Want kanker duldt geen uitstel
Slim sterk en soepel worden
PZC
Geneesmiddelen
en vruchtbaarheid
Grootschalig borstonderzoek werpt vruchten af
22
sjfMclcuwi,
Meer bijzienden door ander eten
Zon vermindert kans op kanker
Kattenallergie door klasgenootjes
Eiwit en zwangerschapsvergiftiging
Alzheimer tast kompas aan
Gentherapie tegen Parkinson
Kom je buiten spelen?
opvoeding
woensdag 10 april 2002
door Paulus Smits
ROTTERDAM - Voor- en tegenstan
ders van het grootschalige bevolkings
onderzoek naar borstkanker hebben de
laatste maanden uitgebreid gedebat
teerd. Het debat is nog niet uitgewoed,
ook al heeft de Gezondheidsraad gead
viseerd door te gaan met de massale
screening van vrouwen boven de vijftig
en ook al heeft minister Borst te kennen
gegeven dat advies serieus te nemen. In
de regio zijn de resultaten van zodanige
aard dat de betrokkenen unaniem
voorstander zijn van voortzetting van
het bevolkingsonderzoek.
Tien jaar bevolkingsonderzoek naar
borstkanker werd onlangs gevierd met
een symposium in Rotterdam. Tien j aar
van zoeken naar wegen om zoveel mo
gelijk vrouwen te overtuigen van het
nut van een regelmatige controle van
hun borsten. Onder vrouwen is borst
kanker de meest voorkomende kan
kersoort, die jaarlijks in ons land 3400
levens eist. Een op de tien Nederlandse
vrouwen krijgt vroeg of laat te maken
met borstkanker.
Zonder het onderzoek, zo stellen we
tenschappers, zou de sterfte groter zijn,
omdat tumoren die niet tijdig worden
opgespoord ongestoord kunnen aan
groeien totdat een patiënte er veel last
van ondervindt, naar de dokter gaat die
vervolgens moet constateren dat eerder
optreden veel ellende had kunnen
voorkomen.
Per jaar laten zevenhonderdduizend
vrouwen tussen vijftig en vijfenzeven
tig jaar hun borsten op ongeregeldhe
den bekijken. In Zuidwest-Nederland
gaat het om 755.000 onderzoeken in
tien jaar tijd. Er waren meer dan een
miljoen vrouwen opgeroepen. Van de
gescreende personen zijn er bijna tien
duizend voor nader onderzoek doorge
zonden naar het ziekenhuis. Bij vier
duizend vrouwen is de afgelopen tien
jaar ook daadwerkelijk borstkanker
geconstateerd. Vroegtijdige onderken
ning door grootschalige screening leidt
ertoe dat de kanker in veel gevallen be
handelbaar is zonder de zwaarste mid
delen in te zetten.
Een radioloog bekijkt de röntgenbeelden van de borsten van een gescreende vrouw.
Ongerustheid
Die vroegtijdige waarneming wordt
onder meer bereikt door vrouwen die
voor een eerste screening zijn geweest
elke twee jaar terug te laten keren. Het
komt natuurlijk wel eens voor dat een
tumor groeit in de periode tussen twee
controles in, dan is sprake van een zo
geheten interval-carcinoom. Opval
lend is dat de praktij k leert dat het aan
tal vrouwen dat na de eerste controle
wordt doorgestuurd, in de regio Zuid-
West aanmerkelijk hoger ligt dan lan
delijk (7,66 per duizend geteste wou
wen tegen landelijk 6,32) en dat het
aantal intervalcarcinomen aanmerke
lijk lager ligt (0,76 tegen 0,99). Boven
dien is het aantal doorgestuurde
vrouwen waarbij in het ziekenhuis
daadwerkelijk een tumor is ontdekt in
deze regio groter dan gemiddeld in Ne
derland (hetgeen erop duidt dat hier
betrouwbaarder wordt gecontroleerd).
In de landelijk en internationaal ge
voerde discussie over nut en kosten van
bevolkingsonderzoek komt nogal eens
het argument naar voren dat veel
wouwen onnodig worden doorverwe
zen naar de specialist, omdat op de
röntgenfoto een verdacht plekje is
vastgesteld, dat achteraf geen carci
noom blijkt te zijn. Dat leidt tot extra
kosten, maar vooral ook tot ongerust
heid bij de wouw om wie het gaat.
