Nelson Mandela, levende legende
PZC
PZC
Onderscheiding voor vier vrijheden
Recht
Strijder tegen apartheid groeide in de cel uit tot werelwijd symbool
r
18februari 1952
_1
maandag 18 februari 2002
door René Schrier
De Four Freedoms Award be
staat al sinds 1949. Aan
vankelijk was deze Amerikaan
se onderscheiding bedoeld voor
Amerikanen en werd zij uitge
reikt in Amerika. De award is
bestemd voor mensen die zich
bijzonder hebben ingezet om
één van de vier, door president
F. D. Roosevelt fundamenteel
genoemde, vrijheden voor de
mens dichterbij te brengen.
Die vrijheden zijn de vrijheid
van meningsuiting, de vrijheid
van godsdienst, de vrijwaring
van angst en de vrijwaring van
gebrek. Roosevelt benoemde
deze vier vrijheden in een be
kend geworden toespraak die
hij hield op 6 januari 1941 als
State of the Union voor het con
gres.
Sinds de viering van de hon
derdste geboortedag van presi
dent Roosevelt in 1982 worden
er niet langer één, maar vijf
awards uitgereikt. In de oneven
jaren gebeurt dat in New York
en in de even jaren in Middel
burg. Dat heeft weer te maken
met de historische, banden die
de familie Roosevelt met Zee
land heeft. Een van de voorva
deren van de Roosevelts zou uit
Tholen afkomstig zijn.
De algemene onderscheiding,
de Roosevelt Four Freedoms
Award, is zaterdag 8 juni voor
Nelson Mandela. Anderen die in
Middelburg een Four Freedoms
Award kregen waren achtereen
volgens prinses Juliana, Harold
MacMillan, Alessandro Pertin,
Helmut Schmidt, Vaclav Havel,
Javier Peres de Cuellar, de Dalai
Lama, koning Juan Carlos,
Mary Robinson en Martti Ahti-
saari. Daarnaast ontving toen
malig premier Ruud Lubbers er
tussentijds een in 1995. Die
werd echter niet in Middelburg,
maar in Utrecht uitgereikt, ter
gelegenheid van de herdenking
van de vijftigste sterfdag van
Roosevelt.
In verschillende toespraken die
bij de uitreiking van de onder
scheidingen zijn gehouden, is
steeds gewezen op het feit dat de
vier door Roosevelt genoemde
vrijheden nog altijd actueel
zijn. Ze moeten keer op keer be
vochten worden.
Democraten
De allereerste Four Freedoms
Award werd in 1949 uitgereikt
aan de Amei-ikaanse vice-presi
dent Alben W. Barkley. Opmer
kelijk was wel dat de Ameri
kaanse laureaten die na hem
volgden meestal goede banden
hadden met de Amerikaanse de
mocratische partijSinds de on
derscheidingen niet langer al
leen aan Amerikanen worden
uitgereikt, maar ook aan andere
verdienstelijke wereldburgers
is het aanzien van de F our Free
doms Awards gestegen.
Het Roosevelt and Eleanor Roo
sevelt Institute in New York is
een onafhankelijke organisatie
met als doel mensen te informe
ren over het leven en de idealen
van de beide Roosevelts. Een
van de middelen om dat doel te
bereiken is het toekennen van
de Four Freedoms Awards.
door René Schrier
Nelson Rolihlahla Mandela. De man
die alles al heeft meegemaakt en
geen groter genoegen kent dan in zijn
eentje naar de ondergaande zon te kij
ken met op de achtergrond muziek van
Handel of Tchaikovsky.
Hij was 's werelds bekendste politieke
gevangene. Daarna werd hij de eerste
democratisch gekozen president van
Zuid-Afrika. Voor veel mensen een
groot voorbeeld in de strijd tegen
apartheid en onderdrukking. Voor an
deren een profeet. In ieder geval een le
vende legende. Hij werd op 18 juli 1918
geboren in een stadje in de buurt van
Umtata in het huidige thuisland
Transkei. Hij komt uit een vooraan
staande Afrikaanse familie en mede
daardoor kan hij een goede opleiding
volgen. Die stokt overigens even als hij
in Fort Hare na twee jaar van school
wordt gestuurd, omdat hij had meege
daan aan een studentenprotest. In die
tijd al toont Mandela zich actief in het
georganiseerde studentenleven en
maakt hij op de Universiteit van Jo
hannesburg kennis met de politiek.
