Veel autisten hebben groot hoofd
Alarmhorloge kan levens redden
Consultatieteams
in basisonderwijs
Kijk naar de pijn
achter de wond
Bloeddrukverlager redt levens
Onderzoek van borstkanker
Nieuwe behandeling lui oog
Seksuele lokstof voor vrouwen
Alzheimer met test op te sporen
Kauwgom verbetert geheugen
Onderzoek moet meer informatie opleveren over hoofdomvang van kinderen
Film goed voor
schizofrenen
spreekuur
ATLANTA - Behandeling van mensen met hoge bloeddruk
met het medicijn losartan zou de kans op een beroerte met een
kwart verlagen. Onderzoekers vergeleken de behandeling
met het gebruik van betablockers, de gangbare therapie.
Dat blijkt uit de zogeheten LIFE-studie die vorige week be
kend is gemaakt. De bevindingen verschenen in het medische
tijdschrift The Lancet.
Tevens zou het gecombineerde risico op hart en vaatziekten
en het overlijden hieraan bij gebruik van losartan, dat in Ne
derland bekend staat onder de naam Cozaar, met 13 procent
dalen. ANP
SITTARD - Uitzaaiingen bij borstkanker kunnen beter wor
den opgespoord als niet alleen een lymfeklier in de oksel hier
op wordt nagekeken, maar ook een lymefklier achter het
borstbeen. Bij vijf procent van de patiënten bevat de oksel-
klier geen uitzaaiingen, maar de klier bij het borstbeen wel,
stelde F. van der Ent (Maaslandziekenhuis, Sittard) in Barce
lona tijdens een congres over borstkanker op grond van vijf
jaar ervaring. Voor de behandeling is het van belang te weten
of er sprake is van uitzaaiingen. GPD
WASHINGTON - In plaats van bij de behandeling van een lui
oog bij kinderen het goede oog dagelijks een tijdje af te plak
ken, kan beter het goede oog met atropine worden gedrup
peld. Deze stof maakt dat het goede oog tijdelijk minder
scherp ziet, waardoor het luie oog, net als door het afplakken,
wordt getraind. Kinderen vinden het druppelen echter min
der vervelend dan het afplakken, concludeert de Amerikaan
se Pediatrie Eye Disease Investigator Group uit een studie bij
ruim 400 kinderen. GPD
SAN FRANCISCO - Een parfum dat verrijkt is met een fero
moon, een seksuele lokstof die voorkomt in zweet, maakt
vrouwen driemaal zo aantrekkelijk voor mannen, constateert
N. McCoy (San Fransisco State University) in het vakblad
Physiological Behaviour op grond van proeven bij 36 vrou
wen. McCoy wil de (kunstmatig nagemaakte) stof gaan ver
werken in parfums en cosmetica. GPD
WASHINGTON - Een simpele bloedtest geeft, althans bij
muizen, een goede indruk van de hoeveelheid amyloïd-bèta in
de hersenen, schrijft R. DeMattos (Washington University St.
Louis) in het wetenschappelijk vakblad Science. Het opho
pen van dit eiwit in de hersenen wordt verantwoordelijk ge
acht voor het ontstaan van de ziekte van Alzheimer. Als deze
test ook bij mensen werkt, zou het ontstaan van de ziekte van
Alzheimer al kunnen worden opgespoord voordat er geheu
genproblemen merkbaar zijn. GPD
NEWCASTLE - Kauwgom kauwen verbetert de werking van
het geheugen. Dat stelde A. Scholey (University of Northum-
bria, Newcastle) tijdens een bijeenkomst van de British Psy
chological Society in Blackpool op grond van een onderzoek
onder 75 proefpersonen. Kauwgomkauwers haalden circa 30
procent hogere scores bij geheugentesten dan niet-kauwers.
Een goede verklaring voor de bevinding heeft Scholey nog
niet. GPD
dinsdag 26 maart 2002
door John Bruinsma
UTRECHT - Wat is het verband
tussen een groot hoofd en autis
me? En wanneer ontstaat het? In
Utrecht wordt er langlopend
onderzoek naar gedaan. „Hoe
eerder je het weet, hoe beter je
mensen kunt helpen."
Sophie Willemsen-Swinkels
kijkt met een andere blik naar
kindei'en met grote hoofden dan
de meesten van ons. Dat komt
door haar werk als wetenschap
per bij de afdeling kinder- en
jeugdpsychiatrie van het Uni
versitair Medisch Centrum
Utrecht.
