Gezellig tussen de lawines Permanent in de vuurlinie Coppola oorspronkelijk 1 Gewone Chinezen gemangeld door de oorlog Langs uithoeken van de ziel Familie Black Hawk Down Pasolini's Salö Devils on the Doorstep De aanslag op de Ameri kaanse eigenwaarde was minder groot dan bij Pearl Har bor, en als militaire operatie was het natuurlijk niet te verge lijken met de landing in Nor- mandië, maar voor de soldaten die op 3 oktober 1993 onder vuur kwamen te liggen in de So malische hoofdstad Mogadishu zal daf weinig hebben uitge maakt. De actie was bedoeld als snelle arrestatie van enkele me dewerkers van de ongrijpbare krijgsheer Aidid. Binnen dertig minuten was de zorgvuldig ge regisseerde interventie veran derd in een snel escalerende mi ni-oorlog. Twee Black Hawk helikopters werden neerge haald. Het konvooi met gevan genen en gewonden kwam vast te zitten. Hulptroepen stuitten op felle tegenstand. Het nacht merriescenario dat velen voor Afghanistan voorzagen kwam niet zomaar uit de lucht vallen. Het is eigenlijk tamelijk bijzon der dat deze desastreus verlo pen actie, die ook nog eens bui ten medeweten van de overige in Somalië gelegerde VN-troepen op touw was gezet, nu figureert in een groot opgezette Ameri kaanse publieksfilm. Nota bene geproduceerd door dezelfde Jerry Bruckheimer die zich eer der met het zwaar geromanti seerde Pearl Harbor zoveel kri tiek op de hals haalde. Black Hawk Down, waarbij we ons bijna permanent in de vuur linie bevinden, ademt een grim mig realistische sfeer, wat onge twijfeld voor een belangrijk deel te danken is aan de inbreng van de van huis uit Britse regis seur en medeproducent Ridley Scott (Gladiator, Blade Runner) die er een Oscarnominatie voor kreeg. Black Hawk Down spreekt weliswaar de taal van de non-stop actiefilm, maar de trucs om de kijker een goed ge voel over al dat geweld te geven worden slechts spaarzaam toe gepast. Wel is het zo dat Black Hawk Down, net als veel Vietnamfilms destijds, vrijwel geheel vanuit Amerikaans perspectief is ge maakt. De gruwelijke uren van een stel hard vechtende Ameri kaanse jongens, met slechts zeer summiere aandacht voor de achtergronden en tegenpartij. Dat is een beperking waar je kritiek op kan hebben, maar verder neemt de film een betrek kelijk neutrale positie in. Voor zover de tegenstander in beeld komt wordt er geen kari katuur van gemaakt zoals in Rules Of Engagement, en dat de beoogde arrestatie ondanks de zware verliezen toch geslaagd was wordt niet met een over- winningsgebaar naar voren ge schoven. In het slotbeeld zoeken de kameraden troost bij elkaar. De verantwoordelijke bevel hebber verbijt zich, en pakt een handdoek om het bloed op te dweilen. Dat is natuurlijk toch een vorm van heroïek. Als Black Hawk Down ergens propaganda voor maakt, dan is het niet voor poli tiek van wie dan ook, maar voor het simpele heldendom van sol daten die vechten als ze dat ge vraagd wordt. Idealen komen daar niet aan te pas, alleen de overtuiging dat je de man naast je nooit in de steek laat. Black Haiük Down wordt niet ontsierd door een onzinnige liefdesgeschiedenis a la Pearl Harbor en heeft geen dwangma tige neiging tot zingeving zoals Saving Private Ryan. Er treden ook geen bekende sten-en in op die aan het oorlogsbedrijf een zekere glamour zouden kunnen verlenen. In Black Hawk Down is de oorlog, zelfs zo'n kleintje van zeventien uur, een bloedig bedrijf waarin het puur om ovex-leven gaat. Ondanks een gewichtig klinkend citaat van Plato concentreert