Daar ook voltooit hij zijn rechtenstu
die.
ANC
In 1942 sluit hij zich aan bij het Afri
kaans Nationaal Congres, een beslis
sing die mede tot stand komt door de
contacten met Walter Sisulu. Sisulu is
jarenlang een van de leidende figuren
onder zwarte activisten.
Hij vangt Mandela op en steunt hem
met raad en daad. De contacten tussen
de twee mannen zijn van grote invloed
geweest op de latere ontwikkeling van
Mandela, die via het ANC ook in aanra
king komt met mensen als Oliver R.
Tambo, Ashby P. Mda en William
Nkomo. Zij zetten zich aan de taak om,
met enkele tientallen gelijkgestemden,
het ANC om te vormen tot een Afri
kaanse massabeweging. Zij zien im
mers hoe hun voorgangers keer op keer
tevergeefs nederig aankloppen bij de
blanke bewindslieden met hun petities
en verzoeken om een eerlijke behande
ling.
In 1949 neemt de zogenaamde Jeugd-
brigade van het ANC het heft in handen
binnen de organisatie. Mandela valt al
snel op door zijn werklust en discipline.
In 1952 volgt het ANC een nieuwe tac
tiek. Geïnspireerd door de Indiase guru
van het geweldloos verzet, Mahatma
Gandhi, wordt besloten tot massale
burgerlijke ongehoorzaamheid. Blan
ke reacties blijven niet uit en in dat jaar
wordt Mandela, die inmiddels een be
stuursfunctie in het ANC heeft, voor
het eerst gearresteerd. Hij komt er dan
nog vanaf met een voorwaardelijke
straf. Aan beperking van de bewe
gingsvrijheid en een spreekverbod ont
komt hij niet.
Advocaten
Ondertussen heeft Mandela samen met
Oliver Tambo een advocatenpraktijk
opgericht in Johannesburg. Zo wordt
hij dagelijks geconfronteerd met het
onrecht dat de meerderheid van de be
volking wordt aangedaan.
Tambo daarover: „Om op ons werk te
komen moesten we ons door rijen
wachtenden voor ons kantoor wurmen.
Keer op keer mensen die vertelden dat
een stukje land al generaties in het be
zit van hun familie was en dat ze nu
door het blanke bewind gedwongen
werden dat land te verlaten. In het be
gin waren we eigenlijk geen rebellen te
gen apartheid. Dat werden we vanzelf
door het werk. Iedere rechtszaak die we
voerden, ieder bezoek aan de gevange
nis om cliënten te interviewen, herin
nerde ons aan het onrecht en het lijden
dat in ons brandde."
Mandela wordt in een massaproces in
1956 wederom vrijgesproken. Hij is
met 155 anderen opgepakt, wegens
deelname aan het Congres van het Volk
in Kiptown. Daar wordt het handvest
van de vrijheid geproclameerd; een
handvest dat het ANC nog steeds als
zijn ideologische grondslag be
schouwt. Het zegt onder meer:
„Zuid-Afrika behoort aan allen die er
wonen, blank en zwart. Een regering
kan slechts met recht gezag opeisen in
dien zij haar status vindt in de wil van
het volk."
Mandela is na zijn studententijd ge
trouwd met Eveline. Na enkele jaren
loopt het huwelijk, waaruit drie kinde
ren voortkomen, op de klippen. In 1958
trouwt hij met Winnie Madikizela, met
wie hij twee dochters zou krijgen.
Sharpeville
Ook binnen het ANC steken stormen
op. Er ontstaat een splitsing tussen de
meer gematigde Mandela en de zijnen,
en een radicale groepering, het Pan Af-
ricanist Congress genaamd. Het PAC
initieert in maart 1960 de protestactie
tegen de Pasjeswet, die uitmondt in het
bloedbad van Sharpeville.
