Een harde schijf vol met ideeën
De dichter en de pianist willen de boel afsluiten
Herman Finkers
werkt aan comeback
Festival met
Nederlandse
toneelstukken
Acda en
De Munnik
PZC
donderdag 14 maart 2002
Herman Finkers: „Op zich wil ik niks van mensen. Het laatste wat ik wil, is eventjes vertellen wie dit moet of wie dat moet." foto Charel van Tendeloo/GPD
ij stopte
anderhalfjaar
geleden met
optreden omdat het moest.
Zijn theatershow Kalm aan
en rap wat blijkt achteraf
een zelfgeschreven recept.
„Nu zie ik dat pas", zegt
Herman Finkers. Toch
kruipt het bloed waar het
niet gaan kan. De cabaretier
werkt in alle rust aan een
comeback.
/^vpgebrand, zouden de mees-
vy ten het noemen. Herman
Finkers (47) niet. ,,Ik had de
pruimen op, ik had het gehad",
zegt hij in het Twents, de taal
waarin hij zijn gevoelens net
iets genuanceerder kan uit
drukken dan in het ABN. Het
podiumvrije tijdperk heeft zijn
blik zo verruimd, dat zijn shows
nooit meer dezelfde zullen zijn.
Ja, Finkers gaat weer de plan
ken op, hij weet alleen nog niet
wanneer.
De Twentstalige uitvoering van
zijn show Geen spatader veran
derd Gen spatoader aans)
wordt herhaald op TV Oost. In
de winkel ligt de zojuist ver
schenen dubbel-cd van de voor
stelling Kalm aan. Heeft die uit
gave niet erg lang op zich laten
wachten, anderhalf jaar na de
laatste voorstelling?
„Ja."
Finkers grijnst en wijst op de ti
tel: Kalm aan. Niemand jaagt
Herman Finkers nog op. Hij be-
ipaalt wat hij doet en wanneer de
tijd rijp is om met een nieuwe
theatervoorstelling door het
land te trekken.
Als bonus-track is op de cd een
l'J.J. Cale-achtige uitvoering'
ivan zijn liedje 'Ik weet niet wat
Jhet is' toegevoegd. Een swin
gend nummer met een wat me
lancholische tekst van iemand
die niet weet wat er met hem aan
de hand is. De opname dateert
van afgelopen herfst, de tekst is
al wat ouder. Het liedje geeft
goed weer hoe Finkers zich
voelde in de laatste periode dat
hij nog theatershows deed.
„Ik weet het nu wél", zegt Fin
kers. Hij zat gewoon niet lekker
in z'n vel omdat de druk te groot
werd. „Niet de druk van de lan
ge dagen of van het reizen van
theater naar theater, dat was
het niet. Als je voor een zaal
staat, krijg je juist energie van
het publiek. Het was de druk om
de dingen steeds op dezelfde
manier te moeten doen, omdat
je tijdens een show al weer de
volgende moet bedenken. Ik
was niet meer benieuwd wat het
zou worden."
pinkers en zijn vrouw wonen te
genwoordig in een bescheiden
landhuis tussen Oldenzaal en
Deurningen, afgelegen in een
van de mooiste glooiende land
schappen van het Oosten. Op de
plek van een boerderi j is hi er en
kele jaren geleden een Anton
Pieck-achtig voorhuis met een
Twentse achterbouw neergezet.
Buiten staat de tractor van de
cabaretier, onmisbaar op het
boerenerf.
Tweetaligheid. Een gevoelig
onderwerp zo rond de verkie
zingen, met politici die elkaar
overschreeuwen als het om in
burgering van allochtonen gaat.
De cabaretier was vorig jaar te
gast in een show van Karei van
der Graaf en legde daar uit dat
allochtone ouders wat hem be
treft vooral niet moeten probe
ren om thuis geforceerd Neder
lands tegen hun kinderen te
praten. Daarmee wordt het
taalgevoel van de jeugd name
lijk eerder verslechterd dan ver
beterd. Onderzoeken wijzen uit,
dat een goed gevoel voor de
moedertaal de beste basis is om
andere talen te leren.
Finkers veert op. De 'principieel
anti-purist' wil koste wat kost
niet als moralist of schoolmees
ter overkomen. „Op zich wil ik
niks van mensen. Het laatste
wat ik wil, is eventjes vertellen
wie dit moet of wie dat moet. Er
moet helemaal niks, dat staat
voor mij voorop. Iedereen moet
vooral doen waar hij zich goed
bij voelt. Ik geloof dat ouders
met hun kinderen moeten pra
ten in de taal waarin ze denken.
