meer
Vreemde ogen dwingen
PZC
r~^i -
V 10
j er ki,
<o
dinsdag 26 februari 2002 LJ 5
foto Ruben Oreel
gelieerd aan de provincie
Noord-Brabant. Dat was vol
gens Van Zwieten dan ook goed
te merken toen hij het concept
rapport onder ogen kreeg. „Erg
eenzijdig." Hij en zijn ambtena
ren moesten vervolgens alle mo
gelijk druk uitoefenen om het
eindresultaat bij te stellen. Dat
bureau komt er bij ons nooit
meer in, weet hij sinds die dag.
Opdrachtgevers bepalen de
kwaliteit van het werk van de
bureaus. Ervaren bestuurders
lezen dan ook eerst de opdracht
voor ze zich verdiepen in de con
clusies van een rapport. Die op
dracht is immers allesbepalend.
Wat moet er onderzocht wor
den, wie doet het en welke uit
komst wordt er verwacht? Als
een bureau een vrij blij ven de op
dracht krijgt, 'we willen een vi
taler centrum', is het eindresul
taat ook vrijblijvend. Hier geldt
weer dat de opdrachtgever pre
cies moet weten wat hij of zij
wil. En dat niet alleen. Zijn hele
afdeling moet ook die richting
in willen gaan. Anders ver
dwijnt het rapport van het inge
schakelde bureau.
Van Hout noemt het inschake
len van bureaus een zeer duide
lijke vorm van publiek-private
samenwerking. Er moet volgens
hem dan ook niet angstig wor
den gesproken over wij en zij
En als volksvertegenwoordigers
of de buitenwacht die angst
houden is er een remedie: het in
stellen van pools van deskundi
gen. De Zeeuwse steden zouden
volgens hem zo'n pool op kun
nen zetten met bijvoorbeeld ste
debouwkundigen of ict-specia-
listen.
Zo'n gemeenschappelijke pool
biedt tal van voordelen. Om te
beginnen, zo somt hij op, is het
mogelijk om via zo'n samenwer
kingsverband echte toppers aan
te trekken. Daarnaast kunnen
samenwerkende steden of re
gio's veel makkelijker kennis
uitwisselen. „Je krijgt een brede
blik." Ook bied je baanzeker-
heid aan en zijn er meer promo
tiekansen, gaat hij verder. En,
niet onbelangrijk, door het bin
nenhalen van meer kennis is je
machtspositie groter, aldus de
bestuurskundige.
Op Rijksniveau wordt momen
teel al voorzichtig gewerkt met
dat soort pools. Zo hebben de
gezamenlijke ministeries een
pool van jonge deskundigen en
heeft het ministerie van VROM
ook zijn eigen groepje interim
managers.
Van Hout spreekt ook lovend
over die Rijkspools. Hij geeft
wel aan dat gemeenten die pools
zelf moeten opzetten. Hij is een
verklaard tegenstander van stu
ring van bovenaf, 'want dat
werkt niet'. „De deelnemers
moeten zelf de behoefte voelen
om samen iets op te zetten."
Hij weet dat er heel wat weer
stand overwonnen moet worden
eer de bereidheid er is om inter
gemeentelijke pools op te zet
ten. Bestuurders en afdelings
hoofden moeten het immers
aandurven eigen personeel (ge
deeltelijk) uit te lenen. Maar als
er meer gedacht wordt in ter
men van ondernemerschap dan
voorziet hij dat ze daar snel de
voordelen van inzien.
Emile Calon
Soeren Bhagolo (25), Vlissingen
kok
„Ik ga niet stemmen, ik heb m'n oproepkaart ook al weggegooid. Of
ik nou wel of niet naar die stembus ga, dat maakt toch niet uit. Ik
vind het wel belangrijk hoor, ook dat anderen wel gaan stemmen,
maar voor mij hoeft het allemaal niet. En het is niet verplicht. Ik ben
opgevoed met de PvdA, mijn vader stemt daar nog steeds op. Maar.
aan mij is het allemaal niet besteed. Ook bij de landelijke verkiezin
gen doe ik niet mee. Laat anderen dat maar doen.
