Kritiek op
besluit van
Lubbers 3
Het straatje van Dutchbat
is goeddeels schoongeveegd
Grootste verwijt laksheid
PZC
Wankelmoedig
Alles liep verkeerd
van voorbereiding
tot aan uitvoering
NIOD mild voor Paars
11 april 1952
van orize redactie binnenland
Het Nederlands Instituut
voor Oorlogsdocumentatie
(NIOD) deelt in zijn rapport
over de val van de moslimencla
ve Srebrenica harde klappen uit
aan het CDA-PvdA-kabinet on
der leiding van premier Lub
bers.
Het besluit van het kabinet
Lubbers 3, eind 1993, om een
bataljon beschikbaar te stellen
voor een VN-vredesmissie in
Srebrenica, wordt door het
NIOD volledig gediskwalifi
ceerd. Vooral Buitenlandse
Zaken en premier Lubbers
stuurden aan op het zenden van
troepen. Volgens het NIOD werd
in 1992 al het fundament gelegd
voor het besluit in 1993, om een
bataljon van de luchtmobiele
brigade naar Bosnië te sturen.
Vooral moreel-ethische overwe
gingen speelden een rol bij de
wens prominenter in voormalig
Joegoslavië aanwezig te zijn.
De pas gevormde luchtmobiele
brigade leek de aangewezen mi
litaire eenheid om de missie
naar Srebrenica uit te voeren.
Defensie had bezwaren, met na
me chef-defensiestaf Van der
Vlis en landmachtbevelhebber
Couzy. Maar uiteindelijk gaven
ook zij hun verzet op.
Toenmalig minister van Defen
sie Ter Beek aarzelde erg bij uit
zending van een luchtmobiel
bataljon, maar zijn aarzelingen
werden weggenomen door de
dadendrang van een deel van de
landmacht, die „in een tijd van
bezuinigingen wilde demon
streren waartoe het parade
paardje van de landmacht in
staat was", aldus het NIOD-
rapport.
Ter Beek zei gisterenzich niet
schuldig te achten, maar wel
verantwoordelijk. Als hij nog
minister was geweest tijdens de
val van Srebrenica, was hij af
getreden.
De Tweede Kamer verloor in dit
hele proces zijn onafhankelijke,
controlerende rol. ,,In het stre
ven naar consensus, liet het par
lement zich sterk aan het kabi
netsbeleid binden", aldus het
NIOD.
Het eerste paarse kabinet, dat
de fakkel in augustus 1994 over
nam, komt er relatief genadig
vanaf. De nieuwe minister van
Defensie Voorhoeve krijgt het
compliment dat hij zich snel
heeft gerealiseerd dat Srebreni
ca een wespennest was, waar
Nederland zo snel mogelijk uit
moest zien te komen.
De liberale bewindsman was
binnen het kabinet veruit het
meest actief en ontwikkelde
voortdurend initiatieven, maar
opereerde tamelijk solistisch.
Hij kreeg de minister van Bui
tenlandse Zaken Van Mierlo
(D66) niet mee, waardoor het
steeds minder boterde tussen de
twee bewindslieden. Voorhoeve
hield zijn klachten echter voor
zich, waardoor Kok geen reden
zag in te grijpen.
Media
Het gestaag sterker wordende
vermoeden dat de Bosnische
Serviërs zich in Srebrenica te
buiten waren gegaan aan mas
saslachtingen, zorgde voor een
omslag bij de media. Dutchbat
en vertegenwoordigers van de
krijgsmacht en het kabinet wer
den opeens uitermate kritisch
benaderd.
Volgens het NIOD kwam die
ommezwaai vooreen belangrijk
deel door gewetenswroeging.
