Meeste Dutchbatters opgelucht
PZC
Kok en Voorhoeve in beklaagdenbank
Verenigde Naties
hebben al in 1999
schuld erkend
Couzy: landmacht
was altijd loyaal
Ex-militairen voelen zich door NIOD-rapport gerehabiliteerd
Frankrijk wilde
niet meewerken
aan rapport
Overlevenden
teleurgesteld
Mooi nieuws uit de keuken
van SieMatic.
SieMatic
donderdag 11 april 2002
HnorHans Leber
ASSEN - Ze komen met het
hoofd omhoog de poort uit van
de Johan Willem Friso-kazerne
in Assen, de Dutchbatters. Dat
was 's ochtends heel anders,
toen ze een beetje als bange vo
geltjes het kazerneterrein oplie
pen. „We wisten niet wat er ko
men ging, misschien kregen we
opnieuw een klap in de nek."
Nu zijn ze gerehabiliteerd, vindt
Jeroen Smeets uit Roermond.
„En ik hoop dat de mensen nu
eindelijk willen aannemen dat
we daar ons stinkende best heb
ben gedaan. Ik vi'nd dat het
NIOD-rapport dat wel duide
lijk maakt."
Smeets is opgelucht, dat wil hij
best toegeven. Hij was 22 toen
hij de val van de enclave mee
maakte. De afgelopen jaren
moest hij telkens weer narig
heid over Dutchbat aanhoren.
„Daar word je wel een keer
flauw van. Ik hoop dat dat nu
een beetje anders wordt." Het
scheelt nogal, of je wel of niet op
een verjaardag moet uitleggen
waarom je niet schuldig bent
aan de dood van 7000 mensen."
Maatschappelijk werker Dijke-
ma had gisterochtend de herin
neringsbadge van Srebrenica
opgespeld, iets wat niet veel
Dutchbatters na het debacle
hebben gedaan. Maar Dijkema
is strijdbaar: „We gaan met een
blij gemoed de poort uit. De
spanning van vanochtend is
verdwenen." Dijkema was in
Srebrenica pastor voor de een
heden. „Van protestantse huize,
en er is in die bange dagen veel
gebeden. We zijn kapot gegaan
van angst."
Koppen
Hij vindt dat er in de politiek
alsnog koppen moeten rollen.
Onder andere die van premier
Kok. „Het NIOD concludeert
dat er toch iemand moet zijn die
de politieke verantwoordelijk
heid voor het geheel neemt.
Aangezien Kok die regie niet
naar zich toe trok en er dus geen
regie is geweest, voor, tijdens of
na de val, wordt er door veel van
onze mensen wel in zijn richting
gekeken."
Maar Dijkema is nog niet klaar.
De Drentse Commissaris van de
DEN HAAG - De Franse hoofd
rolspelers in het Srebrenica-
drama, de generaals Morillon en
Janvier, hebben geweigerd aan
het onderzoek van het NIOD
mee te werken.
De medewerking vanuit het
I buitenland aan het onderzoek
I naar de val van de moslimencla
ve viel volgens NIOD-directeur
Blom over de hele linie tegen.
In Nederland heeft het onder
zoeksinstituut iedereen gespro
ken die op enige manier betrok-
I ken was bij de VN-vredesmissie
en mocht het alle relevante do-
cumenten inzien. Het 'meele-
i zen'door de ministeries van De
fensie, Buitenlandse Zaken en
i Algemene Zaken van de con-
ceptteksten is volgens Blom
I conform de afspraken gegaan.
Het ging erom dat het nationaal
belang van Nederland niet werd
I gecompromitteerd. Het meele
zen heeft niet tot onenigheid ge
leid, aldus Blom in een toelich
ting op het rapport. ANP
DEN HAAG - Overlevenden
van de slachting bij Srebrenica
hadden veel meer verwacht van
het NIOD-onderzoek. „Ik kan
er bijna niet over praten, ik ben
erg boos", zegt Hasja Selimovic
(52) van de Associatie Vrouwen
van Srebrenica.
