Centraal in de Zeeuwse kunst PZC Uitbundige laatbloeier Zonder schaamte rekt hij het beeld op Kathrin Ginsberg Joep van Lieshout 27 donderdag 21 maart 2002 Kathrin Ginsberg: „Waarom zou je de gelegenheid niet aangrijpen Zeeuwse kunstenaars met de verzameling van de provincie op kunstbeurzen te promoten? foto Dirk Jan Gjeltema In het Singer Museum te Laren ruimt Jacobien de Rooy een hele wand in voor haar installa tie van maar liefst veertig kleine tekeningen van allerlei soorten dahlia's Aan de vooravond van haar expositie ligt een gedeelte van het kunstwerk nog op de grond in haar atelier Aan de wanden twee van haar kleurige landschappen. Deze ongebrui kelijk grote pasteltekeningen waar het tckenplezier en krijt stof vanaf spetteren, vormen haar handelsmerk. Ze varieren van 1.5 bij 2.5 meter tot de grootste, 3 bij 6 meter. Vandaar dat deze werken in het atelier soms noodgedwongen het hoek je omgaan en twee wanden be slaan Jacobien de Rooy (1947) woont pus anderhalf jaar in Haarlem na 25 jaar in Utrecht te hebben gewoond en gewerkt Na maan den zoeken naar een huurate- lier, heeft ze de stap gewaagd en een huis gekocht in de binnen stad waar dit fraaie aange bouwde atelier uit begin vorige eeuw bij zat De werkruimte is ideaal vanwege het fraaie bo venlicht dat binnenstroomt door de centrale lichtkapcl van het zadeldak. ,.Het idee voor die installatie met die dahlia's ontstond gelei delijk Nadat ik een paar van deze tekeningen had gemaakt, vroeg ik me af wat ik er mee aan moest Totdat ik me realiseerde dat het een monument was voor mijn overleden moeder Ze is al weer 22 jaar dood. hoor Een prachtige dahliatuin was haar trots. Op een van mijn fietstoch ten kwam ik door Bennebroek. Daar passeerde ik de dahlia - kwekerij Schrama Waarom ik naar binnen moest, ik weet het niet Maar, je weet niet wat je ziet! Ze hebben daar meer dan 600 soorten, die te bewonderen zijn in een speciale hoveniers- tuin. Een merkwaardige bloem die dahlia overigens. Zo laat in het jaar en zo n uitbundige bloeier. Een beetje volks mis schien; ten onrechte, want ze zijn eigenlijk zo prachtig. Ik heb wel 120 van die dahliaportret- ten gemaakt'" De Rooy is zelf een ook een laat bloeier. want moedef van twee kinderen en herintreder Maar een tekendier is het. van de bo venste plank. Je zou het niet zeggen maar ooit begon ze als schilder. ,Ja, ik mankte van die modieuze schilderijen zonder eigen identiteit Ze waren in wisselbaar, konden van zoveel mensen zijn. Ik maakte altijd grote tekeningen als voorstudie voor die werken, zeer uitge werkt. feitelijk meer dan nodig was Daaruit sprak denk ik al de liefde voor het tekenen En toen kwam ik op het idee met die voorstudies vertier te gaan Dat .ts vanaf 1987/'88 Het sloeg al vrij snel aan Tekeningen tonen het meest direct je handschrift En het was nieuw, nog steeds zie je zelden dit soort monumentale tekeningen Het past bij me als een tweede huid." Er is geen woord van gelogen, inmiddels zijn er vele musea en verzame laars die haar landschappen in hun collectie hebben. Op de werktafel van De Rooy liggen ontelbaar veel pastel- krijtjes, houtskool, contékrijt. kwasten en ander tekengerei Ze maakt voornamelijk pastelte keningen. waarbij ze tegen- woordig sommige delen wast. dat wil zeggen met water en penseel doorschildert, andere delen arceert ze met zwart Voor haar landschappen 'tekent' ze veel buiten ..Het is eigenlijk meer noleren Evenals een 17e- eeuws schilder als Ruisdael ver werk ik deze notities, globale schetsen in het atelier Daar ga ik ze reconstrueren tot wat ik gezien heb. Die schetsjes zijn ei genlijk meer ter ondersteuning in het goed kijken lk probeer zoveel mogelijk van wat ik ob serveer en belangrijk vind in mijn geheugen te griffen, zeg maar rustig rammen, want dat is een voortdurend gevecht." Ook als de tekeningen - bij voor keur op bruin papier - nauwe lijks