JSF maakt iedereen zenuwachtig
PZC
PZC
Arrogante premier Orban kan
een potje breken bij Hongaren
Poetin heeft halverwege eerste ambtstermijn nog veel te doen
Welkom
Ook bedrijven die willen meedoen aan ontwikkeling krijgen drempelvrees
28 maart 1952
donderdag 28 maart 2002
De Tweede Kamer moet volgende week het kabinet al dan niet
het groene licht geven voor Nederlandse deelname aan de ont
wikkeling van de Amerikaanse JSF-straaljager. Naarmate
het besluit dichterbij komt, worden alle partijen nerveuzer.
Ook de Nederlandse bedrijven die mee willen doen aan de ont
wikkeling van het nieuwe gevechtsvliegtuig, dat vanaf 2010
de F-16 van de luchtmacht moet opvolgen.
door James McGonigal
Tot nu toe leek het beeld hel
der: de Nederlandse toele
veranciers van de luchtvaartin
dustrie, ook de bedrijven die
georiënteerd zijn op de Europe
se Airbus, hadden een duidelij
ke voorkeur voor een Ameri
kaanse opvolger van de F-16.
De Europese concurrenten Eu-
rofighter (Brits, Duits, Itali
aans, Spaans) en de Rafale
(Frans) zijn misschien niet zo
veel slechter, en daar valt ook
wel wat aan te verdienen, maar
meedoen met de Joint Strike
Fighter is werken aan de toe
komst! Het is altijd beter om
mee te ontwikkelen aan een ge
heel nieuw vliegtuig, dan
slechts mee te mogen bou
wen aan een ontwerp van ande
ren.
strie kwamen gaande de onder
handelingen met de staat (die de
opvolger van de F-16 aan
schaft): dit voor het bedrijfsle
ven fantastische project behoef
de toch wel behoor] ij k wat over
heidssteun, vanwege de grote ri
sico's, de lange looptijd (eerste
fase tot 2012) en andere onze
kerheden.
Vorige week werden de bedrij
ven en het kabinet het eens over
de voorwaarden waaronder de
staat de Nederlandse bijdrage
van ruim 800 miljoen euro zal
voorschieten en hoe dat op ter
mijn wordt terugbetaald.
Onder deze 'letter of intent'
moeten 46 handtekeningen ko
men te staan: namens het kabi
net die van minister Jorritsma
(Economische Zaken) en van 45
bedrijven die mee gaan doen.
Dat zijn soms zelfstandige be
drijven, soms werkmaatschap
pijen van conglomeraten als
Stork of Philips. Ook semi-
overheidsorganisaties als TNO
en het Nationaal Lucht- en
Ruimtevaartlaboratorium doen
mee.
Het kostte nog heel wat moeite
voor overheid en bedrijfsleven
om elkaar te vinden, omdat het
hele project is gebaseerd op aan
names. nauwelijks op harde af
spraken. Er zijn dus risico's - en
wie draagt die? De overheid
ging er steeds van uit dat waar
het bedrijfsleven kansen ziet,
het ook bereid moet zijn om de
nek uit te steken.
Vaagheden
Het bedrijfsleven vindt dat
slechts tot op zekere hoogte: de
overheid wil namelijk nu niet
verder gaan dan meedoen aan
de ontwikkelingsfase. Het be
sluit tot echt kopen van de 85
vliegtuigen, voor ongeveer zes
miljard euro, valt later. En dan
wordt pas echt duidelijk hoe
veel er te verdienen valt.
Los daarvan, bevat het JSF-
project aan Amerikaanse zijde
veel vaagheden. Dat Neder
landse bedrijven mogen mee
doen aan de ontwikkeling van
het Amerikaanse vliegtuig van
Lockheed Martin (bijvoorbeeld
onderdelen van romp en vleu
gels, van de motoren, de elektro
nica en de bekabeling), wil niet
zeggen dat ook mee mag worden
gedaan in de productiefase. Dat
is een nieuwe ronde, met nieuwe
kansen voor buitenstaanders.
