Zeeland moet ambities bijstellen
PZC
Vriendelijke, aaibare sculpturen
Provincie laat geen
spaan heel van plan
bedrijfsterreinen
Werk Rudolf Hagenaar voor
het eerst in Zeeland te zien
16
Op nippertje akkoord risicotransport
Bodem van de Haagse geldpotten komt in zicht
Passieconcert in
kerk Vlissingen
Vierhonderd
doeken te zien
en te koop
Bluesgitarist
Eddie Martin
in De Tuin
kunst cultuur
wHBWï/i
woensdag 6 maart 2002
door Ben Jansen
VLISSINGEN - De moeizame
onderhandelingen tussen Ne
derland en Vlaanderen over de
toekomst van het Schelde-es-
tuarium hebben maandag
avond tot het laatst toe
geduurd. Drie uur vóór de fees
telijke presentatie van twee
overeenkomsten over de rivier
dreigde de gouverneur C. Pau-
lus van de provincie Antwer-
pen zijn handtekening te ont
houden aan een document over
het vervoer van gevaarlijke
stoffen over de Westerschelde.
In de tekst was aanvankelijk
sprake van vermindering van
het vervoer van ammoniak per
schip. Paulus kon er pas mee
instemmen nadat het woord
eventueel was toegevoegd en
nadat in de kop van de over
eenkomst niet langer gewag
werd gemaakt van beperking
van het transport van gevaar-
lijkse stoffen, maar van reduc
tie van het risico van dat trans
port.
Commissaris van de koningin
W. van Gelder bevestigde gis
teren dat tot kort voor de bij
eenkomst in Vlissingen is ge
steggeld over de tekst van de
overeenkomst. Hij toonde zich
erover verheugd dat Neder
land en Vlaanderen er ten slot
te toch uitgekomen zijn, omdat
het akkoord een basis biedt
voor een oplossing. „Het gaat
uiteindelijk om beperking van
de risico's die het transport van
ammoniak per schip opleve
ren."
Van Gelder en Paulus gaan mo
gelijke maatregelen om de
veiligheid op en aan de Wester
schelde te vergroten, gezamen
lijk coördineren. Daarbij zal
ook worden gesproken met am
moniak producerende en ver
werkende bedrijven. De be
langrijkste zijn Hydro Agri in
Sluiskil en BASF in Antwer
pen. Van Gelder: „Je kunt die
bedrijven natuurlijk nooit
dwingen eikaars product te ko
pen. We zullen moeten zoeken
naar marktconforme oplossin
gen. Maar het zou in elk geval
geweldig helpen als BASF am
moniak van Hydro Agri zou
afnemen. Dat leidt tot een af
name van het transport per
schip met 60 procent."
Het opknappen van het Scheldeterrein in Vlissingen is één van de projecten die uit het potje met aardgasbaten zouden moeten worden be
taald. foto Lex de Meester
door Laurent Heere
MIDDELBURG - Dp drie zuide
lijke provincies hebben grootse
plannen, maar de verwezenlij
king ervan lijkt grotendeels van
de baan nu Den Haag opnieuw
de broekriem begint aan te ha
len. Het potje met aardgasbaten
- tot voor kort werd nog reke
ning gehouden met zo'n vijftien
miljard euro - is verschrompeld.
Ook Zeeland zal de ambities
fors moeten bijstellen.
Zeeland, Brabant en Limburg
hebben samen een wensenlijst]e
ingediend in Den Haag. Op het
moment dat ze dat deden, was er
nog de verwachting dat er heel
wat ruimte zou zijn voor extra
investeringen in infrastructuur,
nieuwe natuur en kennisnet
werken. Maardeolieprijzenzijn
lager dan het kabinet aanvan
kelijk had geraamd en daardoor
dalen ook de extra opbrengsten
van aardgas. Tegelijkertijd
kampt het kabinet met een te
ruglopende opbrengst van de
verkoop van het tafelzilver. De
waarde van de aandelen KPN
die de regering bezit, zijn gekel
derd en verkoop zou nü bijna
niets meer opleveren. Door die
combinatie van tegenvallers is
het rijksinvesteringspotje voor
de komende jaren vrijwel leeg.
Het nieuwe kabinet zal groten
deels terugvallen op de bestaan
de investeringsprogramma's die
reeds zijn vastgelegd in bijvoor
beeld het meerjarenprogramma
infrastructuur.
