Alzheimer steeds bedreigender
PZC
Licht brengt
meer regelmaat
Hartfalen is een
sluipende kwaal
Ahum bij de stembandendokter
Samen voor de buis
Jaarlijks zes extra verpleeghuizen nodig
Onderzoek kwaliteit kijkoperaties
Lichtwisseling in de couveuse
Wondrits heeft voordelen
HIV-medicijnen veranderen DNA
Medicijn voor stoppen met roken
opvoeding
donderdag 14 maart 2002
door Bernice Breure
DEN HAAG - Ook de onderzoe
kers van de Gezondheidsraad
zelf schrokken van de harde cij
fers die uit hun berekeningen
naar dementie naar boven kwa
men. Zo zullen in 2050 ongeveer
400.000 mensen aan deze ziekte
lijden, een ruime verdubbeling
van het huidige aantal.
Voor hun verzorging moeten de
komende tijd minstens zes ver
pleeghuizen per jaar worden
bijgebouwd. Door de vergrij
zing wordt het vinden van ver
plegend personeel problema
tisch. Nu zijn er tegenover elke
dementerende nog 63 potentiële
hulpverleners, in 2050 zouden
dat er nog slechts 27 zijn.
„Dit is toch wel heel erg", con
cludeerde Yvonne van Duiven-
boden, arts bij de Gezondheids
raad, toen ze de consequenties
van haar eigen berekeningen
realiseerde. Van Duivenboden is
secretaris van de commissie die
gisteren aan minister Borst van
volksgezondheid een uitgebreid
advies over dementie presen
teerde. De belangrijkste conclu
sie: Nederland is nog lang niet
klaar voor de onherroepelijke
toename van het aantal patiën
ten.
Ontluisterend
Ons land telt ruim 175.000 de
menterenden, Alzheimer is de
bekendste vorm van deze ziekte.
Dementie treft vooral de heel
ouderen; één op de honderd 65-
jarigen lijdt eraan, bij negentig
jarigen en ouder is dat al vier op
de tien. De patiënt wacht een
langzame, maar ontluisterende
dood. Dementerenden raken ge
leidelijk het contact met het he
den geheel kwijt. Ze herkennen
dingen, situaties en mensen niet
meer. Het vermogen om taal te
gebruiken of te begrijpen, gaat
verloren. Uiteindelijk wordt de
patiënt incontinent, kan niet
Dementiepatiënten hebben
veel profijt van meer en beter
licht in verzorgingstehuizen.
Ze zijn daardoor 's nachts
rustiger en overdag juist ac
tiever. De voorlopige resulta
ten van een onderzoek door
het Nederlands Instituut
voor Hersenonderzoek naar
het effect van licht op deze
groep is in ieder geval bemoe
digend.
In verzorgings- en verpleeg
huizen is het licht vaak wat
gedempt, om een gezellige
sfeer te creëren. Maar demen
terenden zijn daar helemaal
niet bij gebaat. Zij hebben
vaak last van een verstoord
dag- en nachtritme. Ze staan
soms midden in de nacht op
en kleden zich aan in de ver
onderstelling dat ze naar hun
werk moeten. Buiten op
straat verdwalen ze dan,
want de patiënten zijn ook
hun oriëntatievermogen
kwijt. Deze symptomen van
dementie zijn heel zwaar
voor de omgeving, in dit sta
dium moet vaak de overstap
naar een verzorgings- of ver
pleeghuis worden gemaakt.
Maar door simpelweg over
dag feller licht te laten bran
den, kan het dag- en nacht
ritme van de patiënten wor
den hersteld.
Lichtbalken
Onderzoekers kijken in ne
gen verzorgingstehuizen,
verspreid over het land (on
der meer in Haarlem, en
Friesland), naar de effecten
van speciale lichtbalken in
de huiskamers van deze te
huizen.
In een enkel geval was een
patiënt al binnen een week of
vier van zijn nachtelijke
zwerftochten af. Het onder
zoek wordt volgend jaar af
gerond.
meer lopen en komt geheel ver
zwakt aan zijn einde. Dementie
is ook voor de omgeving bijzon
der aangrijpend.