Als dat Turks is, kunnen ze ook
beter Turks praten. Anders loop
je de kans dat je letterlijk ver
taalt, dus inclusief de gramma
tica. Kinderen leren zo geen
goed Nederlands en geen goed
Turks. Hetzelfde geldt voor
Twents en Nederlands."
„Ik heb een fantastische jeugd
gehad, maar ik heb nooit goed
begrepen waarom mijn ouders
met elkaar wel Twents spraken
en met ons, de kinderen, niet. Ik
was wel een beetje jaloers op ze,
omdat ze iets deelden waar wij
buiten stonden. Maar het ge
beurde gewoon zo, omdat het
gebruikelijk was. Ouders had
den en hebben het idee dat ze
iets opofferen voor hun kinde
ren. In de eerste plaats omdat
kinderen zo beter Nederlands
zouden leren en in de tweede
plaats omdat iedereen het zo
doet. Je wilt niet afwijken van je
omgeving."
Hij heeft van kinds af aan een
passie voortaal. „Iklas de hele
dag. M'n moeder moest me soms
de straat opschoppen." Zijn
liefde voor taal bracht hem er
later tot twee keer toe, een com
plete cabaretvoorstelling dub
bel op te voeren. „De ene avond
in het Nederlands, de volgende
in het Twents. Je ontwikkelt dan
een soort knopje waarmee je op
een gegeven moment moeiteloos
kan omschakelen naar die an
dere taal. Achteraf besef ik me
wel dat het een tour de force
was. Ik doe dat niet weer."
Finkers gelooft niet in het weg
moffelen van moederspraak ten
gunste van de officiële taal van
een land. „Als mijn vader Ne
derlands sprak, kon hij dat be
ter dan ik. Het Twents en een
aantal andere dialecten, zoals
het Oostgronings en het Lim
burgs, vormen een goede basis
voor het Nederlands. Eerst
Twents en Nederlands er boven
op gaat uitstekend, andersom
niet."
,Ik merk dat als ik met kinderen
samenwerk. Ik heb nog niet zo
lang geleden met kinderen een
bekend Twents liedje gerepe
teerd, over Antoon op één bok.
In dat liedje kwam het meer
voud van het woord sok voor.
Dat werd sök. Sök? Dat begreep
vrijwel geen kind meer in Alme
lo. Behalve een jongetje, wiens
ouders uit Limburg kwamen en
thuis dialect spraken. Zij ge
bruikten dezelfde meervouds
vormen. Dankzij het Limburgs
had hij een beter gevoel voor
taal dan anderen."
Een wand van Finkers' antiek
ingerichte werkkamer is be
kleed met houten panelen waar
in achter glas zwart-witfoto's
van Almelo rond 1900 zitten,
„Ik woon er niet meer, maar ik
blijf toch een Almeloër. Mijn va
der en moeder zijn er beiden ge
boren, net als ik. Dankzij deze
foto's zie ik elke dag mijn Alme
lo en veel mooier dan de stad te
genwoordig is."
Boven de haard een paneel met
het wapen van Almelo en een
Latijnse spreuk: Ego quoque
nescio quid hie scriptum est.
Wie een vertaling vraagt, moet
glimlachen om de typische Fin-
kers-humor: „Ik weet ook niet
wat hier staat."
Twee oude metalen luidspre
kerkastjes van de draadomroep
zijn verbonden met een moder
ne stereo-installatie die vanuit
een antieke kast Gregoriaanse
zang voortbrengt. Een antiek
bureau, pijl en boog en jachtge
weer aan de muur, bruinieren
feauteuils, veel spulletjes uit
oma's tijd en een klein haardje
geven de werkkamer een Ollie
B. Bommelachtige gezelligheid.
Op het bureau staat een compu
terscherm. „De harde schijf
staat vol met verhaaltjes en
ideeën", zegt Finkers. Laat nie
mand denken dat hij maar een
beetje zit te niksen thuis.
Na een korte afkickperiode
waarin hij „helemaal niks"
deed, heeft hij meer inspiratie
dan ooit en schrijft hij dagelijks
teksten. Hij heeft voldoende
stof voor een nieuwe voorstel
ling, maar weet nog niet wan
neer hij er klaar voor is de bühne
te betreden.
Weg uit de publieke belangstel
ling? Dat is maar betrekkelijk.
Vorig jaar trok Finkers veel be
langstelling met een documen
taire over de reis die hij met zijn
verstandelijk gehandicapte
neef Hans naar Rome maakte.
Het tweetal was daar onder
meer op audiëntie bij de paus.
„De KRO heeft maar anderhal
ve dag met ons in Rome opge
trokken om opnamen te maken.
