Toen kuste zwart uiteindelijk wit
PZC
Rondvliegende Romeinen en ander spektakel
Jagger oog in oog
met echt geweld
Tussen Westerse verleiding
en Marokkaanse traditie
Ere-Oscar voor
Sidney Poitier
Geschifte geestenjager
heeft een duivels plan
Astérix Obélix:
Mission Cléopatre
donderdag 21 maart 2002
Sydney Poitier met zijn vrouw Joanna Shimkus (rechts) en actrice Diahann Carroll. foto Fred Prouser/Reuters
eker weten dat
Sidney Poitier, 76
en nog altijd die
overrompelende grijns,
komende zondag wel dat
ovationele applaus krijgt als
de Oscar voor de tweede keer
zijn kant op komt. Want in
1964 ontving de voortrekker
van negersterren in
Hollywood het gouden
beeldje op een nagenoeg
verlaten podium.
Eerst enkele vastgeroeste
vergissingen rond Sidney
Poitier losbikken. Hoezo is hij
de eerste neger met een Oscar, in
1959 weliswaar goed voor een
Oscar-nominatie voor The De
fiant Ones? Deze filmhistori
sche eer komt domineedochter
Hattie McDamel 1895-1952)
toe voor haar bijrol als huissloof
In Gone With The Wind, Holly-
woods Rembrandt uit 1939.
Poitier is zelfs niet Amerika's
eerste zwarte filmster. Dat is
Lincoln Theodore Monroe An
drew Perry 1892-1985), inder
daad geen naam om te onthou
den. Gelukkig won deze ruig
levende Perry ooit een smak
geld met hel gokken op het
paard Stepin Fetchit, zodat hij
Hollywood voortaan met deze
bijnaam mocht opzadelen.
Trouwens, met het uitsluitend
cartoonaal (mogen) uitbeelden
van negers, die liever lui dan
moe zijn zoals in In Old Ken
tucky. wist Fetchit vooral in de
jaren dertig roem en nog meer
rijkdom te vergaren Genoeg om
zich zestien Chinese koelies als
personeel en evenveel dun- au
to's waaronder een roze Rolls
Royce te permitteren. Maar dit
terzijde.
Zwarte ster
Wie volhoudt dat Poitier dan
toch op z'n minst de eerste zwar
te ster van allure mag heten,
doet bas-bariton, filmster en to
neelacteur Paul Robeson 1H9H-
1976) tekort Hoewel direct na
tie Tweede Wereldoorlog tijdens
McCarthy's heksenjacht op met
Moskou sympathiserende film
sterren en entertainers uit Hol
lywood verbannen, heeft deze
slavenzoon zowel Amerika als
Europa plus de Sovjet-Unie het
theater in gekregen met filmrol
len in Othello, Sanders of the Ri
ver en Showboat. Zijn Ole Mun
River klinkt nog altijd even in
drukwekkend als de Mississippi
zelf. Maar ook dit terzijde.
Waarom Hollywood dan ko
mende zondag juist toch de zoon
van een to ma ten kweker uit Flo
rida met een ere-Oscar ver
guldt? Omdat Sidney Poitier op
grootse, maar vooral gedurfde
wijze de weg vol vooroordelen
heeft vrijgemaakt voor zwarte
filmtalenten, nu zo vanzelfspre
kend stralend aan Hollywoods
sterrenhemel.
Heel Amerika heeft hij op stang
gejaagd door Katharine Hough
ton te kussen, zijn verloofde in
Guess Whok Coming to Dinner
die hem voorstelt aan haar dan
ineens minder liberaal reage
rende filmouders Katharine
Hepburn en Spencer Tracy. An
no 1967, terwijl Uncle Sam vol
op in oorlog met zichzelf is, lo
pen blank en zwart dan ook rood
aan van deze eerste interraciale
kus op het witte doek
Nog datzelfde jaar keert recher
cheur Virgil Tibbs (Poitier) zijn
arrogante blanke bobo in In the
Heat of the Night allerminst de
andere wang toe, maar mept de
magistraat keihard terug. Ken
actie waarvoor Poitier niet me
teen scoort bij Black Power
noch bij vrijzinnig over rassen
scheiding denkende blanken.