De forse voorspellingen over het
aantal patiënten is gerechtvaar
digd omdat er nog steeds geen
effectief geneesmiddel tegen
dementie is. „Er zijn wel hon
derden middelen in onderzoek",
vertelt Van Duivenboden. Maar
succes blijft vooralsnog uit. Bij
sommige middelen wegen de
bescheiden resultaten bij lange
na niet op tegen de bijwerkin
gen. Veel gebruikers van het me
dicijn Rivastigmine zijn de hele
dag misselijk. Een vaccinatie
die werd getest, is onlangs acuut
stopgezet. De proefpersonen
kregen allerlei zenuwontstekin
gen. „De meeste middelen zijn
het stadium van de reageerbuis
nog niet ontgroeid."
Over het ontstaan van de ziekte
wordt nog in het duister getast.
Vrouwen en rokers hebben een
grotere kans. Verder wordt aan
genomen dat een hoge bloed
druk, een hoog cholesterolge
halte en suikerziekte een rol
kunnen spelen.
Symptomen
Ondertussen wordt gebroed op
manieren om in ieder geval de
symptomen van dementie te lijf
te gaan, zoals het bestrijden van
de nachtelijke onrust die veel
patiënten opbreekt. Een vroege
constatering van de ziekte is
heel belangrijk voor de demen
terende en de omgeving. De Ge
zondheidsraad wijst erop dat
huisartsen alerter moeten zijn
op dementie. „Klachten over
geheugen rechtvaardigen altijd
zorgvuldig onderzoek."
Ruim eenderde van de demen
tiepatiënten woont in verpleeg-
of verzorgingstehuizen. De rest
is voor een groot deel afhanke
lijk van mantelzorgers, in de
praktijk de - doorgaans ook ou
dere - partner of kinderen.
„Maar vooral als de patiënt in
continent wordt of een volko
men verstoord dag- nachtritme
heeft, is dat bijna niet vol te
houden", aldus de commissie.
Voor patiënten die (nog) niet in
verpleeghuizen terecht kunnen
of dat niet willen, moet daarom
ook de capaciteit van de thuis
zorg fors worden uitgebreid.
GPD
In 2050 zullen naar verwachting ongeveer 400.000 mensen aan dementie lijden.
foto Alex ten Napel/GPD
ROTTERDAM - Een groep chirurgen van de Nederlands
Vereniging voor Endoscopische Chirurgie (NVEC) gaat dj
kwaliteit van kijkoperaties in Nederland onderzoeken. Erjbe
staan aanwijzingen dat die niet voldoet doordat operatie
teams niet goed zijn geoefend en doordat de apparatuur vei
ouderd is.
De kijkoperatie, ook wel endoscopische chirurgie genoemd,!
de laatste jaren populair geworden doordat geen grote opéra
tie wond meer nodig is.
Er wordt een klein gaatj e gemaakt waarin een kunststof slaw
met een cameraatje wordt geschoven zodat de chirurg kar
zien wat eraan scheelt. Ook wordt, indien mogelijk, via ds
slang een ingreep uitgevoerd.
De inwendige handelingen van de chirurg zijn te zien opeetl
beeldscherm, zodat hij ziet wat hij doet. Per jaar wordeniij
ons land ongeveer 50.000 kijkoperaties uitgevoerd: 20.000 J
de buik en 30.000 in de gewrichten.
DURHAM - Te vroeg geboren kinderen groeien in de couveusi
beter onder een natuurlij ke wisseling van licht en donker, dat
onder een verlichting van constant (zwak) niveau. Dal
concludeert D. Brandon (Duke University, Durham) in he:
vakblad Journal of Pediatrics uit een onderzoek onder 62 kin
deren die geboren werden na 31 weken zwangerschap,Dj
lichtvariatie brengt bij de kinderen dag- en nachtritmes
gang die bijdragen aan de gezondheid. GPD
AMSTERDAM - Het gebruik van de zogeheten wondrits is
een goed en veilig alternatief voor het aloude dichtnaaien van
de wond.
Dat concludeert W. Roolker (AMC, Amsterdam) in het
blad Archives of Orthopaedic and Trauma Surgery uit
vergelijkend onderzoek. De wondrits is een pleister, voorzien
van een rits, die op de wond wordt geplakt. Het dichtritsen
trekt de wondranden tegen elkaar.
