Op het scherpst, hopen we
PZC 13
kJ 1
Burgemeester in spagaat
Raad wordt pure volksvertegenwoordiger
De twee petten
van de wethouder
dinsdag 26 februari 2002
Nu gaat het gebeuren. Nu wordt de poli
tiek leuk. Met een beetje goeie wil van
alle betrokkenen zelfs spannend. Botsingen
tussen raadsleden en wethouders. Debatten
op het scherpst van de snede. Niks partijdis-
cipline. De tucht van de wethouder die zijn
fractie opdraagt hoe zij moet stemmen, be
hoort tot het verleden. De gemeenteraad
maakt het beleid. Het college van B en W
voert het uit. En de raad controleert vervol
gens of dat goed is gebeurd.
Op 7 maart, de dag na de ge
meenteraadsverkiezingen,
is het zover. Dan wordt het dua
lisme ingevoerd. Dualisme, af
geleid van duaal: tweevoudig.
Raad tegenover college. Nu zijn
ze nog één. Wethouders zijn ook
lid van de gemeenteraad. Mo
nisme. in politieke vaktaal.
Dat heeft een groot nadeel, want
wethouders dienen een voorstel
in, maar mogen daar zelf ook
over stemmen. Het mag geen
verwondering wekken dat ze al
tijd voor zijn. En omdat'een
fractie een eigen lid niet zal la
ten vallen, zeker de wethouder
niet, is zij ook voor. Hetzelfde
geldt voor de coalitie: de ene
dienst is de andere waai-d.
De uitslag ligt dus al bij voor
baat vast. Weg debat, op wat ce
remonieel gespartel van de op
positie na. Spannend zijn de
vergaderingen derhalve nauwe
lijks. Eerder saai, vinden ook de
politici zelf. Geen wonder dat de
burgers zich niet betrokken
voelen.
Tot die vaststelling gekomen,
lag de oplossing voor de hand.
Zorg voor meer afstand tussen
gemeenteraad en college. Laat
de één het beleid uitvoeren (col
lege) en laat de ander het con
troleren (raad). Dat leidt tot
meer debatten, meer spanning
en uiteindelijk meer betx-okken-
heid. Zo is de théorie. De prak
tijk is meestal weerbarstiger en
dat zal ook bij het dualisme het
geval zijn, voorspellen burge
meesters, wethouders en raads
leden. De mentaliteit van de po
litici moet meeveranderen en
daar is tijd voor nodig, veel tijd.
„Je kunt niet van de ene op de
andex-e dag de knop omzetten",
zegt wethouder J. Meulenberg-
Op 't Hof (CDA) van Noord-Be
veland. Dat geldt zeker voor het
Schouwen-Duivelandse SGP-
raadslid G. Houtekamex-. Hij is
al raadslid sinds 1976 en dus op-
gegroeid in het monisme. Toch
kijkt hij uit naar het dualisme.
„Het wordt wennen, maar het is
ook een prikkel. We krijgen iets
nieuws."
De cultuux-omslag moet stap
voor stap vorm krijgen. „Want
we springen allemaal in liet die-
Gymnastische souplesse.
Zonder die vaardigheid be
landen burgemeesters in een
duaal bestuur geheid in een
pijnlijke spagaat, vx-eest D. van
der Zaag, burgemeester te Goes.
„Omdat we twee heren moeten
dienen: het college en de ge
meenteraad."
Een weeffout, noemt Van der
Zaag het. „In het dualisme is
sprake van macht en tegen
macht: de bestuursmacht van
het college van burgemeester en
wethoudex-s, en de controleren
de macht van de gemeenteraad.
De burgemeester is voox'zitter
van zowel het college als de
raad. Ik moet dus beide machten
dienen. Dat vraagt om proble
men."
Van der Zaags zox-g wox-dt niet
gedeeld door zijn confrères K.
Schouwenaar (Middelbxxrg) en
A. Kessen (Hulst). De burge
meester dient nu al twee heren,
constatex-en zij. „Als je het als
een loyaliteitsconflict betitelt,
dan is dat altijd latent of x-eëel
aanwezig geweest", vindt
Schouwenaar. „Als bux-gemees-
ter probeer je die tegenstellin
gen te ovex-bruggen."