Toch geeft de reportage heel
mooi weer wat we daar hebben
ervaren. Ik heb er ontzettend
veel reacties op gekregen, meer
nog dan op mijn theatervoor
stellingen."
Hij oogt ontspannen, heeft de
afgelopen anderhalf jaar veel
nieuwe ervaringen en inspiratie
opgedaan.
Herman Finkers heeft ook weer
eens tijd om voorstellingen van
collega's te bezoeken. Hij be
kijkt ze met een andere blik dan
voorheen. „Vroeger zou ik dan
wel eens zeggen: „Dit is niet
mijn manier, ik zou het anders
aanpakken." Nu denk ik eerder:
Goh, da's ook een manier om het
aan te pakken."
Hij heeft ook shows van zijn
vriend Hans Dorrestijn bezocht
De eeuwige depri Dorrestijn
overleefde ternauwernood een
ernstige ziekte en kwam als her
boren terug op de planken. Veel
te vrolijk, naar de mening van
criticus Jacques d'Ancona.
Flauwekul, vindt Finkers:
„Hans is veranderd en moet dat
ook laten zien. Als cabaretier
zou hij heel ongeloofwaardig
zijn geworden als hij op dezelf
de manier was doorgegaan."
Dorrestijns comeback helpt
hem in zijn eigen lastige afwe
ging weer de planken op te gaan
Als Herman Finkers terugkeert,
dan zullen zijn shows een ander
karakter hebben dan zijn pu
bliek was gewend: „Ik ben niet
meer de Herman Finkers van
toen-ie27 was."
Martin Ruesink
Naast het al zeventien jaar
bestaande Vlaams/Neder
lands Theaterfestival komt er
een nieuw festival met uitslui
tend toneelstukken van Neder
landse schrijvers. Op de komen
de Uitmarkt eind augustus,
begin september in Amsterdam
gaat dit festival voor het eerst
van start als opening van het
nieuwe theaterseizoen. Het
streven is om er een jaarlijks
weerkerende manifestatie van
te maken, eventueel uitgebreid
met het huidige Theaterfestival
en een feestelijke uitreiking van
de NRC-Publieksprijs.
Initiatiefnemers zijn Ronald
Klamer, artistiek leider van Het
Toneel Speelt, acteur en regis
seur Titus Muizelaar van To
neelgroep Amsterdam en thea
termaker Marc van Warmerdam
bij Orkater. Het doel is „een zo
groot mogelijk geïnteresseerd
publiek in aanraking te brengen
met de vitaliteit van het theater
nu. En wat is vitaler dan het vel e
oorspronkelijk Nederlandstali
ge, literaire, toneel dat er voor
het nieuwe seizoen op stapel
staat." Met dit festival wordt te
vens beoogd om op de Uitmarkt
„het accent te leggen op inhoud
in plaats van de braderiecul
tuur".
Met de Amsterdamse Stads
schouwburg, Bellevue/Nieuwe
de la Mar en Balie zijn inmiddels
afspraken gemaakt om tijdens
de Uitmarkt voorstellingen van
originele Nederlandstalige
stukken te presenteren.
Het programma is nog niet hele
maal rond. Maar vast staat dat
'Dik Trom' door Theatergroep
Wederzijds de opening wordt.
Tijdens dit festival geeft Het To
neel Speelt een voorproefje van
'Beneden de rivieren'. Op 3 sep
tember gaat dit stuk van Ger
Thijs in wereldpremière in het
Nieuwe de la Mar Theater in
Amsterdam. De vertolkers zijn
Hans Croiset en Ger Thijs.
Toneelgroep Amsterdam biedt
een try-out van 'Carmen' van
Oscar van Woensel en een repri
se van 'Wiplala' van Annie M.G.
Schmidt. Orkater is er te zien
met 'Zucht'. De Mexicaanse
Hond speelt 'Welkom in het Bos'
van Alex van Warmerdam met
onder anderen Pierre Bokma.
Het Huis van Bourgondië komt
met 'Moedertrilogie'.
Naar alle waarschijnlijkheid
geeft Carver een herhaling van
de theaterfeuilleton 'Pi, Po, Pu,
Pa, Pe'. Verder wordt er gere
kend op de deelname van groe
pen als Het Zuidelijk Toneel
Hollandia, Suver Nuver, Made
in the Shade en Multi Arts Pro
ductions.
„Een festival rondom oorspron
kelijk Nederlands toneel kan
niet zonder scènes uit de klas
siekers", stelt Ronald Klamer.