Bruinisse
Wilco Heijmans (22), Tholen
installatiemonteur
„Ik weet nog niet waar ik op ga stemmen. Ik doe altijd maar wat.
Maar ik ga wel, anders is het een weggegooide stem. Ik kies in ieder
geval niet voor een christelijke partij. Die willen dat op zondag de
cafés dichtgaan en ik vind dat iedereen mag weten wat ie doet op
zondag. Ik laat hen in hun waarde, dan moeten ze dat bij mij ook
doen."
Frans Vleut (38), Goes
hoofdagent politie Zeeland, regio Oosterscheldebekken
„Ik ga zeker stemmen. Op GroenLinks. Veel te veel mensen zeggen
'er verandert toch niks'maar daar moet je niet vanuit gaan. Ik moet
zeggen dat ik de landelijke politiek beter volg dan die hier in Goes,
maar ik vind toch dat je voor de gemeente ook moet gaan stemmen.
Het gaat goed in Goes. Ik vind het goed dat ze wat gaan doen aan de
infrastructuur. Ook de inspraak van de burgers is in orde en er
wordt veel gedaan voor de jeugd. Dat mag van mij nog wel meer,
want wie de jeugd heeft, heeft de toekomst. Ik ben voorstander van
vrije sluitingstijden in de horeca. Dan zou er veel minder overlast
zijn 's nachts."
Bureaus worden door overhe
den ook ingehuurd vanwege
hun specifieke kennis. Om bij
voorbeeld een brug te ontwer
pen of een stedebouwkundig
plan uit te werken. „Het is zeker
voor een kleinere gemeente
nauwelijks doenlijk een stede-
bouwkundige afdeling op te
zetten," weet oud-gemeentese
cretaris H. van Geesbergen van
Hulst. Fractievoorzitter E. de
Visser (WD) van Middelburg
merkt op dat zijn gemeente ook
te klein is om 'echte toppers' op
de loonlijst te hebben.
Die toppers verdienen al gauw
zo'n drieduizend gulden per
dag. Dat is inderdaad heel wat
meer dan een goed betaalde
ambtenaar. Daarbij moet echter
wel opgemerkt worden dat voor
zo'n huurling geen huisvesting,
BTW, bonussen en allerlei an
dere kosten uitgekeerd worden.
Sommige bureaus
profiteren
vooral van hypes
Bovendien is die man of vrouw
na verloop van tijd weer weg en
drukt dus niet nog jaren op de
betalingsbalans.
Van Hout geeft wel aan dat het
vaak moeilijk is om boven water
te krijgen hoeveel geld een over-
heidsorgansatie op jaarbasis
kwijt is aan het inhuren van bu
reaus. Dat is ook het grote be
zwaar van GroenLinksHet We
tenschappelijk Bureau van die
partij berekende zelf 'op basis
van een voorzichtige raming'
dat de gemeenten in 1998 zo'n
half miljard guldens spendeer
den aan externe adviseurs. De
Vereniging Nederlandse Ge
meenten denkt dat het jaarlijks
om minimaal 300 miljoen gul
den gaat.
Bureaus worden ook regelmatig
ingeschakeld om een probleem
van de werkwijze van zo'n bu
reau, zeker als er een goede in
teractie is. Er is dan sprake van
kennisoverdracht," Zelfs als er
een vervelende boodschap ver
teld moet worden. Want om die
reden worden ze ook vaak inge
schakeld. Om besluiten door te
kunnen drukken als het niet
lekker draait. Dan is er behoefte
aan iemand die op afstand staat.
De oud-gemeentesecretaris
weet dat een advies van een der
de vaak de enige mogelijkheid
om in zo'n netelige situatie iets
gedaan te krijgen. Zeker als de
onderlinge verhoudingen ver
ziekt zijn.