Kessen voelt zich juist prettig
bij zijn dubbele rol. „Binnen het
duale stelsel worden wij verant
woordelijk voor de kwaliteit
van het openbaar bestuur. We
kunnen echte bruggenbouwers
zijn. Al vereist dat wel enorm
veel tactisch inzicht."
De Hulster burgemeester ziet de
twee rollen ook als wezenlijk
anders: de voox-zitter van het
college is een inhoudelijke func
tie, die van de raad een techni
sche. „De spagaat kan alleen
ontstaan als je meerdere inhou
delijke portefeuilles hebt waar
over je verantwoording moet
afleggen. Vervul je alleen je wet
telijke taken, dan valt dat wel
mee."
De technische leiding is ookniet
het probleem, reageert Van der
Zaag. Het gaat er juist om dat de
x-aad een andex-e rol ki'ijgt: die
moet het college veel scherper
pe, maar niemand weet hoe diep
en koud het water is", waar
schuwt wethouder M. te Roller
(WD) van Veere. Alleen als alle
betrokkenen voldoende zelfdis
cipline aan de dag leggen en hun
nieuwe rollen naar behoren in
vullen, kan over enkele jaren
worden vastgesteld of het dua
lisme heeft gezegevierd.
Dat moet zich dan uiten in een
grote(x-e) beti'okkenheid van de
bixrgex-s bij de lokale politiek en
een hoge(re) opkomst bij vol
gende verkiezingen. Is daarvan
geen spx-ake, dan moet het
dualisme worden aangepast of
desnoods worden afgeschaft,
vinden bestuurders. Want dua
lisme is een middel, geen doel op
zich.
Maurits Sep
contx-oleren. „Stel dat de x-aad
vragen stelt en de wethouder
een verhaal ophangt waax-van jij
weet dat het geen leugen is maar
ook niet helemaal de waarheid.
Dan zet hij de raad op het ver
keerde been."
„Als burgemeester kom je dan
in een gewetensconflict. Na
mens de x-aad zou je moeten zeg
gen: wethouder, ik nodig u uit
het goede antwoord te geven.
Maar dan kom je binnen het col
lege wel in de problemen. Het
moet niet zo zijn dat de burge
meester het slachtoffer wordt
van deze weeffout in het dualis
me." Zijn eerste prioriteit zou
bij het college liggen, bekent
Van der Zaag.
Raad en college staan niet als
kemphanen tegenover elkaar,
wexpt Schouwenaar tegen. „Nu
niet en straks niet. Het aan
scherpen van de tegenstellingen
is ook niet goed. Wox-dt er voox-t-
dui'end gebakkeleid, dan wordt
dat niet positief gewaardeerd
door de kiezers."
Tweede-Kamertje spelen. Zo
vei-talen politici het dualis
me voor onwetenden én zich
zelf. De wethouder komt buiten
de gemeenteraad te staan, zoals
de minister geen deel uxtmaakt
van de Tweede Kamer. En dat
vinden wethouders eigenlijk
helemaal niet erg, bekennen ze.
M. te Roller (WD, Veex-e) lijdt
nxx wel eens onder haar 'dubbe-
le-pettengevoel
In het huidige monistische sys
teem dienen wethouders een
voorstel in, waarover de raad
gaat stemmen. Maar omdat
wethouders nu ook raadslid
zijn, stemmen ze dus mee over
hun eigen voorstel. Daar haalt
het dualisme een dikke streep
door. College en raad wox-den
losgeknipt om de vex-antwoox--
delijkheden scherp te stellen: de
gemeenteraad bepaalt het be
leid en stelt daar geld voor be
schikbaar, het college voert het
beleid uit binnen de gx-enzen die
de raad heeft vastgesteld. De
x-aad controleert of dat goed ge-
beurt, of andex-som gezien, het
college legt verantwoording af.
„Een goede zaak", vindt wet
houder J. Meulenberg-Op 't Hof
(CDA, Noord-Beveland). „We
wox-den vrrjég; En dat geldt ook
voor de raad." Die wox-dt een
echte volksvertegenwoordiger,
voox-ziet Te Roller, maar haar
collega L. Wille (PvdA, Oost
burg) betwijfelt dat. „Heeft zij
nog invloed op het college als
bxirgers klagen over losse stoep
tegels? Ik denk het niet. De x-aad
bestuux-t straks alleen nog maar
op hoofdlijnen, niet op details,
zoals stoeptegels."