Voorts gaan de berekeningen
van kosten en opbrengsten nu
uit van een totaal aantal te bou
wen vliegtuigen van ongeveer
5000: wat de Amerikanen zelf
bestellen voor luchtmacht, ma
rine en korps mariniers plus de
export. Maar stel dat de export
tegen valt en de Amerikanen,
bij voorbeeld, zelf toch meer heil
zien in onbemande vliegtuigjes,
die nu zo succesvol zijn in de
luchtoorlog boven Afghanis
tan? Bij veel lagere productie
aantallen blijven de kosten ge
lijk, maar dalen de opbrengsten
sterk.
Heel nuchter geredeneerd be
rust het hele project zelfs, wat
Nederlandse deelname betreft,
op drijfzand: „Theoretisch kan
de Amerikaanse overheid op elk
moment buitenlandse bedrijven
uitsluiten", gaf het kabinet be
gin maart toe in antwoord op
vragen vanuit de Tweede Ka
mer. Maar, geruststellend: „Om
praktische redenen is dit echter
zeer onwaarschijnlijk." Dat is
lekker zaken doen, zou een
beursanalist zeggen.
Lockheed Martin, de bouwer
van de JSF, heeft deze nervosi
teit natuuxiijk goed in de gaten.
Het zal wel geen toeval zijn dat
juist nu bekend is geworden dat
Stork, los van de besluitvor
ming in de Tweede Kamer, al
een contract heeft gekregen, dat
wél spijkerhard is. Het gaat om
het ontwerp van deuren en dek
sels van de JSF. en om een deel
van de bekabeling. Het is na-
tuurlijk geen groot contract: in
aanvang enkele miljoenen dol
lars, al kan het volgens Stork
uitlopen tot 73 miljoen dollar.
Maar toch: Lockheed laat zien
dat er écht kluiven te halen zijn.
Industrieel
Dan is er behalve politiek ook
industrieel de Europese invals
hoek: de grote Duitse en Franse
bedrijven die Airbus runnen, na
Boeing de enige bouwer van
verkeersvliegtuigen ter wereld,
hebben al vaak gezegd dat als
,*ii'3
J -4 *'A|
Op het Plein in Den Haag werd afgelopen dinsdag in het kader van de Paasvredesactie op ludieke wijze gedemonstreerd tegen het JSF-project.
De Hongaren gaan op 7
april naar de stembus om
een oordeel te vellen over
hun flamboyante premier.
Voor sommigen is de 48-
jarige Viktor Orban een
arrogante kikker met dic
tatoriale trekjes, voor an
deren de man van het eco
nomische wonder. Kan hij
opnieuw winnen
door Cees van Zweeden
Als leider van de socialisti
sche oppositie is het niet
zijn taak om aardig te doen over
de premier. Maar de woorden
waarmee Peter Medgyessy vori
ge week Viktor Orban kwalifi
ceerde, waren ongebruikelijk.
„Orban gedraagt zich als een
dictator", zei Medgyessy, een
gematigd man die niet bekend
staat om verbaal geweld. „Hij
wil alles alleen beslissen, en
neemt zelfs niet de moeite zijn
beslissingen te verklaren."
De aanleiding tot de woede-uit
barsting was futiel. Medgyessy
had Orban twee data voorge
steld voor een televisiedebat.
Maar de premier had geen bood
schap aan de oppositieleider. Op
5 april ben ik om acht uur in de
televisiestudio, had Orban ge
antwoord. Zie maar of je kunt
komen. Zo niet, dan debatteer ik
alleen, liet hij weten.
In de vier jaar dat hij nu premier
is van Hongarije is Viktor Orban
erin geslaagd een groot aantal
vijanden te maken. Hij joeg de
leiders van Roemenië en Slowa
kije tegen zich in het harnas met
een wet die de Hongaarse min
derheid in die landen voorrech
ten geeft. Hij riep de gramschap
van de Tsjechen over zich af
door het decreet te hekelen
waarmee zij na de oorlog hon
derdduizenden etnische Hon
garen en Duitsers het land had
den uitgezet.
Maar dat betekent niet dat Or
ban alleen maar vijanden heeft.
