Je bent gevangen in je eigen huis
Creutzfeldt en Jakob wel
verenigd, maar nooit samen
PZC
Zaden van boom
Ignatia helpen bij
hysterische patiënt
Slaapwandelaar
moetje vooral
niet wakker maken
10
Weekendopvang autistische kinderen ontlast ouders
Paddencellen tonen doping aan
Vitamine C tegen krijgen van staar
Afwijkingen baby van oude vader
Aspirine helpt ook bij virussen
Afvallen beter met eiwitrijk dieet
Medicijn verkleint kans miskraam
homeopathie
opvoeding
dinsdag 5 maart 2002
door Loes van der Heijden
EINDHOVEN - De Nederland
se Vereniging voor Autisme, de
Sociaal Pedagogische Dienst en
Pleegzorg zijn op zoek naar lo-
geerouders voor kinderen met
autisme. Kinderen met deze
problematiek kunnen dan één
keer in de maand een weekend
elders logeren. Ouders kunnen
dan zelf tot rust komen of ande
re kinderen meer aandacht ge
ven. Anneke Sleutjes heeft twee
autistische pleegkinderen. Voor
haar is het ook heel belangrijk
dat haar kinderen af en toe een
weekend gaan logeren.
Anneke Sleutjes (55) zit aan een
tafel waar een kindertekening
op ligt. Althans, dat doet de te
kening vermoeden. Maar de te
kening is gemaakt door haar 15-
jarige pleegzoon Joeri. „Joeri is
vijftien jaar, maar functioneert
op sociaal-emotioneel niveau
als een kind van zes, zeven jaar.
Hij is een klassieke autist. Wat
begaafdheid betreft, zit hij on
der het gemiddelde en hij is heel
erg in zichzelf gekeerd. In zijn
hoofd is hij met van alles bezig,
in zijn eigen wereldje. Zomaar
even iets aan hem vragen kan
niet. Hij kan maar met één ding
tegelijk bezig zijn. Het beste
kun je het opschrijven, gespro
ken taal neemt Joeri heel letter
lijk."
Haar tweede pleegkind Bait
(14) heeft ook een vorm van au
tisme. „Zijn intelligentie zit op
havo-niveau. Bart is een zwart -
witdenker. Hij moetaltijdgelijk
hebben. Hij zal nooit toegeven."
Anneke Sleutjes heeft ook nog
drie dochters van 31, 29 en 26
jaar oud. Toen de jongste doch
ter elf jaar was, is Joeri (toen ze
ven maanden) bij de familie
komen wonen. „Toen onze
dochters wat ouder waren, wil
den we eigenlijk nog een kind.
We dachten eerst aan adoptie,
maar we zijn uiteindelijk naar
Pleegzorg gegaan. Toen Joeri bij
ons was, vonden we het niet leuk
als hij geen broertje of zusje van
zijn leeftijd zou hebben. Een
jaar later is Bart gekomen. Hij
was toen ook zeven maanden."
Dat beide kinderen autistisch
zouden zijn, had het echtpaar
niet voorzien. „We wisten wel
dat ze emotionele problemen
Anneke Sleutjes met haar pleegkinderen Joep (links) en Bart.
konden hebben. Ze zijn niet
voor niks weg bij de biologische
ouders." Bij Joeri merkte zijn
pleegmoeder rond zijn tweede
jaar dat hij zich anders gedroeg.
„Hij was heel erg in zichzelf ge
keerd. Luisterde ook niet. We
hebben zijn oren nog laten tes
ten. Toen we naar een tv-pro-
gramma keken dat over autisme
ging, wisten we wat er aan
scheelde. We herkenden Joeri
daarin. Bart was heel druk, hy
peractief. Ik dacht: hij heeft het
zelfde als Joeri. Het is heel moei
lijk. Mensen in de omgeving zien
niks aan Joeri en Bart. Nu zeg
gen de mensen: voed ze beter op.
Dat is het probleem, ze ogen
normaal, maar sociaal-emotio
neel hebben ze problemen. Men
sen snappen niet wat het bete
kent. Je zit op een eilandje."
Structuur
De kinderen hebben veel struc
tuur nodig. Er kan bijvoorbeeld
paniek ontstaan bij spontane
acties. Aanwezigheid van ie
mand is ook noodzakelijk.