W esterscheldehavens
De drie provincies hadden sa
men veel projecten bedacht. In
Zeeland gaat het dan om de
spoorontslui'ting van de Wester-
scheldehavens, de herstructure
ring van de Zeeuwse steden
(waaronder het opknappen van
de binnenstad van Terneuzen),
de herontwikkeling van het in
dustrieterrein van De Schelde
en als grootste project, de ont
wikkeling van de groenblauwe
Delta.
Hoe belangrijk de aardgasbaten
voor de uitvoering van die pro
jecten zijn, blijkt wel uit de op
gave van de provincie. De
spoorontsluiting van de Wester-
scheldehavens gaat zo'n 200
miljoen kosten. Voor dat geld
moet de overheid de nieuwe
Sloelijn, de verbinding met
Antwerpen én de goederenlij n
Axel-Zelzate realiseren. Uit al
lerhande potjes schraapt de
provincie 65 miljoen gulden bij
een. Resteert een gat van 134
miljoen. Dat zou gedekt moeten
worden uit de ICES-gelden (de
aardgasbaten).
Het opknappen van de Zeeuwse
steden is geraamd op 150 mil
joen gulden, uitsluitend uit
ICES-gelden te betalen. De
plannen voor bereikbaarheid
van de Westerscheldestad, be
stuurlijk jargon voor de samen
werking Temeuzen/Gent - Vlis-
singen/Middelburg omvatten
de aanleg van een verbindings
weg tussen de Westerschelde-
tunnel en de snelweg A58 (kos
ten 100 miljoen waarvan 80
miljoen ICES), de aanleg van de
tunnel bij Sluiskil (400 miljoen
waarvan 150 miljoen ICES) en
de aansluiting Westerschelde-
tunnel op de N61 (20 miljoen,
volledig geboekt op ICES).
De grootste klapper wilden Zee
land en Brabant samen maken
met natuur- en landschapspro
jecten zoals het herstel van kre
ken, het opknappen van de
duin- en kustzone in Zeeuws-
Vlaanderen en het herstel van
het getij densysteem. De kosten
daarvan zijn geraamd op ruim 1
miljard gulden, waarvan 70
procent uit de ICES-pot had
moeten komen. Extra probleem:
komt Den Haag niet over de
brug, dan loopt de regio ook het
risico dat geraamde Europese
subsidies uitblijven.
Gebruikelijk is dat de provin
cies en gemeenten bij het indie
nen van plannen overwagen. In
Middelburg, Den Bosch en
Maastricht wisten ze natuurlijk
ook van tevoren dat lang niet al
le verlangens zouden worden
vervuld Maar nu de bodem van
de pot helemaal in zicht is, ziet
het er naar uit dat er van al die
projecten niets tot vrijwel niets
terecht komt.
Een deel van de plannen kan wel
worden uitgevoerd omdat bij
voorbeeld het ministerie van
verkeer en waterstaat daar mid
delen voor heeft gereserveerd
(de Sloelijn en de spoorverbin
ding met Antwerpen). Andere
projecten zoals de inrichting
van de groenblauwe Delta ko
men grotendeels in het luchtle
dige terecht. Dat hebben de pro
vincies tenminste zelf beweerd
in hun subsidievraag. Daarin
staat namelijk dat er eigenlijk
geen alternatieven beschikbaar
zijn voor financiering uit de
ICES-pot.
Het zijn trouwens niet alleen de
provincies zelf, maar ook de
verschillende departementen
die een beroep wilden doen op
de aardgasbaten. Zo wilden de
ministeries van landbouw en
VROM de uitkoop van West-
landse tuinders (en de verplaat
sing daarvan naar Zeeland en
Brabant) deels betalen uit de
ICES-gelden. De toekomst is al
met al een stuk onzekerder ge
worden door het leegraken van
de Haagse potten.
door Jeffrey Kutterink
MIDDELBURG - Het dagelijks
provinciebestuur schiet het
rapport af van de Kamer van
Koophandel over het tekort aan
(lokale) bedrijfsterreinen op de
Bevelanden. Bijna alle aanbe
velingen veegt hij van tafel. Ge
deputeerde Staten wijzen er
fijntjes op dat de discussie over
waar en hoeveel bedrijventer
reinen er moeten komen ook te
maken heeft met bijvoorbeeld
landschappelijke inpassing, een
aspect waar de Kamer aan voor
bij is gelopen.
Gedeputeerde J. van Zwieten
veegde eerder al de vloer aan
met het rapport van de Kamer
van Koophandel. In de Staten
commissie ruimte, milieu en
water betoogde hij al dat het
stuk 'inhoudelijk heel slecht' is.
