Elke soort heeft waarde
Pluk rozen op aarde
en vergeet mij niet
Die schutting staat er na honderd jaar nog steeds
Nieuwe Raadkaart
woensdag 6 februari 2002
Vleermuizen krijgen meer slaapplaatsen, onder meer in oude bunkers. foto's Dirk-Jan Gjeltema
Vorig jaar verscheen de
eerste Zeeuwse Nota
Soortenbeleid. Daarin opge
nomen de stand van zaken
van flora en fauna. Duidelijk
is dat heel wat planten- en
diersoorten het moeilijk
hebben. Op de dijken zitten
ruige anjer, wilde peterselie
en levendbarende hagedis in
de knel. In de polders gaan
patrijs, veldleeuwerik en
steenuil gestaag achteruit.
Uit de getij de wateren ver
dwijnen lamsoor, zeegras,
dwergstern en bontbekple-
vier. De nota levert een bij
drage om de verarming van
de Zeeuwse flora en fauna,
die zich met name in de twee
de helft van de 20ste eeuw
voltrok, een halt toe te roe
pen. Een actieprogramma
moet dat in de praktijk ge
stalte geven.
De Nota Soortenbeleid van
de provincie is redelijk en
thousiast onthaald. Algemeen
wordt de noodzaak erkend om
extra maatregelen te nemen
voor het behoud van zeldzame
planten- en diersoorten, die on
voldoende profiteren van het re
guliere beleid voor natuur, mi
lieu en water. Voorkomen moet
worden dat bijzondere soorten
het loodje leggen. Om dat ook
waar te maken, moeten de han
den uit de mouwen gestoken
worden. Niet met grootscheepse
projecten, maar stap voor stap,
met gerichte activiteiten. Daar
is na het vaststellen van de nota
Voor uilen worden nestkasten
geplaatst.
meteen een begin mee gemaakt.
Jaarlijks kan er ongeveer
450.000 euro besteed worden.
Provinciaal medewerker Piet
van der Reest is niet ontevreden
Hij vindt dat er met het soorten
beleid een behoorlijke slag is ge
maakt. „De organisaties pak
ken het goed op, dat merk je ook
aan de projecten die er komen.
De nota heeft bij de politiek wel
gescoord. Er moet nog veel aan
voorlichting gebeuren, maar we
willen de geldmiddelen toch
vooral aan praktisch beheer be
steden. Daarbij is het nog wat
zoeken naar de juiste formules
en een goede aanpak."
Voor Van der Reest is soortenbe
leid geen kwestie van hobbyis
me, met oogkleppen op gericht
zijn op 'n vrij onbekend plantje
of dier. Het is in feite vrij simpel,
legt hij uit. „Als je niets doet,
dan raak je soorten gewoon
kwijt, dan is het afgelopen met
een aantal planten en dieren.
Kijk bijvoorbeeld naar de
sterns. Die zitten nu bijna alle
maal op speciaal aangelegde vo
geleilanden. Als je die niet had
gemaakt, dan was het afgelopen
met de stems, want hun oor
spronkelijke broedgebieden
zijn vrij wel allemaal verdwenen
of verstoord. En wat je kwijt
raakt, ben je voorgoed kwijt."
De noodzakelijke aandacht
voor bedreigde soorten is niet
goed te combineren met het ge
bruikelijke natuurbeheer, zegt
Van der Reest. „De projecten
zijn vaak kleinschalig en heel
gericht." Hij vindt aparte aan
pak ook verantwoord uit oog
punt van duurzaamheid. Het is
de bedoeling dat de soorten zich
na verloop van tijd op eigen
kracht kunnen redden. De
maatregelen hebben een tijde
lijk karakter en ze zijn nodig om
soorten uit de put te trekken.
Uiteindelijk moeten de Zeeuw
se natuurgebieden zo 'robuust'
zijn dat ze daarin kunnen over
leven.
De activiteiten hebben te ma
ken met de waardering die men
sen aan soorten toekennen. Van
der Reest: „Het is niet maar een
enkeling, maar een behoorlijk
aantal mensen in Nederland dat
zo denkt. Daar sta je nog van te
kijken." Hij attendeert ook op
de groeiende behoefte aan een
kwalitatief goede leefomge
ving, met name ook vanwege de
toenemende vrije tijd.