„Wij hebben meer rapporten ge
hoord en gezien en we ver
wachtten nu juist namen te zien
van diegenen die verantwoor-
I delijk waren voor deze trage
die", aldus Hajra Catic (58) wier
man en zoon sinds juli 1995
worden vermist. „Dit voegt
niets toe." De overlevenden van
Srebrenica zijn op uitnodiging
van het Interkerkelijk Vredes-
beraad in ons land. ANP
Koningin Ter Beek moet het ook
ontgelden. „Die is er in 1993
door zijn Canadese ambtsge
noot op gewezen dat hij niet aan
Srebrenica moest beginnen. De
Canadezen zaten in Srebrenica
voordat Dutchbat er kwam, dus
die wisten welke onmogelijke
situatie daar was. Als Ter Beek
had geluisterd was ons dit niet
overkomen en misschien die be
volking van Srebrenica ook
niet." Dijkema vindt dat Ter
Beek alsnog zijn baan als com
missaris van de koningin moet
opzeggen.
Karremans
Ook in Assen aanwezig was ko
lonel Karremans, die als com
mandant van Dutchbat wereld
wijd op ontelbare tv-stations
verscheen in een ontluisterende
borrelsessie met generaal Mla
dic. Hoewel het rapport ook
voor hem niet ongunstig uitvalt,
staat hij de pers niet te woord.
Karremans regisseerde ook al
eens de uitgave van zijn (later
zwaar bekritiseerde) boek met
een precieze mediacampagne.
Tijdens een door Defensie geor
ganiseerde persbijeenkomst
waarbij (ex)Dutchbatters rond
lopen die nog steeds militair
zijn, wordt hoog opgegeven van
Karremans. „Hartstikke mooi
dat-ie er was", zegt majoor Ha-
geman uit Assen achteraf. Maar
buiten laat een anonieme
Dutchbatter ('ik wil die tijd
achter me laten') weten geen
goed woord voor Karremans
over te hebben. „Laat ik het zo
zeggen: ik heb niks met die man.
Helemaal niks. Maar ikvond het
wel knap van 'm dat hij hier ook
was."
Een ander verschil tussen mili
tairen en ex-militairen is de re
actie op het NIOD-rapport. De
eersten, die zich tijdens een kor
te persbijeenkomst presenteren,
willen niet van 'opluchting' of
'eerherstel' spreken, omdat ze
vmden dat dat niet kan met zo'n
'tragedie' van duizenden doden
als achtergrond. Allen gebrui
ken dit woord, het is ze wellicht
ingefluisterd door voorlichters
van het ministerie. De ex-mili-
tairen daarentegen komen er bij
de poort duidelij k voor uit dat ze
opgelucht zijn en spreken over
eerherstel en rehabilitatie.
Michiel Peperkamp (26) uit Den
Bosch was niet in Assen aanwe
zig, maar bracht de dag door
met schilderen. Een telefoontje
van zijn moeder vormde het
hoogtepunt van de dag. De oud
infanterist was amper thuis
toen ze belde. „Kijk, voor mijn
moeder ben ik nooit fout ge
weest, maar het is wel hartstik
ke fijn dat dit via het NIOD-on
derzoek duidelijk is geworden.
Ook voor haar. In het vervolg
hoop ik er op feestjes over te
kunnen praten zonder dat ik al
tijd dat beschuldigende vinger
tje voel, zo van: jij was fout! Nu
Een ex-Dutchbatter (1) wordt bij de ingang van de Johan Willem Friso-kazerne in Assen gecontroleerd.
De ex-Dutchbatters kwamen gisteren bijeen naar aanleiding van de verschijning van het NIOD-rap
port over de val van Srebrenica. foto Juan Vrijdag/ANP
ligt de zwartepiet bij de politiek
en de legertop. Daar hoort-ie
ook."
Gebeten hond voor de Dutch
batters was gisteren voorman
Mient-Jan Faber van het IKV
(interkerkelijk vredesberaad)
die het rapport met de grond ge
lijk maakte. Tijdens de presen
tatie in Den Haag verliet Faber
boos de zaal, samen met mos
limvrouwen uit Srebrenica.
Dijkema verwoordde de gevoe
lens van de Dutchbatters: „De
Koude Oorlog is voorbij, mijn
heer Faber heeft niets meer te
doen en gebruikt nu Srebrenica
om zichzelf weer belangrijk te
maken. Daarbij misbruikt hij
deze vrouwen uit Srebrenica."
GPD
Een groep moslims maakt zich op 13 juli 1995 op om vanuit de Dutchbat-positie in Potocari te worden weggevoerd.
foto Nick Sharp/RTR
Het mag gelden als een
daad van gerechtigheid.