In een brief aan de Kamer van
Koophandel gaan GS in op de
aanbevelingen die de Kamer
heeft gedaan. Slechts een van de
vijf punten krijgt bijval van het
provinciebestuur. GS onder-
schrij ven dat het vraagstuk over
bedrijventerreinen een regiona
le aanpak vergt.
Van de andere aanbevelingen
laat het college van Gedepu
teerde Staten geen spaan heel.
Het verruimen van de definitie
lokaal bedrijventerrein past
volgens GS niet in het ruimte
lijk beleid. Met het aanpassen
ervan wordt de filosofie rond
het streekplan geweld aange
daan, omdat lokale terreinen
verder zullen groeien met be
drijven die niet per se op dat ter
rein gevestigd moeten zijn.
Het advies van de Kamer om
maatwerk te bieden voor uit
breidende lokale bedrijven,
doen GS af met het antwooi'd
dat er al maatwerk wordt gebo
den. In het streekplan staat
namelijk al dat er rekening ge
houden dient te worden met de
ontwikkelingsmogelijkheden
van bestaande bedrijven.
De raad om kernen op de Beve
landen aan te wijzen om het
dreigende tekort aan bedrijven
terreinen op te vangen leggen
GS ook naast zich neer-. Het
staat volgens het provinciebe
stuur haaks op de visie van het
stx-eekplan en GS zetten vraag
tekens bij de door de Kamer ge
schetste tekorten. De door de
Kamer gehouden enquête onder
ondernemers geeft volgens GS
slechts een richting aan.
De behoefte van de ondernemer
is sterk conjunctuurgevoelig.
Het tijdstip van de enquête is
van grote invloed op het resul
taat, aldus GS. Ook vinden ze
dat de enquête een vrijblijvend
karakter heeft voor onderne-
mers, omdat die geen zicht heb
ben op hoe grondprijzen gaan
ontwikkelen. Bovendien vindt
het provinciebestuur dat de
ruimtebehoefte van nieuwe be
drijven niet valt te meten met
een beperkte enquête.
Het advies om extra moeite te
doen om bestaande bedrijven
terreinen op te knappen, nemen
GS ter harte, maar ze benadinxk-
ken dat de provincie slechts on
dersteuning biedt en dat dat een
verantwoordelijkheid is van ge
meenten.
Om het rapport van de Kamer
helemaal af te branden voegen
GS er aan toe dat de Kamer niet
met alle aspecten rekexxing heeft
gehouden. Landschappelijke
inpassing, ontwikkeling van be
drijvigheid langs (snel)wegen,
enei'gie, verkeer en afvalstoffen
zijn niet door de Kamer beke
ken, terwijl dat voor een volle
dig beeld wel zou moeten, aldus
GS.
VLISSINGEN - Kamerkoor
Ensemble Vocaviata houdt zon
dag 24 maart een bijzonder pas-
sieconcert in de Sint Jacobskerk
in Vlissingen. Het programma
bestaat uit vier delen en begint
om 15.00 uur.
Het eerste deel bevat vier koor
composities met een sober ka
rakter. Het tweede deel is gewijd
aan delen uit de Messiah van
Handel. De Benedictus van Mo-
zaxd en de zes Antiphonen zur
Palmweihe van Schubert ko
men aan bod in deel drie. In het
laatste deel staat het lijden en
sterven van Jezus centraal.Het
koor staat onder leiding van de
in Kats geboren dirigent Jaap de
Boo.
AXEL - In het cultureel
centrum De Halle in Axel
wordt zondag 10 maart
een verkooptentoonstel
ling gehouden van ruim
vierhoixderd schilderijen.
Het is voor de achtste keer
dat kxmstgalerie Aquari
us uit Nieuw Vennep een
dergelijke tentoonstelling
in Axel organiseert. Tus
sen 12.00 en 17.00 uur zijn
de werken van verschil
lende Nederlandse en bui -
tenlandse kunstenaars te
bewondex-en. Van land
schapsschilderijen tot
stillevens, van impx'essio-
nistische werken tot he
dendaags modern, alles is
ruim vertegenwoordigd.
Naast algemene onder-
wexpen zijn er ook veel
bijzondere thema's zoals
Parijs, paarden, ballet en
astrologie.
Aquarius werft wereld
wijd van gevestigde en
aankomende kunste
naars. De schilderijen zijn
er in allerlei fox-maten,
waaronder ook zeer grote
doeken. Belangstellende
kunstliefhebbei-s mogen
vrijblijvend het uitge
zochte doek mee naar huis
nemen om te kijken of het
past bij het interieux-.