„Mijn man werkte overdag. Als
hij thuis kwam, pakte ik mijn jas
en ging een eind fietsen. Even
weg." In 1995 is de man van An
neke Sleutjes overleden. „Mijn
jongste dochter hielp af en toe,
maar toen ze het huis uitging
stond ik er écht alleen voor."
Twee jaar na de dood van haar
man is Joeri intern gegaan, Bart
een jaar later. Toen ze na drie
jaar terugkwamen, moest An
neke Sleutjes haar vrijheid weer
inleveren.
Bart en Joeri kunnen niet goed
met elkaar opschieten. Bart is in
zijn ontwikkeling verder dan
Joeri. Hij confronteert Joeri
daarmee. „Er zijn heel wat ga
ten in de deuren getrapt. Ze zijn
soms heel agressief. Bart wil al
tijd winnen en claimt Joeri.
Maar die heeft tijd voor zichzelf
nodig. Ze begrijpen elkaar niet.
Na een ruzie hoef je ze niks uit te
leggen. Iemand met maar één
been vraag je ook niet over een
sloot te springen. Je kunt van
autistische kinderen piet ver
wachten dat ze sociaal worden
Anneke Sleutjes vervolgt: „Joe
ri leert nu pas om zelf zijn brood
te smeren. Zijn kleren moeten
klaar gelegd wordenJe moet al-
tijd in de buurt zijn. Familie en
kennissen inschakelen, gaat
niet meer. Ze hebben hun eigen
leven. Voor Bart heb ik twee
weekend-pleeggezinnen gehad.
Het eerste gezin stopte er na tien
maanden mee omdat ze niks te
rug kregen. Het tweede gezin
heeft het lang volgehouden,
maar kreeg andere verplichtin
gen."
Volgens Sleutjes zet een autis
tisch kind heel het gezin onder
druk. „Ik was helemaal ge
fixeerd op Joeri en Bart. De an
dere kinderen kregen minder
foto Clemens Ie Blanc/GPD
aandacht. Mijn dochters zeiden
wel eens: je hebt alleen maar
aandacht voor hen. Pas na zeven
uur, als Joeri en Bart in bed la
gen, was ik er voor de anderen."
Anneke Sleutjes beschikt over
een persoonsgebonden budget.
Daarmee kun je zorg inkopen,
bijvoorbeeld een verzorger die
in huis op de kinderen let.
„Maar je moet dan zelf het huis
uit. Thuis ontspannen gaat niet.
Je bent een gevangene in je ei
gen huis. Ik wil voorkomen dat
ze te jong in de psychiatrie moe
ten. Daarom is het zo belangrijk
dat de kinderen een weekend
weg kunnenJe hebt tijd voor je
zelf nodig om het vol te hou
den." GPD
LINKOPING - Huidcellen waarmee padden hun kleur aan de
omgeving aan kunnen passen, zijn bruikbaar om doping mee
op te sporen. A. Karlsson (universiteit Linköping) beschrijft
in het vakblad Biosensors and Bioelectronics hoe deze cellen,
gevoelig gemaakt voor opiaten, zichtbaar van kleur verschie
ten door er zeer kleine hoeveelheden van een opiaat aan toe te
voegen. Dit principe kan ook gebruikt worden om andere ver
boden stoffen op te sporen, meent Karlsson.GPD
BOSTON - Dagelijks voldoende vitamine C naar binnen wer
ken, beschermt tegen het krijgen van staar, schrijft A. Taylor
(Tufts University, Boston) in het vakblad Journal of Clinical
Nutrition. In een onderzoek onder 492 vrouwen (van 53 tot 73
jaar) bleek staar bijna de helft minder vaak voor te komen on
der personen die ruim tien jaar lang dagelijks ongeveer 350
mg vitamine C (even veel als in zes sinaasappelen) via hun
eten binnen kregen. GPD
BARCELONA - Niet alleen de leeftijd van de moeder, ook de
leeftijd van de vader draagt bij aan het risico op aangeboren
afwijkingen bij een baby, stelt J. Egozcue (University Auto-
noma, Barcelona) in het wetenschappelijk tijdschrift New-
Scientist. Onderzoek van sperma toonde aan dat bij mannen
het aantal spermacellen met een chromosoom te veel iedere
tien levensjaren toeneemt met 17 procent. Een extra chromo
soom in de bevruchte eicel leidt vaak tot een miskraam of tot
aandoeningen als het syndroom van Down.GPD
PRINCETON - Het houdt niet op met aspirine: behalve een
pijnstillende, bloedverdunnende en darmkankerbestrijden-
de werking blij kt het ruim honderd jaar oude middel nu ook te
kunnen worden ingezet tegen virussen. Toevoegen van aspiri-
