sterk
De huisarts moet weer lol krijgen in zijn vak
water
PZC
LHV-voorman
Bas Vos
24
R U D E N
R I E M E N S
zaterdag 23 februari 2002
F O T O G
Van huisarts tot taxichauffeur. Van
kroegbaas tot succesvol crisisma
nager. Originele ondernemingslust kan
Bas Vos (62) uit Maarssen niet ontzegd
worden. Sinds deze maand is hij terug
in eigen honk. Om als voorzitter van de
Landelijke Huisartsen Vereniging
(LHV) een vuist te maken; om te zorgen
dat Nederland over een kwart eeuw nog
een huisarts heeft.
Bas Vos is een Bourgondische, goedlachse
man. Maar van het daadkrachtige, za
kelijke soort. Hij legt graag vingers op com
mercieel zere plekken. De verlieslijdende
Hema liet hij weer miljoenen verdienen. Bij
Unigro en Arcade schroomde hij evenmin
om het mes in personeelsbestanden te zet
ten. Vos praat over cijfers, over rendement
en beleid 'voor de volgende tien jaar'.
'Pure nieuwsgierigheid, altijd een hang
naar nieuwe uitdagingen' hebben Vos de af
gelopen 35 jaar in steeds weer andere avon
turen gestort. Het voorzitterschap van de
LHV, een soort vakbond van de huisartsen
met 23 regionale distneten, is het jongste.
Het begon al jong. Op zijn negende verkocht
Bas Vos klompen aan buitenlandse zeelie
den in de Rotterdamse haven. Niet voor
geld, maar voor sigaretten die hij eerst in
valuta en daarna in aandelen KLM omzette.
Op de middelbare school dreef hij zijn ou
ders, beiden tandarts in Vlaardingen, tot
wanhoop. In tegenstelling tot zijn oudere
broer Anton, de latere hoogleraar Kinder
geneeskunde, ging Bas Vos steevast met de
hakken over de sloot naar de volgende klas.
„Ik vond dat efficiënt werken. Met name
mijn moeder dacht daar wat anders over."
Zijn plan om piloot te worden viel door een
duikongeluk en een beschadigde halswer
vel in duigen. Hij koos voor het tandartsen
vak, een ander vak 'dat goed verdiende',
maar stapte halverwege over naar Medicij
nen. Op zijn 28ste studeerde Vos af om in
zijn eentje een omvangrijke huisartsen
praktijk in het Groningse Sappemeer te
gaan runnen.
,,Het was een tijd van groot artsengebrek.
Net als nu. Ik werkte van 's morgens vroeg
tot 's avonds laat. Overigens met veel ple
zier. Maar na vier jaar dacht ik, wil ik dit
mijn hele leven doen?" Vos verkocht zijn
praktijken wilde zich in Amsterdam als gy
naecoloog specialiseren. Maar het is er nooit
van gekomen: ,,Ik moest een jaar wachten.
Onderhand begon ik maar met een waar-
neembureau voor huisartsen, de eerste in
Amsterdam. En ik ontmoette daar een taxi
chauffeur die ik van een steenpuist afhielp.
Deze man bleek op zoek te zijn naar een
Bas Vos, voorzitter van de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV): „Huisartsen verdienen te weinig en hebben te zwaar werk."
foto Brand Overeem/GPD
compagnon. Iemand die 20.000 piek in een
halve taxi wilde steken. Een investering die
me overigens meer dan 2000 gulden per jaar
zou opleveren, een rendement van zeker
tien procent."
Ander leven
Vos werd zeven jaar exploitant van de Am
sterdamse taxi. In de avonduren en vaak
ook 's nachts reed hij zelf. „Ik leerde daar
een totaal ander, boeiender leven kennen
dan ik als zoontje uit een zeer beschermd,
notabel milieu gewend was. Prachtig vond
ik het. Vooral het nachtleven met al die ver
schillende menselijke pluimages. Als taxi
chauffeur krijg je weliswaar heel wat over je
heen, maar daar kun je veel van leren.
Overdag werkte hij als waarnemend arts.
