Brussel snapt de Polen niet
De papegaai vliegt nog even als een dronkeman door
Poolse oud-premier
Tadeusz Mazowiecki
Die heeft dat al eens eerder meege
maakt, toen begin jaren negentig on
der Mazowiecki's supervisie de zoge
heten shocktherapie werd toegepast,
en Polen door een diepe economische
depressie ging. Nu zit het land weer in
een crisis. De inflatie loopt op, de zlo
ty kent een te hoge koers, waardoor de
export schade oploopt, en de werk
loosheid nadert de 20 procent, ,,We
moeten de toetreding tot de EU niet
voorstellen als een middel waardoor
het direct beter gaat. Het zal geleide
lijk zijn, maar in ieder geval niet
slechter worden. Bovendien, het feit
dat het aantal voorstanders voor toe
treding is gedaald, geeft aan dat de
bevolking er rekening mee houdt dat
het niet zomaar gaat. Mensen zijn zich
daarvan sterker bewust dan in begin
jaren negentig. Wel vind ik dat de Po
len gewilde leden van EU moeten zijn,
niet alleen op politiek, maar ook op
maatschappelijk niveau."
Momenteel is dat nog niet het geval,
vindt Mazowiecki. „Ofschoon Wes
terse politici het ontkennen, krijgen
we te weinig positieve signalen, An
derzijds laat Polen niet genoeg zien
hoeveel er ten positieve al is veran
derd in het land. Toch lijkt het me lo
gisch, dat na de politieke verdeeld
heid binnen de EU over de toetreding
van nieuwe lidstaten ook de maat
schappelijke onenigheid daarover
verdwijnt."
Een potentieel gevaar voor Europa
blijft de wijdverbreide corruptie in
Polen. Iets waartegen het voormalige
parlementslid Andrzej Czernecki in
de gezaghebbende Poolse krant Gaze-
ta Wyborcza vorige week nog waar
schuwde. In één adem noemde hij uit
gerekend de regering van Mazowiecki
als enige niet corrupte in het postcom
munistische tijdperk. De oud-pre
mier, geconfronteerd met het artikel,
glimlacht en antwoordt rhet zijn ken
merkende bescheidenheid: „Ja, he
laas moet ik toegeven dat hij gelijk
heeft."
Volgens Mazowiecki heeft Polen de
Europese Unie echter wel degelijk
wat goeds te bieden. „Nu al bestaat er
een economische uitwisseling die
voordelig is voor de EU-landen, onze
markten staan al voor hen open. Bo
vendien zal uitbreiding de hele EU
stabiliteit opleveren, ook tegen het in
ternationale terrorisme."
Vloedgolf
Natuurlijk kent Mazowiecki de vrees
bij hoofdzakelijk Duitsland en Oos
tenrijk voor een vloedgolf van ar-
beidsimmigranten uit Oost-Europa
na 2004. Volgens velen zal die leiden
tot hevige economische en sociale on
rust in de omringende landen. In een
opiniepeiling die nog geen jaar gele
den werd gehouden, gaf bijna 40 pro
cent van de Poolse respondenten aan
elders in de Europese Unie te willen
(gaan) werken. De Polen zijn op hun
beurt bang voor een Duitse jacht op
goedkope grond en huizen. Mazo
wiecki noemt beide angsten overdre
ven. Hij verwacht dan ook geen
verslechtering in de Pools-Duitse be
trekkingen. Juist Mazowiecki heeft
na de val van het communisme in 1989
samen met zijn toenmalige Duitse col
lega Helmut Kohl flink geijverd voor
de verzoening tussen beide landen.
„Na de hereniging van Duitsland was
de vraag of Duitsland Europees zou
worden of Europa Duits. Duitsland
heeft van zijn dominante positie ech
ter nooit misbruik gemaakt. Dat geeft
mij de hoop dat ook na 2004 de relatie
met Polen goed blijft. Ik zie geen en
kele reden waarom dat niet zo zou
zijn."
Joost Bosman
Met dank aan Dr. Piotr Perczynski.
De toetreding van twaalf Oost-
Europese lidstaten tot de Eu
ropese Unie in 2004 vervult menig
burger in het Westen met angst.
Vooral Polen (met veertig miljoen
inwoners veruit de grootste
nieuwkomer en momenteel het
zorgenkindje van de EU) doet bij
velen de vraag rijzen of we niet
meer problemen in huis halen dan
we aan goeds ervoor terugkrijgen.