Black Hawk Doion zich uitsluitend op de re constructie van die nachtmerrie van 3 oktober, met als voor naamste les dat waar gehakt wordt nu eenmaal spaanders vallen. Over de vraag of dat hakken ook verstandig was la ten de makers zich niet uit, ter wijl daar gezien de lengte van bijna tweeënhalf uur wel ruimte voor was geweest. Leo Bankersen Black Hawk Down: regie Ridley Scott, met Josh Hartnelt, Ewan Mc Gregor, Tom Sizemore, Ewen Brem- ner, Sam Shepard; te zien in De Ko ning Hulst en Roxy Bergen op Zoom. Black Hawk Down is de verfilming van een desastreus verlopen Amerikaan se actie in Somalië, oktober 1993. Michael Haneke, de Oosten rijkse cineast die er zelf niet voor terugdeinsde om zijn publiek met films als Funny Games en Benny's Video een ferme stomp in de maag te ver kopen, zei ooit eens dat zijn op vattingen over de wereld in het algemeen en over filmmaken in het bijzonder ingrijpend veran derd werden door zijn kennis making met Pier Paolo Pasoli ni's Salö o Le 120 Giornate Di Sodoma. En hij voegde er aan toe dat hij de film nooit van zijn leven weer terug wenste te zien. Die reactie is uitermate goed voor te stellen, want de laatste film die enfant terrible Pasolini maakte voordat hij in 1975 op beestachtige wijze werd ver moord is een provocerend staal tje cinema dat na een kwart eeuw nog niets van zijn choque rende wreedheid heeft ingeboet. Salö, onder de Nederlandse titel opnieuw in roulatie gebracht door het Filmmuseum te Am sterdam, is een getrouwe bewer king van Markies De Sade's scandaleuze roman De 120 da gen van Sodom. Plaats van han deling is het dorp Salö, waar de fascistische aanhangers van dictator Mussolini zich terug trokken nadat ze in 1944 door hun politieke tegenstanders uit de Italiaanse hoofdstad waren verdreven. In een afgelegen villa gaan een hertog, een bisschop, een rechter en een bankier zich te buiten aan seksueel geweld tegen zestien jongeren die ze na een razzia in naburige dorpen hebben geselecteerd. Pasolini brengt de afschuwelijke verne deringen - uiteenlopend van de gedwongen consumptie van uit werpselen tot martelingen met fatale afloop - op een dusdanig indringende manier in beeld dat het geen enkele kijker onbewo gen kan laten. Critici verwëten Pasolini dat zijn film in feite weinig meer was dan een ongegeneerd staal tje sensatiezucht, waarbij de aanval op het Italiaanse fascis me weinig meer zou zijn dan een oppervlakkig voorwendsel om zoveel mogelij k gruwelen en ob sceniteiten in beeld te brengen. Maar daarmee wordt de regis seur toch tekort gedaan. In Salö leidt Pasolini de kijker met kille berekening langs en kele donkere uithoeken van de menselijke ziel. Dat die uithoeken er niet lichter op zijn geworden sinds de tijd van Hitler en Mussolini is in het afgelopen decennium wel pijn lijk duidelijk geworden bij gru welijke geweldsuitwassen zoals in Rwanda en voormalig Joe- goeslavië. Dat een dergelijke expeditie geen ontspannen kijkvoer ople vert moge duidelijk zijn: als geen andere film geeft Salö uit drukking aan de onontkoomba re waarheid dat de mens in staat is tot onnoemelijke wreedhe den. Daarmee is het een film die je het liefst helemaal nooit zou bekijken, maar mensen die hun ogen niet willen sluiten voor de tekortkomingen van hun eigen soort zouden het toch moeten proberen. Om vervolgens, net als Michael Haneke, te beslui ten dat één kennismaking met Pasolini's hel genoeg is voor een heel leven. Fritz de Jong Salö of De 120 Dagen Van Sodom: regie Pier