Niet het slecht bewapende
en gedemoraliseerde
Dutchbat was verant
woordelijk voor de val van
Srebrenica, maar politiek
en legertop. Zonder
meteen individuele
hoofdrolspelers in het be
klaagdenbankje te zetten,
overheerst in het NIOD-
rapport over Srebrenica
het beeld van een arrogan
te legerleiding en een on
machtige politiek.
door Koos van Wees
DEN HAAG - Daarmee is de na
druk des te meer komen te lig
gen op de politieke verantwoor
delijkheid voor wat er gebeurde
voor, tijdens en na de val van de
moslimenclave in juli 1995. Het
NIOD constateert dat er te
lichtvaardig tot uitzending
werd besloten, dat het een 'on
mogelijke missie' was die niet
meer viel te repareren en dat de
legertop informatie achterhield
voor de eigen minister van De
fensie.
Wat bezielde Nederland om zo
enthousiast in dat door andere
landen afgelegde avontuur te
springen? En wat bezielde Joris
Voorhoeve, die als directeur van
Clingendael nog had gezegd dat
Srebrenica onverdedigbaar
was, een paar maanden later als
minister van Defensie alsnog
politieke verantwoordelijkheid
te nemen voor wat daar gebeur
de?
Voor die tomeloze ambitie van
het toenmalige kabinet Lub-
bers-III en later van Voorhoeve
moest een zware prijs worden
betaald. Internationaal gezien
waren het Nederlandse militai
ren die toestonden dat de Ser-
Advertentie
De 6006 keukenserie is een hommage aan de eerste SieMatic uit 1960. Strak design met
geïntegreerde greeplijsten, Hoogglans of fijn geribbeld. Wit, grijs of blauw kunststof, maar
ook aluminium en hout. 100% Individueel Design van SieMatic. Nu te zien in onze show
room. Heeft u ons SieMatic keukenideeënboek al? 't Liefst een SieMatic
Middelburg Woonstudio Middelburg, Industrieterrein Arnestein, Grenadierweg 17a, telefoon 0118 - 62 95 22
Goes Plieger B V. (ook voor sanitair), Nansenbaan 15, telefoon 0113 - 22 12 22
Axel SieMatic Keukenstudio Van Vliet, onder dak bi) Pot Woninginrichting,
NieuwendIJk 89, telefoon 0115 - 56 40 70
Terneuzen BouwCenter De Hoop, Kennedylaan 32, telefoon 0115 - 68 06 12
viërs de enclave innamen. Het is
waar dat de Nederlanders niet
verantwoordelijk zijn voor de
dood van die ongeveer 7500
moslims; dat zijn de Bosnisch-
Servische gevechtstroepen van
de oorlogsmisdadiger Ratko
Mladic. Maar we hebben in ie
der geval de schijn gewekt dat
we wel bescherming konden
bieden.
Het is enigszins cynisch dat de
man die vanaf het begin zo dui
delijk wist wat er fout was aan
die 'safe area' Srebrenica nu zo
nadrukkelijk in beeld komt als
schuldig aan wat er fout ging.
Joris Voorhoeve komt uit het
NIOD-rapport naar voren als
iemand die het onderspit dolf in
zijn contacten met de legertop,
die veel op eigen houtje deed, en
analyse
die met zijn twijfels nauwelijks
gehoor kreeg bij anderen in het
kabinet. Hij slaagde er hoe dan
ook niet in de situatie in Srebre
nica zo om te buigen, dat Dutch
bat de moslims in de enclave
daadwerkelijk kon bescher
men.
Met Voorhoeves falen komt ook
de rol van premier Kok, toen be
zig met zijn eerste periode, cen
traal te staan. Kok is al eerder
verweten te weinig de regie op
zich te nemen op momenten dat
het er toe doet. „Hij bleef nog
meer dan Lubbers op de achter
grond", stelt het NIOD over zijn
rol tijdens Srebrenica. Omdat
Van Mierlo (toen minister van
Buitenlandse Zaken) zich ook al
minder met Joegoslavië bezig
hield, stond Voorhoeve vrijwel
alleen.
Het is de vraag of dingen anders
waren gegaan als die steun en
samenspraak in het kabinet er
wel waren geweest. Misschien
dat er eerder en sneller was ge
zocht naar een vervanger van
Dutchbat. Voorhoeve vond dat
een taak van de VN en begon pas
laat aan een eigen zoektocht.
Maar of een andere VN-troe-
penmacht de val wel had kun
nen voorkomen blijft altijd gis
sen. Dat geeft het NIOD ook toe.
Politieke consequenties zullen
nog wel even op zich laten
wachten. Die zullen vermoede
lijk pas worden getrokken als
een volgend kabinet is aange
treden, eventueel na een parle
mentaire enquête. Kok en Voor
hoeve zijn er dan alleen als
getuigen bij.