Hij heeft ook een hoop vrienden,
en met name in eigen land. Or-
bans partij, de Jonge Democra
tische Alliantie (Fidesz), heeft
een gerede kans de nakende
parlementsverkiezingen te win
nen. En door te regeren, zij het
met steun van enkele rechtse
partijtjes van bedenkelijk al
looi.
Viktor Orban oefent een grote
aantrekkingskracht uit op de
ontluikende middenklasse. Het
waren de socialisten die tussen
1994 en 1998 de basis legden
voor het economische wonder in
Hongarije. Maar Orban kan
zich erop beroepen, dat onder
zijn 4-jarige regime het land
uitgroeide tot het beste jongetje
van de klas. Met Slovenië en
Estland geldt Hongarije anno
2002 als het meest succesvolle
land in Oost-Europa.
De economie is in vier jaar met
22 procent gegroeid, de inflatie
tot 7 procent gereduceerd (was
16 procent). Grote groepen
mensen, zoals ouderen en zigeu
ners, leven nog steeds in armoe
de. Maar de salarissen stegen
onder Orban met 17 procent en
het minimumloon zelfs met 72
procent, terwijl het aantal ba
nen onstuimig groeide. Met 6
procent is de werkloosheid nu
de laagste in Oost-Europa. In
sommige delen van het land, zo
als in Boedapest en rond het Ba
laton Meer, is zelfs een schaars
te aan werkkrachten ontstaan.
Woede
Orban werd vorige week van
oneerlijk spel beticht door zijn
socialistische opponent Medgy
essy, die volgens de opiniepei
lers op ongeveer evenveel stem
men kan rekenen. De premier
zou in het verleden met opzet te
lage inflatiecijfers voorspeld
hebben om zo de looneisen van
de vakbonden te matigen. Maar
Medgyessy kan Orban niet zijn
economische troefkaart uit
handen slaan.
De economie is bovendien niet
de enige kaart die Orban met
succes uitspeelt, Vorig jaar nam
het parlement een wet aan die
privileges biedt aan de 2,5 mil
joen etnische Hongaren buiten
Hongarije. Zij kwamen in het
buitenland terecht toen de geal
lieerden na de Eerste Wereld
oorlog Hongarije tweederde van
zijn grondgebied ontnamen. Ie
dere ï-echtgeaarde Hongaar be
schouwt het Verdrag van Tria
non (1920) als een perverse
door Mara Bellaby
De Russische president Vla
dimir Poetin voelde zich
ontspannen genoeg om de twee
de verjaardag van zijn verkie
zingsoverwinning, afgelopen
dinsdag, ver van het Kremlin
door te brengen. Hij verblijft
voor een korte skivakantie in
Siberië.
Halverwege zijn eerste ambts
termijn stapelt het werk zich
echter op voor Poetin. De oorlog
in Tsjetsjenië waar hij een eind
aan zou maken, gaat onder zijn
leiderschap een derde jaar in.
De economie is verbeterd, maar
blijft wankel. De misdaad tiert
nog welig en de armoede is ge
lijk gebleven. Poetins westers-
gezinde beleid - door velen ge
zien als zijn belangrijkste suc
ces tot nu toe - heeft hem kwets
baar gemaakt voor de kuren van
nieuwe vrienden als de Verenig
de Staten en beschuldigingen
van Russische nationalisten dat
hij de positie van Rusland als
wereldmacht heeft uitgehold.
Poetin werd waarnemend presi
dent op 31 december 1999, na
het plotselinge aftreden van Bo
ris Jeltsin. Drie maanden later
werd de bescheiden oudgedien
de van de Russische geheime
dienst tot president gekozen. Bi]
zijn aantreden hadden velen
verwacht dat de oud-KGB-er
Rusland weer sterk zou maken
door afstand te scheppen tot het
westen. In plaats daarvan deed
hij bijna het omgekeerde: na de
terreuraanslagen van 11 sep
tember reikte hij de VS de hand,
hij maakte geen bezwaar tegen
het stationeren van Amerikaan
se troepen in voormalige sovjet
republieken en hij deed zijn best
de banden met de NAVO aan te
halen.
