Vissers op het
droge
D'n Alt in Rilland
was een eind lopen
Die akelige schurft ligt altijd op de loer
Nieuwe Raadkaart
in d'n böögerd
woensdag 20 maart 2002
De Zeeuwse schouw was een typisch Zceu ws vissersvaartuig Er zijn regionale verschillen (Philippine, Tholen). maar alle schepen hebben
de kop van een roeiboot: plat gebogen en breed. illustratie Adri Karman
Vi>or de treinreiziger is het de
eerste of de laatste halte in
Ze«'land: De Stationsbuurt bij
Rilland. Een klein aantal huizen
dat is ontstaan na aanleg van de
spoorlijn van Bergen op Zoom
naar Vlissingen C)p de fraaie
kleuren-prentbriefkaart, uitge
geven door C de Goffau uit Ril
land, staat simpel Stationsweg
en dat het om een halteplaats
gaat. blijkt ook uit de naam die
prijkt op het grote gebouw links
op de ansicht Stations-Koffie
huis Bij de plaatselijke bevol
king bekend als d'n Alt.
Enigszins gelegen in niemands
land. „Het was wel een eind lo
pen van het station naar het
dorp Rilland", schrijft J. J
Weststrate uit Krabbendijke.
Een rechte, met bomen om
zoomde weg van enkele kilome
ters lang, waaraan bijna halver
wege door de rooms-katholieke
kerk een klooster werd opge
richt. Later is daann het ver
pleeghuis De Werfkampen
gevestigd, dat enkele jaren gele
den werd opgeheven Nadien is
er een hotel met ruime accom
modatie voor culturele bijeen
komsten en vergaderingen ge
komen.
„De kaart toont de toegangsweg
naar het dorpscentrum van Ril-
land-Bath, vanaf de spoorweg
overgang bij het station Rilland.
Deze weg wordt doorsneden
door de le. 2e en 3e weg", meldt
J W Kuseeuit Zaamslag. „Bij
de 2e weg stond het klooster van
de bruine paters, waar ieder
jaar een gezellige bazar werd
gehouden Nu is er de Poort van
Antwerpen. In de bebouwde
kom van Rilland was naar links
de 3e weg de doorgaande route
naar Bergen op Zoom
M. Weststrate uit Kloetinge ver
moedt dat de kaart dateert uit
omstreeks 1908 Volgens hem is
een van de drie kinderen die
rechts vooraan op het bruggetje
hangen zijn vader ..Hij is gebo
ren in het huis volgende op dat
met de dichte blinden De wo
ning was de bakkerij van Hirdes
en dat verklaart ook de aanwe
zigheid van een door een paard
getrokken kar met zakken meel
„De man met paard en wagen is
waarschijnlijk dé molenaar Van
Welle, de overgrootvader van de
huidige, nog jonge molenaar
Marco Het bruggetje waarde
kinderen op staan, is het brug
getje naar slagerij Wisse", meldt
M van de Kreeke-Koster uit
Zoutelande
L J Blok uit Rilland vertelt dat
het Stations-Koffiehuis niet
meer bestaat; het is 23 oktober
1985 door brand verwoest „Het
werd jarenlang beheerd door P.
van Rosmalen, die ook weger
was van de weegbrug aan de an
dere kant van de spoorbaan De
man voor de kar is L van Welle,
de molenaar van het dorp Hoe
In hartje Boekhoute staat
de Isabella, een lemmer-
hengst, de Bou 8. Op het dro
ge Net over de grens, in het
Nederlandse Philippine,
gaapt een groot mosselmo
nument. Verder herinnert er
weinig aan het vissersverle
den van de tweelingdorpen.
Of het moeten in Philippine
straatnamen zijn als Vissers
laan en Havenplein, het ha
venplein waaraan meer dan
tachtig schepen en scheepjes
lagen in de glorietijd van het
mossel(restaurant)dorp.