Tadeusz Mazowiecki, de eerste
niet-communistische premier van
Polen (1989-1991), is echter opti
mistisch gestemd. „Maar de Polen
moeten wel het gevoel hebben, dat
ze gewild zijn door de rest van de
Europese Unie."
zaterdag 2 maart 2002
Net vorige week verkoos de Poolse
Federatie van Gemeenten Mazo
wiecki tot Man van het jaar 2001. Iro
nisch genoeg samen met ex-president
Lech Walesa, met wie de oud-premier
begin jaren negentig nog menig poli
tiek meningsverschil uitknokte. Ma
zowiecki reageert gelaten op de felici
taties. Want nog meer ironie wil dat
zijn eigen Unie van Vrijheid, een af
splitsing van de vakbond Solidariteit,
bij de verkiezingen afgelopen septem
ber de kiesdrempel niet haalde. Daar
door verdween ook Mazowiecki na
bijna dertien j aar van het politieke to
neel. De val van de Unie van Vrijheid
was volgens Mazowiecki te wijten aan
onder meer het feit dat zijn partij te
intellectueel overkwam en niet de taal
van het volk sprak. „We hadden een te
koude uitstraling."
Ook Solidariteit moest na ruim een
decennium wijken. Haar teloorgang
verklaart de oud-premier uit het feit
dat de scheidslijn tussen politieke
partij (Verkiezingsactie Solidariteit
AWS) en vakbond nog steeds vaag is.
„Dat is voor geen van beide goed ge
weest. Bovendien voerde AWS de leu
ze van 'schone politiek', terwijl in
werkelijkheid binnen de partij het cli-
entelisme groeide."
Zelfspot
Tadeusz Mazowiecki, afkomstig uit
een intellectueel-katholiek milieu,
staat nog altijd symbool voor de om
wentelingen in Oost-Europa. Met in
gehouden adem keek de wereld toe,
toen hij voor het eerst de Sejm, het
Poolse parlement, in september 1989
als premier toesprak. Hij viel bijna
flauw, op van de zenuwen als hij was,
en toen hij na een korte pauze weer te
rugkeerde naar het spreekgestoelte,
kon de wereld direct kennismaken
met Mazowiecki's vermogen tot rela
tivering en zelfspot: „Mijn conditie
lijkt momenteel op die van de huidige
Poolse economie", grapte de nieuw
bakken eerste minister.
Negen jaar daarvoor diende Mazo
wiecki Solidariteit van advies, en was
hij vrijwel vanaf het begin van de op
komst van de eerste vrije vakbond in
Oost-Europa te vinden op de scheeps
werf van Gdansk. Daar begon het al
lemaal. Niet verwonderlijk, dat hij
door het communistische regime in de
periode 1981-1982, evenals duizen
den anderen (onder wie Walesa), werd
vastgezet ten tijde van de noodtoe
stand.
Stilzitten doet de voormalige jurist en
journalist (75 jaar inmiddels) sinds
zijn aftreden als premier allerminst.
Eind jaren negentig was hij rappor
teur voor de VN in Bosnië. Daarnaast
is hij nog steeds verbonden aan het
Poolse Robert Schumann-fonds, dat
tot taak heeft de toetreding tot de EU
bij de Polen te propageren.
De voormalige Poolse premier Tadeusz Mazowiecki (links) en ex-president Lech Walesa, augustus 2000.
foto Janek Skarzynski/EPA
verklaart de oud-premier het afne
mende enthousiasme.
Met name op het landbouwgebied zit
de pijn diep. De EU, Nederland voor
op, voelt er niets voor de miljoenen
keuterboertjes in Oost-Europa volle
dig te subsidiëren na toetreding in
2004. Met name Nederland heeft ge
pleit voor herstructurering van het
Europese landbouwbeleid, nog voor
dat de nieuwkomers toetreden. Tot
aan 2013 moet de subsidie slechts
stapsgewijs worden opgevoerd, vindt
Den Haag.
Mazowiecki vreest dat de Poolse boe
ren er zo bekaaid afkomen. Hij denkt
dat Brussel na tien jaar het beleid zo
zal hebben aangepast, dat de Poolse
agrarische sector niet de volledige fi
nanciële ondersteuning zal krijgen.
„Hoe moeten wij dat aan onze boeren
uitleggen? Ik twijfel er niet aan dat de
EU wil uitbreiden, maar in Brussel
snapt men niet welke psychologische
problemen de nieuwkomers hebben.