Willemsen coördineert een
langlopend onderzoek naar de
relatie tussen autisme en
hoofdomvang. Dat er een ver
band is, is wel zeker. Maar wat
het precies is en wanneer en
waar het ontstaat, moet duide
lijk worden uit dit wetenschap
pelijk project, dat door de Her-
senstichting wordt gesteund.
Nota bene: niet elk kind met een
groot hoofd heeft autisme. Wel
is uit eerder onderzoek duide
lijk geworden dat één op de drie
autisten een groter hoofd en
hersenvolume heeft dan mensen
van vergelijkbare leeftijd en
lengte die zonder deze ontwik
kelingsstoornis door het leven
gaan. Ook is bekend dat het
hoofd niet al bij de geboorte op
vallend groot is, maar dat de
omvang ervan in een later stadi
um van de ontwikkeling - er
gens tussen het nulde en zesde
jaar - ineens toeneemt. Maar
wanneer die versnelde groei
precies optreedt, is niet duide
lijk. Daar moet het Utrechts on
derzoek, onder begeleiding van
prof. dr. J. Buitelaar, antwoord
op geven.
Autisme is een stoornis die ertoe
kan leiden dat mensen het moei
lijk of onmogelijk vinden om so
ciaal contact te maken, dat hun
taal zich niet of op een bijzonde
re manier ontwikkelt en dat ze
veel minder variëren in hun
doen en laten. Dat laatste kan
bijvoorbeeld aan het licht ko
men doordat iemand een moto
rische tic heeft of een monoma
ne interesse, bijvoorbeeld het
bijhouden van het aantal vlieg
tuigongelukken per luchtvaart
maatschappij (zoals we sinds de
Het is zeker dat er een verband bestaat tussen hoofdomvang en autisme. Maar wat het precies is en wanneer en waar het ontstaat, moet duidelijk worden uit wetenschappelijk
onderzoek. foto GPD
film Rain Man weten). Autisme
is niet makkelijk te herkennen.
Ouders van autistische kinde
ren voelen zich dan ook vaak
onbegrepen. Als ze eenmaal aan
de bel trekken omdat ze het ge
voel hebben dat er iets aan de
hand is met hun kind - alleen
weten ze nog niet wat - worden
hun signalen niet altijd serieus
genomen. Niet bevorderlijk
voor de spanningen die het op
voeden van zo'n bijzonder kind
met zich meebrengt.
Alleen al daarom is het volgens
Willemsen belangrijk dat autis
tische stoornissen zo vroeg mo
gelijk worden onderkend. „Au
tisme is met de huidige kennis
niet te genezen. Maar zoals je
een blinde braille kunt leren, zo
kun je autistische kinderen ook
helpen zich te handhaven. En
kun je de ouders begeleiden in
het aansturen van het gedrag
van het kind. Hoe eerder je het
weet, hoe beter je mensen kunt
helpen."
Zes jaar geleden begon Willem
sen aan ouders van autistische
kinderen te vragen wat hen, in
retrospectief, was opgevallen in
de eerste jaren dat zij hun kind
grootbrachten. Uit de bevindin
gen die dat opleverde, destil
leerde ze vier vragen die de afge
lopen tweeënhalf jaar zijn
gesteld aan ouders die met hun
veertien maanden oude kind
een consultatiebureau in de
provincie Utrecht bezochten.
Willemsen: „We hebben ge
vraagd of hun kind met ver
schillende speeltjes of voorwer
pen speelt en of het dat op
verschillende manieren doet.
We wilden weten of ouders,
wanneer hun kind lacht of huilt,
meestal begrijpen waarom het
dat doet. En we hebben ge
vraagd of het kind normaal rea
geert op licht, geluid, pijn of kie
telen."
Verdenking
Volgende maand zijn op deze
wijze meer dan 30.000 kinderen
gescreend. Van hen zijn inmid
dels enkele honderden thuis be
zocht door een medewerker van
de afdeling kinderpsychiatrie
van het UMCU, voor een nadere
screening. De huisbezoeken re
sulteren in een aantal gevallen
in een diepgaand vervolgonder
zoek in het ziekenhuis door de
kinderpsychiater, met een sys
tematische controle van de
vaardigheden van het kind en
observatie van hoe het met an
dere peuters omgaat.
Daarna wordt, in het geval van
een serieuze verdenking van een
afwijking, een hersenscan ge
maakt in het Wilhelmina Kin
derziekenhuis. Naar verwach
ting circa honderd kinderen
zullen die op 3- of 4-jarige leef
tijd ondergaan.
De onderzoeksmethode moet
Willemsen meer informatie op
leveren over het moment waar
op de hoofdomvang van kinde
ren door een versnelde groei
toeneemt en waar in het com
plexe geheel van de hersenen de
stoornis zich voordoet. De om
vang van de groep in combinatie
met de langdurigheid van het
onderzoek levert voldoende
vergelijkingsmateriaal op.