Paolo Pasolini, met Paolo Bonacelli, Giorgio Cataldi, Umber- to Paolo Quintavalle, Aldo Valletti, Caterina Boratto, Signora Castelli, Elsa De Giorgi; te zien dinsdag 5 maart in 't Beest Goes (20.30 uur) en maandag 11 maart Schuttershof Middelburg (20 uur). Wie denkt dat de toevoeging Redux aan de titel Apoca lypse Now duidt op een geredu ceerde, ingekookte of verkorte versie van Francis Ford Coppo la's weerbarstige Vietnam-film uit 1979, die heeft het mis. Cop pola voegde aan deze 'definitie ve versie' juist 49 minuten mate riaal toe dat destijds ongebruikt in de montagekamer achter bleef, waardoor de vernieuwde film de respectabele lengte van 197 minuten bereikte. De term Redux slaat dan ook op het feit dat Coppola zijn magnum opus heeft willen herleiden tot zijn oorsprong, door de film van be gin tot eind opnieuw te monte ren met gebruikmaking van de originele negatieven. Het wezen van Apocalypse Now werd met deze ingreep niet aangetast: het is nog steeds een surrealistische trip langs de waanzin en de ver schrikkingen van de Vietnam- oorlog. Er zijn alleen wat meer tussenstops toegevoegd aan de helletocht van kapitein Willard (Martin Sheen), die een levens gevaarlijke grensrivier tussen Vietnam en Cambodja moet af zakken om de krankzinnig ge worden Amerikaanse kolonel Kurtz (Marlon Brando) uit te schakelen. De langste en tevens beste van de toegevoegde episodes speelt zich af op een door Franse kolo nisten bestierde plantage, en met name de scène waarin Wil lard in discussie raakt met zijn gastheer blijkt een waardevolle toevoeging. De achtergronden van de Vietnam-oorlog lagen twintig jaar geleden ongetwij feld nog vers in het geheugen, maar de hedendaagse kijker is zeer gebaat bij de politieke en historische context die hier wordt geboden. Het is alleen wel jammer dat de sfeervolle plan tagescène wordt afgesloten met een in opium gedrenkt rendez vous tussen Willard en een jonge Franse weduwe. Dit soft-eroti- sche tafereel voegt even weinig toe als de warrige seksscène waarin Willards mannen een ontmoeting hebben met enkele Playboy-modellen. Wel weer erg sterk is een scène aan het slot, waarin Marlon Brando op giftige toon kritiek levert op de slaafse en propagandistische oorlogsverslaggeving in de Amerikaanse media. Ook hier wordt de historische context verhelderend uitgediept, terwijl er tevens iets van een rationele verklaring wordt gegeven voor het gedrag van kolonel Kurtz. Fritz de Jong Apocalypse Now: Redux: regie Francis Ford Coppola, met Martin- Sheen, Marlon Brando, Robert Du- vall, Dennis Hopper, Laurence Fishburne, Christian Marquand, te zien in Cinemactueel Bergen op Zoom. donderdag 28 februari 2002 ader (Bram van der Vlugt) heeft voor een gezellig winterweekend met de familie een huisje gehuurd, en zoals bekend staat dat garant voor v.- moeilijkheden. Je vraagt je zelfs af hoe hij de illusie kon koesteren dat het 'leuk' zou kunnen worden, want vanaf het eerste begin is duidelijk dat deze mensen op zijn minst stroef met elkaar omgaan. Verrassend is de zich in rap tempo 't ontwikkelende crisis dus allerminst, maar beklemmend realistisch en wrang tragikomisch is het wel. Het als televisiedrama ge produceerde en alsnog tot bioscoopfilm gepromoveerde Familie blinkt uit door genuan- ceerde karakterschetsen, voor- Treffelijke dialogen en sterk en- semblespel. Goed voor de prijs van de f ilmkritiek op het Neder lands Film Festival. Familie is gebaseerd op het ge lijknamige theaterstuk van de hand van