of geen landschappelijke elementen vertonen en hele maal volgestouwd zijn met al lerlei boerderijdieren als geiten en pluimvee blijven het voor haar landschappen Deze wer ken contrasteren echter wel met de desolate landschappen ..Vroeger moesten er teksten in mijn tekeningen zoals 'Rest and Remember' Maar daar ben ik van afgestapt De tekening moet vow zich spreken De expositie in een van de dne turnzalen van het Singer Muse um die ze tot haar beschikking heeft, is gelijktijdig te zien met de expositie Van Barbizon tot Laren elders in het museum Het accent ligt op de tekeningen die ze vanaf 1998 maakte leden zaal heeft ze een ander karakter meegegeven Haar expositie werd uitgesteld vanwege een andere expositie die werd inge last. maar het kwam haar per fect uit ,.'t Kon niet beter. Mijn hedendaagse landschappen en die 19e-eeuwse landschappen vormen een perfecte match Ze waren bijna gelijktijdig met de expositie van Tbon Hermans tentoongesteld En dan krijg je toch een tikkeltje ander publiek in het museum." Aart van der Kuijl Exposttu- Liefdevol gadeslaan Ja cobien de Rooij, pasteltekeningen Tenen t>'m 21 apnl, Stnger Museum Laren Open: ai l/m to van IJ.00 17 00 uur. ma gesloten Publicatie 22euro e was de juiste persoon op het juiste moment. Sinds november is Kathrin Ginsberg uit Gapinge directeur van de Stichting Kunstuitleen Zeeland (SKZ), een instituut dat de komende jaren moet worden omgevormd tot een provinciaal centrum voor beeldende kunst. Anderhalf jaar geleden is ze in Zeeland komen wonen ('een passie voor zeilen'), waarna ze zich oriënteerde op een baan in het verlengde van het door haar opgezette project Living Art, door sommigen wel aangeduid als de jaarlijkse Top 100 van hedendaagse Nederlandse schilders. Waarschijnlijk was in Zeeland maar één functie te vinden die haar op het lijf is geschreven. Die vervult ze nu. Toen ze in 1989 als kunsthis toricus afstudeerde in Lei den stond Living Art al in de steigers ..lk liep rond met het idee een naslagwerk of over zicht te maken van jonge Neder landse schilders Ik hoorde zo vaak vragen als 'Ken je dier en 'Wat speelt er nu?' dat ik dacht dat daarvoor een markt moest zijn. Ik heb een concept uitge dacht. financiers gezocht en mezelf ingeschreven bij de Ka mervan Koophandel. Ik vond dat Living Art in twee jaar tijd zijn bestaansrecht moest bewij zen." Tien jaar lang bracht Ginsberg jaarlijks de catalogus Living Art uit, met daarin van honderd Nederlandse schilders jonger dan veertig een korte geschre ven typering, een overzicht van recente exposities en een afbeel- ding van één van hun werken. Bedoeling was een zo objectief mogelijk overzicht te verschaf fen van de schilders die het voorafgaande jaar het meest in de melk te brokkelen hadden. „Het werd vaak de Top 100 ge noemd". zegt Ginsberg. „Zo ver wil ik zelf niet gaan. Dat vind ik veel te pretentieus." Doordat elk jaar een nieuwe af levering verscheen, ontstond wel een vrij uitgebreide data bank van hedendaagse Neder landse schilders. Om het jaar or ganiseerde Ginsberg bovendien een bijbehorende tentoonstel ling, onder meer in Sonsbeek, op Ameland en In de Terminal van deHolland-Amerikalijn in Rot terdam. Living Art bemiddelde ook tussen de kunstenaars en potentiële klanten of opdracht kunstenaars ten goede komen. Als provinciaal kennis- en in formatiecentrum voor heden daagse beeldende kunst, vorm geving en architectuur krijgt het CBKZ verder een adviseren- gevers. „Na ruim tien jaar wilde ik iets anders", vertelt Gins berg. „Het concept was te veel aan mijn persoon gebonden om het aan iemand anders over te dragen. Ik heb het in de ijskast gezet." Wat Living Art in Nederland voor schilders deed komt voor een groot deel overeen met wat het nieuw te vormen Centrum voor Beeldende Kunst Zeeland (CBKZ) hier voor kunstenaars en vormgevers moet gaan doen. Het centrum blijft weliswaar