Edgard Stockman (81is er
maar wat trota op „Schrijf
maar 'de burgemeester', want
zo kennen ze mij hier nog al
tijd Burgemeester was hij van
1971 tot 1982, eerst van Boek
houte, later van Assenede (en
Boekhoute) Zijn trots is de Isa
bella, de Boekhoute 8.
Hij heeft het schip naar hartje
Boekhoute gehaald Wanneer
Stockman h«*ft niet lang na te
denken 15 december 1972 Het
moet é*n van de hoogtepunten
uit zijn bestaan als burgemees
ter zijn geweest „De komst van
de Bou 8 was belangrijk voor het
openbare leven in Boekhoute.
Er waren allerlei festiviteiten
rond."
Stockman wilde per se een oud
vissersschip in zijn dorp heb
ben Hij ging te rade bij Remy
Verras van de werf Moed en
TVouw in Walsoorden Of er wel
eens 'een historische visserman'
ter reparatie kwam? Uiteinde-
lijk vond hij wat hij zocht in
Sluiskil „Van Rammrloo, Al-
bert Hij zag het niet meer zitten
met dat schip,"
De eerste jarrn van de Bou 8 zijn
voor Stockman een open boek
Gebouwd in 1928 bij Verras in
toen nog Paal „Als zeilschip",
weet de burgemeester, „maar er
was al een plek voorzien voor
een motor. Niet meer dan een
jaar is ermee op de zeilen geva
ren. daarna kwam er al een mo
tor in
De Boekhoute 8 staat eigenlijk
op een verkeerde plek Vissers
woonden niet in het dorp zelf
Ze hadden een huisje op de weg
naar hun haven die net in Ne
derland lag, de Isabella-haven.
Boekhoute was altijd al een vis
sersdorp op afstand
„Maar", zegt oud-visser Sander
Ploegaert (76) uit Philippine,
„Boekhoutenaren waren wel
zelfstandige vissers En Philip
pine heeft veel te danken aan
Boekhoute Na de Belgische op
stand tegen Nederland, in 1830,
zijn veel Belgen naar Philippine
gekomen Ik ben ook van oor
sprong Belg Pas na de komst
van de Belgen is Philippine gaan
floreren
Ploegaert houdt van het oude
Philippine Hij is mede-oprich
ter en nog steeds bestuurslid
van de Vereniging tot behoud
van de historie van Philippine
Philippine heeft een groot verle
den, waarop het als mossel(rw-
taurantjdorp nog altijd teert.
Philippine was anders dan an
dere vissersdorpen Ploegaert
kan het niet vaak genoeg bena
drukken De me«*ste mosselvis
sers werkten hier voor rerlers, de
kapitaalkrachtigen Zij koch
ten de kennis van de vissers en
de vissers hadden zekerheid Ze
kregen een weekloon en hoef -
den bij rampen, zoals het verlies
van een schip, niet zelf voor al
les op te draaien."
Knechten
Die zekerheid had een keerzijde
diePloegaert nog niet lekker zit.
Hij noemt het knechten' „Vijf.
zes reders hadden het voor het
zeggen in Philippine. Dhooge,
Barbé, Voerman. Wijne, Ram-
meloo Na een volle werkweek
werd nog van je verwacht dat je
bij zo'n reder kachelhout ging
hakken of de tuin omspitten."
De vissersvloot van Philippine
is groot geweest in aantal sche
pen Tom Stobbelaar. schrijver
van Philippine en Boekhoute,
een hutorisch-antropologuche
studie van twee vissersdorpen
uit 1982. heeft een overzicht ge
maakt Van 1900 tot en met
1950, van Philippine én Boek
houte
Onder de afkorting Pi van Phi
lippine voeren in 1900 niet min
der dan 86 vissersschepen; 77
zeilboten en 9 roeiboten. Boek
houte beschikte dat jaar over 48
schepen; 28 zeilboten en 20 roei
boten Vissers van Boekhoute
visten veel op mosselzaad, voor
al langs de Belgische kust Ze
verkochten het zaad aan mos
sel vissers overal in Zeeland.