„Gegeven de aangrijpende ont
sporing die had plaatsgevon
den, was er aan mediazijde
sprake van een zekere schaamte
over de volgzaamheid tot dan
toe; deze neigde er nu toe in zijn
tegendeel te verkeren." ANP
donderdag 11 april 2002
Maart 1994: Een pantservoertuig begeleidt het Nederlandse VN-konvooi naar Lukavac. foto Ed Oudenaarden/ANP
doorJaco van Lambalgen
en Lianne Sleufjes
Dutchbat kon niets goeds
doen na de val van de mos
limenclave Srebrenica in juli
1995. Nederlandse blauwhel
men stonden erbij en keken er
naar hoe de Bosnische-Serviërs
het zogenaamd veilige gebied
binnenwandelden. In de opinie
van de wereldgemeenschap wa
ren zij laf geweest.
Zelfs hadden zij Serviërs gehol
pen door mannen en vrouwen te
scheiden. Waarna de moord op
7.500 moslimmannen volgde.
Het rapport van het Nederlands
Instituut voor Oorlogsdocu
mentatie (NIOD) over de val van
de enclave leest als een rehabili
tatie. In de conclusies constate
ren de onderzoekers dat de
Dutchbatters weliswaar fouten
hebben gemaakt, maar daar
waren ofwel goede redenen voor
danwel zij stonden vrijwel al
leen voor. De landmachttop
communiceerde slecht met de
minister en vanuit de Verenigde
Naties waar zij ondervielen,
kregen zij nauwelijks hulp.
Zo kregen de Dutchbatters te
weinig wapens en materieel mee
om het 'veilige gebied' en de be
volking effectief te verdedigen.
Bovendien wilde de Nederland
se regering zo graag een vredes-
bewarende rol in het voormalig
Joegoslavië spelen dat zij nau
welijks analyseerde aan welke
mogelijke gevaren zij de militai
ren blootstelde. Ook later tij
dens de vredesmissie leidden
berichten over gruwelijkheden
niet tot ander beleid.
Bovendien stond de regering
ook niet echt open voor infor
matie van buiten. Het kabinet,
de minister van defensie en het
parlement wezen informatie
van inlichtingendiensten af. De
landmachttop weigerde telkens
een aanbod van de Amerikaanse
CIA om het Bosnische Servische
leger en het moslimleger in de
enclave af te luisteren. Daar
door kwam de val als een volsla
gen verrassing.
Offensief
Mede daarom waren de Dutch
batters, al uitgeput door de
voortdurende blokkades van
voedselkonvooien, niet voorbe
reid op een grootscheeps offen
sief. Zij hadden strikte instruc
ties alleen in geval van een di
recte aanval terug te schieten en
conflicten niet te laten escale
ren. De Bosnische Serviërs
voorkwamen zorgvuldig dat het
zover kwam. Het NIOD stelt wel
dat de Dutchbatters mogelijk
feller hadden kunnen reageren,
maar vraagt zich af of dat had
uitgemaakt. Bovendien heeft de
VN ook op hoger niveau niet ge
suggereerd dat zij dat zouden
moeten doen. De blauwhelmen
rekenden erop dat de VN lucht
steun zou geven maar daarover
lagen geen heldere afspraken.
Zij waren in de enclave toen de
moslims vermoord werden. Zij
hadden er echter geen zicht op
aldus het NIOD en deden wat ze
konden om de andere vluchte
lingen te helpen. Zo begrijpt het
NIOD dat ze de groep scheidden
in mannen en vrouwen om een
nog grotere ramp, de dood van
alle vluchtelingen, te voorko
men.
Het NIOD-rapport wijst in zijn
conclusies geen hoofdschuldige
aan, behalve dan de Bosnische
Serviërs. Maar het neemt wel de
meeste kritiek op Dutchbat weg
en 1 egt die bij de legertopde po
litiek verantwoordelijken in
Nederland en de Verenigde Na
ties. GPD
De Nederlandse politiek faalde, de legertop was I
zwak, de VN hielp niet: het onderzoek van het i
Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumenta- I
tie (NIOD) naar het drama-Srebrenica toont opvallend I
veel begrip voor de lastige positie van de Nederlandse I
militairen die in 1995 de moslimenclave moesten be-
schermen.