Wie wil, kan alvast een
kijkje nemen op de web
pagina van de galerie:
wwiu.schilderijenkijken-
.nl.
TERNEUZEN - Vrijdag treedt
de Engelse bluesgitarist Eddie
Martin op in café De Tuin in Ter-
neuzen.
Na een tournee door Zwitser
land komt Martin voor een aan
tal optredens naar Nederland.
Vanwege een afgelast optreden
elders in het land speelt de En
gelsman in De Tuin. Martin
wordt begeleid door The Texas
Blues Kings, bestaande uit de
Amerikanen Guthrie Kennard
(bas) en Jimmie Pendleton
(drums).
De Terneuzense bluesband Her
man Brock jr. The Eui'ocasters
verzorgt het voorprogramma.
The Eurocasters treden eenma
lig aan met Jive for yoxir Life-
drummer Friso van Wijck in de
gelederen. Aanvang: 21.30 uur.
Leftover sheep van Betsy de Jonge.
foto Lex de Meester
door Ernst Jan Rozendaal
GRIJPSKERKE - Het is werk dat uitste
kend past bij een boei-derijgalerie. De vier
sculpturen van schaapjes, die kunstenares
Betsy de Jonge uit Heinkenszand heeft ge
maakt uit restmateriaal, staan daarom niet
binnen, maar buiten bij de Grijpskerkse ga
lerie De Osseberg. In de wei, zogezegd, als
uitnodiging voor een grote hoeveelheid
werk van De Jonge, schilderes Cislta Dek en
fotograaf Peter van den Hooven, binnen.
Het werk van De Jonge valt in twee catego
rieën uiteen. Enerzijds maakt ze organische
vormen in keramiek, die ondarxks het ge
bruikte materiaal zacht en warm ogen. An
derzijds vei-vaardigt ze beelden uit restma
teriaal. Kleischraapsels, restglazuren en
metalen combineert ze tot dier- en mensfi
guren. Het contrast tussen beide is groot, zij
het dat ze in hun zachtblauwe en -groene
kleuren overeenkomen.
De invloed van de zee doet zich gelden bij De
Jonge. In een vitrine in De Osseberg liggen
scharretjes en sprotjes in keramiek en haar
grotere sculpturen met warme rondingen
lijken gepolijst door de zee. Bretons zeewier
heeft haar op het idee gebx-acht ze van een
hobbelige structuur te voorzien. Het zijn
geen schalen, het zijn geen potten, haar
sculpturen hebben iets van vriendelijke
zeewezens. Ze zijn aaibaar.
Ook haar sculpturen uit restmateriaal zijn
vriendelijk. DeJongeheeftzebij toeval'uit
gevonden' toen ze met kunstenaar Hans de
Win werkte aan een sculptuur voor het
ZLM-gebouw in Goes. Om reliëf te krijgen,
moest daarvan flink wat keramiek worden
afgeschraapt. Toen De Jonge per ongeluk
een emmer met schraapsel omkeerde, scho
ten haar allerlei mogelijkheden te binnen.
Uit de schraapselstukken maakt ze blauwe
en groene blokken, die ze met restglazuur
laat glanzen. Bij de ijzerhandel weggehaald
roestvrij staal geeft de beel den een herken
bare vorm. In De Osseberg zijn naast de
schaapjes onder meer poezen en circusfigu
ren te zien.
De Jonge is een van dx'ie exposanten in De
Osseberg. Haar sculpturen zijn gecombi
neerd met foto's van Peter van den Hooven
uit Vlissingen en schilderijen van Ciska Dek
uit Koudekerke. De fotograaf zoekt het in
onverwachte perspectieven. Zo heeft hij
twee keer een zwaan van bovenaf gefoto
grafeerd, wat vei-vreemdende beelden heeft
opgeleverd.
Het werk 'De kust' laat een gedeelte zien
van een felgekleurde windzak, die precies
horizontaal staat. Afgezet tegen de blauwe
lucht ontstaat eerder een abstracte lijnen-
compositie dan een weergave van de wex-ke-
lij kh eidVan den Hooven weet het effect van
een bijzonder gezichtspunt ook te bereiken
door twee foto's met elkaar te combineren,
zoals die van een zonsondex-gang boven een
Spaans gebouw.
