Doorgaan tot de perfectie
Smijt je vaas
zelf in vorm
29
Industrieel
ontwerper
Van Eyben
H:
Toeval
in de tuin
"9P|
Bruno Ninaber van Eyben
legt in zijn prachtige uitge
geven boek With Compliments
uit hoe hij zijn vak industrieel
ontwerpen ziet. Ninaber (52)
weet als geen ander dat zo onge
veer alles al is gedaan. Maar wat
hij nastreeft is het ontwerpen
van een origineel product. Het
moet iets op zichzelf staands
zijn, een onafhankelijk ding
zijn, is zijn visie.
Naast diverse foto's van Nina
ber zelf, zijn ontwerpen, zijn
medewerkers en assistenten,
staan diverse korte pakkende
teksten van de Delftenaar in het
boek. Die gaan allemaal over
het hoe en waarom van dit vak.
Rode draad in het boek is Nina-
bers liefde voor de industriële
vormgeving. De Delftenaar
geeft al filosoferend aan hoe hij
tegen het ontwerpersvak aan
kijkt. Wat duidelijk uit de foto
pagina's naar voren komt, is dat
er heel wat gezwoeg aan te pas
komt, voor een product tot
stand komt dat de goedkeuring
Ninaber van Eyben kan weg
dragen.
Ultieme boek
Tijdens de presentatie van het
boek in het Amsterdamse Ste
delijk Museum werd door diver-
"se sprekers een tipje van de slui
er opgelicht hoe Ninaber van
Eyben zijn vak beoefent: door
gaan tot de perfectie is bereikt.
In zijn streven naar het ultime
boek ging hij bij wijze van spre
ken nog door terwijl het al klaar
was, zo maakten de auteur en de
drukker op de feestelijke bij
eenkomst duidelijk. Auteur Jan
Teunen: „Dit boek overstijgt het
goede. Dat kwam vooral ook
omdat Bruno zich zo ongeveer
met alles en alles heeft be
moeid."
En drukker Cor Rosbeek grapte
op dezelfde bijeenkomst: „On
danks Bruno hebben we het
boek toch tot een goed eind ge
bracht". Of de Rotterdamse uit
geverij 010 veel zal overhouden
aan deze uitgave, valt te betwij
felen. Bij het zien van de eerste
gedrukte vellen schrok Ninaber
nogal van het felle wit. Ver
volgens is over alle pagina's
een heel zacht geel gedrukt,
waardoor de bladspiegel
zachter werd. Kosten noch
moeite zijn gespaard. Het enige
dat telt is het eindresultaat,
dat moet perfect zijn. Ook
met dit boek kan worden gezegd
Bruno Ninaber van Eyben. foto Gerrit Schreurs
dat dit zonder meer is gelukt.
„Het is niet genoeg om alleen
mooie dingen te maken, ze moe
ten goed zijn", zegt Ninaber in
het boek over het functionele
van zijn ontwerpen. „Voor mij is
ontwerpen, hoe iets werkt, niet
hoe het er uitziet".
Ninaber zegt ook: „Mijn ont
werpen schreeuwen niet een
soort boodschap uit, ze creëren
condities. De zorg waarmee ze
worden ontworpen zegt iets
over comfort en emotie".
Ook opdrachtgevers hebben een
belangrijke taak in het tot
standkomen van een zo goed
mogelijk product. Naast een fo
to waarop de ontwerper in ge
sprek is met opdrachtgevers van
Randstad staat: „Als een cliënt
kwaliteit wil, dan moet hij
weerstand bieden, communice
ren, verlangens kenbaar maken,
inspireren en vertrouwen. Een
product is alleen zo goed als de
opdrachtgever". Daarmee geeft
de Delftenaar aan dat toppro
ducten slechts bij de gratie van
kritisch meedenkende op
drachtgevers tot stand kunnen
komen. Overigens vindt Nina
ber van Eyben dat ook massa
producten er goed moeten en
kunnen uitzien. „Sommige
massaproducten zijn erg goed,
sommigen zijn erg arm. Dat is de
verantwoordelijkheid van de
ontwerper".
Heel nadrukkelijk staat in het
boek dat het geen monografie is.