Op basis van het NIOD-rapport kunnen gemakkelijk I
'schuldigen' worden aangewezen, zowel in de politieke
als in de militaire bestuurslagen binnen en buiten Ne- I
derland. Zo'n strafexercitie is behalve schandalig laat
ook weinig zinvol. Het gaat er nu vooral om of op basis I
van de ellendige geschiedenis van Srebrenica de naïvi-
teit van politici en militairen wordt omgezet in hard- I
heid.
Het heeft geen zin een Nederlands leger op de been te
houden als dat niet kan en mag doen waarvoor het is be-
doeld: liefst slechts onder dreiging van geweld, maar
als het niet anders kan ook met toepassing ervan, de sa- I
menleving in het Koninkrijk der Nederlanden in de I
ruimste zin verdedigen.
Nederlands defensieve belangen vallen samen met die i
van andere landen in zogenoemde vredesoperaties. Na I
Srebrenica kan er geen misverstand meer over zijn dat i
het voor een Nederlandse soldaat niet mag uitmaken
wie aan zijn bescherming is toevertrouwd. En Neder- i
landse politici mogen zich nooit meer blindstaren op
het begrip 'vredesoperatie'. Ondanks het feit dat Ne-1
derland vaak slechts een bijrolletje speelt, komt heter I
toch op neer dat we soldaten in de positie brengen
waarin van hen verwacht mag worden dat ze - als het
onvermijdelijk is - zullen vechten. Juist in die omstan-1
digheden wensen we geen marionetten die aan Haagse, I
Franse of Servische touwtjes hangen.
De Bosnisch-Servische overmacht bij Srebrenica was
groot en de Nederlandse militairen werden in de steek I
gelaten. Maar Dutchbat zelf verzuimde op alle fronten 1
De Nederlanders stonden toe dat gewapende moslims I
de enclave als uitvalsbasis gebruikten. En ze leverden
geen noemenswaardig verzet tegen de Bosnische Ser
viërs - het NIOD zegt keihard: Mladic drukte door om
dat er geen gewapend verzet van betekenis was. Verder
verzuimden ze moslimburgers te verspreiden en het
daarmee voor hun belagers veel moeilijker te maken
Later beseften zij niet dat ze als feitelijke krijgsgevan
genen van Mladic minstens de verplichting hadden
hem tot last te zijn in plaats van mee te werken aan de
fatale deportatie van de moslimmannen.
Nederlandse soldaten trekken ook na Srebrenica nog
regelmatig over de grens. Daarbij worden gelukkig
geen vergelijkbare fouten gemaakt. Toeval of beleid, de,
manschappen komen niet in zo'n benarde situatie. On- i
dertussen blijft, ondanks het NIOD-rapport - en zelfs;
als ze een volgende vuurproef beter doorstaan, d?
schaamte over het wankelmoedige optreden in Bosnit
en de slachtingen die volgden.
van onze redactie binnenland
Een aantal van de belangrijk
ste conclusies uit het giste
ren gepresenteerde rapport van
het Nederlands Instituut voor
Oorlogsdocumentatie Srebre
nica een 'veilig' gebied, luidt als
volgt:
- De invloed van het Westen op
het uiteenvallen van Joegosla
vië was gering. Partijen in de re
gio stuurden zelf aan op de oor
log in Bosnië, die in april 1992
uitbrak. Het Westen werd de gij
zelaar van de eigen aanpak (on
derhandelingen en humanitaire
hulp maar geen gewapend in
grijpen) en kwam terecht in een
'doormodderscenario'.