Het laat onverlet dat juist zij een
bijzondere verantwoordelijk
heid dragen voor wat fout ging.
Die zullen hun politieke opvol
gers dan op hun schouders moe
ten nemen. GPD
Advertentie
door Ans Bouwmans
WASHINGTON - Hoewel de
Bosnisch-Servische generaal
Ratko Mladic volgens het
NIOD de hoofdschuldige is
aan de massamoord in Sre
brenica, legt het Nederland
se onderzoeksinstituut in
zijn rapport een gedeelde
verantwoordelijkheid neer
bij de Verenigde Naties. De
VN slaagden er niet in de
'veilige' moslimenclave Sre
brenica te beschermen.
Volgens een woordvoerder
van secretaris-generaal Kofi
Annan willen de VN het Ne
derlandse rapport eerst goed
bestuderen voor de organisa
tie een inhoudelijke reactie
geeft. „We hebben aan het
onderzoek meegewerkt en
juichen elke poging om licht
te laten schijnen op deze zaak
toe", zegt een woordvoerder.
Maar de conclusie van het
NIOD dat de VN medever
antwoordelijk zijn voor de
onmogelijkheid de Bosni
sche moslims te behoeden
voor gevaar, is voor de inter
nationale organisatie geen
nieuws. In een in 1999 -ver
schenen eigen rapport heeft
VN-baas Arman al de hand in
eigen boezem gestoken.
De VN faalden, omdat het se
cretariaat te lang bleef gelo
ven dat het de vrede kon
handhaven terwijl er hele
maal geen sprake was van
vrede, aldus Annan destijds.
Er was niet eens sprake van
een staakt-het-vuren in Bos
nië. De veronderstelling dat
de VN-vredestroepen deson
danks gerespecteerd zouden
worden, bleek in de praktijk
onjuist, zo staat in het VN-
rapport te lezen.
Het beleid dat door de inter
nationale gemeenschap was
uitgestippeld in reactie op de
oorlog in Bosnië, schortte
aan alle kanten, zo stelde de
secretaris-generaal vast. En
al voor de aanval op Srebre
nica was het voor de VN en
alle lidstaten duidelijk dat de
veilige plaatsen niet veilig
waren.
Dutchbat, het Nederlandse
bataljon VN-militairen, was
licht bewapend en de VN-top
was uitermate huiverig voor
het gebruik van luchtsteun.
We hadden niet door dat de
Serviërs de enclave aanvie
len met het doel de Bosniërs
uit te roeien, zegt Annan in
het rapport. „We onder
schatten de Servische bedoe
lingen en dat verklaart wel
licht waarom we niet sneller
en beslissender reageerden
op hun invasie van de encla
ve bij Srebrenica."
Annan erkende dat niets was
gedaan met verzoeken om
luchtsteun van Dutchbat,
maar hij weet dat voor een
deel aan onduidelijke rap
portering vanuit de enclave.
Dat verwijt maakte hij
Dutchbat destijds dan ook.
Uitgebreidere rapportage
over de bedoelingen van de
Serviërs had verschil kunnen
maken, stelde hij, maar 'het
is niet duidelijk dat het ver
schil had gemaakt veel leden
van de Veiligheidsraad had
den eigen bronnen die hen
over de gebeurtenissen op de
hoogte hielden'. Volgens het
NIOD besefte de bataljons
leiding van Dutchbat niet
dat er een massamoord op
gang zou komen.
Partij
Wat het uitblijven van de
luchtsteun betreft, stelde
Annan dat bij de VN-top te
veel het idee leefde dat lucht
aanvallen de VN partij zou
den maken in de oorlog en in
de praktijk een einde zouden
maken aan de humanitaire
operatie. Hij betuigde zijn
spijt over de acties van de VN
die een rol speelden in de val
van Srebrenica. Maar hij
stelde dat de VN-organisatie
met een onmogelijk mandaat
was opgezadeld door de in
ternationale gemeenschap.
Vredestroepen kunnen alleen
uitgezonden worden als er
minstens sprake is van een
staakt-het-vuren en terreur
moet worden beantwoord
met militair geweldzo zei hij
in het VN-rapport. GPD
door Jaco van Lambalgen
en Lianne Sleufjes
DEN HAAG - Landmacht-ge
neraal b.d. Hans Couzy staat pal
achter zijn mannen, ook al is hij
uit dienst. Couzy, bevelhebber
van de landmacht tijdens de val
van Srebrenica, concludeert dat
het NIOD-onderzoek 'recht
doet aan de inzet van Dutchbat'.
