Bij Heikant gaat weer heide groeien
Octopus is nachtmerrie voor krabben en garnalen
22
22
22
sport
weerwoord
Terug naar
vissersdorpen
van weleer
Stationsbuurt
Rilland op
oude ansicht
Schurft slaat
toe in de
boomgaard
j f.
f
Jt
bijzonder blauw
woensdag 20 maart 2002
Ais Marui Boodschap
schoon en helder is
vóór zonsopgang,
komt er een
vruchtbaar jaar
t Maria Boodschap u 25 maan)
Wm« weerwoorden zijm velkemi
bi.J* rnktotic F/C. f+nttm.IS.
4J8D KA Muting,* his 0118
470102. e-mail redactie*pzc.ml
jL>
Buitengebied u een wekelijkse
bijlage over natuur en
landschap, land- en tutnbouw.
streektaal en s treekcultuur,
visserij, recreatie en vrije tijd
Vragen, opmerkingen en
suggesties rijn welkom bij de
redact te van de PZC, postbus
IS. 4380 AA. Vlissmgen.
fax 0118-470102.
e mail redact ueUPprc.nl
De Zeeuws-Vlaamso waterwingebieden, zoals hier bij Clinge, krijgen een opknapbeurt Zo worden onder meer de bestaande infiltratu kanalen uitgebreid waardooor het water sneller naar de winputten
stroomt foto's Peter Nicolai
In de Zeeuws-Vlaamse grensstreek bezit Delta Nutsbedrij
ven de waterwingebieden Sint Jansteen, Wildelanden en
Clinge. Samen zo'n 340 hectare. Sinds 1936 wordt er drink
water gewonnen. Aanvankelijk alleen voor de bevolking van
Zeeuws-Vlaanderen, tegenwoordig gaat het grootste deel
naar de industrie. Uit de wingebieden wordt grond- en geïn
filtreerd polderwater opgepompt. Er is vergunning voor 3,5
miljoen kubieke meter per jaar, waarvan 1,5 miljoen infiltra
tiewater. Momenteel wordt er netto zo'n 2 miljoen kubieke
meter onttrokken. Het is een ondiepe winning, gevoelig voor
verdroging. Delta Nutsbedrijven heeft een plan van aanpak
gemaakt om meer polderwater te gaan gebruiken en tegelij
kertijd de wingebieden op te knappen. Meer zoals het vroe
ger was. De heidevelden terug bij Heikant.
Het oude cultuurlandschap
proberen we weer in ere te
herstellen", meldt Sjaak Rijk.
hoofd bureau bescherming wa
terwingebieden van Delta
Nutsbedrijven. Het betekent
onder meer het stelsel van grep
pels, sloten en beken terugbren
gen Meer waterpartijenen
mooie, landschappelijke door
kijkjes. Naaldbos, wat van ori
gine niet in destreek thuishoort,
geleidelijk omzetten in loofbos
Zorgen dat de hakhoutbosjes en
schrale graslandjes een kans
krijgen. En ook een stukje heide
nieuw leven inblazen, door de
verruigde bovenlaag op diverse
plaatsen af te plaggen Flora,
fauna en cultuurhistorie varen
er wel bij
Heeft Delta Nutsbedrijven soms
als nieuwe markt het natuurbe
heer ontdekt? Rijk maakt dui
delijk dat de waterwinning op
nummer één blijft staan Het
nutsbedrijf ziet echter kansen
om het een met het ander te
combineren Werk met werk
maken Dat de natuur daarvan
flink profiteert, is mooi meege
nomen ,,We kijken met onze
gronden veel meer naar het eco
logisch beheer, in combinatie
met de waterwinfunctie. Het
hoofddoel is om meer waterbuf-
fering te krijgen Nu stroomt er
nog veel oppervlaktewater on
gebruikt a f naar de Wester-
schelde Dat willen we beter op
vangen zegt Rijk.
Hoewel het pompstation bij Ka-
pellebrug, gelegen in het nie
mandsland tussen de Neder
landse en Vlaamse grens, niet
meer in de eerste plaats voor de
drinkwatervoorziening wordt
ingezet, wil Delta Nutsbedrij
ven het waterbedrijf in stand
houden Rijk „In Zeeland heb
ben we te maken met enorm lan
ge aanvoerlijnen In Brabant
ligt gemiddeld 5 tot 7 kilometer
tussen bron en consument, in
Zeeland is dat gemiddeld 70 ki
lometer Als er wat gebeurt - je
moet dan wel denken aan een
flinke calamiteit - heb je in Sint
Jansteen toch nog een buffer lig
gen Het is kleinschalig, maar je
kunt er als het moet heel
Zeeuws-Vlaanderen mee nat
houden. Noem het een tweede
anker voor de drinkwatervoor
ziening."