- Nederland riep om een daad
krachtiger optreden in Bosnië
en in 1993 waren premier Lub
bers en de opeenvolgende mi
nisters van Buitenlandse Zaken
(Van den Broek en Kooijmans)
de grootste voorstanders van
het aanbieden van de luchtmo
biele brigade voor inzet in
Bosnië. „Een mengeling van hu
manitaire bewogenheid en poli
tieke ambities" brachten het
kabinet ertoe om zonder voor
waarden een bataljon be
schikbaar te stellen en laadden
daarmee een grote verantwoor
delijkheid op zich voor een „on
doordachte en nagenoeg onuit
voerbare vredesmissie." De
Tweede Kamer was hiervoor
medeverantwoordelijk
Definitie
- De voorbereiding op de missie
was slecht. Er werden nauwe
lijks inlichtingen ingewonnen
bij de Canadese voorgangers in
Srebrenica of bij de Amerika
nen. Het mandaat van de missie
was niet helder. Er was geen
goede definitie van het begrip
'safe area', Er was een ongefun
deerd vertrouwen in de bereid
heid bij Navo en VN om Dutch
bat met gevechtsvliegtuigen te
verdedigen tegen agressie.
- Dutchbat was kansloos ge
weest als het zich tegen het Bos
nisch-Servische leger had wil
len verdedigen. Unprofor had
luchtaanvallen vantevoren al
uitgesloten en was zeer terug
houdend over lichtere lucht
steun. Er zijn geen bewijzen
voor een deal tussen de Franse
VN-commandant Janvier en de
Bosnisch-Servische generaal
Mladic.
- De Bosnische-Serviërs beslo
ten waarschijnlijk pas tijdens
de val van de enclave om op gro
te schaal vluchtende mos
limstrijders te vermoorden. Dit
speelde zich buiten het ge
zichtsveld van Dutchbat af.
Suggesties dat de moslims 'on
der de ogen van Dutchbat' wer
den vermoord, zijn onjuist.
- Wel zijn rond de Nederlandse
basis tussen de honderd en vier
honderd mensen vermoord.
Dutchbatters maakten melding
van moorden aan hun batal
jonsleiding, maar daar gebeur
de niets mee. De communicatie
faalde, mede door de grote
stress en de zorg over het eigen
overleven.
Zuivering
- Dutchbat werkte mee aan de
evacuatie van tienduizenden
burgervluchtelingen. Dit bete
kende feitelijk assistentie bij et
nische zuivering. De bataljons
leiding besefte dat het lot van de
mannen onzeker was, maar ver
zet tegen de Servische militai
ren zou vermoedelijk zijn uitge
lopen op een bloedbad onder de
vluchtelingen.
- De landmachttop heeft tegen
de wil van minister Voorhoeve
(Defensie) een welbewuste po
ging gedaan om de informatie
stroom beperkt te houden en
waar mogelijk onwelgevallige
onderwerpen uit de weg te gaan.
De top van de landmacht gaf
geen prioriteit aan een goed de-
briefingsonderzoek. Dat schoot
daarom ook tekort.
- Het rolletje foto's van luite
nant Rutten met daarop onder
meer beelden van dode moslims
die in de rug waren geschoten, is
mislukt door een menselijke
fout. Het Gerechtelijk Labora
toriumdat een nieuw onderzoek
deed, bevestigde de conclusie
dat er 'zeer veel steun' is voor de
stelling dat de ontwikkelaar
was vermengd met fixeer.
Overreden
- Meerdere chauffeurs geven in
het NIOD-onderzoek aan dat zij
vermoedelijk mensen hebben
overreden. Eerder onderzoek
door het Openbaar Ministerie
wees al uit dat dit niet willens en
wetens is gebeurd, en vooral ge
zien moet worden tegen het licht
van de chaotische, vaak angsti
ge situaties die zich in de encla
ve tijdens de val voordeden.
- De beelden van hossende
Dutchbatters in Zagreb na te
rugkeer uit Srebrenica geven
niet de volledige sfeer weer. De
meeste militairen waren zeer
bedrukt en was er vooral ontla
ding van spanning. GPD/ANP
van onze redactie binnenland
In het NIOD-rapport staal buiten een
analyse van de -gebeurtenissen in juli
1995 bij de val van Srebrenica ook een
oordeel over het optreden van de politieke
en militaire top. Zonder direct een hoofd
schuldige aan te wijzen, verwijt het NIOD
de meeste hoofdrolspelers op zijn minst
een lakse houding.