De provincie zorgt in het bijzon
der voor (financiële) ondersteu
ning en voert het secretariaat
van de provinciale Werkgroep
Soortenbeleid. De uitvoering
van het project is aan verschil
lende organisaties, zoals
terreinbeheerders en water
schappen, de stichting Land
schapsbeheer Zeeland, de
nieuwe stichting Agrarisch Na
tuurbeheer en natuurverenigin-
gen. Ook de Dienst Landelijk
Gebied is erbij betrokken. De
provinciale werkgroep advi
seert over uitvoering en bekijkt
of projecten ook bijdragen aan
het beoogde doel: kwetsbare
soorten sterker maken.
Genenbank
De inkt van de Nota Soortenbe
leid was nauwelijks droog toen
er in 2001 al daadwerkelijk met
projecten werd begonnen. Van
der Reest noemt onder meer het
geschikt maken van een bunker
in natuurgebied Oranjezon voor
vleermuizen, nestkasten plaat
sen voor kerk- en steenuilen,
opzet van een genenbank voor
bedreigde akkerplanten en ak-
kerrandenbeheer a la carte,
aanleg van een vogeleiland in
inlaag 's-Gravenhoek, afpalen
van een stuk Banjaardstrand
voor dwergsterns, opzet van
ganzenrestaurants in Oost-
Zeeuws-Vlaanderen en onder
zoek naar het toekomstig be
heer van de damherten in de
Manteling van Walcheren. Ook
de al enige jaren bestaande vrij
willige weidevogelbeschex-ming
profiteerde van geld uit de pot
voor soortenbeleid, evenals het
langlopende boomkikkerpro
ject in West-Zeeuws-VLaande-
ren. Een aantal projecten krijgt
in 2002 een vervolg, zoals nieu
we slaapplaatsen voor vleer
muizen, nestgelegenheid voor
uilen, het redden van akker-
planten en broedgelegenheid
voor oeverzwaluwen. Daaraan
worden nieuwe projecten toege
voegd. In de Kop van Schouwen
wordt onderzocht hoe de zand-
hagedis, de heikikker en de le
vendbarende hagedis ervoor
staan.
Rinus Antonisse
Huwelijkskast met driedimensionale felicitatie-
kaarten, begin twintigste eeuw.
foto's-Dirk-Jan Gjeltema
Sommige plaatj es in de kasten die De Valk restau
reert, zijn gedeeltelijk losgeraakt van hun steun-
strookjes en hangen voorover, andere plaatjes zijn
helemaal los en onderin de kast gevallen. De Valk
stoft, samen met medewerker Cas de Nood, alle
plaatjes af met een zacht kwastje of met een stof
zuiger met een speciaal mondstuk.
Ze zetten ook de losgeraakte plaatjes vast, soms
voorzien van nieuwe steunstrookjes. Krullende
plaatjes trekken ze recht door aan de achterkant
tarwestijfsel te smeren. Ook de lijst moet worden
schoongemaakt en gerestaureerd want soms zit er
houtworm in.
Sommige kasten hebben door de watersnood
ramp van 1953 schimmel opgelopen die De Valk
en De Nood dan weer weghalen. Waar ze niets aan
kunnen doen is de verkleuring van de plaatjes.
Door zonlicht zijn ze fletser geworden. Toch zijn
de huwelijkskasten meestal nog heel kleurig.
De kasten die Marijn de Valk onder haar hoede
heeft, zijn ingelijst bij Boekbinderij en kunsthan
del Dhuijtoen woonachtig op de Lange Burg B18
in Middelburg, zo staat op de achterkant van de
kasten vermeld. Het is niet duidelijk of daar de
collage ook werd samengesteld.
Prieeltjes
In de huwelijkskasten zitten kaarten met lieflijke
tafereeltjes: duiven die per paar met een gouden
draadje aan elkaar zitten, prieeltjes en engeltjes
en vooral veel bloemen. Er zijn veel dubbele
exemplaren te vinden in één kast. De keus in kaar
ten moet trouwens sowieso niet groot geweest
zijn, want ook in verschillende kasten komen veel
dezelfde kaarten voor.
De kaarten zijn zorgvuldig gerangschikt: de col
lages zijn vaak symmetrisch opgebouwd. In het
midden van de kast staat vermeld van welk
bruidspaar de kaarten zijn. Zo staat er op de ene
kast die De Valk restaureert: 'Janus Besuijen en
Susanna Poppe 22 sept: 1899 O'kapelle', en op de
andere: 'Cornells Melis en Hendrika Sanderse 28
april 1905 Serooskerke'.
