Anekdotes te keur over eten en drinken
Balinezen hakken beelden Eemhof
Lammetjes
Prostitutie
Winterflora
Noord wijk
Prinsen
Herbouw
na brand
Culinair
Museum
Drentse heideschapen spelen
een voorname rol bij het be
heer van het Aekingerzand, een
relatief onbekend, maar niette
min groots stuifzandgebied
vlak bij Appelscha. Zondag 10
maart begeleidt een boswachter
van Staatsbosbeheer belang
stellenden naar de kudde waar
in de eerste lammetjes rondhup
pelen. De twee uur durende
excursie begint om 13.30 uur in
het bezoekerscentrum Drents
Friese Wold, Terwisscha 6a; Ap
pelscha. Deelname is gratis.
Aanmelden: tel. 0516 - 46 40 20.
Kijken en bekeken worden,
verleiding en afkeer, gedo
gen en verbieden. Vanaf maan
dag 9 maart kan in het Amster
dams Historisch Museum aan
de Kalverstraat 92 in Amster
dam een tentoonstelling worden
bekeken over vier eeuwen pros
titutie in de hoofdstad. Dat ge
beurt aan de hand van schilde
rijen van Steen, Vermeer en Van
Honthorst. Ook de meningen en
verhalen van hoeren zelf ont
breken niet.
Het Amsterdam Historisch Mu
seum is van maandag tot en met
vrijdag geopend van 10 tot 17
uur en op zaterdag en zondag
van 11 tot 17 uur.
Meer informatie: tel. 020 - 523
18 22 en internet www.ahm.nl
Overdekte bloembollenten
toonstellingen alom in deze
periode. Die van Hoogwoud
wordt 'Winterflora Midden
West-Friesland' genoemd en hij
vindt plaats van vrijdag 8 tot en
met zondag 10 maart in Sport
centrum De Weijver. De ten
toonstelling wordt dit keer op
geluisterd door een aantal oude
brandweerauto's met de daarbij
behorende attributen.
Openingstijden: dagelijks van
10 tot 18 uur.
Meer informatie: mevrouw
A. Kool, tel. 0226-35 44 70.
Ook dit jaar organiseert de
WV Holland Rijnland weer
de fietstocht Noordwijk-Madu-
rodam-Noordwijk. Die is dit
maal extra interessant omdat in
het geheel vernieuwde Maduro-
dam een voorjaarstentoonstel
ling over het Koninklijk Huis
wordt gehouden.
Het 45 kilometer lange traject
voert de deelnemers via Katwijk
en het duingebied rond de Was-
senaarse Slag naar het minia
tuurstadje en ook de terugtocht
leidt voornamelijk door het
schitterende duingebied noor
delijk van Den Haag.
De zogeheten 'Vuurtorenfiets
tocht' kan vanaf maart elke dag
worden gereden en deelname
kost 15,50 (kinderen van 4 tot
en met 11 jaar 13,50) inclusief
routebeschrijving, koffie met
gebak en entree Madurodam.
Meer informatie: VVV Holland
Rijnland, Grent 8 in Noordwijk,
tel. 0900 -202 04 04.
Het broedseizoen staat voor
de deur en dat betekent dat
het grootste deel van de Groote
Peel tot half juli wordt gesloten.
Maar voor het zover is kan er op
zondag 10 maart onder leiding
van een boswachter nog een hele
dag worden rondgezworven
door dit Nationaal Park bij Ne-
derweert. Er wordt ongeveer 20
kilometer afgelegd en daarvoor
is bij elkaar zes uur uitgetrok
ken. Geen uitgebreide verhalen
ditmaal, maar wel heel veel tijd
om te genieten van de stilte. De
wandeling begint om 10 uur bij
bezoekerscentrum 'Mijl op Ze
ven', Moostdijk 15, Ospel-Ne-
der-weert en het spreekt vanzelf
dat waterdichte schoenen een
vereiste zijn. Lunchpakket zelf
mee nemen; verrekijker eventu
eel ook. Aanmelden: tel. 0495 -
64 14 97.
Als het edelhert de 'Koning
van het Woud' is, dan zijn
reeën toch zeker de 'Prinsen'.
Hoewel het even sierlijke als
schuwe dieren zijn, slaagde
Liesbeth Verwoerd er toch in ze
op de gevoelige plaat vast te leg
gen. Haar foto's, resultaat van
veel geduld en nog meer door
zettingsvermogen, zijn tot en
met zondag 31 maart te bewon
deren in bezoekerscentrum
'Zandenbos', Eperweg 132,
Nunspeet. Openingstijden: van
dinsdag tot en met zondag van
10-17 uur en de toegang is gra
tis.