Militante negers vinden sowieso
dal Poitier te zacht praat en te
gul glimlacht om hun 'brother'
te zijn. En Rod Steiger, die in In
the Heat of the Night een racisti
sche sheriff neerzetschok
schoudert: ..Prachtige film,
waarin zwart en blank uiteinde
lijk samen optrekken. Maar in
Chicago krijg je er geen rassen-
rel minder om
Tien jaar eerder in The Defiant
Ones, eveneens een zogeheten
'problem picture' van regisseur
Stanley Kramer, durven Sidney
Poititir en Tbny Curtis de bij
scheiding van rassen zwerende,
vaak ook nog puntgemutste
Amerikanen een andere weg te
bieden. Op hun vlucht uit een
zompige gevangenis mept het
tartende tweetal John 'Joker'
Jackson (Curtis) en Noah Culien
(Poitier) elkaar letterlijk met
vooroordelen om de oren. Om
dat de bajesklanten aan elkaar
vastgeklonken zitten, is het
tweetal tot elkaar veroordeeld.
Met minder haut en meer begrip
beseffen de 'jailbirds' dat sa
menwerking hun enige uitweg
is.
Hoewel Poitier juist voor deze
rake rol een Oscar verdient,
durft blank en eveneens bevoor
oordeeld Hollywood het niet
aan om richting zwarte talenten
kleur te bekennen. Pas zeven
jaar later ontvangt hij 's werelds
meest begeerde filmprijs voor
zijn rol in Lilies of the Field
(1963). Daarin helpt Poitier als
rondreizende bouwvakker arm
lastige Duitse nonnen met de
bouw van een kapel, ergens in
New Mexico. Als hij bij de Os
car-uitreiking op 13 april 1964
naar voren wordt gehaald, oogt
het podium van het Santa Moni
ca Civic Auditorium even kaal
als Oscar zelf. Zijn mededinger
Albert Finney, genomineerd
voor Tom Jones, zeilt ergens
rondom Hawaii. Beste manne
lijke bijrol-winnaar Melvyn
Douglas zwerft rond in Spanje.
En Tony Richardson, beste regie
voor Tom Jones, blijft liever in
zijn good old England.
Kortom, Poitier staat moeder
ziel alleen in de schijnwerpers,
maar toont zich verre van zielig.
„Om vanavond hier te kunnen
komen, heb ik heel lang moeten
reizen." Over deze doordenker
hoeven niet alle wel aanwezige
Hollywood-collega's elkaar aan
te sloten. Die lange reis begint
februari 1924 in Miami. AlsSid-
ney te vroeg wordt geboren,
heeft zijn arme vader alvast een
schoenendoos klaargezet om
hem te kunnen begraven. Om
aan de armoede te ontsnappen,
keert de tomatenkweker terug
naar de Bahama's, waar Sidney
als jongste van een gezin van
acht kinderen opgroeit met één
zekerheid: de zon is gratis.
Op z'n vijftiende verhuist hij
naar zijn in Miami wonende
broer Cyril om de kost te verdie
nen als boodschappenjongen
voor een drogisterij. Als de Ku
Klux Klan hardhandig laat we
ten dat ook de broertjes Poitier
op hun tellen moeten passen,
zoekt Sidney het alsmaar weg
blijvende geluk in New York In
de Big Apple wachten slechts
stapels vuile borden, vernede
ringen en een bitterkoude win
ter.
Liegend over zijn (te) jonge leef
tijd klopt hij aan bij een rekru
teringsbureau van het Ameri
kaanse leger. Hoewel hij hoopt
op een militaire post in een land
met een smalle schaduw mag hij
aan de slag in een krankzinni
gengesticht op Long Island.
Pas na de oorlog gloort er geluk
In The New Amsterdammer rea
geert hij op een oproep van het
American Negro Theatre, drin
gend op zoek naar nieuw talent.
Daar wacht hem slechts hoon
gelach. vooral om zijn licht
West-Indisch accent. Maar Poi
tier laat zich niet wegjagen. Tij
dens het vele afwassen, luistert
hij naar de radio om de juiste
tongval over te nemen. Even la
ter krijgt hij een rolletje in Days
of Our Youth, samen met de dan
nog even onbekende Harry Be-
lafonte.
Na zijn geslaagde rol als dokter
in een door rassenhaat verziekte
bajes in No Way Out (1950)
baant Sidney Poitier zich een
weg naar de blanke top van Hol
lywood. Graag laat hij zich uit
dagen door regisseur Stanley
Kramer die met 'problem pictu
res' zoals Home of the Braves.