ne aan gekweekte cellen die besmet zijn met CMV, een virus
dat bij baby's en mensen met een verzwakte afweer ernstige
problemen kan veroorzaken, remt de vermenigvuldiging van
het virus met een factor honderd, schrijft T. Shenk (Princeton
University) in het wetenschappelijk tijdschrift PNAS. GPD
MESA - Afvallen gaat beter met behulp van een dieet dat rijk
is aan eiwit en arm aan vet dan met een dieet rijk aan koolhy
draten en arm aan vet. In het eerste geval is de verbranding in
het lichaam tweemaal zo groot als in het tweede geval, consta-
teert C. Johnston (Arizona State University, Mesa) in het vak
blad Journal of the American College of Nutrition op basis
van een vergelijkend onderzoek onder tien gezonde vrouwen
zonder overgewicht. GPD
CARACAS - Metformine, een medicijn dat gegeven wordt bij
suikerziekte, blijkt ook nuttig voor vrouwen met het poly-
cysteus-ovarium syndroom, een aandoening waarbij de kans
op zwangerschap zeer laag is en de sporadisch voorkomende
zwangerschappen meestal eindigen in een miskraam. Behan
deling met metformine vergroot bij deze vrouwen niet alleen
de kans op een zwangerschap, maar verkleint bovendien de
kans op een miskraam met ongeveer 75 procent, concludeert
D. Jakubowicz (universiteit Venezuela, Caracas) in het vak
blad Journal óf Clinical Endocrinology and Metabo
lism. GPD
door Jacques van Dam
Voor de bereiding van het ho
meopathische geneesmid
del Ignatia worden de zaden van
de gelijknamige boom gebruikt.
De zaden bevatten onder andere
strychnine. Hoewel Ignatia
wordt voorgeschreven bij hyste
rie, is het zeker niet het enige
bruikbare medicijn bij deze
aandoening.
Als Ignatia aan een patiënt
wordt voorgeschreven, hoeft
er zelfs geen sprake te zijn van
hysterie. Ignatia heeft een veel
groter werkingsgebied. Zo werd
het ook met succes voorgeschre
ven bij een pestepidemie in In
dia.
Er zijn momenten in ieders le
ven waarbij Ignatia een passen
de remedie is. Een plotseling
diep verdriet kan hiervoor de
aanleiding zijn. Ook ergernis en
frustratie in een werksituatie
kunnen een oorzaak zijn. De pa
tiënt lijdt onder een hevig ver
driet, moet vaak en diep zuchten
en soms huilen. Maar het is ook
mogelijk dat de patiënt niet kan
huilen. Meestal zijn er slaappro
blemen, voelt de patiënt zich
hulpeloos en kan hij hysterisch
reageren. Hij heeft een grote be
hoefte om alleen te zijn. Hij ver
toont krampen op alle niveaus,
kan mentaal blokkeren, emotio
neel sprakeloos zijn, beven en
trillen, kramp voelen in de
plexus Solaris, op het borstbeen,
in de maagstreek en in de keel.
Meestal voelt hij zich slechter
door troost.
Shock
Het bovenstaande verhaal gaat
over een patiënt die deze reac
ties kan vertonen na een shock,
zoals het overlijden van een ge
liefde of na een verbroken rela
tie. Er is dus min of meer sprake
van een acute situatie en de re
acties hierop. Als u deze rubriek
vaker leest, weet u inmiddels
dat lichamelijke klachten voor
een klassiek homeopaat zel
den of nooit op zichzelf staan.
Hij zal de mentale en emotio
nele kenmerken van de pa
tiënt zwaar meewegen om tot
een juiste medicijnkeuze te ko
men.
Waar kunnen we aan denken,
wil Ignatia een passende reme
die zijn? Hoe ziet deze vrouw er
uit, wat kenmerkt haar? Ik ge
bruik bewust de vrouwelijke
vorm omdat de meeste Ignatia-
voorschriften vrouwen betreft.
Mannen moeten geenszins
worden uitgesloten, maar het
percentage is aanmerkelijk la
ger.
Er is altijd sprake van een con
flict tussen romantiek en reali
teit. De vrouw is romantisch,
fijngevoelig en investeert veel in
zorg, aandacht en liefde. De we
reld is echter verre van ideaal,
de dagelijkse realiteit is hard en
koud. Het beeld dat ze van zich
zelf heeft is aardig moeten zijn,
zorgzaam en goed voor anderen
en daar hard voor werken. Dit
vraagt om teleurstellingen.