Om het gebruik van grondwater
te kunnen beperken, is het zaak
zoveel mogelijk polderwater uit
Vlaanderen en de Sint Jansteen-
polder te benutten, stelt Rijk.
Voorkomen dat bruikbaar wa
ter doelloos wegloopt naar zee.
past bovendien uitstekend in
het nieuwe waterbeleid voorde
21e eeuw. Het infiltratiewater
komt met name in de winterpe
riode af. Als de mfiltratiekana-
len inde wingebieden vol zitten,
gaat het naar de Westerschelde.
..Terwijl je het heel goed kunt
gebruiken", betoogt Rijk.
..Daarom vergroten we de buf-
fermogehjkheden door de be
staande mfiltratïekanalen uit te
breiden en ervoor te zorgen dat
het water sneller naar de win
putten stroomt Dan kun je het
sneller oppompen en ruimte
maken voor 'nieuw' water Het
gaat om een vergroting met
50.000 kubieke meter en we
kunnen de ruimte meerdere ke
ren per seizoen gebruiken."
Een stuk grond van twee hecta
re aan de rand van de Sint Jan-
steenpolder wordt ingencht als
opvangbekken, waar plaats is
voor 30.000 kubieke meter wa
ter. Het perceel wordt enigszins
afgegraven en er komt ook een
paddenpoel in. Sjaak Rijk
noemt het een proef, die de ge
dachte van water vasthouden en
bergen onderlijnt. „Als het een
succes blijkt, kunnen we meer
van dergelijke opvangbekkens
maken.Hij herinnert eraan dat
Delta trouwens al eerder plan
nen had om op verschillende
plaatsen (heel) grote opvang
mogelijkheden temaken Moge
lijk dat door koppelen van
meerdere belangen deze plan
nen inde toekomst wel haalbaar
worden. Het zal in de deel-
stroomgebiedsvtsie die de pro
vincie maakt ongetwijfeld weer
aan de orde komen. De werk
zaamheden zijn ingebed in een
project in het kader van de zoge
heten gebiedsgerichte bestrij
ding verdroging Het Rijk heeft
daar een subsidieregeling voor.
Delta voerde dergelijke projec
ten ook al in Haamstede en Oud-
dorp uit. Sint Jansteen is vooral
op verzoek van de provincie
aangepakt Het werk wordt al
leen in de wingebieden Clinge
en Sint Jansteen uitgevoerd.
Wildelanden blijft buiten schot
Najaar 2001 is al een herverde
ling van het infiltratiewater uit
gevoerd. na afloop van het
broedseizoen 2002 wordt bos
gekapt, de verdere herinrich
ting staat voor komende zomer
op het programma.
ZandcK)gje
Doordat er weer wat nattere
omstandigheden zullen ont
staan, geeft dat een impuls aan
flora en fauna, voorspelt Rijk
Bijvoorbeeld voor watermunt,
een oeverkruid dat grote aan
trekkingskracht op vlinders
uitoefent Het oranje- en bruine
zandoogje tonen dat aan. maar
ook de dïstelvlinder, het kool
witje en de Atalanta Terugkeer
van heidevelden betekent even
eens een verrijking Door een
graas- en maaibeheersplan is er
een ontwikkeling ingezet naar
schraal grasland, onder meer
goed voor zeldzame akkeron
kruiden
De wandelaars in het groten
deels vnj toegankelijke gebied
zullen het merken Er verdwij
nen wel enkele oude paden,
maar er komen nieuwe voor te
rug. die het gebied nog aantrek
kelijker maken
Rinus Antonisse
De kleine achtarm komt ook voor in de losterscheldc
illustratie Anneke Schenk
Ken van de meest opzienba
rende dieren in de zee en ook
in de Oosterschelde is de octo
pus. Het is het hoogst ontwik
kelde en grootste, recent voor
komende ongewervelde dier.
Een mythisch dier. gevreesd en
onbegrepen. I >e octopus spreekt
tot de verbeelding.