Meer informatie: tel. 0341 - 25
29 96.
zaterdag 2 maart 2002
De Eemhof van Center-
Pares brandde in 2000
af en wordt in mei weer her
opend. Dit park nabij Zee-
wolde telt ruim 700 bunga
lows. Die bleven bij de brand
gespaard. Voor herbouw van
het hart, met Aqua Dome,
Market Square en Action
Factory als ontmoetings
plekken, kwamen am
bachtslieden uit alle delen
van de wereld. En leefde bio
loog en idealist Jean Hen-
kens zich helemaal uit.
Het is stil geweest rond het
Culinair Museum in
Amersfoort, gevestigd in het
zelfde pand als het befaamde
restaurant MariënhofMaar
met de nieuwe eigenaar is een
ambitieus plan van aanpak ge
maakt om het museum weer vol
op onder de aandacht te bren
gen.
Je hoeft geen tafel in het restau
rant Mariënhof te reserveren om
een bezoek te brengen aan het
Culinair Museum. En een be
zoek aan het museum leidt niet
tot een verplichte versnapering
elders in het pand. Kortom, het
aangename en het nuttige hoe
ven niet per definitie verenigd te
worden. „Maar het mag natuur
lijk wel", zegt mevrouw Winnif-
red Planjer, gids en woordvoer
der van het museum.
De geschiedenis van het eten en
drinken in Nederland van pre
historie tot heden, luidt de titel
van de permanente expositie,
ingericht op twee bovenverdie
pingen van Mariënhof. De ten
toonstelling loopt sinds 1994.
„Opzet indertijd was om het
vooral anekdotisch te maken",
zegt Winnifred Planjer. „Dit
museum is enig in zijn soort in
ons land. In Appelscha heb je
weliswaar een kookmuseum,
maar dat is op een andere leest
geschoeid."
Aan de hand van vitrines met
voorwerpen uit een bepaalde
periode wordt de bezoeker door
de geschiedenis van het eten en
drinken geleid. Het begint
uiteraard met de jacht in de pre
historie en eindigt met het f ast-
Schilderijen geven een beeld hoe een keuken er vroeger uitzag.
food uit de 2 lste eeuw. Daar tus
senin een breed scala aan potten
en pannen, bestek en servies,
voorwerpen en afbeeldingen,
grondstoffen en producten en
keukeninventarissen die ieder
hun eigen periode uitbeelden en
hun eigen verhaal (laten) vertel
len. Plan is om ook tijdelijke
tentoonstellingen in te richten,
workshops te houden en lezin
gen te organiseren of een proe-
verij.
Zilvercollectie
Trots is het museum op een uit
gebreide zilvercollectie van
Kempen en Begeer. Door ruim
tegebrek is slechts een klein deel
te bewonderen. „Misschien dat
we straks met wisselexposities
meer kunnen laten zien", hoopt
Winnifred Planjer. Andere
pronkstukken zijn het Loos-
drechts porselein en de biblio
theek van de vermaarde Neder
landse kok W. te Meij.
Essentieel onderdeel van de ten
toonstelling is de persoonlijke
toelichting door de gidsen. Me
vrouw Planjer ('ik heb altijd al
belangstelling voor kunstge
schiedenis gehad') heeft de af
gelopen jaren veel verhalen,
anekdotes en spreekwoorden
verzameld die een relatie met
eten en drinken hebben en per
vitrine wordt wel een hilarisch
feit vermeld. Vooral de uitleg
van spreekwoorden en gezegdes
foto's Brand Overeem
spreekt altijd tot de verbeel-
ding.
„Waar komt de uitdrukking
vandaan dat de vrouw de broek
aan heeft, denk je", is de retori
sche vraag van Winnifred. „Uit
rond 1550 toen de man, die tot
dan de scepter in de keuken
zwaaide, deze taak overdroeg
aan zijn vrouw. De kookbroek
die hij aan had, trok hij letterlijk
uit en gaf deze aan zijn vrouw."
Nog een fraaie: de eindjes niet
meer aan elkaar kunnen kno
pen. „Sloeg op de dure damas
ten servetten. Had je weinig
geld, dan liet je kleine maken.
Maar die kon je niet omknopen,
de eindjes waren te kort."
„Weet je dat er na 1500 eigenlijk
helemaal geen echt Hollandse
keuken meer was? Er kwamen
zoveel invloeden van buitenaf
dat dat verwaterde." Wat was
die Hollandse keuken precies?
„Soep, bonensoep, linzensoep
en bonen." Aardappels kwamen
pas veel later, geïmporteerd uit
Amerika. En hoe kwamen we in
de Middeleeuwen toch aan dat
zakmes? „Toen er geen bestek
was nam een man zelf zijn eigen
mes mee, Inderdaad, dat stak hij
in zijn zak." En uit de 20e eeuw
die witte kast met die bak en dat
kraantje? „Daar komt de term
ijskast vandaan, het ijs ging er
boven in en het smeltwater lekte
via het kraantje weg."