Al tussen 1910 en 1920 begon de
achteruitgang van de visserij in
de tweelingdorpen, dus ver voor
de afsluiting van hun levens
ader de Braakman in 1952 De
vloot halveerde. Philippine tel
de in 1920 ruim veertig.schepen,
waarvan tien motorboten.
Boekhoute had in 1920 nog
maar één motorboot, op 24
schepen.
Foto
Kenner van Philippine, Ploe
gaert, pakt er een foto van de ha
ven van zijn dorp bij. Uit de ja
ren twintig. Het is er druk Veel
schepen liggen voor de kant.
Vrouwen zijn bezig de mosselen
te verpakken zakken worden
dichtgenaaid, klaar voor ver
zending naar Belgié en Frank
rijk Het was de glorietijd van
Phimos(Philippine-mosselen),
een handelskantoor waarin
praktisch alle mosselreders uit
Philippine zich in 1921 hadden
verenigd Frankrijk was hun
belangrijkste afzetmarkt, tot de
Fransen in 1938 een certificaat
van onbesmetheid' gingen ei
sen Mosselen die direct uit de
Braakman kwamen, konden
daar niet aan voldoen. Ze moes
ten voortaan eerst naar Yerseke
om te verwateren
„En dan te bedenken", vertelt
Ploegaert. „dat je vroeger in de
Braakman mosselpercelen had.
die ze het Paradijs noemden
Dat was het ook. Er kwamen
zulke goede mosselen van
daan Het steeds maar verder
inpolderen van de Braakman,
vanaf Phi I ïppine, heeft de visse
rij de nekslag gegeven, plus het
met baggeren van de haven en
het havenkanaal in de Tweede
Wereldoorlog De Boekhout*»-
vloot «bovendien in 1944 volle
dig vernield door de Duitsers
Vissen weigerden hen over de
Westerschelde te zetten.
Op de foto van de haven van
Philippine, die uit de jaren
twintig, valt op dat het typisch
(Zeeuws-(Vlaamse vissers
schip. de hengst, niet over
haam vü klaart
„Hengsten zag je meer in Oost-
Zeeuws-Vlaanderen, in Clinge,
Nieuw-Namen, Graauw" Hij
heeft zelf als kleine jongen nog
meegevaren met zijn grootva
der. Die was zetschipper op de
hoogaars Pi 11
Philippine had ook zijn eigen
scheepstype. de Philippiense
schouw Óver de oorsprong van
dit schip weet Ploegaert weinig.
In Philippine was een reparatie-
werf, maar geen scheepswerf.
Waarschijnlijk gaat de geschie
denis van dit type heel ver terug.
Volgens wijlen Jules van Beylen
oud-conservator van het Ant
werps Scheepvaartmuseum,
werden in het oude Egypte al
schepen gebouwd die op de Phi
lippiense schouw leken Van
Beylen noemt dat 'de aakbouw-
wijze', waarbij de vlakke bodem
van het schip voor en achter op
loopt. Zoals bij een aak.
„De Philippiense schouw had",
herinnert Ploegaert zich, „de
kop van een roeiboot, plat gebo
gen n broed liet die kop tegen
de kant was het gemakkelijker
om aan de wal te komen. Het
was ook een kwestie van centen.
Een schouw was goedkoper dan
een hoogaars En w aarom zou je
een dure hoogaars aanschaffen,
als je vooral op de beschutte
Braakman moest zijn."
Vanaf z'n dertiende heeft Ploe
gaert in de visserij gezeten.
Kokkels rapen in de Braakman
Hij zat tot 1960 in de mosselen,
dus tot ver na de sluiting van de
Braakman. Hij stopte vanwege
rugklachten en ging werken in
de glasfabriek in Sas van Gent.