I>it exotisch aandoend wonder
kan overal in de zeeen aarden,
van dichtbij de kust tot in de
verre oceanen. De octopus kan
leven tot op grote diepte. Zijn
enorme aanpassingsvermogen
is een combinatie van lichaam
en hersens. Toch is er weinig
over het dier hekend. Maar dat
gaat veranderen. Met allerlei
nieuwe apparatuur kan men
steeds langer onder water blij
ven. Een enthousiast bioloog-
/duiker is een onderzoek begon
nen en komt met opmerkelijke
w aarnemingen van de octopus.
Er zijn zeker 250 soorten octo
pussen. Daar ze een terugge
trokken leven leiden, zijn ze
moeilijk te volgen.
Door onderhuids kleurpigment
veranderen ze heel snel van
kleur en passen zich aan hun
omgeving aan. Door die kleur
verandering spreken ze een li
chaamstaal. die van nut is om ri
valen af te schrikken tijdens de
paring. De hofmakerij gaat door
middel van signalen. Het octo
pus-mannetje heeft een speciale
anti om zijn sperma in de mantel
san het vrouwtje te deponeren.
Met al zijn acht vangarmen kan
de octopus proeven. Het dier is
een w are nachtmerrie voor
krabben en garnalen. Zodra hij
een prooi te pakken heeft, rekt
hij zijn armen zodanig uit. dat
ze er als een scherm os erheen
s allen. Met de vele zuignappen,
die op de armen zitten, kan hij
zijn prooi stevig sasthouden
Onderzoekers richtten ooit in
ren groot zreaquarium een bas
sin in voor haaien. Er werden
ook enkele octopussen in de
zelfde ruimte los gelaten. De
verzorgers dachten dat de octo
pus zich in een rotsspleet of in
het zand zou verbergen als hij
belaagd zou worden door een
haai. De octopus zou ter be
scherming ook inkt kunnen
spuiten, zodat hij onzichtbaar
is. Maar na enige dagen son-
den de onderzoekers een dode
haai De octopus bleek de haai
gedood Ie hebben liet dier mis
te een arm. maar deze groeide
snel weer aan. Niemand hud de
strijd gezien. Waarschijnlijk
had de haai geen rekening ge
houden met de zuignappen van
de octopus
Tijdens een ander onderzoek
verbleven octopussen in grote
hakkrn In andere hakken, in
dezelfde ruimte, zaten hun
prooidieren, krabben, "s Och
tends vond de onderzoeker tot
zijn verbazing maar erg weinig
krabben terug Om het raadsel
op te lossen, bleef hij een nachtje
hij de aqaria. Tot zijn verbijste
ring zag hij 's nachts verschil
lende octopussen over de rand
van hun hakken zakken om zich
servolgens via meubilair en
vloer naar de hakken van de
krabben te hegesen en vice ver
sa. Het raadsel was opgelost.
Slimme dieren du».
Wanneer zij door mens of dier
belaagd worden, kunnen octo
pussen een enorme straal water
omhoog spuiten. Voordat de be
lager het w ater uit zijn ogen ge-
wreven heeft, kan de octopus
erdwijnen, eventueel in een
wolk inkt. die uit de anus komt.
De octopussen horen lot de kop-
potigrn en zijn onderverdeeld in
rrschitlende families, waaron
der inktvissen als de gewone
zeekat, de pijlinktvis, de dwer
ginktvis en onze octopus. De gr-
w one octopus, ook wel achtarm
genoemd, heeft een zacht zak-
\ormig lichaam rn geen inwen
dige schelp. Hij komt het meest
voor in de Middellandse Zee.
maar ook in dr Noordzee en de
Oosterschelde. De kleine acht
arm komt ook voor aan onze en
andere Noordwest- Europese
kusten, echter niet inde Middel
landse Zee.
Petra Sloof
De PZC heeft een stukOosterschelden.t tuur geadopteerd Het
gaat om de Rumoirtschorren en de Slikken in de Krabben»
kreek, achterin de Oosterschelde. Ook het schorretje voor de
Oesterput, langs de noordkust van Noord-Beveland behoort
bij het geadopteerde gebied De krant betaalt mee aan het be
houd van dit bijzondere stukje Zeeland, door een sponsorbij
drage aan Het Zeeuwse landschap In 'BijzondeV blauw'
wordt het wel en wee van het reservaat belicht en bovendien
komen er regelmatig vertegenwoordigers van de unieke flora
en fauna ter sprake