Daar is Te Roller het wel mee
eens. „Wij hebben een vergade-
i-ing overgedaan alsof het dua
lisme er al was. De helft van de
agenda zou niet meer zijn be
handeld, omdat die punten te
veel op details ingingen. Daar
had de raad best moeite mee."
Het vaststellen van de begx-o-
ting, dat wordt het belangrijk
ste moment van het jaar, denkt
Wille. „Stel, de x-aad geeft een
miljoen voor milieubeleid. Dan
kan ik daarmee aan de slag. Wil
de raad mijn uitvoering tot in
detail beïnvloeden, dan doet zij
geen recht aan het dualisme."
Die waarschuwing geldt omge
keerd evenzeer voor de wethou
dex-s. Alledrie voorspellen ze dat
ze bij de vergaderingen van hun
fracties aanwezig zullen blij
ven. Strikt genomen is dat strij
dig met het dualisme. De fi-actie
moet haar eigen standpunt be
palen, los van de mening van de
haar wethouder.
„Maar we moeten toch voeling
houden met hoe onze partij er
over denkt", werpt Meulen-
berg-Op 't Hof tegen. „En de
fractie zal onze mening toch ook
willen horen", verwacht Te Rol
ler. Wille: „Aan gekrakeel in het
openbaar hebben we geen be
hoefte."
Krabbendijke foto Ruben Oreel
Ze doen het zo graag, maar
het mag stx-aks niet meer: je
bemoeien met de kleine dinge
tjes, de details. „De x-aad moet
besturen op hoofdlijnen, cle
gx-enzen aangeven en het college
controlex-en. Met andere woor-
den: college, hier hebt u de men
sen, hier hebt u het geld, dit is
wat we willen en dit zijn de ter
mijnen. We contx-oleren later
wel of u het goed hebt gedaan."
De uitleg komt van G. Houteka
mer, raadslid voor de SGP op
Schouwen-Duiveland. Alles
gaat op zijn kop, stelt hij vast.
„De x-aad wordt een pure volks
vertegenwoordiger, het college
krijgt meer bestuuxiijke macht.
Dat is niet negatief, maar dan
moet je als raad het college wel
duidelijk afrekenen."
Het moet daarbij niet verboden
zijn om je met details te bemoei
en, vindt P. Vex-bart, scheidend
raadslid voor D66 in Box-sele
(„te druk met mijn werk").
„Neem nou die stoeptegels. Als
die structureel verkeerd liggen,
moet je je daar wel degelijk mee
bemoeien." Plet zal aankomen
op 'de zelfdiscipline van de ge
meenteraad' of het dualisme
correct wordt uitgevoerd, zegt
Houtekamer. Verbart spreekt
over 'de verantwoordelijkheid
van de raad om te zox-gen dat het
functioneex-t'. „Het gevaar ligt
namelijk op de loer dat ze door
gaan op de oude voet. Dan tast je
je eigen geloofwaardigheid
aan."
Raadslid P. van Zalen (Groen-
Links, Vlissingen) vx-eest daar
voor met grote vreze. „De cul
tuur vei-andert niet. Zeker niet
als dezelfde partijen de meer
derheid behouden. Dan ver
wacht ik weinig heil van het du
alisme. Een wethouder mag niet
meer aan de fractievergadering
deelnemen. Maar zijn ze daar
dan ook niet meex-?"
Fx-acties moeten er zelf voor kie
zen hun wethoudex-s niet meer
toe te laten, beaamt Vex-bart.
„Dat bevordert het objectieve
beeld van de fractie over een on
derwerp. Maar dat moet je in
dex-daad zélf willen."
Op de loer ligt ook het gevaar
dat de coalitie elk initiatief tot
schex-pex-e controle door de raad
en elke aanval op het college in
de kiem smoort. „Daar moeten
we beducht voor zijn", reali-
seext Houtekamer zich. „Dus
moeten we het dualisme stap
voor stap handen en voeten ge
ven. Het is sti'aks zelfs niet meer
noodzakelijk dat een wethou
der in de raadsvergadering aan
wezig is. Je kunt zonder de wet
houder een beslissing nemen.
Het lijkt mij verstandig hem of
haar wel uit te nodigen."