„Ik dacht: 'Dat wordt mijn
dood' Ik moest lenen lanterfan
ten. maar mijn vrouw vond het
leuk. Ik was vaker thuis."
Van de Philippiense vloot is
niets meer over. De afkorting Pi
mocht niet meer worden ge
bruikt na de afsluiting van de
Braakman. Stockman, 'burge
meester' van Boekhoute, is wat
groots dat Boekhoute nog drie
eigen vissers heeft, die met Bou
op de voorplecht vanuit Bres
kens en TVmeuzen varen En de
lemmerhengst Isabella mager
na dertig jaar ietwat verwaar
loosd bijstaan, na lang soebat
ten knjgt het schip - een
kruising van een hengst en de
snellere lemmeraak van de Zui
derzee - dit jaar een grote op
knapbeurt. Boekhoute heeft
Philippine als vissersdorp over
leefd.
Ilarmen van der Werf
ik alles zo goed weet? Ik woon al
meer dan 74 jaar in het huis aan
de Haltestraat 30. waar ik gebo
ren ben." Verschillende lezers
herinneren eraan dat het koffie
huis destijds werd uitgebaat
door kastelein Jannis Colpaert.
d e nog met zo lang voordat de
foto werd genomen een verdie
ping op het gebouw had laten
zetten, ten behoeve van hotel
gasten
Andere bewoners waren de fa
milies Van Luyk, Hense en
Traas, schrijft M van der Kloos
ter uit Rilland. Deze inzender
weet dat de vrouw rechts op de
foto de echtgenote is van de pe
troleumboer H. Sentse. „In de
kleine woningen links naast het
Stations-Koffiehuis hebben
verschillende families ge
woond, onder andere Hense,
Schouwenaar, Lambregtse, Po-
ley, Hirdes. Rommersen Polder
man. In de hoge woning ernaast
woonde later de familie Col
paert De straat was nog gepla
veid met kinderkopjes en de
verlichting bestond uit gaslan-
tarens
De raadkaart riep bij één inzen
der herinneringen op aan het
dorp Kortgene De winnaars
van de waardebonnen zijn: J. C.
Schrijver, Krabbendijke. I.
Zuijdwegt. Rilland-Bath en K.
Goense, Zandberg (gemeente
Hulst).
Rinus Antonisse
De collectie van Hans Lindcnbergh levert een
nieuwe raadkaart op Een echt dorpsbeeld,
mei mensen die in klederdracht speciaal voor de
fotograaf poseerden. Om welk dorp gaat het?Her
inneringen over de straat en mensen op de kaart
zijn welkom bij de redactie van Buitengebied
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk maandag
25 maart worden gezonden aan de redactie PZC
Buitengebied, postbus 18,4380 AA Vlissingen.
fax 0118-470102 of e-mail redactu-9pzc.nl
Er zijn drie waardebonnen beschikbaar voor in
zenders van goede oplossingen.
Riek (55) en Adri (59)
Hoogstrato telen op tien
hectare bij Kloetinge. in
een maatschap met doch
ter Arianne (31). appels,
peren en pruimen. In het
dorp verkopen re de eigen
producten plus groenten
vanuit de schuur van hun
boerderij aan de Zomer
weg. Elke week klappen /e
uit de boomgaard.
Tn Nederland «eet je met het
l.weer en met de politiek nooit
waar je uan toe bent." Begin vo
rige «eek stond Adri nog met
het zweet op z'n kop in zijn trui
tje te snoeien en een dag later
blies hij grote wolken met zijn
wanten aun. „En juist nu moe
ten «e hel weer scherp in de ga
ten houden, vanwege de schurft.
