Een zielloze tijdmachine Ik ben altijd wantrouwend PZC Als een slechte televisie-serie Zwarte komedie over geschifte familie Robert Redford The Royal Tenenbaums obert Redford krijgt zondagavond 24 maart een speciale Oscar uitgereikt voor zijn totale donderdag 14 maart 2002 oeuvre als acteur, regisseur, producent en bevorderaar van de onafhankelijke cinema. Zijn enige eerdere Academy Award ontving Redford in 1981 voor zijn regiedebuut Ordinary People. Nominaties voor Oscars en Golden Globes ontving hij verder voor het regisseren van A River Runs Through It, Quiz Show and The Horse Whisperer. Dik tien jaar na zijn boekver- filming Het Sacrament werpt de inmiddels 72-jarige duizendpoot Hugo Claus zich wederom op als speelfilmregis seur, ditmaal van zijn toneel stuk De Verlossing uit 1996. Centraal staat de disfunctione rende Vlaamse familie van Jan Decleir, die met zijn bekende imponerende speelstijl een knoestige patriarch neerzet die een handeltje drijft in ongere gelde goederen. Zijn door Gilda de Bal met een overdaad aan hysterie vertolkte echtgenote ligt de hele dag in bed, omdat ze lijdt aan een niet nader omschreven ziekte. Dat er niet alleen lichamelijk wat aan haar schort, maar zeker ook geestelijk blijkt wel uit de war rige voice-over waarin ze onder meer commentaar geeft op haar lijdensweg en zelfs op haar ei gen begrafenis. De titel van de film slaat dan ook in de eerste plaats op haar: deze vrouw snakt naar verlos sing uit haar verstikkende ge zin, uit haar lijden, en uit het le ven. Voor zij echter de rust vindt van een zelfgekozen dood - Claus kraakt enkele noten over euthanasie die vanuit Neder lands perspectief aandoen als een achterhoedegevecht - moet zij orde op zaken stellen in de re latie met haar man. Met name zijn overspelige rela tie met haar plat Vlaams klap pende zuster Willeke van Am- melrooij geeft aanleiding tot aanvallen van jaloezie en koortsachtige visioenen, die door Claus helaas in beeld wor den gebracht met de visuele flair van een heel slechte televi sieserie uit de jaren zeventig. Fritz de Jong De Verlossing; regie Hugo Claus, met Jan Decleir, Gilda de Bal, Peter van den Begin, Elke Dom, Willeke van Ammelrooij; te zien in Schut tershoftheater Middelburg Toch is Redford het meest vermaard als de ster-acteur in onder meer The Sting, Butch Cassidy And The Sundance Kid Jeremiah Johnson, Three Days Of The Condor, Out Of Africa en All The President's Men. Mo menteel draait Spy Game met succes in onze bioscopen en in juni zal Redford te zien zijn in The Last Castle. Als kleinzoon van Ierse en Schotse grootouders - maar zelf geboren in Santa Monica, Cali- fornië - bereikte hij 30 jaar gele den al de status van superster. Van zijn 'all American good looks' heeft hij nu alleen nog dat jongensachtig springhaar en een perfect gebit over. Maar uit zijn verweerde huid is alle jeugd verdwenen en achter cle bril staan zijn ogen dof. Hij schijnt ernstig te sukkelen met zijn ge zichtsvermogen. Gloed ver schijnt er alleen als hij het heeft over zijn vak. Of over milieu kwesties zoals de snode plannen van de Amerikaanse overheid om naar olie te gaan boren in Alaska. Maar het zijn niet de tij den om daar nu echt tegen te lobbyen. „Ik heb geen zin op dit moment de president van Amerika te be kritiseren. Ik ken George Bush niet als persoon, noch de men sen om hem heen. Maar weet waar ze vandaan komen: uit het leger en de olie-industrie. Is dat slecht? Dat hoeft het niet te zijn. Maar het zou wel slecht zijn, als ze enkel oog zouden houden voor de belangen van die speci fieke achterban, want het volk verdient een meer democrati sche benadering van proble men. Als blijkt dat ze naar olie willen boren op plekken die ze beter met rust kunnen laten, dan heb ik als Amerikaan het recht te zeggen, clat ik het er niet mee eens ben. Maar na 11 sep tember heb ik al mijn kritiek voorlopig opgezouten omdat slechts één ding belang had en dat was het creëren van eensge zindheid als natie. „Amerika werd een slag toege bracht waar het totaal niet op was voorbereid, maar ik geloof dat er uit die gruwelijke trage die ook iets moois is geboren. Een jaar eerder waren de ver kiezingen een gênante vertoning geweest, die op een verschrikkelijke manier de Amerikanen uit elkaar had ge dreven met scherpe breuklijnen naar gelang ras, sekse