De getallen uit deze regio geven aan dat
er wel een kleine 'oververwijzing' be
staat, maar dat die in vergelijking met
andere regio's meevalt. Slagvaardige
en correcte communicatie (via de huis
arts) tussen de uitvoerders van het be
volkingsonderzoek, de patiënt en de
specialist van het vervolgonderzoek in
het ziekenhuis, kan veel leed voorko
men. Want kanker duldt geen uitstel,
netzomin als de samenleving afstel van
het bevolkingsonderzoek naar borst
kanker kan dulden.
Het bereik van het bevolkingsonder
zoek kan beter, vindt directeur clrs. J.
Reijerink-Verheij van de stichting Be
volkingsonderzoek Borstkanker Zuid
west-Nederland. Vooral in de grote ste
den geven veel vrouwen geen gehoor
aan de oproep, die via de gemeentelijke
adresbestanden wordt verstuurd. Het
zijn vooral de mensen uit lage sociale
groepen en allochtonen die zich niet la
ten screenen. Op het platteland is de
opkomst veel groter. De stichting gaat
door campagnes proberen de groepen
die wegblijven alsnog over te halen
zich te laten screenen. Een toename van
het aantal wouwen dat komt, betekent
echter ook een zwaardere belasting van
de laborantes, die toch al aan de grens
van de belastbaarheid zitten. Dus
waagt de directeur meer faciliteiten:
betere onderzoeksruimtes, meer labo
rantes.
,,Je kunt niet genoeg zekerheden in
bouwen", zegt Ben Hamerslag, radio-
WÊBÊÊÊÊBÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊË
WÊÊÊÊ
door Jeanine van
Asperen-de Schipper
In Nederland is zo'n 85 procent
van de zwangerschappen ge
pland en alle zorgverleners zien
dat steeds meer mensen met een
kinderwens zich heel bewust
voorbereiden op een eventuele
zwangerschap. Bij de meeste
mensen is wel bekend dat er veel
geneesmiddelen zijn die tijdens
de zwangerschap niet gebruikt
mogen worden.
Vooral in de eerste drie maan
den van de zwangerschap is de
ongeboren vrucht vatbaar voor
invloeden van buitenaf, dus ook
voor geneesmiddelen. Daarbij
komt nu ook steeds meer het be
sef dat geneesmiddelen en an
dere chemische
stoffen al in een
eerder stadium
hun (mogelijk ne
gatieve) invloed
kunnen uitoefe
nen, namelijk via
effecten op de
vruchtbaarheid.
Geneesmiddelen kunnen van
grote invloed zijn op de be
vruchting. Om te beginnen is er
de anticonceptiepil, die uiter
aard bedoeld is om bevruchting
te voorkomen (onder andere on
derdrukking van de eisprong).
Maar stopt een vrouw met het
innemen van de anticonceptie
pil omdat zij zwanger wil wor
den, dan kan het gebeuren dat
het wat langer duurt. Sommige
wouwen hebben de eerste
maanden nadat zij met de anti
conceptiepil zijn gestopt, nog
geen regelmatige eisprong. Dit
herstelt zich vanzelf.
De invloed van geneesmiddelen
op de wuchtbaarheid van de
man uit zich vaak in het afne
men van het aantal zaadcellen
en het verminderen van de be
weeglijkheid van de zaadcellen.
Dit is beschreven voor het mid
del sulfasalazine (wordt ge
bruikt bij bepaalde darmziek
ten en reuma) en cimetidine
(wordt gebruikt bij maagklach
ten en sommige huidaandoe
ningen),
Anabole steroïden
Ook middelen die bekend staan
als anabole steroïden hebben,
in tegenstelling tot wat vaak
gedacht wordt, een remmend
effect op de vruchtbaarheid bij
de man. Er blijken tijdens ge
bruik van deze middelen vooral
minder zaadcellen te worden
geproduceerd. In enkele geval
len is dit ook na stoppen blij
vend.