The Defiant Ones of Inherit the
Wind diepe krassen wil trekken
in het hoogglanzende imago van
Hollywood. Om vervolgens uit
te groeien tot de voortrekker
van een leger van Afro-Ameri-
kaanse filmtalenten, uiteenlo
pend van Richard Pryor, Eddie
Murphy. Morgan Freeman, Bill
Cosby, Wesley Snipes, Whoopi
Goldberg tot Spike Lee.
Voor het eerst in de geschiedenis
moet Hollywood komende zon
dag in de categorie Beste Acteur
ook kiezen tussen twee zwarte
sterren. Denzei Washington en
Will Smith Wedden dat dit
tweetal knipoogt naar die don
kere durfal, ooit groot gegroeid
in een zwart-witte wereld.
HansToonen
Mick Jagger in Gimme Shelter.
Van de rockdocumentaires
uit de jaren zestig en zeven
tig is Woodstock waarschijnlijk
de bekendste, maar Gimme
Shelter ongetwijfeld de beste.
Toen David en Albert Maysles
met hun camera op het podium
verschenen was de tour van de
Rolling Stones door de Verenig
de Staten al bijna voorbij, maar
ze waren nog op tijd om het be
langrijkste vast te leggen. Het
vlekkeloze optreden voor een
enthousiast publiek in Madison
Square Garden in New York, en
de verdwazing en agressie tij
dens het gratis concert op de
Altamont Speedway bij San
Frar.cisco. Een ontnuchterend
einde van de droom van 'love
and peace'.
Dat Gimme Shelter (opnieuw
uitgebracht met nieuwe kopie-
en en digitaal geluid) zo fasci
neert zit hem niet alleen in de
pure, strakke rock die de Stones
ten gehore brengen. Waar
Woodstock zich beperkte tot
een verheerlijking van de door
muziek gedreven tegencultuur,
daar ontpopt Gimme Shelter
zich als de ontmaskering ervan.
Niet voor niets fungeert een tel
kens terugkerende scène in de
montagekamer als de spil waai
de hele film om draait. Mick
Jagger (nog jong en ongeschon
den) en zijn makkers kijken
enigszins verbouwereerd naar
de opnamen.
Een 1 id van de gewelddadige or
dedienst van Heli's Angels be
klaagt zich over hippies die aan
zijn motor zaten. Op de monitor
wordt zichtbaar wat tijdens de
hectiek van het optreden nog
onduidelijk was: een jongen in
het publiek zwaait met een
vuurwapen en een Angel steekt
hem neer. Het is een van de vier
doden die in Altamont te be
treuren waren.
In Gimme Shelter kan genoten
worden van muziek die na ruim
dertig jaar nog steeds staat als
een huis, maar er is ook veel dat
tot nadenken stemt. Terwijl
Mick Jagger in een frivool goo
chelaarspakje rondspringt,
worden zijn zaken behartigd
door een conservatief ogende
Brit van middelbare leeftijd.
Luchtopnamen van de al danig
onder invloed verkerende
hordes bij Altamont maken een
uiterst verontrustende indruk.
De organisatie is volstrekt on
verantwoordelijk en Mick Jag
ger, zanger van opruiende tek
sten als 'Street Fighting Man',
zal oog in oog komen te staan
met echt geweld. Hij houdt zich
kranig, dat moet gezegd. Tussen
de nummers door probeert hij de
doorgedraaide menigte keer op
keer bij zinnen te brengen. In
tussen vangt de camera de vuile
blik op die een Heli's Angel op de
muzikanten werpt.
De Maysles filmden alles heel
direct en zonder commentaar en
geven ons de beleving van het
moment. De montage, waarvoor
Charlotte Zwerin een regiecre-
dit kreeg, zorgt voor analyse en
interpretatie, en tilt Gimme
Shelter op een hoger plan. Intuï
tie en intelligentie verenigd in
een film die net als de Stones
zelf van tijdloze kwaliteit is.
Leo Bankersen
Gimme Shelter: regie David «6 Al-
bert Maysles, Charlotte Zwerin; met
The Kulling Stones. Tina Turner,
The Flying Burrito Brothers, Jeffer
son Airplane. Te zien in 't Keest
Goes (dn. en vr. 20.30 u.) en Schut
tershoftheater Middelburg (zo. 22
u di. 20 u.).