Ja, ik begrijp de angst in het Westen.
Maar ze moeten daar ook begrijpen,
dat Poolse boeren niet met hun West-
Europese collega's kunnen concurre
ren, als ze niet gelijk behandeld wor
den."
Deceptie
De oud-premier is niet bang dat de in
tegratie tot de EU zal uitlopen op een
deceptie voor de Poolse bevolking.
In zijn sobere, kleine werkkamer in
Warschau formuleert Mazowiecki
zorgvuldig, wars van enige opsmuk.
Zijn koffie lepelt hij als pap naar bin
nen, nu weer hangt hij onderuitgezakt
en gapend achterover, dan weer zit hij
voorover gebogen, wrijft hij zich in
het gezicht en denkt diep na. En altijd
de kenmerkende bedachtzaamheid in
zijn woorden. Aan de muur slechts één
verwijzing naar het roemruchte verle
den van Solidariteit. Het is een schil
derij dat zijn kleindochters voor hem
maakten.
De verkiezingen van afgelopen na
jaar, waarbij de postcommunisten
van Democratische Linkse Alliantie
(SLD) overtuigend wonnen, hebben
volgens Mazowiecki niet tot een wer
kelijke revolutie geleid. In ieder geval
niet één die kan leiden tot grote pro
blemen tijdens de onderhandelingen
tussen Warschau en Brussel over de
toetreding tot de EU. „Dat de voorma
lige communisten de verkiezingen
zouden winnen, was voor mij geen
verrassing. Wel nieuw was de komst
van de partijen die fel tegen de Poolse
toetreding tot de EU ageren. Hun
winst heeft het imago van het parle
ment dramatisch veranderd." Mazo
wiecki doelt op de protestpartij Sa-
moobrona ('zelfverdediging') van de
populist Andrzej Lepper, die in Polen
al voor menig schandaal heeft ge
zorgd. Onlangs werd zijn parlemen-
taire onschendbaarheid afgenomen,
zodat hij wegens smaad vervolgd kan
worden. Naast Samoobrona maakte
de oerconservatief rooms-katholieke
Liga voor de Poolse Families zijn op
wachting in het anti-Europakamp.
Geen twijfel
De politieke omwenteling van sep
tember vorig jaar ten spijt, volgens
Mazowiecki lijdt het geen twijfel dat
de Poolse trein richting de EU door
dendert. „Wel heb ik er altijd voor ge
pleit dat we op twee benen de Unie in
gaan: zowel de postcommunisten als
de post-Solidariteit-partijen moeten
meedoen aan het integratieproces",
vindt hij
Maar waarom wil Polen zo graag inte
greren in organisaties als de Navo en
de EU? Het land heeft immers eeu
wenlang geleden onder invallen van
uit Oost en West, aan opdelingen en
aan geforceerde deelname in econo
mische en militaire verbonden. Snakt
het land niet naar zelfstandigheid en
onafhankelijkheid van wie dan ook?
Mazowiecki: „Eerder werden we ge
dwóngen te integreren, maar nu wil
len we het zelf. Wat de Navo betreft
(Polen trad toe in 1999), bestond er in
tern geen oppositie. De veiligheid van
Polen was in het geding. Met de EU
ligt het anders. Het is een moeilijk
aanpassingsproces dat we nu door
maken. Bovendien moet het land dat
twaalf jaar geleden zijn vrijheid her
kreeg, nu weer een deel van zijn soeve
reiniteit inleveren. Voor de toetreding
tot de unie, moeten we echter proble
men oplossen, die we hoe dan ook uit
de weg hadden moeten ruimen. Zestig
procent van de Poolse buitenlandse
economische bedrijvigheid is al ge
richt op de Europese Unie. Daarom
kunnen we beter helemaal integreren,
dan kiezen voor isolatie."
Mazowiecki erkent evenwel dat
de steun voor toetreding onder de
Poolse bevolking tanende is: het hoge
percentage voorstanders (ooit 80 pro
cent) is inmiddels geslonken tot zo'n
60 procent. „We zijn dit jaar de moei
lijke onderhandelingen met Brussel
begonnen, waarbij de problemen tus
sen Polen en de EU bovenkomen",
Een uit de lucht Amazona amazonica, in het Surinaams beter bekend als 'koele koele'. foto El jee Bergwerff/GPD
Jagen, van oudsher een middel om te over
leven, zit de meeste Surinamers in het
bloed. Anno 2002 trekken mensen er nog al
tijd met jachtgeweren op uit om bosvar
kens, kaaimannen, papegaaien en andere in
het regenwoud voorkomende dieren neer te
leggen, waarna de slachtoffers steevast ein
digen op de barbecue of in de pan. Hoewel in
de Surinaamse Jachtwet is vastgelegd wan
neer en waarop mag worden gejaagd, trekt
vrijwel niemand zich daar wat van aan.