Daarnaast zijn er factoren als
roken en alcohol die de kans op
zwangerschap nadelig beïn
vloeden. Nicotine hoopt zich
enigszins op in sperma en zorgt
dat de zaadcellen veel minder
beweeglijk worden, Ook ge
bruik van cafeïne blijkt een ne
gatief effect te hebbenVrouwen
die meer dan vier kopjes koffie
per dag drinken hebben meer
tijd nodig voordat ze zwanger
zijn dan vrouwen die geen koffie
drinken. Bij mannen is van ca
feïne vooralsnog geen ongunsti
ge werking op zaadcellen aan
getoond.
Een heel belangrijke soort ge
neesmiddelen met een negatie
ve invloed op de vruchtbaarheid
bij zowel de vrouw als de man
zijn de middelen die ingezet
worden bij kan
ker. Deze midde
len zijn veelal ge
richt op remming
van celgroei en
celdeling. Vooral
als lang gebruik
noodzakelijk is,
kunnen er stoornissen ontstaan
in de wuchtbaarheid die soms
niet meer herstellen. Daar deze
geneesmiddelen soms levens
reddend of levensverlengend
kunnen zijn, is er vaak niet veel
keuze en moeten ze ondanks de
ze effecten toch gebruikt wor
den.
Vitaminen
Naast al deze middelen met een
negatieve uitwerking op de
vruchtbaarheid zijn er ook ge
neesmiddelen die bedoeld zijn
om de vruchtbaarheid te bevor
deren, zoals de hormonen die
gebruikt worden bij IVF (in vi
tro fertilisatie, d.w.z. reageer-
buisbewuchting)
Er zijn ook aanwijzingen dat
sommige vitaminen- en minera-
lenpreparaten de vruchtbaar
heid kunnen verbeteren. Van
bijvoorbeeld magnesium en se
lenium wordt beweerd dat deze
stoffen een vruchtbaarheidsbe-
vorderende werking zouden
hebben bij een aantal vrouwen.
De kwaliteit van sperma van de
man zou door gebruik van pre
paraten met bepaalde aminozu
ren kunnen toenemen. Echter,
de onderzoeken waaruit deze
aanwijzingen naar voren ko
men, zijn veelal op kleine schaal
gedaan. Overtuigende weten
schappelijke bewijzen voor de
werkzaamheid van deze vitami
nen- en mineralenpreparaten
zijn (nog) niet geleverd.
Jeanine van Asperen-de Schipper is
apotheker in Apotheek Paauwen-
burg, Vlissingen.
De enige officiële Pilates-studio van Nederland staat in Scheveningen.
foto Sieko Kloosterhuis/GPD
door BasTimmers
SCHEVENINGEN - Onder
aanvoering van Madonna en
Sharon Stone veroverde de oe
fenmethode Pilates de laatste
jaren Amerika. De 75 jaar oude
methode belooft een eind aan
het gesjor aan gewichten in de
sportschool. Pilates is mind-
body conditioning: op een slim
me manier sterk en soepel wor
den. Voor de volhouders, dat
wel.
Als Jane en Anne bezig zijn met
Pilates, is het haast kunst. De
staccato stem van trainer Mar-
jorie Oron vormt het ritme voor
hun pas de deux. Synchroon en
gracieus vloeien ze hun licha
men schijnbaar moeiteloos van
de ene in de andere oefening.
Slechts de glinstering van
zweetpareltjes op de sculptuur
die hun torso is, verklapt de in
spanning die ze leveren. „Rol
achterover en strek de benen uit
Nog verder. It's like an airplane
taking off."
Ooit zongen schippers in het ou
de hart van Scheveningen over
hun heldendaden van de zee,
ondertussen werkend aan de
verbreding van de bierbuik. Te
genwoordig beeldhouwen jong
en oud hun lichaam in de enige
officiële Pilates-studio van Ne
derland. Niet door eindeloos
aan gewichten te hangen of ae
robics te doen op pompende
housemuziek. Bij Pilates gaat
het om vloeiende, gecontroleer
de en geconcentreerd uitgevoer
de oefeningen. Of, zoals Oron
het noemt, mind-body conditio
ning.