Dat bloedbad, waarbij 69 mensen om
komen, is een keerpunt in de geschiede
nis van het ANC en van Zuid-Afrika.
Mandela geeft toe dat het geweldloze
verzet dat hij aanhangt weinig succes
vol is geweest.
Opa
Nelson Mandela kijkt in 1998 samen met de toenmalige Amerikaanse president Clinton naar huiten door de tralies van de cel
op Robbeneiland waar hij jarenlang gevangen zat. foto Scott Applewhite/EPA
Als het ANC en het PAC worden verbo
den richt Mandela in 1961 de militaire
vleugel Umkhonto we Sizwe (Speer der
Natie) op. Hij vertrekt illegaal uit het
land om een rondreis langs Europese en
Afrikaanse steden te maken, in een po
ging steun te vinden voor de nieuwe
beweging en voor de strijd tegen apart
heid. Ook organiseert hij voor zijn aan
hangers militaire trainingen in Alge
rije. Niet lang na zijn terugkeer wordt
Mandela in augustus 1962 opgepakt.
Hij krijgt vijf jaar gevangenisstraf we
gens opruiing en het illegaal verlaten
van het land.
In 1964 volgt een nieuw proces tegen
Mandela en anderen, onder wie Sisulu,
omdat in een boerderij in Rivonia bij
Johannesburg wapens worden gevon
den. Ze worden verdacht van een com
plot om de regering gewapenderhand
omver te werpen. Mandela hoort le
venslange gevangenisstraf tegen zich
uitspreken. Hij wordt overgebracht
naar dé zwaar bewaakte gevangenis op
Robbeneiland, een eilandje zeven kilo
meter uit de kust van Kaapstad.
Nelson Mandela baart tijdens het pro
ces opzien met zijn verklaringen en in
drukwekkende pleitrede. Ze worden
beschouwd als klassiekers in de ge
schiedenis van de strijd tegen apart
heid.
Gedurende zijn gevangenschap neemt
Winnie Mandela het stokje van de
strijd tegen apartheid van haar man
over. Naarmate Mandeia's tijd in de ge
vangenis vordert groeit bij de
Zuid-Afrikaanse regering het besef
dat de zwarte leider tot een symbool
uitgroeit. Tegelijkertijd wordt diezelf
de regering internationaal als een pa
ria behandeld.
Na achttien jaar wordt Mandela over
gebracht naar de Pollsmoor gevange
nis in Kaapstad en in december 1988
volgt overplaatsing naar de Victor Ver
ster gevangenis in Paarl.
Mandela weigert te onderhandelen
over een aanbod tot strafvermindering
of zelfs vrijlating. „Een vrij man kan
onderhandelen. Een gevangene kan
dat niet", laat hij weten. Zo'n tege
moetkoming aan Mandela zou name
lijk gepaard moeten gaan met een com
promis van zijn zijde en dat weigert hij
Hij blijft bij de principes waar hij voor
staat.
Op zondag 11 februari 1990, 16.16 uur
Zuid-Afrikaanse tijd, wordt hij uitein
delijk op 72-jarige leeftijd vrijgelaten.
Hij heeft er dan bijna 28 jaar gevange
nis opzitten. De toenmalige Zuid-Afri
kaanse president Frederik de Klerk
heeft ingezien dat het roer om moet.
Voorafgaand aan de vrijlating van
Mandela voert hij al gesprekken met de
zwarte leider over de toekomst van hun
land. De vrijlating van Mandela leidt
tot feesten over de hele wereld.
In 1991 houdt het ANC voor het eerst
na het verbod op de partij weer een na
tionaal congres in Zuid-Afrika. Man
dela wordt officieel tot leider gekozen.
Er wordt dan al gesproken over zijn
kandidatuur voor het presidentschap
zodra het tot verkiezingen komt. Het
duurt echter nog geruime tijd eer er op
politiek gebied daadwerkelijk wat ver
andert in zijn land. In de tussentijd
pleit Mandela voor een internationale
boycot en sancties tegen Zuid-Afrika
zolang er niets verandert.