Maar hij verwerpt de NIOD-
kritiek op zijn eigen functione
ren en dat van de rest van de
landmachttop.
Het NIOD-onderzoek verwijt de
landmachttop dat doelbewust
informatie werd achtergehou
den voor de toenmalige minister
van Defensie, Voorhoeve. Dat
slaat dus op u?
„Dat wordt steeds gezegd. Maar
er was een crisiscentrum bij de
landmacht en een op het minis
terie. Van elke brief bij ons ging
een kopie naar de minister. In
beginsel kregen ze elk bericht.
Natuurlijk is er wel eens eentje
niet doorgezonden maar dat
was geen bewust beleid. Zoiets
gebeurt in de hectiek van het
moment, als er vierhonderd te
legrammen binnenkomen."
Maar lag dat niet ook aan de ver
houding tussen u en de minis
ter? U kon toch niet zo goed
overweg met Voorhoeve?
„Je kunt 86 kisten met informa
tie geven aan de minister. Je
maakt een keuze wat voor hem
van belang is. Maar je maakt
nooit een goede keus. De vraag
is of een minister elk detail moet
weten. Voorhoeve zat bijna zelf
leiding te geven aan de opera
ties. Hij zat links en rechts te
bellen en opdrachten te geven.
Zijn betrokkenheid was buiten
gewoon groot, maar verstandig
is het niet. Want hij begreep
sommige dingen niet. Hij heeft
niet doorgeleerd voor militaire
vaktaal. Het probleem is: oor
logvoering gaat heel chaotisch.
Dat realiseerde hij zich niet."
Voorhoeve krijgt van het NIOD
het verwijt dat hij geen grip had
op de defensieorganisatie. Her
kent u daar iets van?
„Dat is wel waar. Het is niet zo
dat wij niet loyaal zouden zijn.
Maar dat zal Voorhoeve voort
durend gezegd hebben tegen het
NIOD. De koninklijke land
macht is echt loyaal geweest."
Het onderzoek meldt dat land
machttop en kabinet geen be
langstelling hadden voor het
aanbod van de Amerikaanse
CIA om de troepen van de Ser
viërs en die van de moslims in de
enclave af te luisteren. Mede
door gebrek aan inlichtingen
kwam de val van Srebrenica als
een volslagen verrassing. Waar
om wilde u die informatie niet?
„Dat past niet in de onpartijdig
heid van de Verenigde Naties.
Als troepen leverend land moet
je je niet bemoeien met de daad
werkelijke uitvoering: er waren
26 landen die eenheden lever
den, dan wordt het een puin-
zooi. Engeland en Frankrijk de
den dat wel, maar dat zijn grote
landen, die zitten in de Veilig
heidsraad. Als Nederland heb je
absoluut geen invloed. En dan
nog. Als we het eerder hadden
geweten, dan konden we vanuit
Den Haag niets doen. De Ver
enigde Naties wilden immers
niet vechten. Vechten is nooit
een optie geweest."
U hoorde kort na de val van de
enclave dat een pantservoertuig
van Dutchbat over een aantal
moslims gereden zou zijn. Waar
om meldde u dat niet?
„Ik vond het doorgeven van het
overrijden niet belangrijk. De
sergeant kreeg opdracht om weg
te rijden maar kon dat niet. Er
waren zoveel vluchtelingen op
en rond het voertuig van die ser
geant, hij leek de rattenvanger
van Hameien wel. Er werd ge
schoten en hij reed in de paniek
door. Later hoorde hij dat hij
waarschijnlijk over enkele
vluchtelingen was gereden. Ja,
in oorlogstijd gebeuren dat
soort dingen. Hoe triest ook.
Maar wat ik belangrijker vond,
was dat dezelfde militairen
meldden dat er gevechten wa
ren uitgebroken tussen moslims
onderling: mensen die wilden
vluchten werden tegengehou
den."
- Wat moet er nu gebeuren na het
NIOD-rapport?
,Ik ben nog steeds voor een par
lementaire enquête. We hebben
nooit afgerekend met het Sre
brenica-trauma. Er is altijd veel
aandacht geweest voor de fou
ten in de uitvoering, het NIOD
heeft ook veel aandacht besteed
aan de politieke besluitvor
ming, die was tot nu toe onder
belicht. Een enquête is een goed
middel om de waarheid boven
tafel te krijgen. Veel huiswerk
voor de enquête is al door het
NIOD gedaan." GPD
