Donald mag nooit
'lieve hemel' roepen
We voelden ons meer ambtenaren dan boeren
Vijftig jaar
een vrolijk
weekblad
Uitgeboerd in
Denemarken
zaterdag 16 februari 2002
Donald Duck is bij kinderen én hun ouders geliefd. illustratie uit De reisavonturen van Oom Dagobert
De Nederlandse Donald Duck
bestaat vijftig jaar. Oom Do
nald en de neefjes Kwik. Kwek en
Kwak hebben intussen ook mo
bieltjes en spelen op de computer,
maar hun avonturen blijven tijd
loos.
Eerst een misverstand uit de wereld
helpen: nieuwe avonturen van
Oom Donald en de neefjes Kwik,
Kwek en Kwak, worden al een paar
jaar niet meer in de Verenigde Staten
gemaakt. In het moederland van de
Duckjes is zelfs geen Disney-tijd-
schrift meer. ,,Er moesten daar een
kwart miljoen exemplaren uitgezet
worden om er twintigduizend te ver
kopen", herinnert hoofdredacteur
Thom Roep van de Nederlandse Duck
zich. „Dat was niet vol te houden. De
ontlezing heeft in Amerika heel hard
toegeslagen."
Die problemen zijn in Nederland on
bekend. In 1955, drie jaar na de intro
ductie, kwam de oplage al boven de
3 000 00 uit en is daar nooit meer onder
geweest. Eind jaren zeventig werden
er wekelijks zelfs meer dan 400.000
Donald Ducks gedrukt. Nu staat het
cijfer stabiel op 338.000 exemplaren.
De Nederlandse Donald Duck heeft
de laatste decennia een reputatie op
gebouwd van goede eigen tekenaars.
De bekendste is wel Daan Jippes, die
ook regelmatig naar Amerika gaat om
aan grote Disney-producties mee te
werken als Aladin. „In de jaren zeven
tig werd de generatie van Carl Barks
te oud", vertelt Thom Roep. „De kwa
liteit zakte in en in Nederland beken
de figuren als Broer Konijn en Hia
watha werden niet meer getekend.
Dus zijn we het zelf gaan doen. Nu
worden er nog in vijf landen Duckver-
halen gemaakt: Denemarken, Italië,
Nederland dus, Frankrijk en Brazilië.
Ons blad wordt voor 45 procent door
eigen tekenaars gevuld. Verder ge
bruiken we veel Deens materiaal en
oud spul uit de VS'Een vrolij k week
blad' staat er vanaf het begin (met een
onderbreking van een aantal jaren) in
hetzelfde lettertype op het blad en in
die typering schuilt volgens hoofdre
dacteur Thom Roep ook het succes.
„Het is een gezellig familieblad, dat
op naam van het jongste kind in de
brievenbus valt. Maar vader en oude
re broers lezen mee. Moeders kijken
vooral naar de achterkant en Oom Do
nald's Brievenbus."
Aan die rubriek is te zien hoe de lezers
bij het blad betrokken zijn. Gemid
deld komen er 250 brieven per week
binnen, waarvan 90 procent grappig.
Roep: „Voor de meeste ouders is Duck
een aangename jeugdherinnering, een
traditie waar ze zich graag aan over
geven. Ikzelf denk vaak terug aan
mijn eerste abonnement. Ik was vijf.
Ik kwam thuis van school en dan die
sensatie als hij er was. Duck hoort er
bijomdat ouders het vroeger ook heb
ben gehad. We houden daar rekening
mee, door diverse niveaus in verhalen
aan te brengen. Kinderen zien Donald
bij een lezing van Katrien in slaap val
len. Ouders genieten van de tekst: 'tot
zover de lezing over de functie van de
apostrof in het werk van Willem Fre-
derikZeurmans'."
Imago
In het eerste nummer, dat in oktober
1952 in veel huizen gratis binnenviel,
moesten ouders nog overtuigd wor
den. Roep: „De cultuurminister had
een paar jaar daarvoor nog gewaar
schuwd voor 'de verderfelijke invloed
van beeldromans'. Strips hadden een
slecht imago, omdat er in die tijd voor
al goedkope boekjes van Dick Bos en
lief desstuiverromannet j es werden ge
lezen."