Grondlegger van de methode is
Joseph Pilates. De in 1880 gebo
ren Duitse atleet had net als veel
andere sporters continu last
van kleinere en grotere blessu
res. Hij introduceerde daarom
een oefenmethode die niet al
leen geneest, maar ook een pre
ventieve werking heeft. „Een
fysiotherapeut doet alleen aan
pijnbestrijding en kijkt nauwe
lijks naar de oorzaak", meent
Oron.
Volgens Pilates ligt de sleutel tot
een gezond lichaam in het Po
werhouse: de band tussen de on
derste rib en de bovenrand van
het bekken. „Het Powerhouse is
het centrum van kracht", legt de
Schevertingse uit. „Als dat goed
zit, kun je alles goed bewegen en
heb je veel minder blessures. Als
je daar niet sterk bent, zwabbert
je lijf alle kanten op." Pilates
ontwierp een tiental apparaten,
met prachtige namen als Refor
mer, Cadillac of Wunda Chair,
plus enkele honderden bijbeho
rende oefeningen om het Po
werhouse zo sterk mogelijk te
maken.
In tegenstelling tot de reguliere
fitness gebeurt dat niet door het
eindeloos trekken aan gewich
ten: dat vermindert juist de sou
plesse en leidt tot enorme spier
bundels. Bij Pilates voert men
een oefening juist slechts enkele
malen uit, maar wel heel precies
en gecontroleerd. Oftewel: Less
is more. „We doen nooit een oe
fening alleen voor de kracht,
maar ook voor de souplesse."
New York
In 1926 opende de inmiddels
naar Amerika geëmigreerde Jo
seph Pilates de eerste studio in
New York. De methode werd
vooral populair onder dansers
en sporters, maar bleef tot de ja
ren tachtig bijna verborgen voor
het grote publiek. Pas sinds
twee decennia is het bezig aan
een wereldwijde opmars, met
trainingscentra in verschillen
de landen.
Ook Marjorie Oron was (net als
foto Hans Broekhuizen/GPD
loog van het Oosterscheldeziekenhuis
in Goes. De röntgenoloog ziet elke dag
röntgenbeelden van zeventig patiënten
voorbijkomen. Vier opnames per ge
screende vrouw. In groepen werken ze
eraan, waarbij elke bestudeerde foto
nog eens door een collega wordt beke
ken en in geval van twijfel ook nog eens
door een laborante. Hamerslag maakt
deel uit van het team van screeningsra-
diologen van het Bevolkingsonderzoek
Borstkanker, dat alle mammografieën
van Zeeuwse en West-Brabantse vrou
wen bestudeert. Ze willen kost wat kost
voorkomen dat ze één kankergeval
missen. „Bij verdachte beelden volgt
actie. We verwijzen naar de chirurg
voor nader onderzoek. Of we hijsen de
roze vlag, dat wil zeggen dat we het
dossier nog een keer extra doornemen.
FORT COLLINS - De toename in de afgelopen eeuw van het
aantal mensen dat bijziend is, is het gevolg van veranderde
eetgewoonten. Meer gebruik van suiker en geraffineerde
koolhydraten versterkt de aanmaak van insuline in het li
chaam.
Dit beïnvloedt bij kinderen de vorming van de oogbol (diebh
bijziendheid te lang is), stelt L. Cordain (Colorado State Uni
versity, Fort Collins) in het vakblad Acta Ophthalmologic*
Scandinavica. GPD
BETHESD A - Blootstelling aan zonlicht verhoogt weliswaar
de kans op huidkanker, maar vermindert de kans op borst-
eierstok-, prostaat- en dikkedarmkanker. Dat schrijft d'
Freedman (National Cancer Institute, Bethesda) in het vak
blad Occupational and Environmental Medicine op basis van
een analyse van overlijdensstatistieken uit 24 Amerikaanse
staten. GPD
NEUHERBERG - Kinderen die thuis geen kat hebben, kun
nen toch allergisch worden voor katten als een aanzienlijk
deel van him klasgenootjes een kat heeft.
Die dragen de allergie-opwekkende katdeeltjes mee naar
school.
