Gezond leven scheelt vele jaren
De joint als wondermiddel
Juiste voeding beter
dan supplementen
Kunstorganen klaar
voor transplantatie
Logopedie op school
Michael Roizen geeft tips om je werkelijke leeftijd te drukken Lachen stimuleert immuunsysteem
Toename van knokkelkoorts
Betere hartklepprothese
Bacterie voorkomt tandbederf
Kansen op
borstkanker
dinsdag 26 februari 2002
LOS ANGELES - Lachen is gezond. Het kan vooral bij kinde
ren niet alleen pijn en stress verminderen, maar ook het im
muunsysteem stimuleren. Onderzoekers van de Universiteit
van Los Angeles (UCLA) zeggen dat kinderen met bijvoor
beeld kanker of aids hun genezingsproces kunnen bevorderen
door voldoende te lachen.
In een experiment moesten kinderen tussen de acht en veer
tien jaar hun hand in een bak met ijskoud water houden, ter
wijl ze naar een grappig filmpje keken. Het bleek dat ze de
tintelingen in hun koude hand langer konden weerstaan
naarmate ze harder moesten lachen.
De organisatie van de CliniClowns, die sinds 1993 in Neder
landse ziekenhuizen met clowns kinderen vermaakt, hecht
weinig waarde aan dergelijk onderzoek. Directeur D. Doude
van Troostwijk zegt dat iedereen al weet dat lachen gezond is.
ANP
GENEVE - Het aantal meldingen wereldwijd van de gevrees
de knokkelkoorts, ook wel dengue genoemd, is sinds 1979 ver
viervoudigd. Dat blijkt uit gegevens van de Wereldgezond
heidsorganisatie (WHO) in Genève. De ziekte woekert vooral
in grote delen van Afrika en Azië.
Elk jaar raken rond de vijftig miljoen mensen besmet met het
knokkelkoortsvirus. In zo'n 500.000 gevallen ontwikkelt zich
de levensbedreigende vorm van de tropische ziekte, die ge
paard gaat met hevige bloedingen. Volgens deskundigenis de
verspreiding van de knokkelkoorts vooral te wijten aan de
toegenomen belangstelling voor vliegvakanties naar de tro
pen. Ook is de muggenpopulatie sterk gestegen door de ver- 1
stedelijking. In West-Europa verhindert het koele klimaat de
verspreiding van het virus. DPA
EINDHOVEN - Dankzij een nieuw computermodel is het
mogelijk om betere hartklepprotheses te ontwikkelen. Bo
vendien is het model in de toekomst ook bruikbaar bij chirur
gische ingrepen aan zieke kleppen in de aorta, de grote li
chaamsslagader. Die conclusie heeft ir. J. de Hart getrokken
na een onderzoek waarop hij vrijdag 1 maart aan de Techni
sche Universiteit Eindhoven hoopt te promoveren.
Het door hem ontwikkelde computermodel levert de cardio
loog ook extra gegevens op die van belang zijn bij de beslis
sing of hij wel of niet moet opereren. De Hart studeerde in
19 9 7 als werktuigbouwkundig medisch ingenieur af en werkt
inmiddels als onderzoeker bij het Academisch Medisch Cen
trum in Amsterdam. Jaarlijks krijgen wereldwijd ruim
170.000 patiënten een hartklepprothese. ANP
LONDEN - Nooit meer gaatjes. Dat is mogelijk, zegt de Ame
rikaanse wetenschapper prof. Jeffrey Hillman van de Univer
siteit van Florida. Hij heef teen spray met een genetisch gema
nipuleerde bacterie ontwikkeld, die tandbederf een leven
lang voorkomt. Een behandeling van vijf minuten is voldoen
de, stelt Hillman.
Tandbederf komt niet door suiker, maar door een bacterie die
in de mondholte leeft en die suiker omzet in melkzuur. Dat
zuur tast het glazuur aan en daardoor ontstaan gaatjes.
Hillman heeft die bacterie (streptococcus mutans) genetisch
veranderd in een vorm die geen melkzuur produceert en die j
dus geen tandbederf veroorzaakt. Binnen een jaar kan de
spray getest worden op mensen, zei Hillman op een vergade- i
ring van wetenschappers in Boston in de Verenigde Staten.