Een samenvatting van de belangrijkste
conclusies:
Van Kemenade
De onlangs afgezwaaide commissaris der
koningin in Noord-Holland, Jos van Ke
menade, wordt verweten dat hij niet echt
de waarheid boven tafel wilde halen, toen
hij beoordeelde of onderzoeken naar 'Sre
brenica' door Defensie waren gedwars
boomd. De conclusie dat dit niet het geval
was, trok Van Kemenade te gemakkelijk.
Volgens het NIOD wilde hij zo doelbewust
Defensie in rustiger vaarwater brengen.
„Het onderzoek van Van Kemenade stond
niet in de eerste plaats in dienst van de zo
genoemde waarheidsvinding", aldus het
NIOD snerend.
Couzy
Toenmalig bevelhebber van de Koninklij
ke Landmacht, generaal Hans Couzy,
wordt op meerdere plaatsen in het rapport
bekritiseerd. Couzy weigerde, ondanks de
aanzwellende meldingen van executies
van moslims, te spreken van genocide.
Verdedigbaar, vindt het NIOD, maar niet
dat hij aan die weigering „koppelde aan
een publieke presentatie die sterk het
beeld bevorderde dat het allemaal nogal
was meegevallen." Hij heeft het imago
van Dutchbat en de Koninklijke Land
macht zwaarder laten wegen. Couzy was
bovendien weinig aanwezig, stelde zich
recalcitrant op en deed het overleg met de
politieke leiding geen goed door via de
media zijn, vaak eigenzinnige mening te
laten horen. Couzy's mening over de
Generaal Couzy
Overste Karremans
enclaves bleken achteraf overigens wel te
kloppen.
Janvier
De Franse generaal Janvier was niet tégen
luchtsteun voor Dutchbat. Die heeft hij
uiteindelijk ook gegeven. Hij was echter
wel een verklaard tegenstander van de
moslimenclaves. Dit heeft hij in een ver
klaring bij de Veiligheidsraad van de Ver
enigde Naties ook kenbaar gemaakt. Ne
derland heeft zich tegen die visie, samen
met de Amerikanen, verzet.
Karremans
De Dutchbat-commandant wordt in het
rapport ontzien in vergelijking met de
harde verwijten die hem de jaren na het
drama werden gemaakt. Karremans was
te weinig onder zijn troepen, vindt het
NIOD. Daardoor werd hij in het oog van
zijn eenheden te veel overvleugeld door
zijn tweede man, Franken. Als militair
commandant kon hij niet veel meer dan
hij heeft gedaan, hoewel zijn bewering
achteraf dat hij te weinig wist, ook over de
schending van mensenrechten, door het
NIOD als 'schijnexcuus' wordt gezien.
Karremans stelde zich niet actief genoeg
op om verdere schendingen dan hem wer
den gemeld, te zoeken.
Voorhoeve
De VVD-minister van Defensie liep voort
durend achter de feiten aan. Voorhoeve
heeft nimmer echt grip gekregen op de
Defensie-organisatie. Dat een debrie-
fingsrapport door Defensie zelf gemaakt,
niel deugde was voor Voorhoeve pijnlijk:
wekenlang had hij daarnaar verwezen bij
lastige vragen in de Tweede Kamer.
„Voorhoeve was gevangene van het de-
briefingsrapport", aldus het NIOD.
Kok
Volgens het NIOD nam de premier niet de
totale regie in dit dossier in handen, maar
liet hij te veel over aan minister Voorhoe-
Akashi
De speciale gezant van de Verenigde Na
ties voor Bosnië, Akashi, heeft altijd te
veel de lijn van de VN vastgehouden, die
van de absolute onpartijdigheid. Diens
mededeling dat de luchtaanvallen staak
ten omdat Nederlands minister Voorhoe
ve hem daarom had verzocht, waren be
zijden de waarheid. Voorhoeve vroeg het
hem wel, maar de aanvallen waren op dat
moment al gestaakt omdat de hogere mili
taire VN-leiding ze niet langer zinvol
vond: de enclave was al gevallen.
