Natte natuur omringt oud kasteel
Hoefijzerworm laat zich nu pas goed vinden
24
24
25
25
Slot Moermond
wordt nog mooier
weerwoord
Speurtocht
naar oude
scheepstypen
Blie mee
die moaie
trèk-wc
Andereregels
voor jacht en
wildschade
Perenbladvlo
steekt vroeg
de kop op
bijzonder blauw
>zc
Vriest het op
Sint-Pieter-
in-de-winter,
dan vriest het
nog 40 dagen
Sint Petrus is 22 februari).
Nieuwe weerwoorden zijn welkom
bij de redactie PZC. postbus 18,
4380 AA. Vlissingen. fax 0118-
470102, e-mail redactie@pzc.nl.
Buitengebied is een wekelijkse
bijlage over natuur en
landschap, land- en tuinbouw,
streektaal en streekcultuur,
visserij, recreatie en vrije tijd.
Vragen, opmerkingen en
suggesties zijn welkom bij de
redactie van de PZC, postbus
18, 4380AA, Vlissingen,
fax 0118-470102,
e-mail redactie@pzc.nl
woensdag 20 februari 2002
De omgeving van het historische slot in Renesse wordt opgeknapt. Er komt meer water, rietland, moerasachtig gebied en bos. foto's Dirk-J an G jeltema
Slot Moermond bij Renes
se oogt als een plaatje.
Een historisch kasteel, om
geven door groen en water.
Het wordt in de toekomst
nog mooier wanneer binnen
kort, na een lange voorberei
dingstijd, de uitvoering van
een natuurontwikkelings
plan begint. Versterking van
natuur en landschap zijn
daarbij uitgangspunt. Voor
zitter F. Vos van de Stichting
Moermond, eigenaresse van
het landgoed, is blij met de
fikse opknapbeurt van de
omgeving. De natuuront
wikkeling past in het landin
richtingsproject Schouwen-
West. Het plan bestaat uit
drie onderdelen; als eerste is
het gebied rondom het slot
aan de beurt. Over de vol
gende fasen is nog nader
overleg nodig.
Het moet rond slot Moex--
mond weer net als vroeger
worden, toen er in de duinzoom
van Schouwen nog geen sprake
was van verdroging. Dat bete
kent een gevarieerd overgangs
gebied van duin naar polder.
Met veel water, rietland en zelfs
moerasachtige situaties. Kron
kelende beken, die vanuit de
brede duinen zoet water aan
voeren richting polder. Herstel
van elzenmeten en terugkeer
van de voor landgoederen ken
merkende stinzenplanten. Op
de hogere kleigronden kan een
natuurbos tot ontwikkeling ko
men. Het plan is verzonnen door
de werkgroep Natuurontwikke-
ling van de provincie Zeeland.
Het mag gerust het stempel 'am
bitieus' krijgen.
Voorzitter Vos van de Stichting
Moermond vertelt dat de voor
bereidingen al enkele jaren
bezig zijn; in de loop van 1998
werden de eerste brieven ge
schreven. Inmiddels heeft hij
een dik dossier opgebouwd en is
er nog steeds niks gebeurd. Elke
keer kwam er wat tussen. Maar
nu hebben zowel provincie als
de Dienst Landelijk Gebied ver
zekerd dat de natuurontwikke
ling écht op gang komt. Vos is er
blij mee. Hij vindt vooral de te-
rugkeer van het zuurstofrijke
duinwater belangrijk. „De na
tuurontwikkeling is bedoeld als
een herinrichting, waarbij zo
wel de waterkwaliteit als de ve
getatie ingeschikt worden op
een wijze die geen problemen
zal opleveren", verwacht Vos.
Hij noemt het 'een schitterend
mooi plan' waar het bestuur van
de stichting content mee is. Van
daar dat ook een flinke bijdrage
van ruim 45.000 euro gegeven
wordt. De totale kosten van de
eerste fase zijn geraamd op on
geveer 227.000 euro. Over de
volgende onderdelen van het
plan, die betrekking hebben op
de gronden wat verder van het
slot vandaan, is Vos aarzelenden
De huidige bestemming van de
grond is agrarisch. Die komt
dan te vervallen en wordt na
tuur. Voorwaarde is dat het ge
bied dan ruimer opengesteld
wordt en daar voelt de stichting
niet zoveel voor. „Daar zijn we
wat bevreesd voor. We hebben
een congrescentrum en zijn ge
baat bij stilte. Bij ruimere open
stelling verwachten we proble
men met een toestroom van
vooral campinggasten."