Verantwoord
De redactie vond het in ieder geval no
dig om de ouders over het hoofd van
hun kinderen toe te spreken: 'Vader en
moeder zullen het zeker goed vinden,
dat je 'Donald Duck' gaat lezen, als ze
weten, dat overal ter wereld onderwij
zers en pedagogen van mening zijn,
dat dit in elk opzicht lectuur is, die
men verantwoord in handen van kin
deren kan geven. Dit blijkt wel hier
uit, dat Walt Disney voor zijn opvoed
kundig werk reeds van tal van rege
ringen hoge onderscheidingen mocht
ontvangen.'
Vijftig jarenlater is het gemakkelijk te
constateren dat de bezorgdheid over
de Walt Disney-verhalen volledig on
nodig was. Een groot deel van het suc
ces is j uist te danken aan de tij dloze en
daarmee vaak ook brave humor die de
avonturen in Duckstad kenmerkt.
Trendvolgers
Van de Walt Disney Company heeft
het blad dan ook duidelijke instruc
ties over de inhoud: geen godsdienst,
geen politiek en het goede wint altijd
van het kwade. „We zullen Donald
nooit 'lieve hemel' laten roepen maar
'lieve help'", legt de hoofdredacteur
uit. „We zijn geen trendsetters maar
trendvolgers. En we proberen de teke
ningen tijdloos te houden. De neefjes
mogen mobieltjes hebben en we ge
bruiken ook nog verhalen waarin ze
met meccano spelen. Ouders kunnen
dat uitleggen, dus dat vinden we ac
ceptabel. Met rages als de jojo en flip-
po's zijn we wat voorzichtiger. Een re
cent verhaal over de skivakantie van
prins Maximiliaan en Wilma Alexan
dra kan over een paar jaar tekstueel
weer gemakkelijk aangepast worden.
Je kunt er de filmster Katja Schuur-
duck of Pamela Andersom van ma
ken."
Voor de advertenties in het blad zijn
Hoofdredacteur Thom Roep: „Donald is een mens, die er toevallig uitziet als een mens." foto Marco Hofste/GPD
duidelijke richtlijnen: geen alcohol,
tabak, medicijnen en vuurwapens.
„Ja, aan dat laatste kun je zien dat het
Amerikaanse regels zijn. Zelf zijn we
ook erg kritisch. Liever geen maand
verband want dan confronteren we
ouders mogelijk met ongewenste vra
gen van hun kinderen. Een fiets kan,
maar een bromfiets eigenlijk niet. En
als er toch een autoreclame in moet,
dan van een familie-auto."
Breiende doos
In Brussel is het bureau van Walt
Disney gevestigd dat de rechten voor
de Benelux behandelt en er op toeziet
dat het blad de regels eerbiedigt.
Roep: „Maar natuurlijk weten we zelf
heel goed wat wel en niet mag. Een
paar jaar geleden hebben we Katrien
en de nichtjes Juultje, Lizzy en Babc-
tje een complete restyling gegeven.
Dat hebben we eerst wel even voorge
legd aan Brussel. Katrien was nog een
kokkerellende breiende doos en de
nichtjes waren van die nuffige types
met ouderwetse lakschoenen. Dat kon
écht niet meer. Nu is Katrien een Vi va-
vrouw geworden: jong, zelfstandig en
werkend. De nichtjes hebben een Spi
ce Girls-uiterlijk gekregen. Ze zeggen
ook geen 'tante', maar gewoon 'Ka
trien' en spreken haar ook met 'jij'
aan. Katrien heeft sindsdien een eigen
blad, bestemd voor meisjes die te oud
zijn voor Donald Duck en te jong voor
Tina."
Met dergelijke transformaties is Do
nald Duck erg zuinig. Uiteraard zijn
er ook over het uiterlijk van Donald en
de andere prominente bewoners van
Duckstad strakke Disney-protocol-
len.
De huidige modelsheets met tekenin
structies zijn al ruim vijftig jaar oud.
Daarop is te zien hoe lang de benen
van Donald moeten zijn, met welke
cirkels hoofd en romp samengesteld
moeten worden en dat Donald drie
vingers en een duim heeft.
Niet alleen uiterlijk is Donald een
ikoon dat nauwelijks is veranderd,
ook het karakter werd door de grote
Disney-tekenaar Carl Barks jaren ge
leden al beschreven als 'opvliegend,
eigenwijs en pedagogisch niet verant
woord'.