Uit een rondgang langs een aan
tal bestuurders blijkt dat er ze
ker kaf tussen het koren zit als
het gaat om de kwaliteit van ad
viesbureaus. Zo zijn er de tekst-
verwerkende bureaus, zoals
sommigen ze wat spottend noe-
Toppers verdienen
al gauw zo'n
3000 gulden per dag
men. Zo'n bureau heeft wat
standaardteksten op floppy
staan en past naargelang van de
vraag namen en situaties aan.
Zulke bureaus profiteren vooral
van hypes in de samenleving.
Zoals begin jaren negentig, toen
elke gemeente een toeristische
visie moest hebben.
Meedoen aan dat soort hypes
werkt niet, verzekeren de ver
schillende bestuurders. Een or
ganisatie moet echt behoefte
hebben aan een onderzoek, aan
bijvoorbeeld een toekomstvisie.
Bestuurder en zijn afdeling
moeten diep doordrongen zijn
van de noodzaak. Pas dan heeft
het zin een bureau in te schake
len voor het uitvoeren van een
onderzoek. Het eindx-esultaat
valt dan in een vruchtbare bo
dem. Dan bestaat er bereidheid
om met het eindresultaat aan de
slag te gaan en verdwijnt het
niet in de bekende onderste bu
reaula. Bovendien moet de op
dracht zeer zorgvuldig gefor
muleerd zijn. Zodat bureaus
precies weten wat er van hen
verwacht wordt. Zodat ze niet
de kans krijgen om bijvoorbeeld
een stagiair wat werk te laten
doen.
Van Hout geeft aan dat het over
het algemeen meezit met de
kwaliteit. Net als de rest van het
bedrijfsleven moeten bureaus
gewoon goede resultaten beha
len, kwaliteit leveren, om te
overleven.
Gedeputeerde G. van Zwieten
beaamt dat. Hij herinnert zich
nog goed het bureau dat een
grensgeschil tussen Zeeland en
Noord-Brabant moest analyse
ren: de toekomst van de
Kreekrakpolders en de Auverg-
nepolders. Beide partijen kwa
men er niet uit dus schakelden
ze externe hulp in. Het bewuste
bureau was echter zeer nauw
Jan de Jonge (69), Krabbendijke
voormalig fruitteler en werknemer Gasunie
„Ik ga stemmen op BBR, Bewoners Belangen Reimers'waal. Die par
tij staat terxminste voor de gemeenschap. Beter dan partijen als de
PvdA en ChxdstenUnie. Die sabotex'en en kritiseren alleen maar.
Kijk ook maar naar die Fox*tuyn. Die gaat veel te ver met discrimine
ren enzo. In het begin lijkt het allemaal nog wel wat, maar het is
niks."
Remzi Celik (36), Middelburg
operator fabriek
„Ik ga sowieso stemmen. Op Newaf Yürdem van Gx'oenLinks. Dat is
ook een Koerd, net als ik. Hij doet voor de eerste keer mee met de ge-
meentei-aadsvei'kiezingen. Andere jax-en stemde ik meestal ook
GroenLinks. Ik kom uit Oost-Turkije, maar ik woon al 22 jaar in
Middelburg. Ik ben wel tevreden hier. Waai'om ik op een Koerdische
kandidaat stem? Omdat ik het belangri jk vind dat er meer aandacht
is voor de Koerden "en voor hun toekomst hier in Middelburg."
Consultants, procesmanagers, beleidsad-
viseurs en interimmanagers lopen de
gemeentehuizen in en uit. Elke overheidsin
stantie huurt deze extern deskundigen veel
vuldig in. Toen A. Doctors van Leeuwen en
kele jaren terug aantrad als voorzitter van
het Openbaar Ministerie stelde hij vast dat
57 van deze huurlingen hem op de een of an
dere manier ondersteuning boden. Volgens
een publikatie van het Wetenschappelijk
Bureau van GroenLinks verzuchtte hij: „Be
gint een en ander niet een beetje te lijken op
het ziekbed van een Middeleeuwse vorst
waar hij een groot risico liep gesmoord te
worden door een aandringende haag hove
lingen en lijfartsen."