Tegelijk moet de uitvoering van
de natuurontwikkeling wil de
stichting het kasteel aanpassen.
Bedoeling is de ridderzaal uit te
breiden met een tuinzaal van
ongeveer zeventig vierkante
meter. Dat is volgens Vos nodig
om de horecafunctie beter tot
zijn recht te laten komen. De
aanvraag wordt door Monu
mentenzorg bestudeerd. Vos
hoopt dat er nog dit jaar met de
uitbreiding begonnen kan wor
den. „Dan is de exploitatie weer
voor jaren gegarandeerd, zon
der dat de stichting armlastig
wordt." Niet zonder trots wijst
hij erop dat de stichting tot nu
toe zonder een beroep te moeten
doen op overheidsgeld, het oude
kasteel in stand weet te houden.
Hij onderstreept dat de uitbrei
ding het historische karakter
van het complex niet zal aantas
ten.
Dat is maar goed ook, want Zee
land moet zorgvuldig omgaan
met wat er nog aan kastelen res
teert. In een grijs verleden ston
den er in de provincie flink wat
kastelen, van imposante bouw
sels tot bescheidener woonste
des voor adellijke geslachten. In
het boek Versterckt Zeeland
hebben P. Stockman en P. Ever-
aers een kaart opgenomen, met
daarop aangegeven 68 kastelen.
Maar enkele zijn bewaard ge
bleven: slot Haamstede, West-
hove bij Domburg en slot Moer
mond bij Renesse. Dat laatste
kent een roemrucht verleden.
Kort na 1229 werd door Costijn
van Zierikzee aan de oostzijde
van het huidige slot een water
burcht gebouwd. Die werd tij
dens een belegering al in 1297
volledig verwoest en in de eerste
helft van de veertiende eeuw in
de onmiddellijke nabijheid her
bouwd, met materiaal van het
eerste kasteel. Omstreeks 1500
was het een ruïne geworden. Ja
cob van Serooskerke liet in 1513
een nieuw slot, Moermond III,
bouwen. Daaraan is in de loop
van de volgende eeuwen heel
wat vertimmerd, zoals duidelijk
aan het muurwerk van het hui
dige kasteel te zien is. Tijdens de
watersnoodramp van 1953
stond het onder water en de
toenmalige eigenaar, de familie
Vriesendorp, verkocht het daar
na aan de speciaal hiervoor op
gerichte Stichting Moermond.
Een rampbij drage uit Zweden
maakte dat mede mogelijk.
Voorzitter Vos geeft aan dat met
name commissaris van de ko
ningin De Casembroot en gede
puteerde Mes zich sterk maak
ten voor het behoud.
Landerijen
Na de restauratie kreeg het ge
bouw verschillende bestem
mingen. Zo was er de Outward
Bound School in gevestigd en
diende het als opleidingsinsti
tuut voor haven- en vervoerbe
drijven. Daarna had het tot
1986 een kantoorfunctie voor
aannemerscombinatie Dos-
bouw en Rijkswaterstaat, die
bezig waren met de bouw van de
stormvloedkering Oosterschel-
de.
De Stichting Moermond besloot
tot oprichting van een aparte
BV, die er nu nog hotel- en con
gresfaciliteiten exploiteert. De
bijna vijftigjarige stichting
heeft nog altijd als doelstelling:
instandhouding van kasteel,
bos en landerijen. Er wordt on
geveer 48 hectare beheerd,
waarvan 5,5 hectare als natuur
ontwikkeling (eerste fase)is
voorbestemd.
Rinus Antonisse
Hoefijzerworm foto Marco Faasse
In de loop van de jaren worden
steeds meer geheimen van het
leven onder de zeespiegel ont
sluierd. In 1973 werd over de
dieren op de foto nog geschre
ven: 'Vertegenwoordigers van
de hoefijzerwormen komen niet
voor in het Delta-gebied.'
In 1979 schreef iemand: 'Deze in
de Oosterschelde gemaakte foto
is het enige bewijs van het voor
komen van dit fraaie dier in Ne
derland.'
In 1994 kon je lezen:'In het wes
telijke deel van de Oosterschel
de komt hij op vele plaatsen
voor, soms zeer talrijk, dat wil
zeggen tientallen kolonies.
Daarnaast werd het dier ook en
kele malen waargenomen in hel
mondingsgebied van de Wester-
schelde en in de Grevelingen in
de omgeving van Scharendijke.'