Onlogische klachten
Typerend zijn tegenstrijdige,
onlogische klachten en gedrag.
Voorbeelden hiervan zijn oor
suizingen die verbeteren door
muziek, keelpijn die verbetert
door slikken van vast voedsel,
een leeg gevoel in de maag dat
verslechtert door te eten. Ze is
dorstig als ze rilt van de koorts,
slaperig door slecht nieuws en
huilen en lachen wisselen elkaar
af. Menstruatie kan plotseling
optreden na een shock, maar de
menstruatie kan ook ineens
wegblijven. De menstruatie kan
zo pijnlijk zijn dat de heftigheid
lijkt op ontsluitingsweeën. Er is
een drukkende pijn in de onder
buik die verbetert door druk en
door te gaan liggen. Meestal is
de menstruatie overvloedig en
donker van kleur.
Ontgoocheling
Elke shock kan verdriet en ont
goocheling teweegbrengen. Ze
kan hatelijkheid afwisselen met
vriendelijkheid. Haar stem
mingswisselingen zijn buiten
proporties. Ze heeft de neiging
de schuld buiten zichzelf te zoe
ken mijn man is koud en hard en
geeft mij geen aandacht: mijn
collega's houden geen rekening
met mij en maken misbruik van
hun macht. Het uiteindelijke re
sultaat kan zijn dat deze vrouw
zich steeds meer in zichzelf te
rugtrekt, geen beslissingen
meer kan nemen en zich ernstig
zorgen gaat maken over haar
gezondheid, waardoor ze soms
dagenlang alleen maar in bed
wil liggen.
Ignatia kan zowel de weerbaar
heid als het evenwicht herstel
len,
Jacques van Dam is klassiek ho
meopaat.
door Marten Dooper
BREDA - Veel medische aan
doeningen dragen de naam
van hun 'ontdekker'. Maar wie
waren zij, en hoe werd hun
naam onsterfelijk? Neem bij
voorbeeld Hans-Gerhard
Creutzfeldt en Alfons Jakob.
Het had niet veel gescheeld of
hun namen waren niet veel
verder gekomen dan het verre
uithoekje van de medische we
tenschap, waar de zeer zeldza
me aandoeningen liggen te
verstoffen.
Immers, het aantal mensen dat
wereldwijd lijdt aan de naar
Hans-Gerhard Creutzfeldt en
Alfons Jakob genoemde her-
senaandoening is met een
lampje te zoeken. Toen echter
enkele jaren geleden de ver
wante dierziekte Bovine
Spongiforme Encephalitis
(BSE), beter bekend als de
'gekke-koeienziekte', in ver
band werd gebracht met de
ziekte van Creutzfeldt-Jakob
bij mensen, lagen de namen
van beide heren plots op ieders
lippen.
Parallel
Ofschoon Creutzfeldt en Ja
kob al zo'n tachtig jaar in één
aandoening verenigd zijn,
hebben zij nooit met elkaar sa
mengewerkt. Het had wel ge
kund; zij waren nagenoeg even
oud en hun wetenschappelijke
interesses en carrières liepen
vrijwel parallel. Zo werkten
beiden enige tijd bij Alois Alz
heimer. Hun paden kruisten
zich slechts éénmaal toen bei
den, onafhankelijk van elkaar,
artikelen publiceerden over de
hersenaandoening die hun na
men voor eeuwig met elkaar
zou verbinden.
Alfons Maria Jakob wordt op 2
juli 1884 geboren in Aschaf-
fenburg-am-Main als telg in
een familie van winkeliers.
Nog geen jaar later, op 2 juni
1885, ziet in Harburg. een
plaatsje vlak bij Hamburg,
Hans-Gerhard Creutzfeldt
het levenslicht, Zijn vader is
arts.
Beiden studeren geneeskunde
aan diverse universiteiten.
Creutzfeldt bezoekt Jena, Ros
tock en Kiel, waar hij in 1908
afstudeert. Jakobs route naar
de artsenbul loopt via Mün-
chen, Berlijn en Straatsburg,
waar hij in 1909 het fel begeer
de papiertje behaalt.