Voordeel van de wondrits is de snelheid. In twee minuten is de
wond dichtgemaakt. GPD
NEW YORK - Baby's die in de baarmoeder zijn blootgesteld
aan medicijnen tegen hiv, het virus dat aids veroorzaakt, heb
ben tweemaal zoveel veranderingen in het DNA als baby's die
niet zijn blootgesteld aan deze medicijnen. Dat meldde V
Walker (New York State Department of Health) tijdens eet
congres van de American Association for the Advancement of
Science in Boston op grond van een vergelijkend onderzoek
Of dit ook een verhoogd risico inhoudt op ziekten zoals kan
ker valt niet te zeggen, daarvoor zijn de kinderen nog te jong.j
Voorlopig overstijgt het gunstige effect van de medicijnen,hel'
tegengaan van hi v-besmetting van de baby, de mogelijke risi
co's ervan, benadrukte Walker. GPD
Georgia - Stoppen met roken en de daarop volgende daling!
van de hoeveelheid nicotine in het lichaam, veroorzaakt reac
ties die vergelijkbaar zijn met een ontsteking in het lichaam;
Ontwenningsverschijnselen als moeheid, depressie en gebrek
aan eetlust zijn toe te schrijven aan stoffen die het afweersys
teem ook aanmaakt tijdens een ontsteking, stelde L. Klein
(Pennsylvania State University) tijdens een congres van de
Society for Research in Nicotine and Tobacco in Georgia. Mo
gelijk kunnen ontstekingsremmende medicijnen daarom hel
pen bij succesvol stoppen met roken, meent Klein. GPD
door Piet Baltus
In februari is de Nederlandse
Hartstichting de themacain-
pagne 'hartfalen' gestart. Door
middel van onder meer een zeer
begrijpelijke folder getiteld:
'hartfalen, wat is het en hoe her
ken je het' probeert zij dit ziek
tebeeld onder de aandacht te
brengen.
Ruim 200.000 mensen lijden
hieraan in Nederland en jaar
lijks neemt dat aantal met 10
procent toe. Hartfalen is de gro
te onbekende onder de hartziek
ten. Het woord doet denken aan
hartinfarct, hartaanval of hart
stilstand. Toch is het heel iets
anders. Hartziekten komen
vaak plotseling. Hartfalen
sluipt erin. Hartfalen wil zeggen
dat de pompfunctie van het hart
tekort schiet.
Bij hartfalen is de pompfunctie
minder goed. Daardoor komen
aan- en afvoer van bloed in het
gedrang. Dat leidt tot zeer ver
schillende klachten. De belang
rijkste zijn: vermoeidheid, kort
ademigheid bij inspanning en
opgezette benen en enkels door
achterblijvend vocht. Daar
naast kunnen voorkomen: kou
de handen en voeten, opgebla
zen gevoel en een moeilijke
stoelgang, verminderde eetlust
en toch zwaarder worden, prik-
kelhoest (bij platliggen), onrus
tig slapen, 's nachts vaak plas
sen, vergeetachtigheid en
gebrek aan concentratie.
De oorzaak van hartfalen kan
een hartinfarct zijn. Een hartin
farct heeft immers tot gevolg
dat een stukje hartspier afsterft
waardoor het hart minder
krachtig kan pompen. Een
tweede belangrijke oorzaak is
een te hoge bloeddruk.
Mensen met hartfalen kunnen
dus last hebben van een groot
aantal klachten. Het lichaam
geeft zogezegd signalen af.
Klachten die iedereen zo nu en
dan kan hebben. Wie een van
bovengenoemde klachten heeft,
hoeft niet per se hartfalen te
hebben. Immers, iedereen voelt
zich wel eens moe of heeft een
opgeblazen gevoel of is wat
kortademig. Bij hartfalen gaat
het meer om de combinatie van
de klachten.
De afgelopen jaren is veel on
derzoek gedaan naar de wer
king van geneesmiddelen bij
hartfalen. Vroeger werd er voor
al gelet op het opheffen van de
directe klachten. Plastabletten
zoals furosemide (Lasix) wer
den voorgeschreven om het
overtollige vocht dat zich rond
de longen had opgehoopt af te
voeren. De kortademigheid
werd hierdoor minder. Ook de
zwelling van de benen en de en
kels nam hierdoor af.