koepel voorde uitlenen in Goes, Middelburg, T?rneuzen en Vlis- singen. maar op grotere afstand Het volgens Ginsberg 'zwaar verouderde' bestand van kun stenaars in Zeeland zal worden omgevormd tot een actuele, toe gankelijke, gedigitaliseerde kunstenaarsdocumentatie Dat zal de promotie van Zeeuwse de taak voor overheid, bedrij ven en kunstenaars, bijvoor beeld als het gaat om kunstopdrachten De provincie wil ook dat het CBKZ een cultu rele agenda gaat bijhouden. Ginsberg vindt niet dat ze op de hurken gaat nu ze in Zeeland werk doet dat in veel opzichten vergelijkbaar is met wat ze met Living Art op landelijke schaal deed. ..Helemaal niet Het ge bied is hier veel breder. Daarbij komt dat ik hier meer de diepte in hoop te gaan. terwijl het bij Living Art bleef bij signaleren. Ik denk dat ik hier veel directer iets kan betekenen voor kunste naars, dat het persoonlijk con tact groter zal zijn." Het CBKZ moet een centrale rol gaan spelen in de Zeeuwse kunstwereld, iets wut de SKZ op het ogenblik niet doet Dat is een ambitieus streven, erkent Ginsberg. „Maar zo groot is die sprong nu ook weer niet Door de contacten met de regionale uitlenen weten we wat her en der speelt. De informatiebe standen over Zeeuwse kunste naars moeten een basis gaan vormen voor veel van de werk zaamheden. Zo'n bestand be staat al. maar er is een inhaal slag nodig om het actueel en toegankelijk te maken Of dat lukt. valt of staat met de mede werking van de kunstenaars, maar dat was bii Living Art na tuurlijk niet anders. Ik vraag ze heel nadrukkelijk om informa tie, dan moeten zij er vertrou wen in hebben dat we daar iets goeds mee doen. De eerste vra genlijsten hebben we rondge stuurd, en de reacties bevatten waardevolle signalen. Er zitten ook hele kritische stukken tus sen. De respons op zich be schouw ik als eerste winst. Ik heb de indruk dat iedereen erop heeft zitten wachten. Voor mij is het echt het idee van een buil die wordt opengeprikt Kr is in Zee land heel lang gesproken over de betekenis die de huidige Stichting Kunstuitleen voor kunstenaars kan hebben en ie dereen vindt het fijn dat het pro jectplan voor een centrum voor beeldende kunst vorig jaar door de provincie is goedgekeurd. Dat was een gigantische stap en nu wordt duidelijk dat erdingen staan te gebeuren." Ginsberg gaat er vanuit dat de regionale kunstuitlenen zich steeds duidelijker profileren, op basis van de specifieke infra structuur en wensen m hun om geving. Via de digitale catalo gus blijft het voor het publiek - in Zeeland heeft de Kunstuit leen ruim 1350 abonnees - mo gelijk ook werken van elders op te vragen Nu al weten scholen en culturele instellingen de Kunstuitleen te vinden, maar Ginsberg hoopt ook ander pu bliek te bereiken ..Tberisten bijvoorbeeld. Als die een over zicht willen hebben van wat er op het gebied van kunst te doen is, waar moeten die nu terecht"' Ik denk niet dat de agenda's van kranten daarin voorzien Volgens de nieuwe directeur kan het toekomstige Centrum voor Beeldende Kunst Zeeland een duidelijke rol spelen in het beheer van de provinciale kunstcollectie Tot dusver behoorde dat tot de taken van het Zeeuws Museum Maar de provinciale kunstaan kopen bleven nagenoeg on zichtbaar voor het publiek en als het Zeeuws Museum zich meer op cultuurhistorie gaat richten, lonkt voor het CBKZ een schone taak. ..Dat ligt zeer voorde hand", beaamt Ginsberg. „Er is een mooie collectie. Ik zou eerst wil len inventariseren wat van mu seale kwaliteit isen wat niet Dan is het zaak die collectie te ontsluiten Nu weten mensen überhaupt niet dat die er is Er zijn natuurlijk legio mogelijk heden 11*18 met die werken te doen We zouden werk uit de provinciale kunstcollectie in openbare ruimte kunnen expo seren, we zouden presentaties kunnen organiseren op kunst beurzen Daar zijn galenehou ders bij elkaar Waarom zou je de gelegenheid niet