Hans-Gerhard Creutzfeldt (1885-1964)
Alfons Jakob (1884-1931)
In München heeft Jakob ken
nis gemaakt met Alois Alzhei
mer en diens collega Franz
Nissl en na zijn afstuderen
voegt Jakob zich voor twee
jaar bij deze twee vermaarde
neuropathologen. Nissl om
schrijft hem later als een
'nauwgezette, gemotiveerde,
getalenteerde, aardige en opti
mistische wetenschapper'.
Ook Hans-Gerhard Creutz
feldt verdiept zich na zijn af
studeren verder in de patholo
gie. Het avontuur lonkt echter
en hij vaart twee jaar lang als
scheepsarts de wereld rond.
Een levenslange interesse voor
tropische ziekten, talen en
exotische kunst zijn hiervan
het gevolg. In 1912 pakt
Creutzfeldt de wetenschap
weer op en vervoegt zich bij
Alzheimer, die dan net is aan
gesteld als hoogleraar in
Breslau.
De Eerste Wereldoorlog bete
kent voor Creutzfeldt en Ja
kob een onderbreking van hun
wetenschappel ij k werk. J akob
brengt als veldarts drie jaar
door in de loopgraven van
Vlaanderen. Creutzfeldt be
vaart als marineofficier de
Noordzee. Vlak daarvoor, in
1913, bestudeert Creutzfeldt
in Breslau een 'nieuwe en ei
genaardige neurologische
aandoening'. De jonge vrouw
om wie het gaat, lijdt aan coör
dinatiestoornissen en al snel
wordt zij dement. Binnen een
jaar sterft zij aan een epilepti
sche aanval.
Creutzfeldt schrijft, met in
stemming van Alzheimer, een
artikel waarin hij de afwijkin
gen vermeldt die hij na de dood
van de patiënte waarneemt in
haar hersenen. Door het uit
breken van de Eerste Wereld
oorlog en de dood van Alzhei
mer in 1915 blijft het artikel
echter op de plank liggen tot
1920. Creutzfeldt werkt dan
inmiddels in München.
Jakob, die na de oorlog zijn
aanstelling aan het universi
teitsziekenhuis in Hamburg
weer heeft opgenomen, heeft
inmiddels ook een aantal
soortgelijke patiënten onder
ogen gehad. Hij beschrijft ze in
1921. Hij kent dan de publica
tie van Creutzfeldt en noemt
deze in zijn eigen artikel.
Onsterfelijk
Later zullen Creutzfeldt en Ja -
kob microscopische coupes
van het hersenweefsel van hun
patiënten uitwisselen, waar
uit zij concluderen dat het om
dezelfde, fatale ziekte gaat.
Walther Spiel meyer, Creutz-
feldts baas, maakt in 1922 hun
beider naam onsterfelijk als
hij rept van de ziekte van
Creutzfeldt-Jakob. Creutz
feldt is dan inmiddels werk
zaam in het Charité Zieken
huis in Berlijn. Van 1938 tot
1953 staat hij aan het hoofd
van de afdelingen neurologie
en psychiatrie van de universi
teit in Kiel. Tijdens de Tweede
Wereldoorlog weigert hij lid te
worden van de Nazi-partij
Zijn vrouw wordt vanwege
kritiek op het regime enige tijd
gevangengezet; zijn zoon Ha-
rald deserteert uit de Duitse
marine en sluit zich aan bij een
Nederlandse verzetsgroep.
Creutzfeldt zelf probeert zich
zo goed en kwaad als het kan
staande te houden in Kiel. Hij
weet mensen te redden van de
vernietigingskampen door
hen te laten onderduiken in
zijn kliniek.
Alfons Jakob blijft dit alles be
spaard: hij sterft al in 1931, op
47-jarige leeftijd, aan de late
gevolgen van een beenmerg
ontsteking die in 1924 zijn
rechterbeen aantast.
Hans-Gerhard Creutzfeldt
wordt, onder Brits gezag, de
eerste naoorlogse rector van
de universiteit van Kiel. Na
zijn dood, op 30 december
1964 (hij werd 79 jaar) eert de
universiteit hem door het in
stituut voor Neurologie en
Psychiatrie naar hem te ver
noemen. GPD
door Annie de Vreugd
In gedachten zien we oom Da-
gobert lopen in de strip Do
nald Duck. Met de armen voor
zich uitgestrekt loopt hij al sla
pend over de nok van het dak en
weet feilloos de regenpijp te
vinden om naar beneden te
klauteren. AI slaapwandelend
draait hij het slot van de voor
deur open en weet hij blinde
lings de kluis te openen.
