjes uit 1001 nacht, ze
zijn Hakim op het lijf geschre
ven. „Die verhalen, dat is mijn
jeugd", zegt Hakim. „Dat is
mijn fantasiewereld, dus ja, dat
past wel. Ik ben alleen niet zo'n
musical-man. Ik heb zoiets ook
nog nooit gedaan."
De Haarlemse mime-speler lij kt
zich nog nauwelijks de omvang
van de productie te realiseren.
„Heel groot wordt deze voor
stelling niet hoor", zegt hij al
thans. „Het is geen Joop van den
Ende. Anders had ik het ook niet
gedaan. Ik was onlangs in Breda
om daar mijn eigen voorstelling
'Robin Hood' te spelen. Stond ik
daar met mijn kleine busje naast
ze-ven-tien trailers van de mu
sical T'itanic' Dat was heel erg
Robin Hood, daar op het par
keerterrein. Maar zó groot als
'Titanic' wordt Alladin dus
niet."
Hakim zal niet de hele periode
met de productie meereizen. „Ik
heb als voorwaarde gesteld dat
ik in januari mijn eigen voor
stelling weer kon oppakken en
dat ik voor de opnamen van Se
samstraat en de Sinterklaas
uitzending vrij kon krijgen. Bo
vendien wilde ik dat mijn eigen
technici konden meedoen. Dat
vonden ze allemaal best. Toen
kon ik dus ook geen 'nee' meer
zeggen. Want ik heb getwijfeld
hoor. Ik ben weliswaar geen an
alfabeet op muziekgebied - ik
zing in mijn eigen voorstellin
gen ook - maar ik ben toch wat
onzeker over mijn zangstem."
Volgens De Graaf zijn de zang
capaciteiten van Hakim geen
reden tot zorg: „Misschien moe
ten er wat zanglessen tegenaan,
of moet de toonsoort hier en
daar wat aangepast. Maar zo
veel zingt 'De Geest' niet."
Richard Stekelenburg
LMgenlijk lopen ze al negentien jaar om elkaar
-Liheen. En steeds sterker werd het gevoel van: we
moeten iets met elkaar doen. Het definitieve duwtje
daartoe kwam in 1999. Karin Bloemen viel op het Ga
la van het Nedeiiandse lied in voor Marco Borsato. Ze
zong 'Het Dorp'. En omdat het voor Box'sato geschre
den orkestarrangement niet paste bij haar stem, werd
pe begeleid door pianist Cor Bakker. Een openbaring.
«Het verscheen zelfs op cd. En zo besloten ze samen de
[voorstelling 'De diva en de divan' te maken,
plet topschrijvers als Jan Boerstoel, Fx-iso Wiegersma
[en Jurxïan van Dongen werd gepraat over liedjes en
PWWSSSlS)# JSSS&ÈfflKSK
ans Riemens kreeg alle tijd voor het schrijven van
conferences. „Ze zitten me nu als een jas." Intussen
ijjam Jan Aarntzen de tijd voor de aankleding: „Hij
bedacht een opblaasbaar decor."
i tn zo ontstond onder regie van Karins echtgenoot
Marnix Busstra een voorstelling waarin Bakker en
Bloemen gelijkwaardig te voorschijn komen. „Een
px-ogramma, rijk van kleur, waarin we beiden
kunnen excelleren", zegt ze. „Je ziet de mensen in de
zaal echt 'pingpongen': je ziet die hoofden tussen ons
Karin Bloemen en Cor Bakker met hun programma De diva en de divan. foto Erwin Olaf/GPD
heen en weer gaan. En daarmee breekt Cor Bakker
met de traditie van de zwijgende pianist achter de
stem van de ax-tiest. Een vak apart."
Geen tour de chant dus. „Ik doe zelfs een typetje",
zegt Bakker met een nog steeds niet verdwenen ge
voel van verbazing in zijn stem„Ik voel me echt geïn
tegreerd." Wat hij speelt mag het publiek zelf komen
zien, maar Karin en hij zijn in elk geval een kwartier
lang doldwaas in de weer met een onwaarschijnlijk
verkleednummer, waarin ze het duo de Corini's vor
men en waarbij Cor haar de kleren van het lijf rukt.