In de top van het Russische leger
beginnen echter stemmen op te
gaan dat Poetin met zijn toena
dering tot het westen de vitale
veiligheidsbelangen van Rus
land uit het oog verliest en ook
vinden sommigen dat hij te wei
nig oog heeft voor 's lands grote
sociale noden.
„Weinigen verwachtten dat de
eerste twee jaar onder Poetin zo
succesvol zouden zijn, maar
veel belangrijke kwesties zijn
onopgelost gebleven. Het pro
bleem hoe blijvende economi
sche groei te bereiken is met
aangepakt en de meerderheid
van de bevolking zal dat spoe
dig ondervinden", zegt Sergej
Karaganov, voorzitter van de
Raad voor Buitenlands en De
fensiebeleid, waarin vooraan
staande politieke analisten zijn
verenigd.
Toen Poetin aantrad beloofde
hij broodnodige economische
hervormingen door te voeren en
een eind te maken aan de cor
ruptie die Rusland ondermijnde
en beleggers weghield. Met zijn
vaste belastingtarief van 13
procent imponeerde hij zelfs
Bush, en zijn aanzien steeg toen
de Russische economie als een
van de weinige in de wereld
groei vertoonde. Maar het na
tionale inkomen is wel erg af
hankelijk van de export van bo
demschatten als olie en gas en
de Russische economie is nog
steeds grotendeels gebaseerd op
logge, monopolistische onder
nemingen.
Poetin heeft zijn best gedaan
een nieuwe generatie bestuur
ders te introduceren ter verwan-
ging van de kliek rond zijn voor
ganger Jeltsin. Maar zijn keuzes
- vroegere vertrouwelingen uit
zijn tijd in St. Petersburg of bij
de KGB - hebben hem weinig
vrienden opgeleverd in kringen
van de Moskouse politieke elite,
waardoor hij een gedegen
machtsbasis in de hoofdstad
ontbeert. „Alles draait om Poet
ins persoonlijke gezag", meent
Andrej Fjodorov van de Stich
ting voor Politiek Onderzoek
De grootste uitdaging voor Poe
tin is misschien wel de oorlog
waar hij mede zijn populariteit
aan te danken heeft: de militaire
Nederland kiest voor een Ame
rikaans gevechtsvliegtuig, de
oriëntatie op Airbus de komen
de j aren wel eens lastig zou kun
nen worden. En dat is precies de
sector waar de Nederlandse
luchtvaartindustrie het over
grote deel van de werkzaamhe
den voor verricht.
Het is dan óok geen wonder dat
nu de handtekeningen gezet
moeten worden onder de letter
of intent, sommige bedrijven de
risico's scherper in beeld krijgen
en de baten vager vinden wor
den. De grotere bedrijven heb
ben er minder last van: heeft
Dassault (van de Rafale) zelf
niet laatst een elektronisch sys
teem verkocht aan Lockheed
Martin? Kleinere bedrijven
daarentegen vrezen voor ver
killing van hun Europese ban
den.
Als kleinere bedrijven op het
nippertje toch afhaken, vinden
de grotere dat trouwens niet zo
erg: het werkpakket van ruim
800 miljoen euro dat voor de
ontwikkeling van de JSF be
schikbaar is, wordt dan gewoon
verdeeld onder de overblijvers -
en die zullen daar niet rouwig
om zijn. GPD
foto Sieko Kloosterhuis/GPD
onrechtvaardigheid, maar sinds
de oorlogen in voormalig Joego
slavië is het weinig modieus om
nog veranderingen van grenzen
te bepleiten.
Orban weet echter dat hij in ei
gen land de handen op elkaar
krijgt door zich te ontfermen
over de miljoenen Hongaren in
Roemenië en Slowakije, die nu
aanspraak maken op werkver
gunningen en toelages voor on
derwijs in de moedertaal. De
'status-wet' deed de buurlanden
in woede ontsteken, omdat zij
niet-Hongaren discrimineert.
Maar met elk woord van kritiek
uit het vermaledijde buitenland
groeide Orbans populariteit on
der de Hongaren.