Slaapwandelen spreekt tot de
verbeelding en het is een dank
baar onderwerp voor stripteke
naars. De werkelijkheid wordt
daarbij flink geweld aange
daan. Een slaapwandelaar kan
helemaal geen complexe fijn-
motorische handelingen ver
richten waarbij de hersenen ex
tra moeten draaien. Een kluis
openen, is in deze droomtoe
stand onmogelijk, alleen de gro
ve motoriek functioneert. Bo
vendien slaapwandelen
volwassenen bijna nooit, het
zijn kinderen die al slapend aan
de wandel gaan.
Ongeveer vijftien procent van
de kinderen tussen de zes en
twaalf jaar slaapwandelt. Dit
percentage doet hoog aan, dat
komt omdat hieronder ook kin
deren worden gerekend die even
rechtop in bed gaan zitten en
dan weer gaan liggen om verder
te slapen. Dit onttrekt zich veel
al aan de aandacht van de ou
ders, die er dan ook geen weet
van hebben. Erzijn kinderen die
maar een keer in hun leven
slaapwandelen, er zijn er die ja
renlang lopen te spoken door
het huis. Jongens gaan vaker
een wandelingetje maken dan
meisjes, na het twintigste le
vensjaar is het fenomeen nage
noeg verdwenen.
Daar slaapwandelen in het me
rendeel van de gevallen voor
komt bij kinderen, menen des
kundigen dat de oorzaak ligt in
onrijpheid van de hersenen. Er
zou een erfelijke component in
het spel zijn. Slaapwandelen is
een bijzondere soort slaap-
waaktoestand die meestal op
treedt als het kind nog maar net
slaapt. Het ziet de wereld als in
een droom, maar weet tegelij
kertijd precies waar het zich be
vindt. Vaak gaat een slaapwan
delaar heel gewone dagelijkse
dingen doen zoals aankleden of
televisie kijken. De slaapwan
delaar wordt meestal vanzelf
wakker of kruipt na verloop van
tijd weer onder de dekens. De
volgende dag kan hij zich niets
van het voorval herinneren.
Heel sporadisch heeft een kind
net als in een nachtmerrie het
gevoel dat het achterna wordt
gezeten en slaat op de vlucht.
Dan kan het voorkomen dat hij
naar buiten gaat, maar dit laat
ste is een scenario dat meestal
door fantasten wordt bedacht.
Slaapwandelen op zich is niet
ernstig en ouders hoeven niet
ongerust te zijn. Wel kunnen ze
ongelukken voorkomen door
ervoor te zorgen dat hun kleine
nachtbraker veilig kan slaap
wandelen. Een traphekje om te
voorkomen dat het kind de trap
af valt en de ramen sluiten. De
deuren op slot doen, want sloten
openen is te complex voor een
slaapwandelaar. Obstakels op
het looppad naar de slaapka
merdeur verwijderen om te
voorkomen dat het kind zich be
zeert. En natuurlijk geen hoog
slaper voor kinderen die regel
matig aan de wandel gaan.
Schrikken
Gelukkig voor ouders komt
slaapwandelen meestal in de
avonduren voor wanneer zij zelf
nog op zijn. Terwijl ze met een
glaasje wijn de dag afsluiten,
gaat de kamerdeur open en
komt zoonlief of dochterlief wa
zig binnen lopen en begint aan
een kastdeurtje te rommelen.
Op de vraag wat het komt doen,
blijft het kind het antwoord
schuldig of mompelt iets onver
staanbaars.
Het is beter een slaapwandelaar
niet te wekken, hij kan volledig
gedesoriënteerd raken en daar
hevig van schrikken. Meestal
wordt het kind vanzelf wakker,
ook dan kan het gedesoriën
teerd zijn. Als het angstig is, kan
het voorzichtig gewekt worden
door het iets simpels te vragen
waarover het even moet naden
ken. Een kind datslaapwandelt,
kun je bijvoorbeeld op een heel
rustige toon vragen hoe laat het
is of de kleur van een voorwerp
laten benoemen. Het zal dan
enige minuten naar de klok of
het voorwerp staren terwijl het
langzaam ontwaakt. Laat een
kind dat slaapwandelt vooral
niet schrikken of schudt het niet
in de hoop dat het wakker
wordt. Blijf op gepaste afstand
tot het weer vanzelf wakker
wordt of naar bed gaat. Dat kan
hooguit een uurtje duren. GPD