„Daarom gaan we een 'spectacle
coupé' in de Stadsschouwburg
doen met grote scènes uit 'Gijs-
brecht van Aemstel' van Vondel,
'Op hoop van zegen' van Heijer-
mans en 'Bruid in de morgen'
van Hugo Claus. Die fragmen
ten worden uitgebeeld door ac
teurs uit allerlei soorten gezel
schappen. Die combinatie is op
zich al verrassend, omdat je ze
eigenlijk nooit in die samenstel
ling samen op het toneel ziet.
Daarnaast overwegen we een
paar oude modernen weer van
stal te halen, waaronder 'De ba
byfoon' van Herman Lutgerink
en 'Hofscènes' van Karst Woud
stra."
Max Smith
Thomas Acda (links) en Paul de Munnik: „Wij doen alleen wat we zelf willen en dat is onze kracht."
foto Martin Mooij/GPD
Drie keer kwamen ze elkaar tegen, de
pianist en de dichter. Ze gingen samen
op reis, begonnen een fonotheek en stonden
ooit tegelijk aan de balie van het VU-zie-
kenhuisOntmoetingen die elk een show op
leverde van het Amsterdamse theaterduo
Acda en De Munnik. Nog eenmaal spelen ze
de trilogie, dit keer op één avond. Daarnaast
verschijnen een boek en een cd-box, even
eens onder de titel Trilogie. Nog even en de
dichter en pianist zijn niet meer.
We willen de boel afsluiten, licht Paul de
Munnik het idee toe voor Trilogie. „Voor on
ze nieuwe voorstelling willen we met totaal
iets nieuws komen. Daarom leek het ons
leuk om de oude shows nog een keer te spe
len, maar nu als één verhaal."
Onlogisch is het niet. De drie shows kennen
een overkoepelende verhaallijn, waarvan
het uitgangspunt is gebaseerd op de roman
On the Road van Jack Kerouac. In de eerste
show Zwerf'on ontmoeten een dichter en
een pianist elkaar in een café en besluiten
samen de wijde wereld in te trekken. Ze rei
zen naar Parijs als voorschot op hun jon
gensdromen. Uiteindelijk nemen ze in Deel
III afscheid van elkaar, op een moment dat
ze door hun eigen dromen al lang zijn inge
haald. De trilogie was geen vooropgezet
plan. „We waren druk bezig met de voorbe
reidingen van de tweede voorstelling en dat
lukte niet zo goed", vertelt De Munnik.
„Toen kwamen we op het idee voor een ver
volg op de eerste show. Al snel wisten we hoe
het hele verhaal zou moeten eindigen. Dat
Werd de derde voorstelling. Waardoor we
reeteen een beeld kregen van hoe de tweede
voorstelling er uit moest zien.
De periode begon toen Acda en De Munnik
de Kleinkunstacademie in Amsterdam ver
lieten. Ze startten de voorbereiding voor
een gezamenlijke theatervoorstelling, maar
het duurde lang voordat ze vonden waar ze
naar zochten: de perfecte combinatie van
theater en popmuziek. „Ongeveer twee
jaar", blikt Thomas Acda terug. „Pas bij de
veertigste voorstelling wisten we dat we een
goed programma hadden. We hadden geen
idee hoe we zo'n voorstelling moesten ma
ken. We zochten naar de juiste formule, naar
de grens en dat viel niet mee."
Neerlands Hoop was het enige voorbeeld
dat ze hadden. Acda: „AI zijn er meer ver
schillen dan overeenkomsten. Bij ons is de
verhouding eerlijker verdeeld. Het is niet zo
dat Paul alleen maar zingt en ik de grappen
maak. Bovendien maakt Neerlands Hoop
toch vooral cabaret. Bij ons vonnen de lied
jes vijftig procent van de show." Ook ver
schilt de rolverdeling. „Die is bij ons meer
gelijkwaardig", vindt De Munnik. „Het
duurde lang voordat we allebei ons ei kwijt
konden. Nu is dat veel makkelijker. We we
ten hoe het moet."
Toen de juiste formule was gevonden, leek
Zwerf'on voorbestemd voor een lange reis
door de (middel)grote theaters in het land.
Na 'slechts' zestig voorstellingen werd de
tournee al beëindigd. Acda: „Iedereen ver
baasd: hoe kan je dat nou doen, terwijl je
eindelijk succes hebt. Maar het hoefde voor
ons niet meer. We wilden alles wat we ge
leerd hadden in praktijk brengen tijdens
een tweede show. Het was helemaal niet
meer interessant om Zwerf'on te spelen. We
wisten dat het na die zestig voorstellingen
niet beter kon en waarom zou je dan verder
gaan. Hetzelfde geldt voor onze vierde voor
stelling. We willen het voor óns zelf ook
spannend houden."