Ook al een wereld van verschil met zijn oude
leven, zegt Vos. „In Sappemeer stond ik op
een voetstuk. Was ik nog de dokter. Mijn pa
tiënten waren nuchtere mensen, doorgaans
wars van doorverwijzen. Ik moest het van
hen zelf kunnenMaar in Amsterdam kwa
men de meeste mensen alleen maar op het
spreekuur voor een verwijsbriefje. En niks
voetstuk. Als je vroeg waarom dat nodig
was, was het vanwat gaat jou dat aan. Daar
heb ik veel van opgestoken."
Niet minder leerzaam was de financiële
kant van de zaak: als taxichauffeur verdien
de Vos in een nacht meer dan een huisarts in
een heel weekeinde. Bovendien ontwaarde
hij op zijn ritten menige slecht lopende
kroeg die hij kocht, opbouwde en weer ver
kocht.
Het werd zijn handelsmerk: organisaties ef
ficiënter en meer open laten werken, knel
punten oplossen, saneren, reorganiseren tot
succesvol crisismanagement. Dat deed hij
bij het Gak in Amsterdam en GMD in Alk
maar, waardoor artsen ineens weertijd voor
patiënten kregen. Zoals Vos nadien ook de
bezem door andere organisaties en bedrij
ven haalde, ondermeer bij Detam in
Utrecht, de Hema, Unigro en Arcade. En
vervolgens nog eens door sportkoepel
NOCNSF, nadat Huijbrechts door de crisis
rond de benoeming van kroonprins Willem-
Alexander was opgestapt.
Nederland heeft Vos daarbij leren kennen
als een zwaargewicht. Een bindende figuur
en een goed onderhandelaar, maar tevens
als een gewiekst en doortastend zakenman
die de confrontatie en harde maatregelen
niet uit de weg gaat. Niet voor niets dat de
landelijke huisartsenclub LHV, voor poli
tiek Den Haag tot voor de huisartsenstakin
gen het 'braafste jongetje van de klas', juist
Vos als voorzitter koos. Voor de huisartsen
van nu is het erop of eronder. De problemen
zijn immens. Plet tekort aan collega's wordt
elke dag nijpender. Temeer omdat eenderde
deel van de 7500 huisartsen in Nederland
boven de 50 is en ook jongeren het liefst in
deeltijd willen werken. Daarentegen zorgen
de vergrijzing, de bezuinigingen in zieken
huizen en verpleegcentra voor meer werk.
Met het gevolg dat de huisdokter overbelast
is, eerder afhaakt. En de patiënt steeds va
ker bij een wildvreemde huisarts moet aan
kloppen.
Meer artsen opleiden is volgens Vos niet de
ultieme oplossing meer. „Dat hadden we
eerder moeten doen. Veel problemen waren
dan voorkomen. Nu hebben we vooral te
maken met een imagoprobleem. Huisartsen
verdienen te weinig en hebben te zwaar
werk. Dat trekt jonge mensen van nu niet.
Eerst moet er dus wat aan die omstandighe
den worden gedaan; moeten mensen het
weer leuk vinden om huisarts te worden en
te blijvenVooral de praktijk heeft een psy
chologische face-lift nodig. Het werken met
mondige patiënten in een gestresste samen
leving vergt soms veel van een huisarts. He
dendaagse vraagstukken als het wel of niet
meewerken aan euthanasie doen daar een
schep bovenop. Agressie kan soms de drup
pel zijn. Bedreigende patiënten en familie
leden brengen artsen zelfs zover dat zij er de
brui aan geven. Ook schort het aan de oplei
ding. Menig arts blijkt onvoldoende te zijn
toegerust voor de behandeling van alloch
tone patiënten, die anders met ziekte en ge
zondheid omgaan dan de doorsnee Neder
lander. Dat kan tot misverstanden en erger
leiden. Zoals recent nog is gebleken uit het
overlijden van een baby van Irakese asiel
zoekers in Leusden, bij wie vermoedelijk
een foutieve diagnose is gesteld.