In februari 1991 sluiten het ANC en de
regering een wapenstilstand. Ruim een
jaar later stemt een meerderheid van de
blanke inwoners van het land in een re
ferendum voor een nieuw politiek be
stel, waarin gelijke rechten voor de
zwarte landgenoten zijn opgenomen.
Ook Mandeia's tweede huwelijk loopt
intussen mis, onder meer onder druk
van criminele activiteiten van Winnie
en enkele van haar aanhangers.
Nobelprijs
Na langdurige onderhandelingen tus
sen De Klerk en Mandela wordt beslo
ten in het voorjaar van 19 94 non-racia
le verkiezingen te houden. Voor het zo
ver is, krijgen Mandela en De Klerk op
15 oktober 1993 de Nobelprijs voor de
vrede toegekend.
Waar veel mensen over heel de wereld
naar hebben uitgekeken gebeurt uit
eindelijk op 2 mei. Als gevolg van de
verkiezingsuitslag treedt president De
Klerk af en op 2 mei 1994 aanvaardt
Mandela het presidentschap. Het ANC
krijgt 62,65 procent van de ruim 19,5
miljoen uitgebrachte stemmen. Net
niet genoeg voor een tweederde meer
derheid die het mogelijk gemaakt'zou
hebben een nieuwe grondwet op te stel-
Zeker naar buiten toe heeft Mandela
van zichzelf het charmante beeld ge
creëerd van de minzame oude en wijze
opa die voor iedereen een vriendelijk
woord en een goede raad heeft. Dat
beeld is ook wel correct, maar mensen
die hem beter kennen laten doorsche
meren dat Mandela aan de andere kant
ook wel erg autoritair kan zijn.
Dat merkten al enkele Zuid-Afrikaan
se politici die naar de mening van de
oucl-president niet loyaal genoeg wa
ren. Mandela ziet er in dergelijke ge
vallen geen been in deze mensen zonder
pardon uit hun functie te zetten.
Volgens Anthony Sampson, die in 1999
een biografie publiceerde over Mande
la, hebben de bijna 28 jaar gevangenis
de leider gemaakt die in de hele wereld
op handen wordt gedragen. Daar
groeide hij volgens Sampson tot de
denkende en invloedrijke leider. Het is
de vierde biografie die inmiddels over
de oud-president van Zuid-Afrika is
verschenen. Waar de boeken van Mary
Benson en Fatima Meer bleven steken
in een soort fanmail-achtige benade
ring, heeft Sampson in 'Mandela, de
geautoriseerde biografie' een meer
evenwichtig beeld gegeven. Het doet
recht aan de heroïsche kant van zijn le
ven (van gevangeniscel tot paleis),
maar verzwijgt niet de zwakke kanten,
zoals zijn naïeve amateurisme in de ge
wapende strijd tegen de apartheid, zijn
loyaliteit aan dubieuze vrienden en
zij n soms stugge overtuiging van het ei
gen gelijk.
Echter de waardering voor de man
overheerst. Zelfs in conservatieve Afri
kaner kringen, waar lovend wordt ge
sproken over de inzet van Mandela
voor de nationale verzoening.
Nelson Mandela zal, als zijn gezondheid het toe
laat, deze zomer - op de drempel van zijn 84-ste
jaardag - in Middelburg de Four Freedoms
Award in ontvangst nemen. Hij wordt daarmee opgeno
men in de rij van illustere persoonlijkheden die eerder
in de Zeeuwse hoofdstad voor het forum van de wereld
werden geëerd voor hun niet aflatende inzet op het vlak
van de gelijkberechtiging van mensen. De keuze voor
Mandela zal het Roosevelt Instituut zonder twijfel de
welgemeende bijval van zeer velen opleveren. Het is een
keuze waaraan het begrip Recht zal worden verbonden,
zo goed als de vraag waarom deze onderscheiding niet
eerder werd toegevoegd aan het eerbetoon dat Mandela
wereldwijd ten deel viel. Het is een vraag die niet voort
komt uit kritiek maar uit verwondering. De grote ver
diensten van Nelson Mandela behoeven nauwelijks
omschrijving: het is haast ondoenlijk een zo heldere
kandidatuur van een passende laudatio te voorzien.