Buiten is Frankrijk, hierbin
nen is Algerije!" Aan het
woord is Yacine. de oudste zoon
uit een Algerijns immigranten
gezin in Marseille. Met harde
hand probeert hij zijn zusters in
het traditioneel islamitische ga
reel te houden, maar in de prak
tijk blijkt zijn aanpak averechts
te werken.
De oudste zus loopt weg na en
kele gewelddadige aanvaringen
met huur broer, om te gaan sa
menwonen met haar Franse
vriend Als reactie hierop be
perkt de woedende Yacine de
bewegingsvrijheid van de over
blijvende zussen nog erger dan
al het geval was, zodat verzet
van hun kant niet kan uitblij
ven Vooral de jongste dochter
Samiu gaat in het geheim op
zoek naar de grenzen /.egaut uit
met vriendinnen en flirt met een
Franse jongen
De problemen van jonge immi
granten die ingeklemd raken
tussen de verleidingen van de
westerse samenleving en hun
traditionele familiewaarden
zijn door de Marokkaans-Fran
se regisseur Philippe Faucon
uitgewerkt in een zeer realisti
sche stijl, die wordt geschraagd
door hoekig camerawerk en een
losse montage. Ook het onge
dwongen spel van de niet-pro-
fessionele acteurs draagt bij aan
het authentieke karaktcr
Zonder iemand te veroordelen -
niet alleen de motieven van de
tirannieke broer worden toege
licht, maar ook die van de zich
passief opstellende moeder -
geeft Faucon een indringend
inkijkje in hel leven van een Al
gerijnse familie, die zich vast-
klumpt aan zijn culturele iden
titeit
Minder geslaagd zijn het tame
lijk abrupte slot. alsmede som
migedialogen. die af en toe in al
hun nadrukkelijkheid afkom
stig lijken te zijn uit een maat
schappelijk verantwoord to
neelstuk uit vervlogen tijden
Daartegenover staat echter een
aantal schrijnende scènes, met
als hoogtepunt het gedwongen
bezoek aan een gynaecoloog die
de maagdelijkheid van de doch
ters moet vaststellen.
Satnia's vastberaden weigering
om deze zoveelste vernedering
ook nog te ondergaan, zorgt
voor een optimistisch slot aan
een verder nogal beklemmende
film.
Fritz de Jong
Samta regie Philippe Faucon. met
Ijynda Henahouda. Mnhamed Cha-
uuch, Khetra Oualhacht, Nodia KI
Kout ei Te.-ten in Schut tershofthea
ter Middelburg, vr 19.30 uur
Scène uit de film Samm
Het decor was prachtig, al
leen jammer dat de acteurs
er steeds voor gingen staan."
Die oude grap uit een conferen
ce van Wim Kan is zonder enig
voorbehoud van toepassing op
het griezel werkje 13 Ghosts De
film speelt zich af in een modern
spookhuis, dat is opgetrokken
rond een mysterieus glimmend
mechanisme, en dat geheel be
staat uit glazen wanden en vloe
ien.
Fraai gecalligrafeerde Latijnse
spreuken sieren de beweegbare
glaspanelen, die steeds weer een
andere interessante lichtval
veroorzaken.
Het imposante bouwsel dient
als decor voor een spookverhaal
dat in de jaren '60 al eens werd
verfilmd door William Castle.
Kennelijk is de B-filmkoning
van weleer een favoriet van pro
ducenten Robert Zemeckis en
Joel Silver, die eerder ook al
diens House On Haunted Hill
aan een volstrekt overbodige re
make onderwierpen.
Het verhaal van 13 Ghosts
draait om een geschifte geesten
jager (F. Murray Abraham), die
een aantal verre familieleden
naar zijn spookhuis lokt om deel
uit U' maken van een duivels
plan. Als gevolg daarvan rennen
enkele volstrekt oninteressante
personages als kippen zonder
kop over met geesten bevolkte
gangen en trappen, waarbij
harde muziek, flauwe grappen,
bloederige effecten en een dyna
misch bedoelde montage de
aandacht moeten afleiden van
het totale gebrek aan inhoud en
spanning.
Fritz de Jong
13 Ghosts regie Steve Beck, met F
Murray Abraham, Tony Shalhoub.