Collega-ontwerper Marcel
Wanders vond dit een belangrij
ke constatering, want dat bete
kent dat het geen afsluiting is
van Ninabers oeuvre. Dat oeu
vre staat als een huis. Zijn pols
horloges, het beroemde zwarte
hanghorloge en de tl-lamp be
horen inmiddels tot de klassie
kers van de Nederlandse vorm
geving. Met deze werken kreeg
hij museale erkenning tot in het
verre buitenland. The Museum
of Modern Art (MoMA) in New
York heeft enkele ontwerpen in
de collectie opgenomen.
Natuurlijk ontbreekt zijn in
middels verdwenen gulden-
ontwerp, voor het eerst uitge
bracht in 1982, niet in With
Compliments. Ook de hiervoor
in de plaats gekomen euromunt,
waarvoor de Delftenaar de Ne
derlandse kant heeft ontworpen
is erin opgenomen.
Hans Verhagen
Bruno Ninaber van Eyben. With
Compliments. Auteur Jan Teu
nen. Engelstalige uitgave met
hardcover. 55 euro. Uitgeverij
010, Rotterdam. Ninaber van
Eyben geeft in eigen beheer het
boek uit in een gesigneerde en
gelimiteerde oplage van 999
stuks. Deze exemplaren zitten
in een vilten foedraal en zijn uit
gevoerd met twee euromunten
en de zes munten uit de Beatrix-
guldenserie in fdc-kwaliteit.
Afmeting: 26 bij 26 cm en 5,5 cm
dik. Bij inschrijving 135 euro,
later 165 euro. Te bestellen via
www.ninaber.nl
et oeuvre van Ninaber
.van Eyben staat als een
huis. Zijn polshorloges, het
beroemde zwarte hanghor
loge en de tl-lamp behoren
inmiddels tot de klassiekers
van de Nederlandse vormge
ving. Ze staan allemaal in
het fraaie boek With Compli
ments.
zaterdag 13 april 2002
Do Hit van Marijn van der Poll,
die compleet met hamer wordt
geleverd. „Die hamer staat ga
rant voor zitcomfort op maat",
aldus Do. Do Cut komt mis
schien wel het dichtst bij de Do-
filosofie omdat het product zon
der duidelijke functie wordt ge
leverd. „Het is een soort totem
paal, die je met een zaag moet
bewerken om er een gebruiks
voorwerp van te maken. Op die
manier kun je er bijvoorbeeld
een vaas van maken of een kruk
je," Do Shirt is een oversized t-
shirt dat onder andere als jurk,
tent of tafellaken te gebruiken
is.
Wennen
Consumenten reageren volgens
Van der Zanden enthousiast.
„We krijgen veel mailtjes van
mensen voor wie onze produc
ten een eye-opener zijn. We
merken dat we ze echt aan het
denken zetten." Maar ze merkt
ook dat consumenten nog moe
ten wennen aan doe-het-zelf-
mentaliteit. „Mensen laten ons
bijvoorbeeld weten dat ze bang
zijn om de Do Scratch te be
schadigen door verkeerd te
krassen. Terwijl wij juist zeggen
dat dat niet uitmaakt." Het is
overigens niet de bedoeling om
alle vijftien prototypes in pro
ductie te gaan brengen. „We zijn
geen ontwerpbureau voor inte-
rieuraccessoires maar een merk
dat zich zo breed mogelijk wil
profileren." Momenteel ontwik
kelt Do een format voor een
tv-programma. Tijdens het WK
in Tokio komt er een Do FC;
een statement van Do op voet
bal.
Joanna van der Zanden: „We
staan pas aan het begin van het
Do-tijdperk. De ideeën verbrei
den zich snel, dus er zullen al
leen maar meer initiatieven ko
men. Wellicht groeit het uit tot
een sterke beweging met als re
sultaat een open dialoog tussen
creatieven, merken en consu
menten."
Anja Sparidaans
Voor meer informatie: www.do-
surf.com
Een lamp die geen licht geeft,
totdat j e er zelf een tekening
of tekst in lcrast. Of een stoel die
met bijgeleverde hamer voi*m
krijgt. De consument moet zijn
eigen interpretatie kunnen ge
ven aan een ontwerp. Dat is de
filosofie achter de nieuwe col
lectie interieuraccessoires Do
Create.