Dat concludeert B. Hölscher (Forschungszentrum für Um-
welt und Gesundheit, Neuherberg) in het vakblad Allergy
Hölscher baseert zich hierbij op een onderzoek onder 1893
schoolkinderen. GPD
BOSTON - Vrouwen die in het begin van de zwangerschap een
lage hoeveelheid van het eiwit SHBG in het bloed hebben, lc-|
pen meer kans op pre-eclampsie (zwangerschapsvergiftiging)
dan vrouwen met veel SHGB in het bloed.
Dit concludeert M. Wolf (Harvard Medical School, Boston)ir,
het vakblad The Journal of Clinical Endocrinology and Meta
bolism uit een onderzoek bij 135 vrouwen.
Aangezien SHBG (sex hormone binding globulin) gemakke
lijk is te meten, kan dit gebruikt worden om vrouwen meteen
hoog risico op pre-eclampsie op te sporen, aldus onderzoekei
Wolf. GPD
ROCHESTER - Mensen met de ziekte van Alzheimer zijn
vaak de weg kwijt omdat de ziekte het 'biologische kompa:
aantast. Dit is het stukje hersenweefsel dat ervoor zorgt da:
we voortdurend weten waar we zijn en hoe we daar zijn geko
men.
Dat schrijft M. Froehler (University of Rochester Medica
Center, Rochester) in het wetenschappelijk tijdschrift Scien
ce. Froehler baseer zijn conclusie op grond van hersenonder
zoek bij apen. GPD
LUND - Een nieuwe vorm van gentherapie, waarbij twee ge
nen die betrokken zijn bij de aanmaak van het Parkinson-ge-
neesmicldel L-dopa in de hersenen worden gebracht, is bij
Parkinson-ratten effectief in het herstellen van de motoriek
schrijft D. Kirik (universiteit Lund) in het wetenschappelijk
tijdschrift PNAS.
Kirik verwacht dat deze techniek bij mensen het tijdstip-
waarop de ziekteverschijnselen ernstig worden, met enkele
jaren kan uitstellen. GPD
Jane en Anne trouwens) danse
res, onder andere bij Djazzex in
Den Haag. Via een chronische
enkelblessure en de orthopeed
kwam ze in de Pilatesstudio in
New York terecht. „Ik was jong
en streefde naar perfectie. Al
leen ga je daarbij over grenzen
heen en luister je niet naar de
beperkingen van je lichaam."
Sinds 1994 heeft ze zelf een stu
dio. Eerst nog aan huis, sinds
een viertal jaren enkele honderr
den meters verder in de Keizer
straat in Scheveningen. Op dit
moment is het de enige officiële
studio in Nederland. In Antwer
pen staat al wel een vestiging,
binnenkort opent de Eindho-
vense afdeling haar deuren.
„De laatste jaren is Pilates echt
aan een opmars bezig. We krij
gen tegenwoordig jong en oud
hier binnen. Mensen die een
strak lijf willen en iets aan hun
lichaamshouding willen doen.
Of mensen die geen massa spie
ren willen, maar wel een esthe
tisch lichaam. Alleen voor de
fast fixers, die snel een gespierd
lijf willen, is hier geen plek. Pi
lates vergt veel discipline en
doorzettingsvermogen, pas na
enkele maanden zie je het resul
taat." GPD
door Annie de Vreugd
Als de lantaarns gaan bran
den, moet je naar huis ko
men." Hele generaties kinderen
zijn ermee opgegroeid dat dit
het signaal is om naar binnen te
gaan. Horloges en mobieltjes
met piepjes ten spijt, die oude
simpele regel doet het nog
steeds. Als de schemering in
valt, worden kinderen thuis ver
wacht.
Met de komst van de lente en de
drang naar buiten is voor ouders
van kleine kinderen een onrus
tige tijd aangebroken. Het is zo
heerlijk veilig te weten dat je
kind netjes opgeborgen zit in
zijn kamertje met een berg dup
lo. Dat je goed in de gaten kunt
houden wat het uitspookt, dat je
tijdig kunt ingrijpen als er iets
mis dreigt te gaan. Wanneer een
kind de wijde wereld intrekt,
verdwijnt het uit het gezichts
veld van de ouder. Het kan onge
straft van alles ondernemen, de
ouder kan het niet meer altijd
corrigeren.