Reden voor Vos om eens met een arts in een
achterstandswijk 'mee te draaien'. „In Sap
pemeer kwam ik zo onder de koeien van
daan. Ik weet niet hoe het is om in steden
met allochtone mensen te werken. En dat is
wel belangrijk. Ik moet weten wat er op de
werkvloer gebeurd, wat de sterke en zwak
ke punten zijn. Alleen zo kun je samen met
de mensen in het doktersveld goede beslis
singen nemen en een beleid uitstippelen."
Fors omhoog
Vos is voorstander van een professionele
aanpak van de branche. Samenwerking in
centrale doktersposten, ondersteund door
praktijkverpleegkundigen en waarnemers,
is volgens hem de toekomst. „Een dokter
moet weer lol krijgen in het vak. Doen waar
voor hij of zij is opgeleid en dat is mensen
behandelen." Ook over het inkomen van de
huisarts is Vos duidelijk: „Dat moet fors om
hoog." De waag is wie dat alles moet beta
len. De huisartsenstakingen van vorig jaar
hebben overheid en zorgverzekeraars niet
over de streep getrokken. Integendeel. De
verzekeraars, verzameld onder de koepel
Zorgverzekering Nederland (ZN), verwij
ten bij monde van voorman Hans Wiegel de j
huisartsen dat zij te dure medicijnen voor- j
schrijven en willen hen tot goedkope zorg-
contracten dwóngen. In Limburg loopt mo
menteel zelfs een proef waarbij huisartsen 1
7500 oude guldens voor praktijkondersteu
ning krijgen wanneer zij alleen goedkopere j
medicijnen voorschrijven. Een experiment j
dat door het gros van de arts-collega's wordt
veroordeeld en met argusogen gevolgd.
Minister van Volksgezondheid Borst heeft
zich bij de beroepsgroep evenmin geliefd
gemaakt. Zij trekt volgens de huisartsen te
weinig geld uit voor ondersteuning van hun
praktijken en zou nog steeds veel te weinig
aandacht besteden aan uitbreiding van de
opleidingen. Met de Nederlandse Mededin
gingsautoriteit NMa liggen de huisartsen
nog meer overhoop. De NMa stelt dat huis-
axósen zelfstandige ondernemers zijn. Dat
betekent dat de LHV als koepel geen geza
menlijke cao voor artsen kan afsluiten en de
huisartsen met elkaar moeten concuireren.
„Volstrekt onzinnig en tegenstrijdig", zegt
Vos. „We hebben in Nederland een tarieven-
wetgeving die alle huisartsen dwingt tot
eenheidsprijzen. Dat maakt concurrentie
onmogelijk. En terecht. De kracht van de
medische wereld is vooral samenwerIcing.
Stel dat de dokter in deze tijd van schreeu-
wend aitsentekort de vrije mai'kt op gaat en
zijn eigen prijs kan bepalen. Dan zit elke
achterstandswijk, elk minder aantrekkelijk
woongebied zonder huisarts."
De huisartsen zelf heeft het de laatste jaren
overigens ook aan daadkracht ontbroken.
Onderling werd er nog al eens gekissebist, te
veel als solisten gewerkt. Reden voor huis-
ai'ts Roeland van Velzen om in 1999 vroeg-
tij dig als LHV-voorzitter af te treden en zijn
opvolgster, de Groningse huisarts Tineke
Slagter hield het na twee jaar ook voor ge
zien. Een ambtenaar van Volksgezondheid
zegt het in het decembernummer van het
LHV-blad De Huisarts zo: 'De huidige pro-
blemen zijn voor de LHV de straf dat de or-
ganisatie al jaren zo zwak is en het bureau
geen enkele krachtige eigentijdse visie heeft J
weten te ontwikkelen. Iedereen staat er bij
en kijkt er naar.' Voor Bas Vos wel begrijpe
lijk: „Huisartsen zijn doeners, overwegend
geboi'en hulpverleners en geen onderhan
delaars." Des te meer lol heeft hij erin om de
LHV vlot te trekken. „Dat is voor mij nu
juist de uitdaging. Voor mij is iets pas inte- I
i-essant als het slecht gaat. Daarin ben ik al
tijd een arts gebleven."
Helma van den Berg I
R A F I E