Zijn martelgang is vaak en in veel talen verwoord, zo
dat elk pasverworven woord tot een herhaling lijkt te
voeren. Middelburg zal zorgen voor een sober en plech
tig moment, een moment van evenwicht dat past bij het
karakter van Mandeia's levenslange strijd tegen de
gruwel van de apartheid en vóór gelijke kansen en ver
zoening. Die waardige strijd heeft het kwaad van dis
criminatie op alle terreinen resoluut het hoofd gebo
den, binnen en ver buiten Zuid-Afrika.
De naam Nelson Rolihlahla Mandela staat in hoge mate
voor een nieuwe bewustwording van de menselijke
waardigheid, een andere levenshouding. Hij heeft - ge
kerkerd en geknecht, mishandeld en gekwetst - het
hoofd recht gehouden. Het diepe besef dat omzien in
wrok niet kan bijdragen aan een werkbare basis voor
nieuwe en schonere verhoudingen, bracht hem in volle
overtuiging op het pad van de verzoening. Dat is verder
gegaan dan een groots gebaar. De daadwerkelijke weg
cijfering en zelfopoffering van Mandela hebben de we
reldgemeenschap een krachtig symbool en een nieuw
ideaal opgeleverd. Elke dag opnieuw wordt bewezen
dat de samenleving het slecht kan stellen zonder voor
beelden van dit kaliber. De strijd tegen racisme en an
dere vormen van discriminatie heeft steeds behoefte
aan nieuwe impulsen, wereldwijd en dichtbij, in ieders
eigen omgeving, binnen en buiten de politiek. Ook in
dat opzicht zijn de uitgangspunten van Franklin
Delano Roosevelt, die het fundament vormen van deze
Four Freedoms Award, nog altijd pijnlijk actueel. De
onderlinge verhoudingen op de continenten staan on
ophoudelijk onder zware spanning. De vrijheid van
meningsuiting, het ongestoord kunnen beleven van een
overtuiging, de vrijwaring van gebrek en van vrees die
nen samen de grondslag te vormen van een menswaar
dige samenleving.
De onderscheiding van Nelson Mandela op zaterdag 8
juni in Middelburg zal dat ideaal van een in alle opzich
ten behoorlijk samengaan van mensen krachtig onder
strepen.
Mandela schudt bewonderaars de hand op het Haagse Binnenhof, toen hij deze maand te gast was bij het huwelijk van Willem-AIexander en Maxima. Naast hem zijn
vrouw Graca Machel. foto Roland de Bruin/GPD
len. In zijn nieuwe rol als president van
het land ziet Mandela het als zijn voor
naamste taak van Zuid-Afrika en de
bevolking een eenheid te maken. De
president werkt hard aan de nationale
verzoening. Hij schrijft een autobio
grafie over zijn verblijf op Robbenei
land, genaamd Long walk to freedom.
Een van de hoogtepunten uit de rege
ringsperiode van Mandela is de onder
tekening op 10 december 1996 van de
nieuwe Grondwet van Zuid-Afrika.Op
16 juni 1999 lost Thabo Mbeki Mandela
af als president van Zuid-Afrika. De
dan 80-jarige oud-president kan het
wat rustiger aan gaan doen. Hij trekt
zich terug in zijn geboorteplaats waar
hij een bungalow heeft laten bouwen
naar het voorbeeld van de bewaarders
woning op het terrein van de Victor
Verster-gevangenis. Hij is ook al weer
enkele jaren gehuwd met Graca Ma
chel, de weduwe van de president van
Mozambique die in 1986 bij een vlieg
tuigongeluk om het leven kwam.