De raad krijgt meer en ruimere
mogelijkheden om te controle
ren of het college het beleid goed
uitvoert. Van Zalen heeft echter
niet de indruk dat hij meer te
vertellen kiïjgt. „Al die initia
tieven mogen we nu ook al ne
men." En daar komt het uit
praktische overwegingen (tijd
en menskracht) vaak niet van,
weet ook Verbart.
foto Ruben Oreel
Jan Janse (57), Zierikzee
voormalig afdelingschef Zeelandia
„Ik ga niet stemmen, niet voor deze gemeente. Ik stemde altijd CDA,
maar ik heb nu geen vex-trouwen meer in de politiek. Het wordt tijd
dat er andere wethouders komen. Ja, nu lopen ze te slijmen, alleen
maar omdat de verkiezingen eraan komen. Ik zou het graag anders
willen, mensen die voor de bevolking staan. Niet al dat geharrewar
onder elkaar-. Er worden te veel spelletjes gespeeld waar de burgers
de dupe van zijn. Neemnou dat nieuwe gemeentehuis. Achter geslo
ten deuren wordt daax-over beslist en de bevolking kan er vexwolgens
niks meer aan doen. En er vex-slonst vanaU.es. De gx-oenvoorziening
kan veel beter. Je hebt hier ook niks voor toex-isten, daar moeten
nieuwe voox-zieningen voor komen, vind ik. Ik wil niet mopperen
hoor. Ik wacht op een andex-e inhoud van de partijen, misschien dat
ik dan weer ga stemmen."
Vx'ouwenpolder
Peter de Meulmeester (40), Arnemuiden
projectleider in de ICT
„Stemmen? Ja, dat ga ik wel doen. Als ik het niet vergeet. Ik stem op
de ChristenUnie, dat sluit het beste aan bij m'n px-incipes, bij m'n
normen en waarden. Ik kies meer vanuit de landelijke politiek dan
de gemeentelijke. Ik stem meestal gewoon op de eerste van de lijst.
Voor Arnemuiden zelf heb ik niet zoveel te wensen. Het gaat hier wel
goed, we zijn heus geen achtex-gestelde wijk. Hoewel: één super
markt in het dorp is toch wel weinig."
Patrice van Iwaarden (18), Vlissingen en Iris van Laarhoven
(19), Middelburg
werkzaam in de horeca
,We stemmen in ieder geval niet op de WDDie is er alleen voor de
rijken. Die willen dat de belastingen omlaag gaan, maar rijke men
sen hebben meer geld dus die kunnen ook meer belasting betalen.
Als ze dat niet willen, is dat onrechtvaax-dig."
Patrice: „Mijn moeder stemde altijd GroenLinks, maar nu gaat ze
bij de landelijke vex-kiezingen Leefbaar Nederland stemmen. Ik
vind Leefbaar Nederland ook wel goed, maar ik ben niet tegen bui-
tenlandex-s. Ik vind wel dat echte vluchtelingen moeten vooi-gaan.
Als ik zelf zou moeten vluchten wil ik ook welkom zijn in andere
landen. Wat Middelburg betreft? Ik ben in ieder geval tegen het par
keerbeleid hier. Dat is veel te streng. De stad is van iedereen en moet
wel leefbaar blij ven. Waarschijnlijk stem ik Partij van de Arbeid, de
gulden middenweg."
Iris: „Ik vind het moeilijk om te gaan stemmen. Alle partijen hebben
wel wat, maar welke moet je dan kiezen? Ik ben er nog niet xxit. Maar
dat pax-keex-beleid hier in de stad mag wel wat minder streng. Te
vaak en te snel vind je een bonnetje onder je ruitenwissex-."
Marja Breeman (35), Sint Philipsland
medewerkster thuiszorg
„Stemmen? Nou ja, als m'n man gaat, stap ik misschien wel met 'm
mee. Die vindt die verkiezingen belangrijk. Ik hou het allemaal niet
zo bij. Van huis uit stem ik altijd SGP. M'n man ook. Ik ben chxiste-
lijke opgevoed en dat probeer ik onze twee kinderen mee te geven.
Dat probéér ik, je hebt het natuurlijk niet allemaal in de hand. En
niet te streng hoor, maar ook niet van: vooruit maar, leef er maar op
los. Ik ben wel voor rust op zondag."