Daar staat tegenover dat het op
straat leeftijdsgenootjes treft
die andere regels hanteren en
het kind op een andere manier
zullen corrigeren wanneer het
zich niet aan die regels houdt.
Voorbijgangers gaan zich met
de kleuter bemoeien. Kortom:
opvoeden is dan niet meer een
zaak van vooral de ouders, ook
anderen gaan zich met de op
voeding bemoeien zodra de ho
rizon van een kind zich ver
breedt.
Jaloezie
Heimelijk kunnen bij ouders ge
voelens van jaloezie opborrelen
jegens die andere volwassenen
en kinderen die een steeds be
langrijkere plaats gaan inne
men, die het kind van je afpak
ken. Of een verdrietig gevoel dat
het kind al zo groot wordt en het
besef dat het afscheid van de
peutertij d voor de deur staat.
Tegelijkertijd weet je als ouder
dat het kind nu eenmaal groter
wordt, dat het een zelfstandig
leven moet gaan leiden. En je
bent ook best trots op alles wat
die kleine al kan. Als kleuters de
tuinpoort uitlopen, voelen veel
ouders zich heen en weer geslin
gerd tussen het gevoel het kind
te willen vasthouden dan wel te
willen loslaten. Die ambivalen
te gevoelens kent niet alleen de
ouder, ook het kind holt even
weg om dan te schrikken van
zijn eigen moed en op een holle
tje weer terug te vluchten naar
de veilige tuin. Dit hele proces
van loslaten en vasthoudenken-[
neri we als hechtingsgedrag. Oit|
weg te durven lopen, moet het
kind het vertrouwen hebben da:|
het weer terug kan keren als he
bang wordt. Dan noemen weeeij
kind veilig gehecht.
Het proces van loslaten begint
al heel vroeg in de ontwikkeling
moeder de baby lichamelijk los
laat. De ontwikkeling tot een
zelfstandig individu krijgt een
enorme impuls op het moment
dat de peuter leert kruipen en
lopen. Dan kan het namelijkzé
gaan beslissen of het in de buur.
van de ouder wil blijven of een!
eindje durft weg te gaan. Ora
een kind te leren een zelfstandij
leven te leiden, is het nodig hei
steeds meer los te laten. Nietinj
de zin dat het ons steeds meer
tussen de vingers doorglipt, da:|
het ons steeds onverschilliger
wordt. Wel dat de aard van de
ouderlijke bemoeienis veran-1
dert naarmate het kind ouder
wordt.
Bij de peuter wordt elk stapje
begeleid, het schoolkind mag
alleen buiten spelen maar mof,
inde wijk blijven. Een brug-
klasser mag het hele dorp in
maar moet nog wel melden was
het na schooltijd zit. Van dept
ber weten we ongeveer waart
zou kunnen zitten, de student:;
kamers tenslotte is geheel uit
zicht verdwenen tot hij geheel
onverwacht weer voor de deur;
staat.
Als een kind voor het eerst op
straat mag gaan spelen, zijnou
ders geneigd het vol te pompe:
met pas op's en kijk uit's. Hetn
zende verkeer, de diepe sloot S
de kinderlokker spoken daark
door het hoofd. Als ouders te
verkrampt hun kind loslaten,
krijgt het kind de indruk date
buitenwereld wel heel boosise
kan het de moed in de schoene
zinken om op onderzoek uitte'
gaan.
Gevaren
Tegelijkertijd is het de ouder!
ke plicht kinderen te waarsct
wen voor de gevaren op stras'.
Voor dingen waarvan het hets-
vaar nog niet beseft, die heto:
nog niet kan weten. Het is eer
hele kunst hierin de balans te
vinden. De meeste ouders sla
gen daarin echter wonderwel
Veel ouders spreken met dekt
deren af dat ze eerst komen vn
gen of het bij een ander kind
mag gaan spelen, dat het zicht
gelmatig even moet melden a£
het op straat speelt. Als het of
een stil plekje wil skeeleren,óf
het dan altijd samen met een£
der kind gaat. En dat het bint
moet komen als de lantaarns
gaan branden. GPD