Eric is een jager in hart en nieren. De in ei
gen land bekende sportfanaat, eigenaar van
een sportschool en dé taekwondo-specialist
van Suriname, trekt er als hij maar even de
kans krijgt gewapend met een jachtgeweer
op uit. Weg van het benauwende Paramari
bo de jungle in.
De vrieskist bij zijn woning puilt uit van de
'paradijselijke' beesten. Dode trofeeën die
volgepompt met hagel diepgevroren liggen
te wachten tot ze aan de beurt zijn om op de
barbecue te belanden. De ruim een meter
lange kaaiman die bovenop de andere
prooien ligt, is zijn trots. In het donker
dwars door de kop geschoten, zo vertelt hij
stoer.
Vandaag heeft hij andere doelwitten op het
oog: papegaaien die ruim een uur voor het
vallen van de duisternis massaal het lucht
ruim opzoeken om een plaatsje voor de
nacht te zoeken. Het jachtterrein is de plan
tage Welgelegen langs de Afobakaweg die
naar de gelijknamige stuwdam leidt. Op nog
geen uur rijden van de hoofdstad, in een ge
bied waar de savanne langzaam overgaat in
het regenwoud.
Zoals de meeste plantages is Welgelegen al
decennia lang niet meer in gebruik. Een oud
Javaans echtpaar, de eigenaren, en een In
diaan van een jaar of veertig, Chris, behoren
tot de weinige bewoners. Chris begeleidt de
groep en zorgt ook voor de meeste geweren.
De Winchesters bevatten vier patronen met
hagel en is onder de jagers een favoriet
schiettuig.
Er wordt een geschikte plek gezocht, een
paar kilometer achter de schaarse bebou
wing op de plantage. Buiten het dichte bos
op een open plek in het savannegebied. De
ruige, ongelijke bodem is zelfs voor de meest
stoere terreinwagens een vrijwel onoverko
melijke hindernis, waardoor de rest van de
route te voet moet worden afgelegd. Dat be
tekent afzien voor de jagers, die niet zelden
tot hun knieën door het water moeten wor
stelen. Maar met de gedachte dat straks de
ongelijke strijd met de papegaaien kan wor
den aangegaan, hebben ze dat er graag voor
over.
Kreunen
Suriname telt voor zover bekend 24 soorten
papegaaien, waarvan de ara de grootste en
tegelijkertijd de meest bontgekleurde is. De
jacht van Eric en zijn gezelschap beperkt
zich tot de Amazona amazonica, in het Suri
naams beter bekend als 'koele koele'. Aan
merkelijk kleiner dan de ara, maar met zijn
fel groene, gele en blauwe kleuren een ge
wild exemplaar om in een kooi te zetten. De
ze soort komt veelvuldig in het kust- en sa
vannegebied voor.
Bovendien zijn ze luidruchtig waardoor je
ze al van kilometers afstand kunt horen
aankomen. Dat geeft de jager de gelegen
heid om een juiste positie te zoeken en aan te
leggen. Meestal vliegen ze in groepen over,
wat de kans groot maakt dat er met een
schot hagel eentje wordt geraakt.
Even na vijven kondigen de eerste pape
gaaien wild kraaiend hun komst aan. Vanaf
verschillende posities klinken de schoten
uit de jachtgeweren, maar deze eerste groep
komt met de schrik vrij. Een paar minuten
later is het wel raak. Opnieuw een doffe
dreun die weergalmt over de verder vol
strekt verlaten savanne. Uit een groep van
zes papegaaien lijkt er een de koers kwijt te
raken, vliegt nog even krampachtig als een
dronkeman door en valt vervolgens kaars
recht naar beneden.