Die slaat toe als het nat is hij ho
ge temperaturen. Als het vijf
graden is. moet het 48 uur rege
nen voor een lichte besmetting
maar bij vijftien graden heb je
maar tien uur nattigheid nodig
I>eschurftgevi>elige soorten heb
ik dus vorige eek al gespoten,
maar de rest heb ik er nu maar
snel achteraan gedaan liet ia
ren akelige aandoening die al
tijd op de loer ligt De sporen.
die voortdurend in de rondte
vliegen, tasten de groene delen
x an de plant aan. die net uitge
komen zijn Als je dus gespoten
hebt. en het blijft nat. dan moet
je een w eek later «eer I >.m zijn
die blaadjes «eer een eindje
xerder uitgekomen
Adri heeft de schurft aan
schurft w ant als het nat i» rijdt
hij al spuitend /nu gr.ishanen.
die net een beetje gaan opknap
pen. eer aan gort „Bovendien
is schurft iris \x at je nooil de
haas wordt. Met andere hedrn
gingen, luizen, insecten, want
sen. kun je nog intelligent om
gaan. Je stelt vast dat ze er zijn.
kijkt of er voldorndr natuurlijk
x ijanden zijn en je neemt uitein
delijk een beslissing ingrijpen
of niet Bij schurft staat allet
vast. Is het warm en nat. dan
moet je wel."
Voor Adri en zijn t«re snoei col
lega's wordt het steeds interes
santer in de boomgaard Nu al
les wat blad en pootjes heeft,
weer een beetje begint te leven,
analyseren de drie heren er al
knippend en zagend op los. De
bedreigingen, maar <»ok de op
lossingen die de fruittelers ten
dienste staan, hangen sterk af
xan de stadia waarin de knop
pen zich bevinden. „Omdat de
gebieden in Nederland klimato
logisch nogal veel x an elkaar
verschillen, worden adviezen
nooit op data gegeven maar aan
de hand xan het hloeistadium
ln Friesland bloeien de appels
bijvoorbeeld later dan hier in
Zeeland en boxendien is niet elk
seizoen hetzelfde. Ik heb nu bij
voorbeeld tweeenhalve w eek
eerder tegen schurft gespoten
dan vorig jaar. Vandaar die sta
dia. liet begint met de zoge
naamde 'schuivende knoppen'
Dat is als die bruinige velletjes,
die er de hele winter omheen zit
ten. beginnen uit te schuiven.
Daarna krijg je het muizenoor-
stadium. als er van die gelige
randjes tevoorschijn komen,
precies muizenoortjes. Vervol
gens gaan we naar de 'groene
knop' en daarna komt het stadi
um van de 'roze knop'."
„In dat roze knopsladium ko
men de bloemetjes in zo'n trosje
xerder uit elkaar te staan. In dat
stadium kun je wantsen niet
meer met mineraalolie bestrij
den. Mineraalolie is het enige
nog toegelaten middel voor als
de dmk van wantsen te groot
wordt. Wij hebben het gelukkig
nooit hoeven gebruiken. Het is
geen fijn spul. want het fixeert
alles w at op je boom leeftook je
bondgenoten, de natuurlijke
vijanden van schadelijke schep-
BMS
Met de kersenboomgaurd schiet
het niet op. „I>e kweker heeft
gebeld of het goed was dat hij de
bomen een poosje in de koelcel
zet. Nou. wat ons betreft is dat
prima want het is nog steeds
x cel te nat De boompjes kunnen
bij de kwelder niet buiten blij
ven. want dan ontwikkelen ze
zich te veel. Nu staat alles stil.
alsof het voor die boompjes nog
een poosje winter blijft. Het
komt xerder ook wel goed uit.
want we w illen een hoop grond,
die bij de bouw van Arianne*
huis is vrijgekomen, op het per
ceel leggen waar w e de kersen
gaan planten. Met deze nattig
heid kun je beter ook niet mei
een voer grond gaan rijden Nu
het plantg«»ed veilig in de koel
cel staat, wachten we drogere
tijden af. In princijK- kun je die
kersen, zolang ze in de koeling
staan, in mei nog planten." Adri
hoopt overigens wel dat het veel
eerder opdroogt.
Mieke van der Jagt