„Bovendien willen we de groep
het liefst gedurende het hele le
ven volgen. Dat zou een schat
aan informatie kunnen opleve
ren. Maar daar moeten we dan
wel subsidie voor krijgen."
Tijdens de tiende Nationale
Hersenweek, van 31 maart tot
en met 6 april, vraagt de Hersen-
stichting Nederland aandacht-
voorkinderen met (aangeboren)
hersenaandoeningen. Informa
tie: www.hersenstichting.nl
door Ab Kok
Stel uw kind zit sinds enige
tijd 'niet lekker in z'n vel'.
Thuis is het chagrijnig, huilt
makkelijk en veel en zit het
steeds een kleiner broertje of
zusje te pesten. Daarbij krijgt u
op school tijdens de rapportbe
sprekingen te horen dat uw kind
wat achterop is geraakt met le
zen en dat het slecht lijkt te luis
teren.
be leerkracht stelt voor enige
individuele aandacht te gaan
geven aan het leesprobleem. U
vraagt haar of er aanwijzingen
zijn dat uw kind misschien dys
lectisch is, maar daar kan ze
vooralsnog geen antwoord op
geven. U vertelt haar verder dat
uw kind voorheen ook wel on
rustig kon doen, maar dat het
met name minder spontaan en
opgewekt is sinds de ziekte van
uw partner. U beseft op dat mo
ment goed dat u het eigenlijk
maar taai hebt om naast uw
werk er ook goed voor uw gezin
te zijn.
Sinds enige tijd functioneren er
in Goes Consultatieteams in het
basisonderwijs. Deze teams zijn
samengesteld uit een maat
schappelijk werkende van het
AMW, een jeugdarts van de
GGD, een orthopedagoog van
het RPCZ en de interne begelei
ders van de basisscholen. Het
team heeft als doel vroegtijdig
hulp te verlenen in geval van ge
signaleerde sociaal-emotionele
problematiek bij kinderen. Dit
is een moeilijk woord voor het
gevolg van spanning en onze
kerheid veroorzakende facto
ren op het functioneren van een
kind, waarbij tegelijk vaak ook
wat minder sterk ontwikkelde
kanten aan het licht kunnen ko
men (bijvoorbeeld een gebrek
aan zelfvertrouwen of concen
tratieproblemen). Teruggrij
pend op het bovengenoemde
voorbeeld is het immers best
voor te stellen dat de verander
de situatie thuis bij dit kind de
leerproblemen op school heeft
doen toenemen en dat het er
misschien zelfs wel de oorzaak
van kan zijn.
In het geval u zich zorgen maakt
over het gedrag van uw kind
thuis en/of op school kunt u sa
men met de leerkracht en de in
tern begeleider besluiten tot een
aanmelding bij dit Consultatie
team.
U mag verwachten dat uw kind
op korte termijn zal worden be
sproken en dat er adviezen aan
de leerkracht en aan u als ouder
uit zullen voortvloeien. Ook be
zit het team de mogelijkheid om
de problemen nog wat beter in
kaart te brengen door middel
van gesprekken en kleine on
derzoeken. Tevens kan het een
rol vervullen in het toeleiden
naar hulpverlening door instan
ties als het opvoedburo, het Bu-
ro Jeugdzorg (voordeur van alle
jeugdhulpverlening in de nabije
toekomst), het Algemeen Maat
schappelijk Werk of Emergis.
Het doel van dit alles is uiter
aard om gezamenlijk de om
standigheden waarbinnen kin
deren opgroeien (thuis en op
school) zo optimaal mogelijk te
maken zodat het kind kan door
gaan in zijn normale en natuur
lijke ontwikkeling.
Als u meer wilt weten over deze
vorm van hulpverlening kunt u
de leerkracht vragen naar de
folder 'Consultatieteams in het
basisonderwijs'. Deze folder is
inmiddels voorradig op alle
(niet-speciale) basisscholen in
Goes, of telefonisch contact op
nemen met de productgroep Ge
zondheidsbevordering van de
GGD Zeeland, tel :0113 249460.
Ab Kok is jeugdarts bij de GGD-
Zeeland.
DEN HAAG - Wat Dustin Hoff
man in de film 'Rain Man' bete
kende voor autisme, dat kan A
beautiful mind zijn voor schizo
frenie. Dat is de overtuiging van
schizofrenieorganisaties na de
toekenning van vier Oscars,
waaronder die van Beste film.