Toch blijft hij betrokken bij de
(inter)nationale politiek. Zoals ook al
tijdens zijn regeerperiode treedt hij re
gelmatig op als bemiddelaar. Het meest
recent in de burgeroorlog in Burundi,
waar hij de vrouwen in het land aan
raadde niet meer met hun mannen te
praten en geen eten meer voor hen te
koken, zolang het conflict voortduurt.
Zilver
Voor de eerste maal in de ge
schiedenis van de Olympische
Winterspelen, die teruggaat
tot 1924, heeft een Nederland
se sporter een medaille weten
te bemachtigen. Schaatser
Kees Broekman eindigde op de
5 kilometer achter de Noor
Andersen.
Mijn
Bij werkzaamheden aan de
Vèerhoekdijk in de gemeente
Oostburg zijn arbeiders
gestuit op een zogeheten ri
chelmijn. Deze worden ge
bruikt om tanks onschadelijk
te maken. Het explosief was
dusdanig verroest dat het niet
veilig vervoerd kon worden en
moest dus ter plaatse tot ont
ploffing worden gebracht.
Gemeentehuis
Comissaris der Koningin jhr
mr A.F.C. de Casembroot heeft
het gerestaureerde gemeente
huis van Dreischor heropend.
Het zeventiende-eeuwse ui
terlijk van het stadhuis is ge
restaureerd, aan de binnen
kant werd er het nodige aan
het pand verbouwd.
Glijpartij
Op de Rijksweg Amsterdam-
Amersfoort zijn minimaal 23
auto's beschadigd bij een bot
sing die ontstond door glad
heid. Toen de schade eenmaal
ontstaan was, kwam de strooi
wagen pas opdagen.
Internet: www.pzc.nl
Internetredactie:
Postbus 18
4380 AAVIissingeri
E-mail: web@pzcnl
Bezorgklachten:
0800 - 0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden,
zaterdags tot 13.30 uur
Overlijdensadvertenties:
tijdens kantooruren en
uitsluitend maandag-
t/m vrijdagavond van 20.30
tot 22.00 uur en zondagavond
van 20.00 tol 22.00 uur.
Tel. (0118) 484000
Fax (0118) 470100.
Abonnementen
(bij acceptgirobetaling geldt een
toeslag van ?,-)
per maand. 19.25
per kwartaal. 52.--
per jaar 198.--
Voor toezending per post geldt
een toeslag.
E-mail: abo@pzc.nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk, 1 maand voor
het einde van de betaalperiode.
Losse nummers per stuk:
maandag t/m vrijdag:
zaterdag 1.50
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties
ABN AMRO 47.70.65.597
Postbank 35.93 00
Advertenties
Alle advertentieopdrachten worden
uitgevoerd onder toepassing van
de algemene voorwaarden van
Uitgeverij PZC BV alsmede de
regelen voor het advertentiewezen.
Tarieven kunnen tijderfs kantooruren
worden opgevraagd bij
de advertentieorderafdeling.
Tel: 0118-484321
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van het Wegener-concern. De door u
aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen In een bestand dal wordt gebruikt voor onze
(abonnementen)administratie en om u te (laten) Informeren over voor u relevante diensten en pro
ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener ot door ons zorgvuldig geselecteerde
derden Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijk melden bij: PZC. afdeling
lezersservice. Postbus 18.4380 AA Vlissingen
Hoofdredactie:
A. L. Oosthoek
D. Bosscher (adjunct)
A. L Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Oostsouburgseweg 10
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Fax:(0118)470102
E-mail: redactie@pzc nl
Vlissingen:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel (0118)484000
Fax (0118)470102
E-mail: redwalch@pzc.nl
Goes: Voorstad 22
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113) 273000
Fax (0113) 273030
E-mail: redgoes@pzc.nl
Terneuzen: Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel. (0115) 645769
Fax. (0115) 645742
E-mail: redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel. (0114) 372776
Fax. (0114)372771
E-mail: redhulst@pzc nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel. (0111) 454647
Fax, (0111)454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17 00 uur
Zierikzee. Goes en Hulst
8.30-17 00 uur
Zaterdags in Vlissingen
van 8.00 tot 10.30 uur