Hartfalen is op zich niet te gene
zen ook al zijn de klachten wel te
behandelen. Het functioneren
van het hart wordt er ondanks
de medicijnen niet beter op. De
laatste j aren hebben veel onder
zoekers daarom gekeken of ver
schillende combinaties van ge
neesmiddelen naast de werking
op de korte termijn ook de le
vensverwachtingzouden verbe
teren. Dit heeft er toe geleid dat
tegenwoordig anders naar de
behandeling van hartfalen
wordt gekeken. Allereerst
wordt een geneesmiddel gege
ven dat de werking van de nier
verbetert en waardoor ook de
bloeddruk daalt. Deze genees
middelen worden ACE-rem-
mers genoemd; voorbeelden
hiervan zijn enalapril (Renitec),
lisinopril (Zestril), captopril
(Capoten).
Daarbij wordt een piastablet
gegeven om zo snel mogelijk het
reeds opgehoopte vocht af te
voeren.
Wel wordt steeds meer duidelijk
dat daardoor de hartfunctie op
de lange termijn verbetert en
dat mensen ouder worden met
deze nieuwe aanpak. De B-
blokkers bisoprolol (Emcor) en
Metoprolol (Selokeen) zijn hier
voor geregistreerd.
Begeleiding
Naast leefregels en pil len is er de
laatste tijd ook meer aandacht
voor de begeleiding van mensen
met hartfalen. In het ziekenhui
zen in Goes en Vlissingen bij
voorbeeld zijn er speciale ver
pleegkundigen die spreekuur
houden.
Hartfalen verandert de manier
waarop u naar het leven kijkt.
Goede informatie en begelei
ding is dan ook erg noodzake
lijk. Huisarts, specialist, apo
theker en verpleegkundigen
kunnen u die geven. Ook de fol
der die in het kader van deze
campagne wordt uitgegeven be
vat nuttige informatie.
Piet Baltus is apotheker in
Cost-Souburg.
Met een minicamera laat KNO-arts Marco Franken haarscherpe kleurenbeelden op zijn computerscherm zien van de stembanden van
zangeres Sara Jaggi.
foto Theo Bohmers/GPD
door Jacques Geluk
VOORBURG - Voor mensen die
hun dagelijks brood verdienen
met hun stem is er nu een eigen
spreekuur. Niet alleen wordt
met behulp van moderne appa
ratuur een diagnose gesteld, al
les is voorhanden om hun stem
banden weer in goede conditie
te brengen.
Zangers, zangeressen, musical
sterren en sprekers die moeten
leven van hun stem, zullen niet
snel toegeven dat er met hun
waardevolste instrument, de
stembanden, iets aan de hand is.
„Bekende Nederlanders hou
den hun bezoekjes aan de gy
naecoloog, maar ook aan de
keel-, neus- en oorarts het liefst
geheim. Pas na twee jaar vertel
len ze dat een behandeling per
fect heeft geholpen. Wanneer ie
mand dat meteen zegt, bestaat
een zeker risico dat de produ
cent bij wie hij auditie doet hem
afwijst", zegt KNO-arts Marco
Franken van het Diaconessen-
huis in Voorburg. Namen van
zijn patiënten noemt hij dan ook
niet.
Het Diaconessenhuis en het Rei-
nier de Graaf Gasthuis in Delft
bieden professionele stemge-
bruikers sinds enige tijd een ei
gen spreekuur. Hun stemban
den worden onderzocht met
computergestuurde videoappa
ratuur en ze kunnen in volledige
anonimiteit en in alle rust hun
problemen bespreken. Ze weten
zich, als ze de deur met het bord
je 'artiesteningang' zijn binnen
gestapt, verzekerd van een mul
tidisciplinaire aanpak die er
vooral op is gericht een operatie
aan hun stembanden te voorko
men.
„De aanloop is bijzonder groot,
vandaar dat we - want ik doe het
natuurlijk niet alleen - voor het
eigen spreekuur voor mensen
die een zangopleiding volgen of
al professional zijn hebben ge
kozen. Het gaat om hun brood
winning.