aangrijpen Zeeuwse kunstenaars daar door middel van de verzameling van de provincie te promoten? En verder is er natuurlijk nog het netwerk van landelijke centra voor beeldende kunst. Het ligt toch voor de hand hier eens kun stenaars uit Groningen te pre senteren en een halfjaar later het omgekeerde, werk van Zeeuwse kunstenaars m Gro ningen9 Al dat soort ideeen wil ik uitwerken meen projectplan Ik vind het essentieel daarbij in een vroeg stadium Zeeuwse kunstenaars te betrekken Op brainstormbasis. zeg maar." Ernst Jan Rorendaal Jacobien de Rooy uit de sene Que Sera Sportopia staat voor extreem In dit kunstobject - 5x26x5 meter - kan je sporten tot je erbij doodvalt of seks bedrij ven in al zijn perversiteiten Wat hoort en wat niet hoort doet niet langer ter zake in deze creatie van Rotterdammer Joep van Lieshout. Sportopia, dat de Nederlandse afvaardiging vormt voor de Biënnale van Saö Paulo, predikt de ultieme vrijheid. En die is in de zienswijze van de maker niet im moreel, maar amoreel. Naar verwachting schuifelen meer dan 200.000 belangstellenden tussen 23 maart en 2 juni langs Sportopia Ze zullen het niet kunnen nalaten, hoopt Joep van Lieshout, de van beton gemaakte gewichten te liften Of even plaats te nemen in de Turkse stoel', het meubel dat ondersteuning biedt voor seks in diverse standjes En misschien vlijen de Biënnale-gangers zich vervolgens wel neer op het reuzenmatras op de bovenver dieping. een rustplaats voor dertig mensen „Brazilianen zijn ingesteld op de lichaams cultuur". zegt Joep van Lieshout „Het zou mooi zijn als ze overal aan gaan zitten, din gen uitproberen Dat ze zich Sportopia gaan toe-eigenen Maar ook op een ander niveau verwacht de kunstenuar dat zijn werk aan trekkelijk zal zijn Want Sportopia is ge maakt <>m zowel de gewone man/vrouw als de kunstkenner te boeien. Sportopia liestaat uit drie delen Bovenop is behalve het mega-bed een douche en een Joep van Lieshout vertegonwoordigi Nederland op de Biennale van Saö Paulo foto Jop Pannokoek/GPO composteertoilet gemaakt Beneden is een sportdeel, met apparaten om biceps, tri ceps, been- en buikspieren te trainen De machines zijn vervaardigd van steigerbui zen en van betonnen gewichten De derde ruimte is de spannendste Deze 'relaxruim- te' is zo ingevuld dat de seksuele daad in grote variatie ten uitvoer kan worden ge bracht. „Alles wat een perverse geest kan verzin nen. kan je hier doen", zegt Van Lieshout. Hij wijst op het houten kruis in X-positie, geschikt om iemand aan vast te binden Daarnaast hangt een grote schommel waar in in de zitting uitsparingen zijn gemaakt voor hoofd, borsten, geslachtspartij en knieen. Een koker herbergt de opbrengst van het composteertoilet daarboven, mate riaal voor mensen met fantasieën over pocpseks. „En deze kooi", toont hij, „is om stoute meisjes en jongetjes in op te sluiten Markies De Sade had zich hier*heel wel thuis gevoeld Biedt de relaxruimte, die ovengens nooit in de praktijk is uitgetest, ook mogelijkheden voor mensen met andere voorkeuren9 „Maar natuurlijkzegt Joep van Lieshout „Alleen zij hebben niet zo veel attributen nodig Slechts een bed ei genlijk. En ook daarin voorziet deze ruim te." Joep van Lieshout noemt Sportopia 'geen flauw kunstwerk'. „Het is extreemzegt hij „En juist dat extreme interesseert me Ik ben bepaald geen sportman maar als ik zou hardlopen, zou ik doorgaan tot ik erbij neer val Ik ben een echte doodlopen Het is heel belangrijk altijd voor het uiterste te gaan Waarom? Omdat kiezen voorde middenweg ten koste gaat van individuele ontplooiing Ten koste van het bijzondere Hij steekt vervolgens een razend betoog af tegen de middelmaat .Je ziet het in de maatschappij, inde politiek, in de burgerlij ke moraal Niemand durft zijn nek uit te ste ken. Als een stoeptegel omhoog steekt, kan de gemeente een rechtszaak aan de broek krijgen Mensen dekken zich in