In de rest van Nederland zijn
hoefijzerwormen nooit waarge
nomen. De naam van de hoef
ijzerwormen is natuurlijk afge
leid van de tentakelkrans in de
vorm van een dubbel hoefijzer.
Als je je wat deftiger wilt uit
drukken, noem je ze phoroni-
den, naar de wetenschappelijke
naam Phoronida van de hoofd
afdeling waartoe ze behoren. De
deftige naam van de inheemse
soort is Phoronis hippocrepia en
hippocrepia betekent ook hoef
ijzer. De naam hoefijzerwormen
is niet helemaal correct omdat
de vorm van het lichaam één van
de weinige overeenkomsten met
wormen is. Ze hebben veel meer
gemeen met mosdiertjes. Maar:
een Nederlandse naam hoeft
niet wetenschappelijk correct te
zijn.
Over de levenswijze is niet zo
heel veel bekend. De tentakel-
krans is volledig bezet met tril-
haartjes, die een waterstroom
opwekken, die heel fijn plank
ton naar de mondopening voert.
In de loop van de zomer worden
eitjes geproduceerd, die een
aantal dagen als een witachtige
massa tussen de tentakels be
waard worden, alvorens de klei
ne Iarfjes een bestaan in het
plankton beginnen. De Iarfjes
zijn overgeleverd aan de water
stromingen en kunnen daardoor
ver van de ouderlijke kolonie te
rechtkomen. Na verloop van
tijd maken ze een ingewikkelde
gedaanteverwisseling door,
zakken naar de bodem en begin
nen een leven als hoefijzer
worm. Door herhaaldelijke de
ling in tweeën ontstaat weer een
kolonie van exemplaren bij el
kaar.
Veel zeedieren hebben een der
gelijke planktonische levensfa
se en in het plankton komen be
halve echte planktondieren ook
vele larven van allerlei bodem-
dieren voor. Het plankton wordt
gevormd door alle organismen
in het open water die niet of
nauwelijks met hun eigen voort
beweging tegen de stromingen
kunnen inzwemmen. Meestal
betreft het kleine algjes of dier
tjes, maar ook kwallen behoren
tot het plankton. Voor veel bo-
demdieren vormt het plankton
weer een belangrijke voedsel
bron en zo grijpt alles in elkaar.
Hoefijzerwormen boren dunne
woonbuisjes in stenen onder de
laagwaterlijn. Het is dus voor
onderzoekers niet zo gemakke
lijk het voorkomen in een be
paald gebied vast te stellen. Pas
toen er goede duikapparatuur
was ontwikkeld en de dieren in
hun eigen milieu opgezocht
konden worden, bleken hoef
ijzerwormen (en allerlei andere
organismen) veel gewoner te
zijn dan voorheen werd ver
moed. Rond 1980 waren wereld
wijd maar tien verschillende
soorten hoefijzerwormen be
kend, waarvan er één bij ons
voorkomt. Inmiddels worden
overal ter wereld nieuwe soor
ten gevonden.
Hoefijzerwormen zijn echte
zeedieren. In de Westerschelde
en de Grevelingen komen ze al
leen in het mondingsgebied
voor. In de Oosterschelde met
haar relatief hoge zoutgehalte
gaan de hoefijzerwormen wat
verder landinwaarts, ongeveer
tot de Zeelandbrug. Dat pa
troon komt voor bij een meer
derheid van de organismen in de
grote Zeeuwse wateren. In
brakker water met extremere
temperaturen en minder water
beweging komen minder ver
schillende soorten voor, zij het
wel een aantal zeer kenmerken
de. De grootste rijkdom aan on
gewervelde diersoorten is te
vinden in het puurste zeewater.
De hoefijzerworm is daarvan
maar één van de vele voorbeel
den.
Marco Faasse
De PZC heeft een stuk Oosterscheldenatuur geadopteerd. Het
gaat om de Rumoirtschorren en de Slikken in de Krabben-
kreek, achterin de Oosterschelde. Ook het schorretje voor de
Oesterput, langs de noordkust van Noord-Beveland behoort
bij het geadopteerde gebied. De krant betaalt mee aan het be
houd van dit bijzondere stukje Zeeland, door een sponsorbij
drage aan Het Zeeuwse Landschap. In 'Bijzonder blauw'
wordt het wel en wee van het reservaat belicht en bovendien
komen er regelmatig vertegenwoordigers van de unieke flora
en fauna ter sprake.