Maria Goos, dat voor het toneel ook al werd geregis seerd door Willem van de Sande Bakhuyzen. Een sterke combi natie, die twee, want hun namen waren eveneens verbonden aan de veelgeprezen dramaseries Pleidooi en Oud Geld. Voor Fa milie kreeg de regisseur niet al leen de kritiekprijs, maar ook het Gouden Kalf voor het beste televisiedrama, een onderschei ding die hem het jaar daarvoor al ten deel was gevallen voor Bij ons in de Jordaan. Die theaterachtergrond herken je nog wel een beetje, maar de stijl van het sober en effectief geregisseerde Familie doet ook sterk denken aan de Deense Dogma-films met hun afkeer van kunstmatigheid en een ster ke voorkeur voor het werken op locatie. Familie werd midden in de Oostenrijkse sneeuw ge draaid, wat in dit geval een sterk gevoel van isolement op roept. De fysieke ongemakken die het berghut je omringen vor men de natuurlijke katalysator voor de op handen zijnde con flicten. Natuurlijk heeft op schepper Nico (Mark Rietman), die voor tienduizend gulden ski-uitrusting voor iedereen meezeult, de sneeuwkettingen vergeten. Het eerste waar de twee schoonzussen (Anneke Blok en Marisa van Eyle) strijd over krijgen is de sfeerverlich ting in het chalet, en als erbij het wachten op de sneeuwscooter in het plaatselijk café teveel drank in de man gaat is de eerste echte uitbarsting daar. Hele nare dingen herinnert zoon Nico zich plotseling uit zijn jeugd, en dat nog wel terwijl moeder (Petra Laseur) kanker heeft en het niet lang meer zal maken. Want dat is de reden waarom ze hier bij elkaar zijn, om moeder met een mooie her innering te laten gaan. Helaas gelooft niet iedereen in mooie herinneringen. Dochter Bibi (Marisa van Eyle) bijvoorbeeld gelooft meer in schoon schip maken en zal niet rusten voor dat is onthuld dat vader vijfen twintig jaar geleden vreemd ging- Het is weliswaar stevig aange zet allemaal, maar tegelijkertijd vaak pijnlijk herkenbaar. De onvermijdelijke onthullingen - in dat opzicht is Familie voor- spelbaar en weinig spannend - blijken op zichzelf van minder belang dan het schoksgewijs doorbrekende besef dat deze mensen graag van elkaar zou den willen houden, maar dat het nooit zal lukken. Allemaal heb ben ze ergens het gevoel mislukt of gekrenkt te zijn, en zitten ze gevangen in eikaars rancune. Soms duikt die teleurstelling op in een ontroerend bijzinnetje, bijvoorbeeld wanneer vader zich tijdens heftig gesprek over de affaire met zijn secretaresse terloops laat ontvallen: 'Maar het meisje van de bakker, daar hield ik echt van.' Familie is een tragedie waarin iedereen slachtoffer is, zelfs de moeder die toch lange tijd de bron van alle kwaad lijkt te zijn. Als ze eenmaal haar ogenschijn lijk naïeve optimisme heeft la ten varen ontpopt ze zich als een hard en cynisch mens, en toch zal ook zij in een van de meest aangrijpende momenten van de film huilen van spijt over haar mislukte leven. Hier kan alleen het noodlot zelf nog uitkomst brengen, zo lijkt het abrupte einde, dat meer een wrange grap dan een echte ontknoping is, te willen suggereren. Leo Bankersen Familie: regie Willem van de Sande Bakhuyzenmet Petra Laseur, Bram van der Vlugt, Anneke Blok, Mark Rietman, Marisa van Eyle, Bart Klever; vrijdag (19.30 uur), za terdag 22 uur en maandag 20 uur in Schuttershoftheater Middelburg; ook te zien in Cinemactueel Bergen op Zoom. Maria Goos situeerde haar Familie in de Oostenrijkse sneeuw. Apocalypse Now: weerbarstige Vietnam-film. Scène uit Devils on the Doorstep. In