0 www.pzc.nl
meer over het NIOD-rapport
Brand
Bij een woningbrand in Kam
pen zijn acht mensen uit een
gezin om het leven gekomen.
Alleen een twaalfjarige jongen
overleefde de ramp. Hij wist te
ontkomen aan de vlammenzee
door een gat in het dak te ma
ken. Vader, moeder en zes
kinderen in de leeftijd van ne
gentien jaar tot acht maanden
overleefden de catastrofe niet.
De brand is ontstaan door het
te hoog opstoken van de ka
chel bij het naar bed gaan.
Zwin afgesloten
De Compagnie du Zoute heeft
een draadversperring met een
lengte van vier kilometer om
natuurreservaat Het Zwin
aangebracht. Tegen betaling
van vijf frank mag het publiek
het reservaat bezoeken. Men
mag er dan tevens bloemen
plukken.
Grens Groede
De gemeente Groede is tegen
de verlegging van de grens met
de gemeente Bres kens. Door
de grenscorrectie zouden acht j
boerderijen, de vismeelindu-
strie en een garagebedrijf van
Groede overgaan naar Bres-
kens. Volgens burgemeester
Everaars zou een dergelijk
aderlating van Groede een
noodlijdende gemeente ma
ken. Volgens hem is de grens
correctie overbodig omdat
overal in Zeeuws-Vlaanderen
de grenzen tussen gemeenten
bijzonder grillig lopen.
Uitgever:
J C. Boersema
Hoofdredactie:
A. L Oosthoek
D. Bosscher (ad|unct)
A L- Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Oostsouburgseweg 10
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel (0118)484000
Fax (0118)470102
E-mail redactie@pzc nl
Vlissingen:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118)484000
Fax. (0118) 470102
E-mail; redwalch@pzc.nl
Goes: Voorstad 22
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113) 273000
Fax (0113)273030
E-mail redgoes@pzc.nl
Terneuzen: Willem Alexanderlaan45
Postbus 145
4530 ACTerneuzen
Tel. (0115) 645769
Fax. (0115) 645742
E-mail: redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel (0114)372776
Fax. (0114) 372771
E-mail: redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel. (0111) 454647
Fax (0111)454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17 00 uur
Zierikzee. Goes en Hulst
8 30-17 00 uur
Zaterdags in Vlissingen
van 8.00 tot 10.30 uur
Internet:
v.pzc.nl
Internetredactie:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
E-mail web@pzc nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden;
zaterdags tot 13 30 uur
Overlijdensadvertenties:
maandag t/m vrijdag, tijdens kantooruren
zondag van 16.00tot 18 00 uur
Tel. (0118) 484000.
Fax (0118) 470100
Abonnementen
(bij acceptgirobetaling geldt een
toeslag van /,--)
per maand 19,25
per kwartaal 52. -
per jaar 198.--
Voor toezending per post geldt
een toeslag
E-mail: abo@pzc.nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk. 1 maand voor
het einde van de betaalperiode
Losse nummers per stuk
maandag t/m vrijdag. 1-
zaterdag 1.50
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties
ABN AMRO 47.70.65.597
Postbank 35 93 00
Advertenties
Alle advertentieopdrachten worden
uitgevoerd onder toepassing van
de algemene voorwaarden van
Uitgeverij PZC BV alsmede de
regelen voor het advertentiewezen. I
Tarieven kunnen ti|dens kantooruren I
worden opgevraagd bi|
de advertentieorderafdeling.
Tel: 0118-484321
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV Is een onderdeel van het Wegener-concern. De dooi v
aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dat wordt gebruikt voor onze
(abonnementen(administratie en om u te (laten) inlormeren over voor u relevante diensten en pro
ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener ot door ons zorgvuldig geselecteerde
derden AJs u op deze intormatie geen prijs stelt dan kunt u dit schritteti|k metden bij PZC.atceting
(vree. Postbus 18.4380 AA Vlissingen
Minister Voorhoeve