De film beschrijft volgens de or
ganisaties op prachtige wijze
het leven van Nobelprijswin
naar en wiskundige John Nash,
maar belicht tegelijk de gevol
gen die schizofrenie voor hem
heeft. GPD
Het alarmhorloge heeft een portret van de eigenaar in de achterwand.
doorTwan van den Brand
DEN BOSCH - Een horloge met een dubbele
bodem. De Stichting Witte Kruis biedt na de
alarmpenning nu ook het alarmhorloge met
patiëntengegevens aan, ontwikkeld door de
Bossche firma Venrooy. Luxer, duurder én
discreter dan de penning.
Seconden die levens redden. Met die bood
schap brengt de Stichting Witte Kruis een
horloge op de markt, dat medische gegevens
herbergt. Het nieuwe uurwerk wordt mor
gen ingezegend. Voorzitter Wim Wientjens
van de Diabetesvereniging Nederland
krijgt dan in Leusden een exemplaar over
handigd. Maar ondertussen druppelen de
aanvragen reeds binnen bij Venrooy Goud
en Zilver, de firma uit Den Bosch die het
idee uitwerkte.
Het horloge is een luxere en duurdere vari
ant op de alarmpenning, die het Witte Kruis
al langer in de aanbieding heeft. „Een hele
boel mensen willen liever niet met zo'n ket
ting of armband rondlopen. Dat illustreert
te opvallend dat ze ziek zijn", zegt
Wientjens.
Hij kritiseert de veronderstelling dat een
ketting onder blouse of trui kan worden ge
dragen als te gemakkelijk. Wientjens: „Het
gaat ook om de psychische belasting dat je
zoiets moet verstoppen. De patiënt is al 24
uur per dag met zijn ziekte bezig. Een horlo
ge heeft bijna iedereen wel om, het valt min
der op."
Discretie
Ook directeur Hans Rietbroek van de Stich
ting Witte Kruis, die de registratie van per-
soons- en medische gegevens verzorgt, wijst
op de discretie van het horloge. „Vanuit de
patiëntengroep werd om zoiets gevraagd.
Dat was voor ons een belangrijk gegeven."
De wijzerplaat van het horloge, die uitklap
baar is, verraadt niettemin duidelijk de
bedoelingen. Daarin is namelijk het inter
nationale symbool van het Witte Kruis ge
graveerd, de Star of Life. In de 'binnenkast'
kunnen het alarmnummer, de medische ge
gevens en foto worden gegraveerd.
Achter uurwerk en penning gaat de alarm
dienst van de (internationale) Stichting
Witte Kruis schuil. De drager kan met hulp
van huisarts of specialist een medisch
spoeddossier samenstellen. Dat is via het
ingegraveerde alarmnummer wereldwijd
op te vragen door bevoegde medische hulp
verleners.
Directeur Dominique Venrooy klopte, het
aloude SOS-doosje indachtig, met het idee
van het horloge aan bij de Stichting Witte
Kruis. „We waren niet meteen onder de in
druk", zegt Rietbroek. Maar dat verander
de, ook al omdat het mogelijk bleek een hor
loge met 'dubbele bodem' te fabriceren,
waarin een foto van de eigenaar gegraveerd
kon worden. Dat vereenvoudigt identifica
tie, een voordeel ten opzichte van de pen
ning."
Allergie
De ingegraveerde gegevens zijn net als bij
de alarmpenning kort maar krachtig. „Stel
bijvoorbeeld dat je een latex-allergie hebt,
dan kan bi] een ongeluk het ambulanceper
soneel dat meteen zien en de handschoen
tjes tijdig uitdoen", zegt directeur Venrooy
van het Bossche bedrijf. Maar bijvoorbeeld
ook stollingsstoornissen van de hemofilie-
patiënt kunnen in het kort worden weerge
geven.
Venrooy hoopt dit jaar via de Stichting Wit
te Kruis zo'n 250 tot 500 horloges af te zet
ten, In de toekomst enkele duizenden, zeker
wanneer het idee ook buiten Nederland
aanslaat. De horloges kosten tussen de 185
en 226 euro, de prijs van de penning schom
melt rond de 22 euro.
Meer informatie: www.wittekruis.nl
doorGitte Brugman
UTRECHT - Marcia is een van
de minimaal zeventienduizend
jonge vrouwen in Nederland die
zichzelf snijden, branden, knip
pen of krassen. Hoeveel vrou
wen - en soms ook mannen - pre
cies hun toevlucht nemen tot
automutilatie is onduidelijk.
Het is waarschijnlijk het meest
verborgen en minst begrepen
gedrag van mensen die zich in
wanhoop geen raad weten.