Het x-esultaat is een fel kleurencontract en
een afbeelding die de toeschouwer als het
ware naar binnen zuigt. In een ander werk is
een deel van de stormvloedkering op zo'n
manier gecombineerd met een wolkenlucht,
dat de werkelijkheid ook hier onherken
baar is geworden. Het lijkt eerder een raam
met gesloten lamellen dan de dam bij Neel-
tje Jans.
Van den Hooven is het sterkst wanneer hij
zo'n lijnenspel speelt. Kiest hij voor een tra
ditionele zonsondergang dan ligt de kitsch
op de loer.
Spannend
Ook Dek is gefascineerd door lijnen, zij het
niet in alles wat ze schildert, Op kleine
schilderijtjes toont ze details van een ka
mer, zoals een kast, tafel of tx-ap. Wat afbeel-
d i ngen spannend maakt is dat ze net niet lij -
ken te kloppen.
Iets dergelijks is ook aan de hand bij 'Ver
broken stilte', een negenluik dat in De Osse
berg als een tafelblad - compleet met twee
stoelen - is neergelegd. Het is een sterk
werk, met veel kleur en strakke geometri
sche vormen.
Maar zoals de titel suggereert, is er iets ge
beurd. Een cix'kel is net verbroken, een vaas
wankelt, of er liggen scherven.
Deks stijl is niet eenduidig. De naar ab
stractie neigende tafex-elen met heldere
kleuren en strakke lijnen gaan haar het best
af. De op de kunst van Aboriginals geba
seerde paneeltjes met bloemetjes zijn wat
druk en priegelig, de gi'ote abstracte kleur-
wolken weinig persoonlijk.
De expositie in De Osseberg in Grijpskerke maar
dicht bij Sint Laurens) duurt t/m 23 maart, open
ma t/m za van 14-17 uur.
door Ernst Jan Rozendaal
DOMBURG - Het Marie Tak
van Poortvlietmuseum in Dom
burg en de Zeeuwse Bibliotheek
in Middelburg organiseren een
grote dubbeltentoonstelling
met werk van de Goese schilder
Rudolf Hagenaar. Vanaf 13 april
zijn, verdeeld over twee loca
ties, meer dan honderd werken
te bewonderen. Het is de eerste
keer dat Hagenaar in Zeeland
exposeert.
Hagenaar is geboren in Sura
baya in 1927. In 1946 verhuisde
hij met zijn familie naar Neder
land. Nadat hij in Amsterdam
de Opleidingsschool voor Te
kenleraren doorliep, werd hij
docent tekenen aan het Goese
Lyceum. Dat bleef hij tot zijn
pensionering in 1986. Maar wei
nigen wisten dat hij zich in zijn
vrije tijd hartstochtelijk en op
hoog niveau bezighield met te
kenen en schilderen.
In 1973 werd een tipje van de
sluier opgelicht, omdat tien van
zijn tekeningen werden opgeno
men in de bundel De Olympos
van Hans Warren. Pas in sep
tember 2000 exposeerde Hage
naar voor het eerst zijn werk, in
Utrecht. Noodgedwongen, zo
vertelde hij vorig jaar in een in
terview met de PZC: „Ik was
ex-nstig ziek. Alleen door mijn
werk te exposeren en te verko
pen kon ik er zeker van zijn dat
het niet de container in zou
gaan."
Italië
Bij de expositie in Utrecht ver
scheen het boekje Verborgen
werk van Jan Juffexmans. Daar
in zegt Hagenaar dat de non-fi-
guatieve kunst, die in de mode
was toe hij ging studeren, hem
nooit heeft aangetrokken. „Het
was vooral in Italië dat ik aan
trof wat mij voor ogen stond.
Koele, afstandelijke observatie,
clair-obscur en tonalistisch
kleurgebruik, maar bovenal de
stilte van Pierro della Frances-
ca, Georges de la Tour, Vermeer
en Morandi. Zo ligt mijn weg in
het spanningsveld tussen het
verhalende en het schilderkun
stige."
Bij de tweede tentoonstelling
van Hagenaar verschijnt ook
een tweede publicatie. Onder de
titel Rudolf Hagenaar heeft J.
Torenbeek een bundel samenge
steld die verschijnt bij uitgeve
rij Waanders in Zwolle. De ten
toonstellingen in het Marie Tak
van Poox*tvlietmuseum en de
Zeeuwse Bibliotheek, waarop
voornamelijk tot dusver onge-
toond werk zal zijn te zien, dra
gen de titel Rudolf Hagenaar,
een Zeeuws meester. Ze dux-en
van 13 april tot en met 30 juni.
Werk van Rudolf Hagenaar: Groene fauteuil (1988).