Shannon Elizabeth. Matthew LU-
lard Tb zien in Cine City Vlusingen
Monica Bellucci an Alain Chabat alt Cleopatra an Caesar
Met een budget van rond de vijftig mil
joen euro is Astérix Obélix: Mission
Cléopótrc nog grootser aangepakt dan zijn
succesvolle voorganger, en ruim een maand
na de Franse première is hij daar het aantal
bezoekers van Astérix Obélix Contre Cé-
sar al voorbijgestreefd Dat Gérard Depar-
dieu en Christian Clavier weer optreden als
ObcliX en Astenx was uiteraard niet te ver
mijden maar voor het overige heeft produ
cent Claude Bcrri deze tweede Goscinny en
Uderzo-verfilming met echte acteurs geheel
opnieuw in de verf gezet Als het de bedoe
ling is<»m ook de avonturen die ongetwijfeld
nog zullen volgen telkens een nieuw aanzien
te geven, kan dat nog interessant worden
Voorlopig kunnen we vaststellen dat niet ie
dere verandering een verbetering is. al zijn
er »k»k kleine pluspuntjes Voor de regie
werd de oude rot Claude Zidt vervangen
door de betrekkelijk onervaren Alain Cha
bat, die levens de rol van Caesar op zich
heeft genomen >nder leiding van Chabat is
gekozen voor minder luidruchtige humor.
De titelhelden zijn nu keuvelende heertjes
die alles goedgeluimd en verwonderd in
ogenschouw nemen. Zelfs de piraten die on
derweg van schrik hun eigen schip tot zin
ken brengen spreken een gedistingeerd
Frans 'Du calme, ma fille', vermaant de
zeeroverhoofdman een opgewonden boeka-
niersler. Het contrast met de tekenfilmach-
tige karikaturen is van tijd tot tijd heel
grappig, en komt aardig overeen met de
geest van het oorspronkelijke stripverhaal
Ook in visueel opzicht nn'pt deze Astérix
met zijn strakkere lijnen het gebrek aan
bomen in Egypte helpt een handje - meer het
gevoel van een verfilmde stnp op dan zijn
voorganger Ondanks dure computertech
niek en duizenden figuranten ademt Cha-
bats enscenering de sfeer van bordkarton en
aangeplakte baarden, al duurt het geruime
tijd voor duidelijk wordt dat dit wuur-
schijnlijk een echte keuze is. Of je die 'plat
heid' die een strip van nature eigen is ook in
een speelfilm zou moeten imiteren is nog
maar de vraag
Als het erop aankomt, steunt de aanpak van
Chabat toch meer op effecten dan op visie
Opvallend slap is bijvoorbeeld de ope
ningscène waarin Cleopatra (Monica Bel-
lucci uit Malèna) haar ondoordachte wed
denschap met Caesar aangaat om in drie
maanden een paleis voor hem te bouwen
Bellucci, met prominent opbollende bor
sten, lijkt weggelopen uit een flauwe pikan
te klucht wat volstrekt niet strookt met het
temperamentvolle karakter van haar strip
voorbeeld Chabat nam de Caesar-rol over
van Gottfried John en reduceert de ijdele
dictator tot een doetje Ook een komiek van
formaat als Roberto Benigm wordt in deze
aflevering node gemist
Alam Chabat, die zelf het scenario schreef,
volgt het stripalbum redelijk op de voet Met
de rondvliegende Romeinen en ander door
de toverdrank venKirzaakt spektakel is
weinig mis en vooral de jeugdige kijkertjes -
In de meeste zalen draait de Nederlands ge
sproken versie - zullen zich hiermee koste
lijk amuseren. Het is evenwel duidelijk dat
er in Chabat geen groot komedieregisseur
schuilt Op goed geluk komt er wel eens iels
aardigs uit zijn handen, zoals de promotie
van de piraten tot running gag of het vcr-
topj van d< neus van m Sfinx Bveo
vaak echter is het flauw of misplaatst, zoals
dat verdwaalde western-citaat of een naar
computers verwijzend naamgrapje. Cae
sars beste moment zit weggestopt in de afti
teling en wat de pointe is van een stakings
leidster die praat als een mobieltje is mi)
helaas ontgaan.
Leo Bankersen
Astérix Obelu Mission Cléopétrt regie Alam
Chabat. met Gerard Depardteu. Christian ('la-
vier, Jamei Debbouze, Monica Bellucci. Alam
Chabat TV zien in Cine City Vlissingen, De Ko
ning Hulst, Cinemactueel Bergen op Zoom.