„En wist je dat wij pas 200 jaar,
sinds 1780, met het bestek eten
zoals we dat nu kennen, een
mes, vork en een lepel. Daarvoor
graaide men gezamenlijk uit de
pan. Maar dat vond men toch
niet zo hygiënisch."
Van diverse musea en particu
lieren heeft 'Amersfoort' voor
werpen in bruikleen, zoals de
fraaie VOC-scheepskist, tijde
lijk afgestaan door het Scheep
vaartmuseum in Amsterdam.
De kist staat tegenover een vi
trine met talrijke bekende en
onbekende specerijen. Door een
druk op de knop kan de bezoe
ker de geur van de specerij op
snuiven. „Specerijen waren erg
duur. Daar komt de term peper
duur vandaan."
Verpleegster
Ook aandacht voor dranken als
koffie, thee en chocolade.
„Vooral dit laatste was vreselijk
duur. Er werden ook geneeskun
dige krachten aan toegeschre
ven Vandaar dat Droste de ver
pleegster als logo gebruikte.
Maar de voornaamste kracht
van chocolade was, zo dacht
men, waar wij nu de viagra-pil
voor hebben."
Nog even over die Hollandse
keuken. „Kinderen werd laatst
gevraagd wat zij typisch Hol
lands eten vonden. Bovenaan
stond de pizza, dan spaghetti en
macaroni, vervolgens bami en
nasi en tenslotte de hamburger."
Genoeg werk aan de winkel
voor het museum, derhalve.
Twintig eeuwen Nederlandse
eet- en drinkhistorie is overi
gens een iets te pretentieuze ti
tel voor de tentoonstelling,
want de bezoeker wordt met ta
melijk grote zevenmijlslaarzen
door de geschiedenis gejaagd.
Wat meer diepgang en iets min
der forse sprongen zou best mo
gen, maar dat vraagt uiteraard
wel extra ruimte.
Gelukkig wordt veel goedge
maakt door de persoonlijke
rondleiding van de gidsen, die
met him anekdotes, verhalen en
uitleg voor de noodzakelijke
bruggetjes tussen de diverse on
derdelen zorgen en zo de dode
voorwerpen in de vitrines tot le
ven wekken.
Gerard Chel
Het Culinair Museum is ge
vestigd aan de Kleine Haag
2 in Amersfoort. Tel. 033-463 10
25 of e-mail info@winpla.-
demon.nl. Het museum is uit
sluitend toegankelijk op af
spraak.
Het is ook mogelijk om een per
soonlijke rondleiding met een
van de gidsen te krijgen. Duur
circa een uur. De entree be
draagt 2,50 per persoon,
rondleidingen vanaf 20.
Rondleidingen worden het ge
hele jaar door gegeven, zeven
dagen per week. Ook arrange
menten zijn mogelijk.
Bioloog Jean Henkens lacht
met gezicht en ogen als hij
uitlegt hoe zijn opvattingen
over het leven samenvallen met
de visie en opdrachten, die hij
van CenterParcs krijgt aange
reikt. De laatste tijd kun je hem
vinden aan de boorden van het
Veluwemeer, waar bungalow
park de Eemhof wordt her
bouwd. Het hart van dit park
ging bijna twee jaar geleden in
vlammen op en is nu bijna ge
reed om jaarlijks zo'n 325.000
gasten te ontvangen.
De vestigingen van CenterParcs
moeten onderling verschillen
om de gasten van de ene bloem
naar de andere te lokken en bin
nenin elk park afzonderlijk mag
de tijd ook geen ontwikkeling
bevriezen. Wat gisteren nog vol
doende was om de recreërende
mens in een toestand van geluk
zaligheid te fietsen, werkt mor
gen al niet meer.
Nep
In de Eemhof heeft die beleving
vorm, kleur en geur gekregen.
Keren we terug naar bioloog
Jean Henkens, dan horen wel al
snel dat niets nep mag zijn.
„De gasten voelen, ruiken, zien
en horen als iets niet echt is. Na
maak doet afbreuk aan het ge
voel van gelukzaligheid, remt
de ontspanning, ook al merkt
men dat niet direct." Daarom is
deze aardige en bevlogen Belg
buiten de parken overal ter we
reld te vinden, van Brunei tot
Colombia en van Ivoorkust tot
Venezuela. Op zoek naar groen,
naar ambiance, naar voorwer
pen, naar identiteit.
„Nooit stelen, nooit exporteren
wat voor een betreffend land
van waarde is, maar laten ma
ken, zoals hier de Balinezen
doen. Honderden beelden van
vulkanisch gesteente hebben de
inlanders voor ons uitgehouwen
of van hout gesneden. Werkge
legenheid in Indonesië, echt
heid, verbondenheid met het
verleden, daar en hier geknoopt.