en sociale klasse. Na 11 september werden alle rijen gesloten. Het volk ver enigde zich nog sneller dan hun leiders deden. Hartverwarmend was het. Toen kon je ons volk van zijn beste kant zien." Robert Redford in Spy Game. foto Keith Hamshere/GPD Met The Time Machine zette de Engelse auteur H.G. Wells in 1895 de eerste moderne science fiction roman op zijn naam. Het verhaal over een tijd reiziger die met een ingenieuze machine vanuit Victoriaans Londen een reis maakt naar ver leden en toekomst, prikkelt ook nu nog de fantasie van sf-lezers. Maar de door klassieke socialis tische idealen geïnspireerde schrijver gebruikte zijn boek ook om kritiek te leveren op de sociale mores van zijn eigen tijd. De evolutionaire splitsing van het menselijk ras tussen vrede lievende natuurmensen en agressieve holbewoners die hij in de zeer verre toekomst voor spelde, is in wezen zelfs een ex treem doorgevoerde variant op de marxistische klassenstrijd. Wells' maatschappijkritiek werd naar de achtergrond ver bannen in de Amerikaanse film versie, die trucagespecialist Ge orge Pal in 1960 maakte. Het resultaat was een onderhouden de film met baanbrekende en Oscarwinnende special effects, die inhoudelijk echter afbreuk deed aan het oorspronkelijke verhaal. Veertig jaar later brengt de achterkleinzoon van de schrijver, Simon Wells, het er als regisseur helaas een stuk minder vanaf. Het enige positie ve aan zijn volstrekt zielloze nieuwe versie zijn enkele ge slaagde special effects. De verplaatsingen van de glim mende, tijdmachine zien er ge likt uit, en roepen af en toe zelfs het gevoel van verwondering op. Daartegenover staan dan helaas weer de tamelijk onrea listische Morlocks, de toekom- Scene uitTheTime Machine. stige agressieve afsplitsing van het menselijk ras, die zonder al te veel fantasie uit de computer werden getoverd. Ronduit misplaatst is de poging die Guy Pearce onderneemt om het karakter van de tijdreiziger enige diepte en menselijke trek jes te geven. Daarmee vestigt de getalenteerde Australische ac teur juist de aandacht op de te kortkomingen in het scenario, dat hem het grootste deel van de film afschildert als een cliché matige verstrooide professor, om hem in het laatste bedrijf op eens te veranderen in een stoere mannetjesputter die - wanneer hij is aanbeland in het jaar 800.000 - ineens al knokkend en ontploffingen veroorzakend op komt voor de goede zaak. Pearce doet tenminste nog zijn best om er wat van te maken, en dat is meer dan je kunt zeggen van Jeremy Irons. De ooit zo be trouwbare Britse acteur gooide zijn talent vorig jaar al te grab bel als een ernstig schmierende slechterik in de belabberde fan- tasy-film Dungeons Dragons. Hoewel The Time Machine beter gemaakt is dan dat gedrocht, roept de wederom in goedkope theatrale gebaren grossierende Irons de vraag op of we hem in de toekomst ooit nog serieus moeten nemen. Fritz de Jong The Time Machine; regie Simon Wells Gore Verbinski; met Guy Pearce, Samantha Mumba, Sienna Guillory, Jeremy Irons, Phyllida Law, Mark Addy, Orlando Jones, Omero Mumba; te zien in Cine City Vlissingen, De Koning Hulst, Roxy Bergen op Zoom fotoGPD Maar Redford vervolgt met een waarschuwing: „Je dient wel te waken voor het gevaar dat ont staat, als iedereen vindt dat je vanzelfsprekend dezelfde rich ting op moet. Als nu iemand zegt dat hij het ergens totaal niet mee eens is, en hij krijgt meteen te horen dat hij dus geen ware pa triot is, dan wordt het eng. Dan wordt de vrijheid van menings uiting op de tocht gezet." Of wat dat betreft de solidariteit die Hollywood toezegde aan Washington voor het steunen van de nationale zaak een ver ontrustend verschijnsel is, wil Redford niet meteen onder schrijven. „Het moet nog blij ken. Misschien bewijst men al leen lippendienst. Toch geloof ik, dat een film als Spy Game, die kritisch is tegenover de CIA, vandaag de dag bij de studio's niet meer zo makkelijk groen licht zou krijgen. Destijds werd het gezien als gewoon een thril ler met veel actie, interessante karakters, alle elementen voor stevig entertainment. Maar na september is er nog eens goed naar gekeken want het gaat toch over spionage, geheime CIA-operaties, confrontaties met fanatieke moslims in Liba non. Speciaal de scènes met ge welddadige actie zijn nog eens stevig onder de loep