Daarom zijn er andere, ook uit
stekende spreekuren voor ama
teurzangers en andere burgers",
vertelt Franken. Met alleen het
wekelijkse spreekuur komt hij
er niet. „Ze kunnen altijd bellen
en het betekent veel avondwerk.
Daarnaast ben ik, onbezoldigd,
als KNO-arts verbonden aan de
afdeling zang van het Konink
lijk Conservatorium in Den
Haag en bestaat er een arbeids
relatie met andere culturele in
stellingen."
Marco Franken ontvangt een
patiënte, de klassieke zangeres
Sara Jaggi, wier stembanden hij
met een minicamera prachtig in
kleur op zijn computerscherm
tovert. Een beetje slijm is alles
wat er aan de hand is. Ze krijgt
een kleurenafdruk mee. Er zijn
ook patiënten die een knobbel
tje op hun stembanden hebben.
Bij een herhalingsbezoek haalt
Franken de digitale beelden uit
zijn database en koppelt die aan
nieuwe beelden, waardoor hij
meteen kan zien of de behande
ling is aangeslagen.
Nadat de diagnose is gesteld,
wordt bekeken of de problemen
kunnen worden verholpen met
logopedie, verbetering van de
zang- en spreektechniek, medi
cijnen of een verandering van de
levensstijl van de patiënt. Dat
gebeurt allemaal in 'eigen huis',
want 'onderzoek en behande
ling zijn effectiever als alle as
pecten die met stemvorming te
maken hebben aan bod komen'.
Duurbelasting
Franken laat op zijn computer
een recente presentatie zien,
waarop voorbeelden van pro
blemen staan en de toegepaste
behandelingen. Hij vertelt over
duurbelasting. „Je hebt er geen
idee van wat een zanger door
staat. Tijdens de repetities geeft
hij zich dubbel, Hetzelfde ge
beurt tegen het einde van een
productie. Dan moet hij alles
geven tijdens de voorstellingen,
vaak vijf tot zeven keer per
week, maar ook bij audities. En
wat te denken van het milieu op
het toneel. Door die mistmachi
nes ademen de artiesten olie in.
Of de akoestiek is verkeerd,
waardoor de zanger keihard
moet zingen om er overheen te
komen. Een verkeerd leefpa
troon kan ertoe leiden dat het
maagzuur naar boven komt, dat
de stembanden ook kan aantas
ten, Net als fout eten, veel drin
ken of roken."
Hij laat het voorbeeld zien van
een actrice/jazz-zangeres die
door een enkelzij dige stem
bandafwijking problemen
kreeg tijdens de voorstelling.
Door minder op te treden kon
een operatie worden voorko
men. „Bij sommige popzange
ressen is een afwijking aan de
stem juist het handelsmerk ge
worden. Als je hen weer eën
prachtige stem geeft, verkopen
zeniet meer. Dan moet je inzicht
geven in wat ze met hun stem
wel of niet aankunnen. Een jon
ge klassieke zangeres, had
prachtige knobbels. De stem
banden zijn weer rustig dankzij
logopedie en neveltherapie."
GPD
door Annie de Vreugd
Televisie, video, film, compu
ter, gameboy. Onze kinderen
kijken de hele dag door naar
beeldschermen, waarbij ze heel
veel leerzame momenten bele
ven. Kinderen leren spelender
wijs 'vreemde' talen, ze doen
veel algemene kennis op en kun
nen met elkaar via internet
communiceren. Toch zal menig
ouder zich afvragen of al dat tu
ren in beeldschermen hun ko
ters wel goed doet.
Zijn al die prikkels wel goed
voor een opgroeiend kind? Wel
ke programma's kan het beter
niet zien, welk computerspel
kan beter buiten de deur blij
ven?
In een vooronderzoek voor de
Kijkwijzer bleek dat 80 procent
van de ouders behoefte had aan
een codering van programma's,
films, video's en spellen. Picto
grammen wijzen ouders en op
voeders er nu op voor welke
leeftijd audiovisuele producties
geschikt zijn, of er geweld, seks,
angst dan wel drugs, alcohol,
discriminatie of grof taalge
bruik in het spel zijn.