De nieuwe behandeling betekent niet dat tandenpoetsen niet
meer hoeft. Goed borstelen is nodig om tandplak te verwijde
ren: ANP
door Bas Timmers
NEW YORK - Je bent tachtig,
maar je voelt je als een vijftigja
rige. Je rent iedere dag, speelt
met je kleinkinderen en bent
volop actief in het verenigings
leven. Onmogelijk? Een obses
sieve droom? Nee, meent de
Amerikaanse specialist Michael
F. Roizen. „Het is mijn doel om
de gezondheid van de natie te
veranderen." Hij geeft tips om
gezonder te leven en je werkel ij -
ke leeftijd naar beneden te
brengen. Minder mobiel bellen
in de auto helpt al.
Wie kent ze niet: van die figuren
die zich veel jonger gedragen
dan ze zijn. „Het gaat er niet om
hoe oud je bent, maar om hoe
oud je je voelt", roepen de lotge
noten in koor om de moed erin te
houden. Ach ja, bijna dertig en
al een beetje kalend vloekt met
de ambitie om nog elke week te
dansen in de hipste discotheken
tot diep in de nacht. Maar ja, ou
der worden we allemaal, dat is
niet te voorkomen. Toch?
Onzin, vindt Michael Roizen,
tegenwoordig werkzaam op de
School of Medicine in Syracuse
(New York). Door gezond te le
ven en de goede keuzes te maken
kunnen we de veroudering af
remmen, stoppen en zelfs terug
draaien, meent hij. RealAge
heet zijn concept, het gelijkna
mige boek is een bestseller in het
gezondheidsgekke Amerika en
Oprah nodigt hem regelmatig
uit als gast in haar talkshows.
„Veroudering is door de medi
sche gemeenschap veel te lang
afgedaan als een zuiver gene
tisch bepaald verschijnsel",
schrijft hij. „Maar mensen die
op hoge leeftijd nog steeds jong
leven, hoeven niet per se 'goede'
genen te hebben. Ze hebben
vooral 'goede' keuzen gemaakt.
Ze nemen voldoende lichaams
beweging, eten volop fruit en
groenten, blijven geestelijk ac
tief en doen veel dingen die dit
boek aanbeveelt om jong te blij
ven."
Roizen ergerde zich groen en
geel aan de onophoudelijke
stroom patiënten, die ondanks
hun hartklachten vrolijk vet
bleven eten en sigaretten roken.
De specialist kon ze niet motive
ren om gezonder te gaan leven.
Mensen die op hoge leeftijdnog steeds jong leven, hoeven niet per se 'goede' genen te hebben, ze hebben vooral 'goede' keuzen gemaakt. foto Ben Steffen/G PD
Totdat hij op het idee kwam om
te berekenen hoeveel jaren het
lichaam jonger zou worden als
de patiënt bijvoorbeeld zou
stoppen met roken. „Want als je
vandaag een hamburger eet,
ben je morgen ouder dan wan
neer je een salade zou nemen."
Flossen
Het concept bleek te werken.
Een patiënt, die jarenlang wei
gerde om medicijnen te nemen
tegen hoge bloeddruk, begon
meteen te slikken, toen hij zag
dat hij fysiek vier jaar jonger
kon worden. Voor Roizen was
het aanleiding om de RealAge-
gedachte verder uit te werken.
Samen met assistenten worstel
de hij 25.000 wetenschappelijke
rapporten door. Aan de hand
daarvan identificeerde hij 125
gedragingen, met daarbij het
aantal jaren wat je ouder of jon
ger wordt als je dat gedrag wel
of niet vertoont.
Een aantal voorbeelden. Dage
lijks het gebit flossen kan vol
gens Roizen zes jaar schelen.
Multivitaminen doen hetzelfde.