genomen. En ook wel terecht, omdat er voor en na 11 september ver schillend kon worden gedacht over de waarde van geweldda dige acties als entertainment. Maar het geweld in Spy Game is nergens gratuit, maar komt voort uit de natuurlijke ontwik keling van de plot. Omkering In 19 7 5 zagen we Red ford in de klassiek geworden thriller Three Days Of The Condor, die pas echt een schril licht pro beerde te werpen op de CIA. Toen speelde hij een argeloos slachtoffer, dit keer is hijzelf een CIA-man. Het is een omke ring die de acteur amuseert. „In Three Days Of The Condor speelde ik een gewone burger Redford als generaal in The Last Castle. die verstrikt raakte in een sinis tere intrige waar hij niets van begreep, zoals in die tijd het ge wone publiek überhaupt weinig voorstelling had van wat de CIA uitvoerde. De dienst opereerde in de schaduw van de macht. Na het vallen van de Berlijnse Muur en het ineenstorten van de Sov- j et-Unie is de CIA meer een poli tiek instrument geworden. Nu in Spy Game ben ik degene die de visie moet zien te verkopen dat het soms nodig is om de le vens van zeven onschuldigen op te offeren teneinde de levens van wellicht 200.000 andei'en te red den. Maar alle twee de films zijn kritisch, ook nu weer kom ik in opstand tegen het systeem. Ik breek mijn eigen regels om Brad Pitt te redden en betaal daar voor met alles wat ik had ver worven." Dat is net zoiets als wat we Red ford ook weer zien doen in The Last Castle, de film die in juni onze bioscopen zal bereiken. Daarin komt hij als een alom be wonderde en gedecoi'eerde generaal in een militaire gevan genis terecht, als hij uit solidari teit met zijn manschappen een directe order heeft genegeerd. In de gevangenis, die meedo genloos wordt geregeerd door James Gandolfino, trekt de ge neraal zich opnieuw het lot aan van de gewone soldaten en is be reid daarvoor zelfs met zijn le ven te betalen. Oorlogsheld „Mijn personage in The Last Castle is een oorlogsheld die in Vietnam en de Golfoorlog dui zenden mensen aanvoerde in het gevecht, beseffend dat velen zouden sneuvelen. Net zo ie mand als de majoor die ik heb gespeeld in A Bridge Too Far. Hij is een gehard en toegewijd militair, absoluut geen solist zo als die CIA-agent. Deze gene raal gelooft in regels en is een geboren leider. Maar hij is ook iemand die bereid is zijn eigen geweten te volgen en desnoods fotoGPD zijn eigen verantwoordelijk heid te nemen. Daarin lijkt hij dan weer wel op mijn personage in Spy Game." Zichzelf ziet Ro bert Redford totaal niet als een geboren leider. En al interes seert de politiek hem mateloos, veel meer dan een milieuactivist zou hij nooit willen zijn. „Daar voor sta ik te kritisch tegenover het politieke systeem maar evenzeer tegenover mijn eigen interesses die voor een politicus gewoon te smal zijn. Ik ben bo vendien altijd wantrouwend dat de mensen die verondersteld worden ons te vertegenwoordi gen en te beschermen, vanuit hun fixatie op macht of deelbe langen ertoe overgaan om ons te manipuleren. Dat is niet alleen waar Three Days Of The Condor over ging, maar veel van mijn films. In 1971 al The Candidate en later All The President's Men natuurlijk helemaal. Ik zal al tijd films blijven maken die po litiek betrokken zijn. Dat is niet alleen nuttig, maar vooral heel interessant om te doen. Maar als je zelf de politiek in gaat, dien je tot zo veel compromissen bereid te zijn dat ik het niet zou kunnen opbrengen." Gereedschap Robert Redford heeft een eigen methode ontworpen om in zeke re zin politiek te bedrijven, of in elk geval bij te dragen aan meer onderling begrip tussen de ver schillende volken en culturen. Op zijn ranch in Provo, Utah, stichtte hij het Sundance Insti tute, waar jonge filmmakers uit de hele wereld deelnemen in workshops voor het schrijven van scenario's en het opzetten van producties. Elk jaar in janu ari wordt het Sundance Festival georganiseerd, gewijd aan het werk van de eigen pupillen en andere jonge, onafhankelijke filmmakers. „Om deze planeet leefbaar te houden is het voor alles belang rijk dat de bewoners meer ken nis vergaren over elkaar, het geen vanzelf uitmondt in ook meer begrip en tolerantie. Ikzelf heb het geluk gehad dat ik al op jonge leeftijd kon reizen. Ik was achttien jaar toen ik als kunst schilder door Europa kon zwer ven. Je leert