De Zesde Macht, zo worden
die externe bureaus ook
wel genoemd. Gi'oenLinks vree
st dat ze zo machtig zijn dat in
een studie voorzichtig gespro
ken wordt over de 'staatsgreep
van de zesde macht'. Bestuurs
kundige dr. E. van Hout van de
Univei'siteit van Tilburg wuift
die beschuldiging echter weg
als ongenuanceerd populistisch
geklets. Bureaus zijn voor over
heden gewoon een noodzaak. Ze
vormen integi'aal onderdeel van
het openbaar bestuur, aldus de
wetenschapper die i'ecent pro
moveerde op een onderzoek
over interi mmanagement. Vol
gens hem heeft de vrees d,eels te
maken met de afkeer van goed-
gebekte snelle jongens uit het
Bedrijfsleven.
Er zijn tal van redenen waarom
overheden een bux-eau inhuren.
De meest voorkomende reden is
het opvangen van piekbelas-
ting. Ambtelijke ox'g'anisaties
zijn namelijk basisox-ganisaties.
Zeker eind jaren tachtig, begin
jaren negentig zijn ze dusdanig
afgeslankt dat er geen capaci
teit is om extra werkdruk op te
vangen. Bureaus bieden dan
ook uitkomst als bijvoorbeeld
de gemeenteraad eist dat een
onderzoek met spoed wordt uit
gevoerd. Van Hout trekt daarbij
een vergelijking met de regulie
re uitzendbureaus en merkt op
dat het in het bedrijfsleven
doodgewoon is om externen in
te schakelen voor een speciale
klus.
Wissenkerke
te depolitiseren, om een netelige
kwestie even in de (onderzoeks
)ijskast te parkeren. Soms
wordt zo'n ondei-zoek ook nog
eens over de verkiezingen getild
zodat het na publikatie nie
mand echt schade meer kan
doen. De Visser vindt het ver-
wex-pelijk om bureaus voor zo'n
klus in te schakelen. „Als be-
stuurder ben je dan clom bezig."
De liberale fractievoorzitter
geeft echter toe dat bureaus om
die reden soms een opdracht
krijgen.
Ze worden ook ingeschakeld
omdat ze gezag hebben, omdat
vreemde ogen nu eenmaal meer
dwingen. Niet voorniets koos
Middelburg enkele jaren gele
den voor het gerenommeerde
BVR van hoogleraar stede-
bouwkunde Riek Bakker voor
het opstellen van een toekomst
visie. De plannen die zij na heel
wat sessies presenteerde waren
feitelijk niet nieuw. Wat ze deed
was allerlei bestaande, en soms
al lang vergeelde plannen sa
menvoegen in een totaalplan.
Vexwolgens zette ze haar stem
pel op de omslag zodat Middel
burg een naam had om mee te
schermen richting toekomstige
partners.
De Visser meent dat zonder
Bakker het niet zo makkelijk
was gelukt zaken te doen met
marktpartijen als bijvooi'beeld
NS Vastgoed. BVR gaf Middel-
bui'g een gemakkelijke entx-ee
bij allerlei partijen.
BVR leerde Middelburg ook dat
communiceren de sleutel tot
succes is. Bakker wenst immers
geen mooie sier te maken met
haar px-ojecten maar vindt dat
iets pas geslaagd is als er brede
overeenstemming is. Niet alleen
bij de politiek maar bij alle be
langhebbenden. De Visser
merkt op dat BVR er ook in
slaagde het ambtenarencorps
enthousiast te maken voor haar
methode van projectmatig wer
ken. En, niet onbelangrijk, ook
bijna de gehele raad onder
schreef haar toekorrxstvisie. „Ze
wist bijna allen te overtuigen."
Van Geesbex-gen weet ook nog
goed dat de bureaus die Hulst
binnenhaalde regelmatig een
blijvende indruk achtexiieten,
een toegevoegde waai-de had
den. „Het management leert
foto Ruben Oreel