Een glaasje alcohol per dag
scheelt twee jaar. Mannen moe
ten veel tomatenpuree eten en
groene thee drinken tegen pros
taatkanker, vrouwen kunnen
tijdens de menopauze met een
hormoonvervangende therapie
starten. Veel seks is ook erg
goed. En het dragen van een au
togordel scheelt al snel een paar
maanden. Al is het niet mogelijk
om als vijftigjarige een tiener te
worden: Roizen schat de maxi
male verjonging op 25 jaar. Zijn
theorieën trokken inmiddels de
aandacht van miljoenen land
genoten. In Nederland kwam
zijn boek net uit in een vertaalde
versie. Heeft hij nu het ei van
Columbus gevonden, of is hij de
opvolger van de al lang vergeten
dieetgoeroe annex charlatan
Montignac? Hij kreeg vanuit de
medische wereld in elk geval
vee) kritiek, omdat hij geen
nieuw onderzoek presenteerde.
„Het enige dat we gedaan heb
ben, is beschikbare gegevens sa
menvatten", geeft de specialist
toe. „Maar we deden dat op zo'n
manier dat het betekenisvol en
motiverend is voor mensen.
Aan de hand van de vragenlijst
in het boek of op de website
www.RëalAge.com kan eenie
der de eigen RealAge bereke
nen. Wie bijvoorbeeld niet mo
biel belt in de auto, redelijk
gezond eet en wekelijks mini
maal twee keer achter een voet
bal aan rent wordt 3.9 jaar jon
ger. Maar na het invullen van de
huwelijkse status (alleenstaand
het aantal intieme vrienden
(drie, met moeite) en het aantal
van nul huisdieren kunnen uit
eindelijk acht zielige maandjes
winst overblijven. Het boek en
de site geven ook meteen advie
zen hoe de leeftijd te verlagen is,
inclusief het aantal jaren winst.
Het varieert van redelijk mak
kelijke veranderingen (aspi
rientjes, vitamines, veilig auto
rijden) tot het volgen van een
evenwichtig dieet, meer spor
ten, sociale netwerken bouwen
of stoppen met roken. „Mis
schien wil ik helemaal geen ne
gen stuks fruit per dag eten -
wat me vier jaar jonger maakt -
omdat ik niet van appels en ba
nanen houdt", vertelt de anes
thesioloog. „Maar ik weet ten
minste dat ze belangrijk zijn
voor me. Je kimt zelf de keuze
maken. En hoe lang en goed we
leven, wordt voor zeventig pro
cent bepaald door onze keuzes."
De 57-jarige Roizen heeft zelf
een RealAge van 42. Hij krijgt
nog wat weinig slaap, heeft
soms te veel stress en fatsoenlijk
eten lukt niet altijd, geeft de
Amerikaan toe. Maar verder
leidt hij een gezond leven. „Ik
ben volgens mij zelfs de enige
die langzamer en dus veiliger is
gaan rijden." GPD
door Kim Spanjers
AMSTERDAM - De verkoop
van vitaminen zit nog steeds in
de lift en daar speelt de commer
cie handig op in. 'Kristalhelder
beleven', 'mooie dromen' of
'zonnige stralen' zijn de tot de
verbeelding sprekende namen
van de nieuwste lijn van vitami
nemerk Davitamon: Vitalis. On
der de deskundigen is aarzelen
de scepsis de reactie op weer een
nieuw soort in de schappen.
Maar liefst dertig procent van
de Nederlandse huishoudens
heeft inmiddels een vitamine of
voedingssupplement in het keu
kenkastje staan. Al sinds 1995
laat de verkoop van vitaminen
een duidelijk stijgende lijn zien
met gemiddeld tien tot vijftien
procent. Vorig jaar steeg de om
zet weer met tien procent tot in
totaal driehonderd miljoen eu
ro. Een markt waar de rek nog
lang niet uit is, zo vernachten de
productmanagers van de grote
producenten zoals Nutricia,
Chefaro en Whitehall.
De keuze aan vitaminen alleen
al getuigt van een optimistische
kijk op de verkoop van de sup
plementen. Ze zijn bijvoorbeeld
seizoensgebonden met extra
weerstand voor de winter of
juist zomertabletten; ze zijn er
speciaal voor kinderen en voor
DEN HAAG - Vrouwen die na
hun dertigste kinderen krijgen
en vrouwen die jong menstruc-
ren, hebben meer kans op borst
kanker. Een miskraam of abor
tus levert, in tegenstelling tot
wat werd verondersteld, geen
verhoogd risico op borstkanker.