niet alleen van alles over de plekken waar je komt, maar ook heel veel over je eigen land als je ernaar hebt kunnen kijken vanuit buitenlands per spectief." ,Ik heb veel over Amerika opge stoken door discussies met stu denten in Frankrijk, Duitsland en Italië. Zulke mogelijkheden probeer ik nu op Sundance vóór anderen te creëren. De films die we tot stand helpen brengen, komen terecht in de hele wereld: Roemenië, Zuid-Afrika, Cuba, Vietnam, Mexico. En we bren gen ook weer films uit al die lan den naar ons eigen festival. Dus het gaat om uitwisseling van zo wel politieke als culturéle idee- en via kunst. Dat is wat mij be geestert: filmkunst gebruiken als gereedschap voor communi catie." Pieter van Lierop The Royal Tenenbaums;een absurd stripverhaal... The Royal Tenenbaums is zo'n zeldzame film die zich het best laat genieten met een minimum aan voorkennis en verwachtingen. Afgaand op de kleuri ge affiches en de vlot gemonteerde bioscooptrailer zou je kunnen concluderen, dat we hier te maken heb ben met een dolle, zij het enigszins bizarre komedie. Wie de film gaat zien om een avondje te bulderen van het lachen komt echter bedrogen uit. The Royal Tenenbaums is een gitzwarte komedie die op onnavolgbare wijze balanceert tussen het hilari sche en het intens trieste. Regelmatig brengt regis seur en scenarist Wes Anderson (Bottle Rocket, Rush- more) zijn publiek ernstig in twijfel of het moet lachen, of dat het juist een brok moet wegslikken. Het enigszins ongemakkelijke gevoel dat dit veroorzaakt, wordt nog versterkt door de nadrukkelijke stilering Het verhaal van de geschifte familie Tenenbaum wordt toegelicht door een verteller (Alec Baldwin), die de personages introduceert en de ene na de andere bizarre anekdote over de familie opdist. De kleurrij ke en strak uitgelichte scènes zijn vormgegeven als le vende tekeningen uit een absurdistisch stripverhaal. Het New York dat het decor van de vertelling vormt, heeft net zo weinig met de echte Big Apple te maken, als de personages op echte mensen lijken. Maar de emoties die deze mensen aanzetten'tot hun karikatu rale gedrag zijn juist wel echt en menselijk, zodat je uiteindelijk toch gaat geven om die vreemde familie Tenenbaum. Manipulator De aanstichter van veel familieleed is de egocentri sche manipulator Royal (Gene Hackman), een aan la ger wal geraakte jurist die vele jaren terug zijn gezin in de steek liet. Wanneer hij als wanbetaler uit zijn hotelsuite is gegooid, staat hij zomaar ineens weer op de stoep van het enorme familiehuis. Zijn vrouw Etheline (Anjelica Huston) dreigt haarnet opbloeien de liefde met een huisvriend te laten verpesten door Royal, die alle aandacht naar zich toetrekt door een dodelijke ziekte te veinzen. En dan zijn er nog de drie kinderen, die zich na het vertrek van hun vader ontpopten als succesvolle wonderkinderen, maar die nu als volstrekt neuroti sche volwassenen in het leven staan. Van hen blijft de overdreven zorgelij ke weduwnaar en vader Ben Stil ler het dichtst bij het neurotische typetje, dat we ook al van hem kenden uit Meet The Parents en There's Something About Mary. Ook de acterende broers Lu ke en Owen Wilson borduren vruchtbaar voort op hun komische imago's als de gesjeesde en suïcidale tennis- prof Richie Tenenbaum en zijn aan drugs verslaafde jeugdvriend. Een stuk onverwachter is de beheerste vertolking van GwynethPaltrow, die mede door een betraand optre den tijdens de Oscaruitreiking te boek staat als een naar het sentimentele neigende actrice. Als Margot, de geadopteerde dochter des huizes, houdt ze alle emoties opgesloten achter een donkere laag oogma- ke-up. Net als de andere Tenenbaums lijkt het neuro tische gedrag van Margot voort te komen uit een enorme behoefte aan aandacht. In haar geval pakt dat des te schrijnender uit omdat zij er zichtbaar on der lijdt., terwijl om haar familieleden nogflink valt te lachen. Zij zijn ook niet gelukkig, maar hen is het ten minste noggelukt om hun neuroses en frustraties in te bedden in een aanstekelijk excentrieke levensstijl. Fritz de Jong The Royal Tenenbaums; regie: Wes Anderson; met Gene Hackman, Anjelica Huston, Gwyneth. Paltrow, Ben Stiller, Lulce Wilson, Owen Wilson, Bill Murray; te zien in Cine City Vlissingen.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2002 | | pagina 29