De vraag is slechts of Orban vol
doende stemmen kan krijgen
om te kunnen regeren zonder de
steun van MIEP, een nationalis
tische partij van het antisemiti
sche soort. Orban had vorige
maand kritische woorden voor
MIEP-leider Csurka, die hij
brandmerkte als 'radicaal, erg
radicaal, extreem radicaal'.
Maar hij weigerde op voorhand
een coalitie met hem uit te slui
ten. GPD
campagne in Tsjetsjenië. De
kwestre-Tsjetsjenië achtervolgt
Rusland al bijna tien jaar en is
zeer ondermijnend voor Rus-
lands imago. Analisten denken
dat het oplossen ei-van een van
de belangrijkste taken is waar
Poetin zich voor gesteld ziet.
Populariteit
Voor de gemiddelde Rus kan Po
etin overigens nog altijd met
stuk. Zijn populariteitscijfers
zijn sinds zijn overtuigende ver
kiezingsoverwinning van twee
jaar geleden nauwelijks ge
daald. „Het overgrote deel van
de bevolking beschouwt Poetin
als een echte leider die het land
ooit uit een doodlopende steeg
zal weten te halen", zegt Igor
Boenin van het Centrum voor
Politieke Technologie. AP
De provincie Zeeland lijdt hevig onder een ima
goprobleem en dat resulteert erin dat de vergrij
zing en ontgroening niet worden gecompen
seerd door mensen die vanuit de rest van Nederland
naar hier komen om te wonen en te werken. Als die ont
wikkeling geen halt wordt toegeroepen, zo redeneert
het provinciebestuur, dan raakt het voorzieningenni
veau in Zeeland ernstig in de knel.
Het is altijd de vraag in hoeverre de situatie daadwer
kelijk alarmerend is, maar het provinciebestuur heeft
het gelijk aan zijn zijde als het zegt te verwachten dat
het imago op den duur grote negatieve gevolgen zal
hebben. Als de provincie verwordt tot het Florida van
Nederland, waarin alleen welgestelde bejaarden en
dagjestoeristen nog hun heil willen zoeken, dan vallen
de fundamenten weg waarop de toekomst van een pro
vincie moet worden gebouwd.
Er zijn er genoeg die dat beeld van een rustige, fileloze,
vriendelijke en ruimtelijke leefomgeving koesteren. En
wie geeft ze ongelijk? Maar als die voordelen vanwege
een gebrek aan menskracht onlosmakelijk gekoppeld
zijn aan een afkalving van de gezondheidszorg, het on
derwijs en het midden- en kleinbedrijf, dan blijkt de fa
cade eens te meer van bordkarton.
Een onderzoek van de PZC bevestigde tweeënhalf jaar
geleden dat de Nederlander een vrij troosteloos beeld
heeft van de provincie Zeeland. In de enquête werd de
Nederlander gevraagd Zeeland als een mens te portret
teren en het resultaat was het beeld van een gedegen,
conservatief, ouderwets, kerkelijk, oud mannetje. Niet
bepaald een levensgenieter. De ondervraagden menen
ook dat de provincie ten opzichte van de rest van het
land weinig werkgelegenheid en onderwijsvoorzienin
gen biedt. Voor jongeren zijn er te weinig activiteiten.
Slechts vijf procent van de Nederlanders zou in Zee
land willen wonen. De bedrijvigheid in de provincie
wordt, zei destijds 93 procent van de ondervraagden,
bepaald door het toerisme. In werkelijkheid zijn indu
strie en handel de grootste bedrijfstakken, op afstand
gevolgd door landbouw, visserij en toerisme.
Dat beeld moet worden bijgesteld en het provinciebe
stuur heeft ervoor gekozen de aanval in te zetten onder
hetmotto: Welkom in Zeeland. Desloganblinktnietbe-
paald uit in spitsvondigheid en doet in eerste instantie
slechts denken aan de tekst op een ansichtkaart. Maar
bedenk er maar eens één die de lading wel volledig dekt.