Dat blijkt uit onderzoek van de
Franse dr. Clavel-Chapelon.
Clavel-Chapelon onderzocht
91.000 vrouwen gedurende tien
jaar. Bij 1718 vrouwen werd
borstkanker geconstateerd.
Vergeleken met vrouwen die
voor him tweeëntwintigste een
kind krijgen, hebben vrouwen
die dat pas na hun dertigste
doen 63 procent meer kans op
borstkanker voor de menopau
ze.
Menstruatie op jonge leeftijd
blijkt ook een verhoogd risico
op borstkanker te geven. Voor
elk jaar dat een vrouw na haar
elfde begint met menstrueren,
vermindert het risico met 7 pro
cent.
ouderen, maar ook voor sterkere
botten of om de ogen te verbete
ren. In de slag om de vitamine
slikker moet de consument
vooral keus hebben.
„De concurrentie is moordend
op het moment. De markt is ook
groeiende, maar het moet nog
blijken of de consument wel zit
te wachten op zoveel verschil
lende soorten", reageert
woordvoerder van NPN, de
branchevereniging voor na
tuurproducten en voedingssup
plementen. Hij verklaart de po
pulariteit door de toenemende
aandacht voor gezondheid.
Vitamine C
„Vroeger was er alleen vitamine
C om je dagelijkse portie beno
digde vitaminen aan te vullen.
Nu de relatie tussen voeding en
ziekten vast staat, redeneren
steeds meer mensen dat ze beter
kunnen voorkomen dan gene
zen", aldus Van Rooij.
Maar dat gaat volgens het Voe
dingscentrum in Den Haag niet
helemaal op. „Producenten be
schrijven een gezondheidsclaim
op hun verpakkingen, maar
wanneer je de nieuwe lijn van
Davitamon als voorbeeld
neemt, zijn dat vrij vage claims.
Ze beloven meer energie en ont
spanning of soepelere spieren.
Nieuw aan deze producten is
dat er kruiden en plantenex
tracten aan zijn toegevoegd. Die
kunnen een bepaalde werking
hebben, maar dan is ook de hoe
veelheid van belang", meent
voedingsdeskimdige Patricia
Schutte van het Voedingscen
trum.
Voeding levert veel meer aan vi
taminen is het simpele advies
van het Voedingscentrum. En de
consument moet altijd bekijken
of hij niet te veel van bepaalde
vitaminen binnenkrijgt. Dat is
niet gezond. „Het gevaar van
het steeds verder specificeren
van de vitaminen is dat mensen
allerlei pillen door elkaar gaan
slikken", aldus Schutte.
Voor een volledig objectief oor
deel biedt de site (vitamine-in-
fo.nl) van het Vitamine Infor
matie Bureau dat is verbonden
aan TNO uitkomst. „Vitaminen
is altijd een individueel ver
haal", zegt woordvoerster An-
nemarie Nijhof. „Het is weten
schappelijk aangetoond dat
zwangere vrouwen gebaat zijn
bij een supplement foliumzuur.
Wanneer je weinig melk drinkt,
kun je calcium slikken. Maar
ook al slik je calcium, je kunt
toch een been breken. Vitami
nen zijn dus zinvol in het geval
van een tekort. Met gezond eten
kom je echter ook al heel ver."
Een jointje helpt bij het bestrijden van ziekteverschijnselen als pijn, moeheid en krampaanvallen. foto Harry Tielman/GPD
EINDHOVEN - Van Parkinson-
patiënten tot mensen met MS:
sommige zieken hebben minder
pijn als ze een joint roken. Tot
voor kort was deze medicinale
marihuana duur en illegaal.
Sinds minister Borst deze
maand twee bedrijven vérlof
gaf voor de teelt van marihua-
na-als-medicijn, kan het geluk
van de Eindhovense Gerdie van
Hedel-Meurs (53) niet meer
stuk. „Dat jointje is een won
dermiddel."