met regels Vermijden risico's. Heel laf Na een korte pauze „Ik gé ergens voor" In Sportopia heeft hij de moraal centraal willen stellen, of beter gezegd de afwezig heid van elke moraal. „Vandaar dat seksue le, want dat heeft alles met moraliteit te ma ken. Ik vind dat iedereen voor zichzelf zijn eigen waarden moet kunnen bepalen. Niet de overheid, niet de rechter." Hij pnkt met zijn rechter wijsvinger op de plek van zijn hurt „Kijk. ik - als persoon - neb een bepaalde moraal. Maar dat wil niet zeggen dat iedereen diezelfde moraal moet hebben. Het gaat mij juist om de schepping van vrijheid van denken, vrijheid van ex pressie Om de antlhypocrisie In die zin is Sportopia niet immoreel, dus vol fóute mo- ralen. maar amoreel, zonder interesse voor moralen De mensen die in Saö Paulo Sportopia bekijken, krijgen in het Engel» en Portugees uitleg meen boekje met het flod derige voorkomen van een Gamma-folder In het voorwoord zet staatssecretaris Rick van der Ploeg van Cultuur Joep van Lies hout neer als kunstenaar die nationaal en internationaal een steeds bredere aandacht op zich vestigt )ok Lily van Ginneken, die hem namens de Mondriaan Stichting uitkoos als represen tant voor Nederland, leverde «-en bijdrage. Ze verwijst naar AVL-ville, de vrijstaat - onafhankelijk en zelfvoorzienend - die Joep van Lieshout creëerde op de kop van de Kei- lestraat in het Rotterdamse havengebied „Zonder schaamte rekt hij het beeld op van hoe wij denken dat een kunstenaar moet zijn In AVL-ville heerste de ultieme vrijheid, net zoals Van Lieshout die met Sportopia uit draagt. Zijn vrijstaat beschikte over eigen geld, over een eigen boerderij voor vlees en groenten; hier kon de vrije geest ongehin derd door wetten en regels tot ontluiken ko men. In Sportopia - gemaakt van lompe materia len al» steigerbuizen. beton en ruwe plan ken - heeft hi j dot gevoel extra willen bena drukken. door bewust alle vormen van design buiten de deur te houden De filosofie daarachter is simpel Zodra de sign ergens binnendringtgaat het niet meer om iets praktisch en nuttigs, maar wordt een koppeling gelegd met een belevenis p wordt een 'bad-ervaring' En zo gaat design hand in hand met het tot handels- waar maken van plezier, wat niets meer kan opleveren dan een schijn van vrijheid In Sportopia is de persoonlijke bevrediging niet afhankelijk van logo's Sportopia be wijst dat met materialen die overblijven van de bouw de meest extravagante wensen werkelijkheid kunnen worden. In de loods van Atelier Van Lieshout heerst volop be drijvigheid. Kunstenaars van diverse plui mage ambachtslieden en stagiaire» van kunstopleidingen uit binnen- en buitenland lopen af en uan Vorig jaar nog vertegen woordigde Van Lieshout Nederland op de Biënnale van Venetië En na Saö Paulo vol gen in rap tempo nog meer grote kunstmani festaties in het buitenland waaraan hij zijn deelname heeft toegezegd Joep van Lieshout ts hot en zijn business ts booming Zijn AVL-ville mag dan zijn ge- rn-kt ngritfrghllnthlTOT ../O'n beetje alle controlerende instanties zijn langs ge weest om ons het ene na het andere verbod op te leggen" - het principe leeft voort Net ais McDonald's hanteert Van Lieshout de franchlse-formule om elders AVL-vtlles te sltchten Binnenkort verrijst een vrijstaat in Antwerpen en vervolgens een in Lllle, dat in 2004 Culturele Hoofdstad van Europa is. Of Nederland de kunstenaar zonder gren zen voor zich kun behouden, is de vraag Uit zijn betoog spreekt dat Nederland, het land met de vele voorschriften, hem te zeer be perkt Joep van Lieshout kijkt een beetje be trapt wanneer hem naar eventuele verhuis plannen wordt gevraagd „Wé krijgen heel veel verzoeken uit andere steden om te komen", zegt hij En „Rotter dam is een leuke stad. maar een stad als Ant - werpen óók Annemiek Voefenturf

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2002 | | pagina 27