Andere gemeenten en provincies zochten het in de
woordspeling of dubbelzinnigheid: Amsterdam heeft 't
en Er gaat niets boven Groningen. Slogans die evenmin
in één oogopslag duidelijk maken wat de bedenker er
mee wil zeggen. Welkom in Zeeland is een motto dat
uitsluitend werkt als er een gedegen lading onder
schuilgaat; Welkom in Zeeland; provincie van rust,
ruimte, betaalbare huisvesting en werkgelegenheid.
Het provinciebestuur moet hard maken dat daar geen
woord van gelogen is. Nu niet en in de toekomst niet.
Aanslag
Een onbekende man heeft
een mislukte aanslag ge
pleegd op de West-Duitse
bondskanselier Adenauer.
De man had op straat twee
jongens een pakket gegeven
om via de post naar de kanse
her te sturen.
Achterdochtig geworden
door de grote fooi van drie
mark brachten de jongens
het pakket naar het politie
bureau, waar het in de kelder
ontplofte en een agent dood
de.
Etherpiraat
Een etherpiraat heeft voor de
derde keer in enkele weken
een vals alarm rondgestuurd.
Elke keer meldt de man, ver
moedelijk een zendamateur,
dat er schepen in nood verke
ren.
De eerste twee keer reageer
den sleep- en reddingsboten
op de SOS-signalen. De der
de keer voelde de post in Vlis-
singen nattigheid.
Luxe
De Nederlandse Vereniging
van Huisvrouwen heeft de
minister van Financiën ver
zocht, de omzetbelasting
voor elektrische wasmachi
nes en centrifuges te verla
gen van 30 naar 4 procent.
Het eerste percentage geldt
alleen voor luxe-artikelen en
daar vallen de huishoudelij
ke apparaten niet onder, vin
den de huisvrouwen.
Uitgever:
J.C Boersema
Hoofdredactie:
A L. Oosthoek
D Bosscher (adjunct)
A. L Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Oostsouburgseweg 10
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Fax (0118)470102
E-mail redactie@pzc nl
Vlissingen:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel (0118)484000
Fax (0118)470102
E-mail redwalch@pzc nl
Goes: Voorstad 22
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel (0113)273000
Fax (0113)273030
E-mail: redgoes@pzc nl
T erneuzen: Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 ACTerneuzen
Tel (01151645769
Fax (0115)645742
E-mail: redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel. (0114)372776
Fax. (0114) 372771
E-mail. redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachlweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel. (0111)454647
Fax. (0111) 454657
E-mail: redzzee@pzc nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8 00 tot 17.00 uur
Zierikzee, Goes en Hulst*
8 30-17.00 uur
Zaterdags in Vlissingen
van 8.00 tot 10.30 uur
Internet: www.pzc.nl
Internetredactie:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
E-mail web@pzc nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden;
zaterdags tot 13 30 uur
Overlijdensadvertenties:
tijdens kantooruren en
uitsluitend maandag-
t/m vrijdagavond van 20.30
tot 22 00 uur en zondagavond
van 20.00 tot 22.00 uur.
Tel. (0118) 484000.
Fax (0118) 470100.
Abonnementen
(bij acceptgirobetaling geldt een
toeslag van 7,-)
per maand 19,25
per kwartaal: 52,--
perjaar. 198,--
Voor toezending per post geldt
een toeslag.
E-mail abo@pzc nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk, 1 maand voor
het einde van de betaalperiode
Losse nummers per stuk
maandag t/m vrijdag 7,--
zaterdag 1,50
Alle bedragen zip inclusief 6% BTW
Bankrelaties
ABN AMRO 47 70.65 597
Postbank 35 93 00
Advertenties
Alle advertentieopdrachten worden
uitgevoerd onder toepassing van
de algemene voorwaarden van
Uitgeverij PZC BV alsmede de
regelen voor hel advertentiewezen
Tarieven kunnen tijdens kantooruren
worden opgevraagd bij
de advertentieorderafdeling.
Tel. 0118-484321
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van liet Wegener-concern De door u
aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dat wordt gebruikt voor onze
(abonnementen Jadmmistratie en om u te (laten) informeren over voor u relevante diensten en pro
ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener ol door ons zorgvuldig geselecteerde
derden Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijk melden bi|. PZC. atdeting
5, Postbus 18, 4380AA Vlissingen.