Op zich is dit initiatief lovens
waardig, zo kan er tenminste
iets gedaan worden aan al het
geweld, grof taalgebruik en
harde seks dat op alle uren van
de dag de huiskamer binnen
rolt. Er schuilt echter ook een
groot gevaar in de codering, na
melijk dat ouders zelf niet meer
kritisch zijn en de beoordeling
geheel aan derden overlaten. Ze
geven daarmee een stuk ouder
lijke verantwoordelijkheid uit
handen. Dit is nooit de intentie
van de Kijkwijzer geweest. De
makers van de Kijkwijzer heb
ben er steeds op gewezen dat het
classificeren uitsluitend gezien
moet worden als een advies of
waarschuwing voor eventuele
schadelijke invloeden die kin
deren kunnen ondervinden van
een programma, video, film of
computergame. De Kijkwijzer
ontslaat ouders dus geenszins
van de plicht zelf hun kroost bij
het kijken van televisie en het
spelen van computerspellen in
de gaten te houden.
Afspraak
Immers, niet alle televisiezen
ders houden zich aan de af
spraak films voor 16 jaar en ou
der pas laat op de avond uit te
zenden. Zo kan het ook voorko
men dat een programma als Op
sporing Verzocht bijna aanslui
tend aan het Jeugdjournaal
wordt uitgezonden. Tom en Jer
ry mag dan wel voor alle leeftij
den geschikt worden geacht,
voor kleine kinderen kan het ge
weld in deze tekenfilm realis
tisch zijn, terwijl voor hetzelfde
kind het Journaal slechts fictie j
is. Als we een uitstapje maken
naar internet, daar is de Kijk
wijzer nog niet eens ingevoerd
en is er dus helemaal geen code-
ring.
Bovendien zal een kind van 14 j
als het ziet dat er een televisie
film staat aangekondigd voor j
16 jaar en ouder daar bijzonder
geïnteresseerd in zijn. Had het
vroeger geen idee omdat de co-
dering ontbrak en schonk het er
daarom geen aandacht aan, ver-1
boden vruchten smaken voor
pubers natuurlijk het lekkerst.
Zodra pa en ma hun hielen ge- j
licht hebben om ergens op visite
te gaan, gaat de beeldbuis aan
om eens te zien wat dat nu toch
vooreen film is.
De leeftijdsgrenzen in de Kijk-
wijzer zijn slechts een indicatie.!
Sommige t waalf j arigen zijn nog j
helemaal niet rijp voor films var,
12 jaar en ouder. Omgekeerd is
het ook j ammer een elf j arige een
film te ontzeggen die hem
hoogst interessant lijkt, puur en
alleen omdat onbekende vol
wassenen vinden dat hij er nog
te klein voor is. Als de ouders
mee kijken, zou het juist een
heel boeiende film voor hem -
kunnen zijn.
De agressie op de beeldscher
men baart ouders nog wel het
meeste zorgenProfessor psy- i
choloog T. van der Voort stelde
enige tijd geleden reeds na uit
gebreid onderzoek vast dat het
aannemelijk is dat kinderen
door televisiegeweld kunnen
worden aangezet tot agressie.
Volgens hem is de kans het
grootst bij kinderen die heel vee!;
televisie kijken, bij kinderen die
het leuk vinden naar geweld te
kijken, die er niet van verblikt
ken of verblozen en bij kinderen
die toch al agressief zijn. Als er
door anderen wordt meegeke- j
ken en als die instemmend knik-
ken bij het zien van agressie,
verhoogt dit de kans op daad- j
werkelijke uitbarsting van ge
weld. Iedere ouder kent zijn
kind het beste. Meekijken en i
commentaar geven is clan ook
nog steeds de beste codering. 1
„Nou zeg, kan dat wat minder j
met dat gevloek." „Had hij dat I
nu niet anders op kunnen lossen
in plaats van er maar meteen op
los te slaan?" „Kijk, dat vind ik
nu eens slim." „Oh, wat mooi."
Ouders kunnen niet steeds
naast hun kind op de bank zit
ten, daar ontbreekt hen simpel
weg de tijd voor. Maar als de
televisie en computer in de
woonkamer staan, loopt er re- i
gelmatig een ouder voorbij die
een blik kan werpen op wat er
op het beeldscherm komt. GPD