Daar ligt het medicijn. Bran
dend in de asbak, met aan het
uiteinde van het filter een
vleugje lippenstift. Gerdie van
Hedel neemt nog een trekje. Een
onvervalste koffieshoplucht
kringelt de keuken in. Vier jaar
geleden hoorde ze in een secon
de haar leven instorten, toen de
dokters haar zeiden dat ze de
ongeneeslijke ziekte multiple
sclerose (MS) had.
Deze afwijking van de isolatie
laag van het centrale zenuw
stelsel zorgt ervoor dat prikkels
vanuit de hersenen hun eind
doel niet goed bereiken. „Ik kan
bijvoorbeeld denken dat ik dit
theekopje goed vastpak, maar
in werkelijkheid kan ik er best
een paar centimeter naast zitten
of het plotseling laten vallen."
Ze probeerde alles uit („Ik ben
zelfs ten einde raad naar Jo-
manda geweest!") maar werd
van een wrak een nog groter
wrak. „Ik heb zoveel medicijnen
geprobeerd dat ik er met gemak
deze hele straat mee kan plavei
en. Uiteindelijk kon en deed ik
helemaal niets meer."
Gerdie van Hedel verloor het
vertrouwen in een oplossing, tot
een kennis van haar man ineens
met een zakje marihuana aan
kwam zetten. „Wat moet ik daar
nou weer mee, was mijn eerste
reactie. De drempel om drugs te
gaan gebruiken was enorm.
Maar ja, je grijpt toch iedere
kans."
Het werkt. Van Hedel ziet haar
joints als een medicijn en niet
als een drug om de werkelijk
heid te ontvluchten. Alle bijver
schijnselen van haar ziekte -
pijn, moeheid en krampaanval
len - zijn verdwenen. Ze danst,
tennist en hoeft niet meer te rus-
ten. „In het begin rookte ik er
twee: 's ochtends en 's avonds
eentje. Nu sta ik er toch wel ie-
dex'e dag mee op en ga ik er mee
naar bed. Maar ik word er niet
echt high van, zoals gezonde
mensen."
Nederwiet
Het 'wondermiddeltje' kost
haar gemiddeld vijfhonderd
gulden per maand. Tenminste,
als ze het bestelt bij de landelij
ke Stichting Medicinale Mai'i-
huana. Inmiddels kweekt ze zelf
het maximaal toegestane aantal
van vier plantjes. Uit de bijkeu
ken komt een enorme Tupper-
waredoos met nederwiet, de
bekendste variant van Nedei'-
landse mai'ihuana.
Trots ti'ekt ze het deksel open.
„We hebben geoogst met kerst,
hier kan ik wel even mee voor
uit."
Het opiumverlof dat minister
Boi'st aan twee Rotterdamse be
drijven gaf, betekent dat een
joint op recept legaal woi'dt en
de ziektenkostenverzekeraars
de kosten vergoeden.
Dat haar omgeving soms i'aar
opkijkt, doet Van Hedel de laat
ste jaren niets meer. „Eerst
schaamde ik me als ik er een op
stak. Als ik tegenwoordig een
krampaanval voel opkomen in
een restaurant, meld ik het al-
tij d even. Ik ben geen junk. Dit is
geen gewone joint, zegt ik dan.
Dit is een medicinale joint.
Maar negen van de tien keer
wordt me toch vi'iendelijk ver
zocht het pand te verlaten."
Echt erg vindt ze dat niet. „Eerst
voelde ik me een slachtoffer. Nu
ben ik weer de ondernemer van
mijn eigen leven. Ik hoef al vier
jaar niet meer naar de neuro
loog. Door dat jointje ben ik
weer echt gaan leven. Dus steek
ik er lekker nog eentje op." GPD
BOSTON - Een Amerikaanse
chirux^ beweert dat hij klaar is
om voor het eerst bij een mens
een orgaan in te brengen dat in
een laboratorium is 'geprodu
ceerd'. Tegen de BBC verklaar
de de Bostonse kinderarts Atala
dat hij alleen nog wacht op toe
stemming van de autoriteiten.
Dat groene licht verwacht hij
binnen enkele maanden.