Hulpverleners willen het snij
den het liefst verbieden, maar
daarmee ontnemen ze de pati
ent de enige uitweg voor de
spanning.
De eerste keer dat Marcia zich
sneed, gebruikte ze een aardap
pelschilmesje. Later verwondde
ze zich met alles wat maar
scherp was. Na jaren van om
zwervingen en psychiatrische
hulp heeft ze eindelijk rust ge
vonden. Maar het snijden stopt
nooit.
Openlijk toont Marcia (32) de
littekens op haar armen. Hon
derden krassen, sneeën en
gutsen hebben hun sporen nage
laten. En dat zijn alleen haar
armen. Jarenlang wist zij geen
andere manier om met haar
angsten, boosheid en trauma's
om te gaan dan zichzelf te be
schadigen. De laatste tijd gaat
het beter met haar. Daarom wil
ze haar verhaal vertellen. Voor
de meisjes die geen uitweg zien.
Marcia groeide op in een gezin
met een alcoholische moeder en
een vader die zich alleen met
zijn carrière bezighield. Op jon
ge leeftijd werd ze verantwoor
delijk voor het huishouden en
moest ze achtér haar moeder de
boel opruimen. „Flessen, er wa
ren overal flessen. Tussen je on
dergoed, in de kasten." Ze was
bang voor haar vader, die vaak
zijn woede op haar en haar moe
der afreageerde.
Toen ze tien was, scheidden
haar ouders. In het dorp waar ze
woonde, kwam ze nog meer al
leen te staan. Zij en haar zus
moesten bij hun moeder wonen,
maar haar zus liep na een week
weg om bij hun vader in te trek
ken. Marcia raakte ondervoed,
vervuild en verwaarloosd. Als
haar moeder een delirium had,
vluchtte ze onder haar bed en
beet tot bloedens toe op haar ar
men om niet in huilen uit te bar
sten. ,Ik wilde absoluut niet op
vallen. Hoe het thuis was, moest
geheim blijven."
Na een jaar werd ze alsnog aan
haar vader toegewezen. De eer
ste keer dat ze zichzelf ver
wondde kan ze zich nog herin
neren. Tijdens de afwas sneed ze
zich met een aardappelschilm
esje in de vinger. De wond was
makkelijk te verbergen. Een
pleister erop en klaar. Maar het
bleef niet bij snijden. „Het liefst
wilde ik iets in elkaar slaan,
maar dat kan niet als je onzicht
baar wilt zijn." Dus sloeg of
schuurde ze haar handen kapot
op de muren.
Ondertussen groeide ze flink
door de gezonde voeding. Haar
vader vond haar dik en dus
stopte ze met eten. Ze kreeg een
hekel aan haar lichaam „Op
een keer zette ik het strijkijzer
op mijn arm, dat hielp." Op
school haalde ze de beste cijfers.
Daarom maakte niemand zich
druk als ze de klas uitliep, om
dat ze het niet uithield. Al had ze
lieve vriendinnen, ze was „te ver
heen". Bij houtbewerking greep
ze naar de guts. De wonden wer
den dieper. „Ik probeerde het te
verbergen. Droeg altijd een
zwarte trui want daarin zag je
het bloed niet."
Een moeder van een vriendin
bracht haar in contact met het
Riagg en zo begon een stiekem
en vruchteloos traject langs
hulpverleners, afgewisseld met
weglopen.
Verslaving
Ze stortte zich in het studenten
leven, werkte in een supermarkt
om haar studie te bekostigen,
dronk en gebruikte drugs Uit
eindelijk belandde ze in de psy
chiatrie. „Voor mijn verslaving
was dat niet erg. Ik mocht afkic
ken. Maar de gesloten afdeling
was heel erg voor iemand die
zich snijdt. Ik werd bloot in de
isoleercel gezet als ik me had
verwond. Allemaal heel verne
derend."
Dat is wat ze de hulpverlening
verwijt. „Geforceerd stoppen
werkt averechts. Je hebt een an
dere manier nodig om de span
ning te ontladen. Je bent juist
gebaat bij aandacht, maar de
psychiaters schreven de ver
pleegsters voor dat ze mijn ge
drag moesten negeren in de
hoop dat ik dan zou stoppen.
Dat werkt niet zo. De verpleeg
kundigen worstelden ermee en
gingen zich er voor afsluiten.
Daardoor kwam ik nog meer in
een isolement."
De Steungroep Zelfbeschadi
ging wil de komende twee jaar
met het project 'Onderhuids'
het begrip vergroten. De cam
pagne start vandaag met de film
Onderhuids (IKON, Nederland
1 22.59 uur).