tijden van gewapende strijd komen doorgaans al leen de vechtende partijen aan het woord over wat er volgens hen aan de hand is in het oorlogsgebied. De gewone burgers, die vaak letterlijk zitten ingeklemd tussen de vuurlinies, hebben daarentegen geen toe gang tot de propagandakanalen, zodat hun verhaal nauwelijks gehoord wordt. De Chinese film Devils on the Doorstep vertelt zo'n verhaal over een door de oorlog gemangelde burgerbevolking. De in prachtig ouderwets zwart-wit gedraaide film speelt zich af in een afgelegen bergdorpje in China, dat tijdens de Tweede Wereldoorlog langdurig werd bezet door Japanse troepen. De bewoners hebben te maken met het 'gebruikelijke' ongemak dat hoort bij een bezetting: er is voedsel schaarste en beperking van de bewegingsvrijheid, en regelmatig komt een troep Japanners met luide mars muziek door het dorp gereden. Hinderlijk allemaal, maar hét leven kan wel doorgaan. Dat vebandert echter wanneer een van de dorpelin gen onder bedreiging van een pistool gedwongen wordt om twee Japanse soldaten te verbergen die ge vangen zijn genomen door een mysterieuze Chinese verzetsstrijder. Als de krijgsgevangen na enkele da- gen niet worden opgehaald, zoals was beloofd, zit het dorp met een groot probleem. Want of ze nou de toorn wekken van de bezetter of het verzet, de dorpsbewo ners zijn altijd de pineut. Een groot deel van de film is gewijd aan de pogingen van de dorpelingen om hun lastige dilemma op te los sen. Daarbij treft regisseur en hoofdrolspeler Jiang Wen een opmerkelijk humoristische toon, en vloeien komische situaties voort uit het onderlinge gekibbel tussen de dorpelingen. Vermakelijk zijn ook de mis verstanden die ontstaan doordat een van de gevange nen een Chinees-Japanse tolk is die de communicatie tussen de sullige dorpsbewoners en zijn fanatieke Ja panse medegevangene opzettelijk fout vertaalt om de vrede te bewaren. Het is innemend om te zien hoe er tussen de krijgsgevangenen en hun onvrijwillige ci piers in de loop van de maanden een soort wederzijds respect ontstaat, maar het had toch echt niet kwaad gekund als er enkele tientallen minuten uit dit kabbe lende eerste deel van de film waren gesneden. Geen minuut te lang duurt daarentegen de slotepiso- dewaarin de film een grimmige wending neemt. Heel even lijkt het er op dat de Chinezen en hun" Japanse gasten de kwestie op een bevredigende wijze zullen oplossen, maar dan toont de oorlog zich plotseling wèer in zijn lelijkste gedaante. Het levert eerï'aangri j - pende en bloederige finale op, die des te meer impact krijgt door de dynamisch camerayoering en een in kleur gefilmd eindshot dat je nog lange tijd bij blijft. De communistische autoriteiten in China waren be paald niet blij met Devils on the Doorsteps, dat vorig jaar bekroond werd op het filmfestival van Cannes. Niet alleen was er de angst dat de film - die in het Chi nees 'De Jappen Zijn Hier' is getiteld - de broze ver houdingen met de economisch machtige buurman Ja pan zou kunnen verstoren. Tevens bestempelden de autoriteiten het verhaal over Chinezen die samen met hun Japanse bezetter een moeilijke situatie trachten op te lossen als onvaderlandslievend, en dat kwam de film te staan op een totaal vertoningsverbod. Fritz de Jong Devils on The Doorstep: regie Jiang Wen, met Jiang Wen, Li Haiying, Liu Xing, Shi Jianquan, Shu Ping, You Fencjwei; donderdag en zaterdag vin 20.30 uur in't Beest Goes.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2002 | | pagina 29