Voor de chirurg van het Boston
Childx-en's Hospital is de blaas-
transplantatie nog maar het be
gin. „Ik denk dat er na vei'loop
van tijd geen gi'enzen meer zijn
aan de mogelijkheden", zegt hij
op de website van de Britse om
roep. „Onderzoek de vei'schil-
lende soorten weefsels en bekijk
hoe de cellen het beste werken.
Met die strategie moet je elk or
gaan kunnen reparex-en."
Twee jaar geleden wei'den in
Boston de eex-ste transplantaties
met een 'laboratoi'iumblaas'
uitgevoerd op zes Beagles. Na
verloop van tijd konden deze
honden normaal plassen. Vol
gens Atala is hij nu zo ver dat hij
dezelfde operatie bij een jong
kind kan uitvoeren.
Polymeer
Om de 'kunstoi'ganen' te maken,
namen onderzoekers weefsel
van de blaas van de honden, om
daaruit cellen te isoleren. Die
wei'den vervolgens 'bewerkt' en
over ballen van polymeer ge
legd, om al groeiende een juiste
blaasvoi'm te bereiken. Een
soortgelijke techniek wordt ook
gebruikt bij stamcelbehande
lingen, waarbij 'jonge' cellen
woi'den ingebracht om een ha-
pei-end orgaan te repareren.
Volgens Atala zal het gebruik
van de nieuwe techniek de
transplantatie van organen niet
overbodig maken. Wel verwacht
hij dat de wachtlijsten bekort
kunnen worden. ANP
Een van de taken van de
GGD Zeeland is het voor
komen van spraak- en taal
stoornissen van kinderen in de
leeftijd van vier tot négentien
jaar. Daarom bezoekt een logo
pediste) van de GGD de scho
len om kinderen te screenen op
spraak- en taalstoornissen.
Het doel van deze sci'eening is
om zo vroeg mogelijk logopedi
sche problemen op te sporen en
te vooi'komen. De ouders wor
den van te voren op de hoogte
gebi'acht en dienen hiei"voor
toestemming te geven.
Los van deze screening kan op
verzoek van de consultatiebu-
ï'eau-ails, de jeugdarts, de
leerkracht en/of de oudei's een
onderzoek verricht worden.
De logopedische screening
maakt het mogelijk om in kort
tijdsbestek te bepalen, of een
kind logopedische zorg nodig
heeft.
Er wordt gelet op het begrijpen
en gebruiken van mondelinge
taal, uitspi'aak, stemgebruik,
vloeiendheid van het spreken
(stottex'en/broddelen), gehoor
en het mondgedi'ag (zuigen op
duim/vingei's/speen en open
mondgedrag). Na afloop wor-
den de resultaten met de leer
kracht bespi'oken en ki'ijgen de
ouders bericht over het resul
taat. Als er geen bijzonderhe
den zijn is er geen bemoeienis
meexi Wanneer er lichte proble
men geconstateerd woi'den,
krijgen ouders en/of leerkracht
advies en eventueel wordt een
folder vex'strekt.
Ook is het mogelijk, dat de ou
ders thuis met een oefenboekje
aan de slag gaan. Soms kan het
vooi'komen dat de ontwikke
ling van het kind nog een tijdje
gevolgd woi'dt, omdat de nood
zaak van behandeling nog niet
duidelijk is. Het kind wox'dt
dan op de contx'ole-lijst ge
plaatst. Wanneer bij de
sci'eening of bij het onderzoek
een spraak- en/of taalontwik
kelingsstoornis geconstateerd
wordt, kan in overleg met de
oudei'S tot een verwijzing naar
een vrijgevestigde logope
diste) besloten woi'den. De
huisax-ts wordt dan op de hoog
te gebracht en gevraagd te ver
wijzen. Maakt u zich zorgen
over de spi'aak-/taalontwikke-
ling van uw kind en is uw kind
nog geen vier jaar, wacht dan
met te lang met advies vragen.
U kunt terecht bij het consulta-
tiebui'eau en/of de huisarts.
Chantal van Leeuwen en Ine
van der Linden, logopedistes
GGD Zeeland; voor meer infor
matie kunt u bellen met 0113-
249420; voortsinternet:
www.ggdzeeland.nl.