Roep: „Barks zei ooit in een interview
dat Donald alle eigenschappen bevat
die je bij je zelf eigenlijk niet graag
ziet. Maar bovenal is hij een mens, die
er toevallig uit ziet als een eend. We
hebben wel eens een brief gekregen
van een meisje dat in Engeland op va
kantie was geweest. Ze schreef: 'Oom
Donald, weet u dat duck hier eend be
tekent'?"
Geert Willems
De festiviteiten rond het vijftigjarig
bestaan van Donald Duck zijn op 8 fe
bruari begonnen met een expositie in
het TV Toys museum in Dieren, waar
onder meer alle 2700 covers te zien
zijn.
ze tijd en kennis wilden steken in de verzor
ging van de koeien en de bedrijfsvoering.
Wij wilden ondernemer zijn en geen ver
lengstuk van de bureaucratie."
Wegwijs zijn in subsidieland is, zo ervoer ze,
een voorwaarde om te overleven. Degenen
die de weg weten in dat doolhof kunnen het
heel lang volhouden, ook al laat hun vak
manschap te wensen over. „Zonder premies
en subsidies lukt het niet meer. Dat ontnam
ons de arbeidsvreugde. Het plezier in het
werk verdween langzaam maar zeker, ter
wijl dat tegen onze natuur is. We zijn gek op
koeien en het ondernemerschap zit in ons
bloed. Met die arbeid wilden we een gezins
inkomen kunnen verdienen, maar dat gaat
niet meer."
En er zijn nogal wat subsidies, zowel van de
staat als van de EU. Ze kregen in Denemar
ken hectaresteun, een braakligpremie en ze
kwamen in aanmerking voor een bergboe-
renregeling. Daar bovenop komt dan nog de
quotering, een regeling die de melkprijs
kunstmatig hoog houdt. „En elke keer kwa
men er weer aanvullende regeltjes bij."
Hoe kijken collega-boeren daar tegenaan?
Marlies Bos slaat de handen voor het ge
zicht. „Ze willen het niet zien, de meesten
sluiten er hun ogen voor. Ze houden zichzelf
voor de gek en doen net alsof ze vrije onder
nemer, manager, zijn. Dat is natuurlijk niet
waar, maar ze houden die schijn op."
Uiteindelijk is volgens haar de Europese
landbouwpolitiek, met al die premie- en
subdieregelingen, gedoemd te mislukken,
zeker als straks de voormalige Oostbloklan
den zich bij de EU aansluiten. „De vrije
markt is hard, keihard en er zullen veel
slachtoffers vallen. Maar er is geen alterna
tief. Nu word je langzaam vergiftigd. Ik heb
liever dat ze het geweer op je richten."
Marlies heeft een dikke streep door het boe
renbestaan gezet. Het is over en uit, en dat
terwijl negen jaar geleden een droom in ver
vulling leek te zijn gegaan.
Vanaf haar jeugd in een dorp in de buurt van
Amsterdam had ze boerin willen worden,
reden waarom ze na het atheneum de mid
delbare landbouwschool deed, gevolgd dooi
de lerarenopleidingen Nederlands en biolo
gie. Ze vestigde zich met man en twee kinde
ren in Denemarken, was zwanger van hun
derde kind. Voor de buitenwacht leek het
een sprookje. Er werden nog twee kinderen
geboren en het bedrijf breidde uit. Er kwa
men koeien, grond en quotum bij tot het be
drijf bestond uit tachtig hectare grond en
tachtig koeien.
Marlies dompelde zich onder in het vereni
gingsleven en leerde vloeiend Deens spre
ken. Ze werd in het schoolbestuur gekozen
en fungeerde daarin vier jaar als voorzitter.
En toen was het sprookje ineens uit. „Nie
mand begreep er wat van. De mensen in de
studiegroep konden hun oren niet geloven,
de buren sloegen steil achterover en de fa
milie maakte zich zorgen. Het ging toch zo
goed... Ook de bank stond versteld. De cij
fers waren immers overtuigend. Maar m'n
man en ik keken dertig jaar vooruit en die
blik in de toekomst deed ons besluiten de
boerderij te verkopen. Het vrije onderne
merschap, waarvoor we heel bewust hadden
gekozen, raakte steeds verder uit beeld. We
wilden niet meer meedoen aan de race."