De buit is echter nog niet binnen, want het
aangeschoten wild moet nog gevonden wor
den. Na een zoektocht van tien minuten tus
sen de omhoogstekende graspollen in het
drassige gebied, verraadt het beest zichzelf
door een geluid uit te stoten dat veel weg
heeft van kreunen. De euforie bij Eric en
zijn vrienden is groot. Want een papegaai
die nog niet dood is, kan als lokaas dienen
voor zijn soortgenoten. Zijn dochter neemt
gelijk de kans te baat door de papegaai flink
te laten krijsen door hem heen en weer te
schudden. De doodskreten moeten andere
papegaaien aantrekken. De wat sadistisch
ogende methode werkt en in het daaropvol
gende uur worden nog zes papegaaien naar
beneden gehaald. Een zevende maakt een
noodlanding maar weet zich na een wilde
achtervolging met een schampschot en
bloedend uit de voeten te maken en te ver
stoppen in een boomtop.
Smokkelen
Echt tevreden is Eric niet met de buit, als bij
het vallen van de duisternis de aftocht
wordt geblazen. „Vorige keer hadden we er
meer dan dertig. Maar dit is genoeg om van
avond met z'n allen te eten." Een papegaai
op een smakelijke manier op je bord krijgen,
is een tijdrovende klus. Het plukken en het
verwijderen van de ingewanden is nog het
meest eenvoudige, het bakken vraagt enge
lengeduld. Want papegaaien zijn taaie vo
gels en het vergt enige ervaring om ze gaar te
krijgen.
„Eigenlijklukt het je niet in één avond om ze
zo smakelijk mogelijk te krijgen", zegt Eric.
„Twee dagen marineren in wijn met wat
knoflook en uien en dan urenlang laten
stoven in een oven is de beste methode. Maar
dan nog heb je niet echt mals vlees. Het beste
kun je er eigenlijk gewoon soep van maken.
Na enkele uren staan de in kleine stukken
gesneden en gebakken papegaaien op een
lange tafel op de logeerplaats, een groot af
dak in de jungle omgeven door de geluiden
van de nacht. Iedereen is het er over eens: de
smaak is goed maar je hebt een stevig gebit
nodig om het taaie vlees te kunnen wegwer
ken.
En dan te bedenken dat voor de Amazona
amazonica in Nederlandse dierenwinkels
door liefhebbers een paar honderd euro
wordt neergeteld, om ze in een kleine kooi in
de huiskamer te kunnen zetten. Jaarlijks
worden vele honderden papegaaien legaal
door bonafide handelaren naar het voorma
lige moederland geëxporteerd, illegaal
gaan er vermoedelijk veel meer de grens
over. Niet zelden wordt op de luchthaven
Zanderij een passagier in de kraag gevat die
de gok neemt een paar levende papegaaien,
die in Suriname al voor twee of drie euro te
koop zijn, in de bagage mee te smokkelen.
Elke papegaai die het overleeft, levert een
mooie winst op.
Forse boete
De jacht op papegaaien is in Suriname offi
cieel verboden. Levend vangen mag nog
wel, maar met een schot hagel uit de lucht
halen, levert de overtreder een forse boete
op. Maar dan moet je wel worden gepakt.
Echter, de kans dat je in het immens grote,
ongerepte regenwoud een van de weinige
opzichters van Bosbeheer (LBB) tegen
komt, is uiterst klein. „En ach, als je ze kent
dan is er meestal nog niets aan de hand. Dan
geef je ze een deel van de buit en knijpen ze
een oogje dicht", zegt een van de jagers in
het gezelschap van Eric.
Chris, de Indiaan, heeft nog een extraatje in
petto. Met een terreinwagen trekken de ja
gers 's nachts diep het bos in om ander wild
te schieten. Een op het oog onmogelijke on
derneming, want het lijkt vergeefse moeite
om met een behoorlijke snelheid en met
slechts het licht van de koplampen en een
schijnwei-per enig leven in het zwarte bos te
vinden. Plotseling geeft de Indiaan het sein
te stoppen en als een hazewindhond ver
dwijnt hij tussen de bomen. Een schot
klinkt, een paar seconden later gevolgd
door een vreugdekreet van Chris. Kort
daarna duikt hij weer uit de duisternis op
met een levenloos jong hert op zijn schou
ders. De succesvolle jager lacht zijn witte
tanden bloot. Het was een echte voltreffer,
precies tussen de ogen.
Een uur later hangt Bambi onder het afdak,
waar de huid wordt gestroopt en er een bloe
derig tafereel volgt waarbij de ingewanden
worden verwijderd. „Het vlees is aanmerke
lijk malser dan dat van een papegaai", ver
zekert Chris. „Het zou zonde zijn omhiér
soep van te maken."
Armand Snijders