Het werkt aan twee kanten. Er
gaat veel overleg aan vooraf en
ik stel me nederig opAls ik mijn
zinnen heb gezet op een bijzon-
Een Balinese steenhouwer beitelt olifanten uit
dere boom, dan moet er van die
soort een zeker aantal zijn, en
wordt er onmiddellijk opnieuw
aangeplant. De zuiverheid van
handelen, het goede gevoel, de
beider tevredenheid is een van
de prachtige kanten van mijn
vak."
We staan midden in Aqua Mun-
do van de Eemhof, de immense
water-, zwem- en relaxhal.
Tientallen arbeiders, tegelzet
ters uit Portugal, dakdekkers
uit Italië en steenhouwers van
Java en Bali zijn bezig deze koe
pel vol beelden, palmen en exo
tische voorstellingen af te ma
ken.
Betekenis
„Het gaat heel ver, elk beeld
heeft zijn betekenis en dus hier
ook zijn aparte plaats. Kijk die
prachtige waaierpalm", roept
Henkens enthousiast, „honder
vijftig jaar oud. Schitterend. En
dat badmeesterhuis met die uit
gehouwen olifanten, mijn favo
riete plek."
Als we vragen of die spartelende
en joelende gasten iets van deze
'diepte' in de materie zullen
merken, reageert Henkens alsof
hij een genadeschot krijgt. Alsof
zijn eerder gevoerd betoog bij
gebrek aan bewijs is doorge
trokken. „Ja natuurlijk, zoiets
voel je hier, deze inrichting vol
eerlijkheid brengt geluk, geluk
dat uitstraalt, dat wordt opge
pakt."
We lopen een eind op met Max
Jacobsen, directeur operatiën
en lid van de raad van bestuur.
Hij luistert met voldoening naar
Henkens, onderstreept zijn op
vattingen. „Altijd in beweging,
we zijn altijd op zoek." Vernieu
wen oké, maar in welke richting
zal dit concern met CenterParcs
en Grand Dorado's zich uitbrei
den? Oost-Europa?
„Nee, oostwaarts gaan we niet.
Plek, natuur, achterland, be
reikbaarheid, regionaal en
thousiasme voor onze komst, ze
tellen. Maar evenzeer wegen
subsidies, bijvoorbeeld uit
Brussel heel zwaar. Zuid-Duits-
land, de Elzas, Noord-Frank
rijk, dat zij n de plekken waar we
nu naar kijken. Aan de ene kant
uitbreiden in aantal en diversi
teit, anderzijds elk afzonderlijk
park voortdurend vernieuwen."
De herbouw van de Eemhof kost
meer dan dan een half miljoen
euro per dag, in totaal gaat er 7 5
miljoen euro aan op en bevlogen
Jean Henkens gebruikt er een
fiks deel van. Niet alle verlei
ders zijn zichtbaar. Sommigen
nemen geruisloos bezit van de
gasten ter opwaardering van 'de
Beleving'.
Geuren
Tussen de 1800 geplante bomen,
450 beelden, exotische vogels en
schelpen worden kunstmatige
geuren ingebracht. Kortom, op
vele manieren wordt de wrede,
harde, grijze, alledaagse reali
teit buiten gebannen. Maar het
is niet eenvoudig voor de Belgi
sche bioloog, die in Parijs stu
deerde, om zomaar vreemde sfe
ren te importeren.
„Denk nu alleen eens aan de in
secten die onherroepelijk met de
bomen meekomen." Overigens,
de manier waarop Jean de bo
men naar de polder haalt - in een
soort winterslaap - is een ver
haal apart. En ook zijn geheim.
Hij moet aan veel zaken denken
om geen ecologische mini-
rampjes of ziekten toegang te
geven tot zijn domein onder
glas.
Sluipwespen
Het jonge stel dat straks gierend
door de watertunnels glijdt, zal
het zich niet realiseren, maar er
komen Afrikaanse sluipwes
pen, Midden-Aziatische schim
melsoorten en verwarmende
lampjes en slangetjes aan te pas
om het groen op glans en de ver
keerde mieren buiten de deur te
houden.
„Wij kweken zelf lieveheers
beestjes ter bestrijding van lui
zen. Dit is echt mooi werk", be
klemtoont Jean Henkens als we
weggaan. „En we zoeken voort
durend weer wat anders. De we
reld heeft nog veel te bieden,
waar de gasten zich aan kunnen
laven. Iedereen bij CenterParcs
heeft dezelfde opvattingen over
natuur en de verantwoordelijk
heid ervoor. Dat is een goed ge
voel. En helpt de armen in Viet
nam, Indonesië of waar wij ook
tijdelijke contracten sluiten.
Een bonus."
Thom Olink
Beeldhouwwerken voor CenterParcs worden op Java ingeladen