Eigenlijk zagen ze een boek en cd-box eerst
niet zitten. „We hebben het altijd tegenge
houden", bekent Thomas Acda. „Over-
zichtsboeken, compilatie-cd's; noem maar
opWe moeten er eigenlij k ni ets van hebben.
Maar het is logisch dat we het nu uitbren
gen. Het hele verhaal is een afgerond geheel
en dan vind ik het oké. Het blijft wel
vreemd, want het afrekenen begint pas over
vijftien jaar. Dan kan je een mooi overzicht
geven. Nu kan je er nog niets over zeggen."
Ook De Munnik heeft lang zitten twijfelen.
„Het is meer iets voor als je gestopt bent.
Dan is het vreemd als je nu al zoiets uit
brengt, maar omdat we het verhaal, toch niet
meer spelen, kon het net. Het zat op de
rand."
Achteraf zijn ze dik tevreden met het resul
taat. De Munnik: „Je kan het verhaal van A
tot Z overdenken, omdat je in het theater
daar geen tijd voor hebt. Dan gaat het ver
haal door. Door de vorm van het boek was
het voor ons toch interessant, omdat alle
teksten en bladmuziek zijn toegevoegd. Dat
vind ik wel leuk. Dan geef je iets aan de fans
en wordt alles mooi afgerond. Het heeft een
waarde."
Bij de eerste voorstelling stonden de uitge
verijen al in de rij voor een boek. „Iedereen
kan na een beetje succes een boek laten ma
ken. Financieel wel zo aantrekkelijk, maar
het is gevaarlijk dat direct te doen", waar
schuwt Acda die het ook wel eens mis heeft
zien gaan. „Het kan fout aflopen. Het ijs is in
het begin van je carrière nog zo dun. Dan
kan je erdoorheen zakken. Wij hebben be
wust gewacht. Je moet stevig in je schoenen
staan om de verleiding te weerstaan."
Als voorbeeld noemt hij Marc-Marie Huij-
bregts, wiens eigen televisieshow een farce
werd. „Hij is verkeerd begeleid. Marc-Ma-
rie is een hele talentvolle jongen maar vol
gens mij heeft zijn manager hem kapot
gemaakt. Te veel interviews, te veel publici
teit. Zijn manager zei: doe dit, doe dat,
schreeuwde over 'het beste televisiepro
gramma van de KRO', en hemelde Marc-
Marie zo op dat hij alleen maar kon vallen.
Hele talentvolle jongen en hij redt het ook
wel, maar hij zakte er doorheen. Jammer
dat het gebeurt, want hij is een hartstikke
groot talent. Hij had meer beschermd moe
ten worden."
„Ik moet er wel bij zeggen", vervolgt De
Munnik: „bij ons hadden ze dat nooit ge
daan. Wij doen alleen wat we zelf willen en
dat is, denk ik, onze kracht. We hebben er al
tijd voor gezorgd dat we het heft zelf in ei
gen hand houden. Ook al zijn sommige be
slissingen markttechnisch gezien slecht, zo
lang wij er ons goed bij voelenwaarom zou
den we dan onze eigen weg niet gaan."
Na Trilogie gaan de twee aan de slag met een
nieuwe show. Ze hebben nog geen idee hoe
het eruit gaat zien. De Munnik verklapt wel
dat het een 'uitvergrote vorm' moet worden
van wat ze nu doen, maar waarover weet hij
nog niet.We moeten weer een vorm vinden
zoals we dat bij de eerste show hebben ge
daan", aldus Acda. „Dat kan even duren.
Want, we moeten helemaal weer op nul be
ginnen, dus ik blijf er voorzichtig over. We
vermoeden dat het gaat gebeuren. Er komt
in ieder geval een poging."
De Munnik wil ook nog niet te hard van sta
pel lopen. „We moeten ons eerst bewijzen bij
de Trilogie en dan kijken we wel verder."
Acda denkt daar hetzelfde over. „Ik ga ge
woon lekker spelen. We hebben al zes keer
meer bewezen dan dat ik ooit had willen be
wijzen. In dat opzicht maakt het me hele
maal niets meer uit."
Robin Blom
Acda en De Munnik, Trilogie. Vanl9t/m24maart
in Carré, Amsterdam en van xoo 27 t/m zo 31
maart in hel nieuwe Luxor Theater, Rotterdam.
Hel boek Trilogie (192 bladzijden, 18,50 euro) ver
schijnt op 20 maart. De cd-box Trilogie (box met
drie theatershoios op vijfcd's) volgt op 30 maart
en kost ongevéer 31 euro