Boek
Ze bleven nog een jaar op het eiland wonen.
In die periode schreef Marlies een boek,
waarover ze nog met enkele uitgeverijen in
onderhandeling is. „Het boek is voor ieder
een interessant, boeren en niet-boeren. Het
is gebaseerd op aantekeningen die ik in die
jaren heb gemaakt. Heimwee, teleurstellin
gen, mooie momenten. Wat betekent emi
gratie voor een gezin?"
Wat de toekomst brengt, weet ze niet. Sinds
enkele maanden woont het gezin in lieerde.
Haar man werkt in loondienst en Marlies
geeft 17 uur les aan de Thorbecke Scholen
gemeenschap in Zwolle.
Ze is blij terug te zijn in Nederland, maar
toch zal ze Denemarken nooit verlooche
nen. „Denemarken is een prachtig land. Ik
zal het altijd beschouwen als m'n tweede va
derland. Denen hebben een vrij ontspannen
houding ten opzichte van het leven en het
werk, maar ze zijn ook een beetje vlak en
formeel in hun omgangsvormen. Bovendien
houden ze er niet van als iemand opvalt en
vinden ze veranderingen niet prettig. Het
liefst moet alles blijven zoals het is.
De Nederlandse samenleving is dynami
scher, er is meer leven in de brouwerij."
Het onderwijs is voor haar waarschijnlijk
niet het laatste station.
„Ik weet zeker dat ik met m'n kwaliteiten en
ondernemingszin iets kan vinden waarin ik
mijzelf kan ontplooien. Schrijven bijvoor
beeld en het coachen van leraren. Daar ga ik
voor."
Kees van Oosten
Voor veel Nederlandse boeren is Dene
marken het beloofde land. Veel ruimte,
minder regels en meer i-espect voor de agra
riër. Marlies Bos emigreerde in 1993 met
haar gezin naar'dit Scandinavische land,
maar keerde enkele maanden geleden een il
lusie armer en een ervaring rijker terug. „We
hadden bewust gekozen voor het vrije on
dernemerschap, maar we werden steeds
meer gedwongen onze bedrijfsvoering aan
te passen aan de eisen van de staat en de
EU." Zij en haar man dreigden ambtenaren
te worden in plaats van ondernemer en dat
was niet de bedoeling.
Subsidies
Marlies Bos, 43, gehuwd en moeder van vier
kinderen, binnen een tijdsbestek van acht
jaar geëmigreerd en geremigreerd, spreidt
haar handen en zegt met een stralende lach:
„De wereld ligt weer voor me open. We kun
nen als gezin een nieuwe start maken."
Acht jaar runde ze met haar man een melk
veebedrijf in Denemarken. In het begin leek
het de hemel op aarde, maar het venijn zat in
de staaxt.
Met enkele zinnen ki'aakt ze het Eui-opese
landbouwbeleid. „We voelden ons zo lang
zamerhand een melkproducent in dienst
van de staat, waarvoor we werden betaald
met subsidies."
Dat was uiteindelijk dé reden waarom het
florerende melkveebedrijf op het Deense ei
landje Samso tot verbazing en vei'bijstering
van alles en iedereen werd verkocht. „Het
was nu of nooit", legt Maxdies Bos in haar
woning in Heerde uit.
„De kindei-en zijn nog op een leeftijd dat je
kunt verkassen. Zelf kunnen we ook wat
nieuws beginnen. We hadden geen vertrou
wen meer in de toekomst van de landbouw,
Marlies Bos:,We hadden geen vertrouwen meer in de toekomst van de landbouw.
foto Hans van de Vlekkert/GPD
ook niet in Denemarken, en omdat we op het
punt stonden fors te investeren, werd dat in
eens heel dui del ij kWe werkten op het rand
je van ons kunnen. We moesten uitbreiden
en tegelijkertijd liepen we tegen het feit aan
dat we geen goede melker konden krijgen.
Bovendien hadden we welbewust gekozen
voor het vrije ondernemerschap, met alle
ups en downs, maar we waren steeds meer
genoodzaakt onze bedrijfsvoei'ing aan te
passen aan de eisen van de staat en de Eu-
ropse Unie. Vrijwel alle energie ging zitten
in het invullen van formulieren en het bij
houden van de administratie, terwijl wij on-