Mensen aan het denken zetten
en verleiden tot actie. Met die
doelstelling werd het Amster
damse merk Do vier jaar gele
den gelanceerd. „Op de meeste
andere merken kunnen consu
menten geen invloed uitoefe
nen. Dat kan bij ons wel", zegt
Joanna van der Zanden, creati
ve manager van Do.
Volgens haar moet Do een merk
zijn dat mensen zelf creëren.
Met producten waarin ze hun
eigen ideeën en gevoelens kwijt
kunnen. „Eigenlijk is Do vooral
een manier om verschillende
nieuwe producten en diensten te
ontwikkelen voor mensen die
graag denken en doen."
Die filosofie sluit volgens Joan
na van der Zanden naadloos aan
bij de tijdgeest. „De consument
wordt mondiger en wil invloed
uitoefenen op zijn directe omge
ving." Maar Do flirt ook met de
naïviteit van de jeugd. „Als je
jong bent, neem je niets als van
zelfsprekend aan. Je bent
nieuwsgierig en actief. Als vol
wassene ben je gewend aan hoe
dingen zijn geregeld. Do wil de
verbeelding terugbrengen en
aanzetten tot participeren in
plaats van consumeren."
Do wil deze ideeën verspreiden
met uiteenlopende activiteiten.
Onder de noemer Do Create is
met de ontwerpers van het Ne
derlandse Droog Design een se
rie interieuraccessoires ontwik
keld. „Die passen in de filosofie
van Do omdat de consument
wordt uitgedaagd om zelf uit
eindelijk vorm te geven aan het
product. De producten gaan dan
vanzelf meer leven. Bovendien
worden het op deze manier
unieke objecten."
Ze beseft dat deze filosofie
haaks staat op de designprak
tijk. „Producten zijn vaak van A
tot Z uitgedacht door de ont
werper. Vormgevers die met ons
in zee gaan moeten dan ook een
deel van de controle uit handen
geven. Ze moeten hun ontwerp
op een bepaald moment losla
ten."
Statement
Do Create, in eerste instantie
een serie prototypes, werd tij
dens de Internationale Meubel
beurs in Milaan in 2000 voor het
eerst tentoongesteld. „De expo
sitie was vooral bedoeld als sta
tement, want zo'n meubelbeurs
is vaak zo serieus. Onze produc
ten hebben de nodige humor.
Bovendien hebben we designers
wel degelijk aan het denken ge
zet over hun vaak betuttelende
manier van ontwerpen."
Na Milaan is de tentoonstelling
de hele wereld rondgegaan; van
Rotterdam tot Parijs en van To
kio tot New York. „We kregen
wereldwijd veel reacties op de
ontwerpen. Die hebben beves
tigd dat onze ideeën bij een gro
te groep mensen leven."
Besloten is een aantal ontwer
pen in productie te brengen.
Sinds kort zijn ze in Nederland
se winkels verkrijgbaar. Do
Break is een van de meest suc
cesvolle items. Het is een porse
leinen vaas, ontworpen door
Frank Tjepkema en Peter van
Interieuraccessoires van Do Create.
foto Roland de Bruin
derJagt. „Die vaas kun je met
een gerust hart kapot laten val
len, De vaas blijft heel dankzij
een rubbercoating aan de bin
nenkant. Je kunt er zelfs ge
woon weer water in doen, dus
het blijft een gebruiksvoor
werp. De vaas krijgt wel een
craquelé uiterlijk. Het blijkt nu
al een populair huwelijksca
deau."
Ook Do Frame spreekt tot de
verbeelding. Het gaat om een
tape die ontwerper Marti Guixe
voorzag van het dessin van een
schilderijlijst. Zo is elke foto of
tekening van een passende gou
den lijst te voorzien. Do Scratch
van dezelfde ontwerper is een
soort lichtbak die is voorzien
van een zwarte topcoating,
waarin de consument zelf een
tekening of kreet kan krassen.
Spectaculair is de metalen stoel
Tuinarchitecten, tuinontwer
pers, groenverzorgers, tuin-
stylisten - en wat voor namen
het creatieve groene volkje zich
zelf nog meer toedicht - ze zul
len het geen van allen toegeven:
dat het toeval in de tuin mis
schien nog wel een grotere rol
speelt dan het bedachte en het
met zorg geplande.