„Toen we gingen repeteren duurde het nummer wel
drie kwartier, maar nu is het precies goed, alles klopt
tot op de seconde. Ik heb bij Paul de Leeuw wel eens
een mop verteld. Maar als ik niet achter de piano zat,
had ik toch wel last van podiumangst. Gelukkig ben
ik de podiumangst een beetje kwijt geraakt door het
presenteren van televisieprogramma's als 'Cor en
Co'."
„Ik ben geen solist, ik schitter meer als begeleider. Ik
probeer mee te ademen met de solist, zodat het uitein
delijke geheel meer is dan de som der delen. We zou
den daar samen graag les in geven. Want een goede
begeleider is als zout in het brood: je merkt het pas, als
het er niet inzit. Ru van Veen bijvoorbeeld, die bij
Wim Kan speelde. Hij kwam vroeger wel eens bij ons
thuis in Landsmeer en dan klonk onze oude piano op
eens als een concexfvleugel."
„Ik heb een burn out gehad omdat ik mezelf over de
kop had gewerkt. Ik moest toen kiezen, leren 'nee'
•zeggen om de balans te kunnen vinden tussen mijn
werk en de kinderen. Ik wil op zondagmiddag met de
kinderen naar Artis, ik wil gelukkig zijn en 112 wor
den. Niet op m'n 46ste worden gedotterd, texwijl ik
mezelf in mijn vak allang heb bewezen. Je moet niet
alles willen kunnen. Ambities zijn mooi, maar je moet
ook leven. Het moet niet zo zijn dat je op een vrije dag
niet weet wie je zult bellen omdat je van je vrienden
bent vervreemd." „Toen ik die bum out kreeg ben ik
meteen contact gaan maken met mijn vxïendinnen,
sommigen had ik inderdaad al veel te lang niet ge
sproken.
Toen bleek dat een van hen in de problemen zat, heb ik
haar een paar weken bij mij laten logeren. We hadden
het heel gezellig en rustten er beiden enorm van uit.
Jumian van Dongen schreef voor ons een liedje waar
in hij dat heel mooi zegt: 'Reik niet naar de hemel,
maar haal hem naar je toe'. Ik kreeg een mailtje van
iemand die naar aanleiding van de voorstelling
schreef dat hij op een dag op weg naar zijn werk op
eens dacht: 'Krijg allemaal de schijt'."
En zo steunt de voorstelling op rust en balans. Er is
zelfs besloten dat Cor telkens zijn eigen vleugel kan
meenemen. „Hoef ik niet afhankelijk te zijn van de
vleugel die in het theater staat." „Logisch", vindt Ka
rin. ,Ik trek toch ook geen jurk aan die daar nog hangt
van de plaatselijke operettevereniging?"
Uiteindelij k blijkt het idee om rust te brengen in twee
carrières betrekkelijk te zijn, want de plannen vlie
gen over tafel. Bij de TROS presenteert Cor Bakker
vanaf 12 mei een tweede serie 'Cor op reis', volgend
jaar maakt hij een derde en met Louis van Dijk, Frits
Landesbergen en Edwin Corzelius gaat hij de thea
ters in. Karin Bloemen staat rond Kerst twee weken
in het Amsterdamse Nieuwe de la Mar Theater met
een band van negen man en een aantal gasten onder
wie Richard Groenendijk. Samen gaan ze nieuwe cd's
maken en in februari zijn Bloemen en Bakker weer op
reis met de 'Diva en de Divan'.
Hans Visser
Tournee Karin Bloemen/Cor Bakker (selectie): 7 en 8 mei
Roosendaal, Schouwburg De Kring; 28 en 29 mei Rotter
dam, Nieuwe Luxor.
Saadia Ladib (rechts) speelt Nora, Nora Skali is haar vriendin.