De Bergamot, die in het beplan
tingsplan een prominente
plaats innam, geeft al na één sei
zoen de geest en de opengeval
len plaats wordt razendsnel in
genomen door de herfstaster,
die net iets harder groeit dan de
bedenker van het plan had voor
zien. Van de drie geplante bol-
acacia's geeft er één al snel de
geest omdat die rotkat van de
buren de stam gebruikt om er
zijn nagels aan te scherpen.
Je kunt wel een mooi beplan
tingsplan door een expert laten
maken, maar onvoorziene om
standigheden - en soms ook on
voldoende kermis van planten -
maken dat de tuin al na een jaar
in niets meer lijkt op de tuin die
aanvankelijk op papier stond.
Sommige planten kwijnen om
onverklaarbare redenen weg en
andere groeien juist veel harder
dan ooit was voorzien. En dan
heb je nog de planten die zich
uitzaaien en op de meest onver
wachte plaatsen opkomen, be
halve dan op de plaats die hun is
toegedacht.
Dynamiek
Het feit dat een plant in de tuin
opduikt op een andere plaats
dan waar je" hem oorspronkelijk
had geplant, is op zich niet ver
ontrustend. In iedere interes
sante tuin heerst dynamiek
waardoor de tuin er van jaar tot
jaar anders uitziet. Het geheim
van een mooie tuin schuilt in het
sturen en het uitbuiten van die
dynamiek, in het weghalen van
planten die op een ongewenste
plaats zijn opgekomen en in het
aanmoedigen van zaailingen op
plaatsen waar die het totale
beeld kunnen verrijken.
Een bewuste tuinier stuurt het
toeval. Maar niet iedereen is
zo'n bewuste tuinier en planten
waarin de een zich verheugt om
dat ze zich op eigen initiatief op
onverwachte plaatsen vestigen,
brengen de ander tot wanhoop
omdat ze weigeren om zich aan
het oorspronkelijke beplan
tingsplan te houden. Want wat
heb je aan een beplantingsplan
waarvan de planten zich geen
zier aantrekken?
Zo'n ongezeglijke plant is de
Akelei. Die verrast de tuinier
telkens weer met onvoorspel
baar gedrag door nu eens hier,
naast de Floxen, en het volgend
jaar weer daar, tussen de Sal
via's te staan. De akelei is de
droom van de liefhebber van de
'spontane tuin' en de nachtmer
rie van de rigide planner.
Kruisingen
Niet alle akeleien vertonen dit
onvoorspelbare gedrag. Veel
van de Akeleien die wij in onze
tuinen planten zijn kruisingen
van twee soorten: de eenjarige
Aquilegia formosa, uit Noox-d-
Amexika en de vaste Aquilegia
vulgaris uit Europa. Akeleien
met Noordamerikaans bloed
zijn vaak fel van kleur: rood,
geel of oranje; de Europeanen
zijn meestal wat meer gedekt, in
donkerpaars, bordeauxrood, of
blauw. Dat heeft te maken met
de dieren die de Akelei bestui
ven. De Europese honingbij ziet
geen rood en daarom heeft het
voor een Europese Akelei ook
weinig zin om rode bloemen te
hebben. Die woixlen in de Nieu
we Wereld bestoven door koli-
bri's, die wél rood waarnemen.
Regels zonder uitzonderingen
bestaan niet in de tuin, maar als
je toch zo'n regel zou willen op
stellen, dan zou je kunnen zeg
gen: hoe gedekter - hoe Europe-
ser - van ldeur, hoe vaster de
akelei. Tuiniers die gehoor
zaamheid van hun planten eisen
moeten in het tuincentrum op
zoek naar Aquilegia vulgaris;
zij die liever een felgekleurde
Amerikaanse akelei in de tuin
zien die zich niet aan de regels
houdt en die ieder jaar weer op
een andei'e plaats opduikt, moe
ten Aquilegia formosa aan
schaffen. Even mooi als onbe-
trouwbaar, die Yankee, maar
elke schoonheid heeft haar
prijs.
Romke van de Kaa
De Aquilegia formosa, ofwel
Akelei, is een ouderwetse tuin
plant.