Op de kaarten staan wensen geschreven voor het
bruidspaar: 'Hartelijke Gelukwensch' en 'Ik feli
citeer maar mooier is natuurlijk: 'Pluk rozen
op aarde en vergeet mij niet', 'Moge uw levenspad
steeds effen zijn' en 'Moge geluk en voorspoed u
steeds nabij zijn'.
Carla van de Merbel
Wie meer weet over huwelijkskasten wordt ver
zocht dit door te geven aan de redactie van Bui
tengebied.
Dit is kitsch', denk je meteen als je een huwe
lijkskast ziet, met z'n vele kleuren, tierelan
tijnen en petieterige, zoete afbeeldingen. Huwe
lijkskasten zijn een soort vitrinekasten van zo'n
vijftien centimeter diep, een meter hoog en tach
tig centimeter breed. Eromheen zit een lijst; aan
de voorkant een glasplaat. In de kast zijn driedi
mensionale felicitatiekaarten voor een huwelijk
geplakt, met aan de bovenkant een lint met daar
op gedrukt 'huwelijksaandenken'.
Er is maar weinig bekend over deze kasten met
collages van soms wel honderd kaarten, zelfs niet
of ze ook wel echt huwelijkskasten heten. Waar
schijnlijk werden ze vooral samengesteld in op
dracht van pasgetrouwde rijke boeren op Walche
ren in de periode 1900-1920. Het bestaan van zo'n
tien kasten is bekend (waaronder twee in het
Zeeuws Museum in Middelburg), maar er moeten
er veel meer zijn.
Poëzieplaatjes
De in de huwelijkskasten getoonde uitvouwbare
kaarten werden met de hand gemaakt van poëzie
plaatjes. Door met stijfsel strookjes papier lood
recht tussen de plaatjes te plakken, ontstond het
driedimensionale effect. Deze kaarten waren in
de eerste helft van de twintigste eeuw algemeen
bekend in Nederland.
Boek-en papierrestaurateur Marijn de Valk in
Middelburg heeft een aantal huwelijkskasten in
behandeling. „Opeens duiken nu van die kasten
op. Ik had er nog nooit van gehoord. Waarschijn
lijk worden ze gevonden op zolders van oude
boerderijen. De vinders willen ze in goede staat
teruggebracht zien en dan komen ze hier."
Cas de Nood stoft zorgvuldig de plaatjes af.
wordende supermarkten", al
dus Lansu. „Enkele jaren gele
den is het huis weer verbouwd in
de oorspronkelijke staat, zoals
op de foto."
Deze inzender wijst erop dat het
Bevelandse Driewegen regel
matig verwisseld wordt met het
Driewegen bij Terneuzen, al is
dat meer een gehucht dan een
dorp (hetzelfde geldt voor Drie
wegen bij Biervliet). „Ikzelf heb
het al enkele malen meege
maakt dat een vrachtvervoerder
eerst al naar Zeeuws-Vlaande
ren was geweest en uiteindelijk
bij mij het vrachtje afleverde."
Lansu gaat ook nog in op de
naamgeving van de Nieuw-
straat, die bij de herindeling van
1970 omgedoopt werd tot Cou-
dorpseweg. „Zo genoemd om
dat deze ligt in zuidelijke rich
ting naar de zeedijk, daar waar
in vroeger eeuwen het dorpje
Coudorpe lag, dat nu een stukje
van de Westerschelde is gewor
den."
Het witte huis met de blinden op
de achtergrond, richting Pau-
lushoekseweg, was de manufac
turenzaak van Kees Paauwe,
die mijn grootvader was, meldt
J. Bouma-Paauwe uit Kapelle.
„Later is de zaak overgenomen
door mijn vader Hendik Paau
we. Ik ben zelf in dat huis gebo
ren. Nu is het al ruim dertig jaar
geen winkel meer, maar een
woonhuis," J. Remijnse uit Ka
pelle attendeert erop dat ver
derop in de Dorpsstraat de bezi-
nepomp van garage G. de Jager
stond. Hij was zeventien jaar
melkman in Driewegen en voor
hem is dè foto een bekend
straatbeeld.
Twee inzenders meenden het
dorp Nieuwland te herkennen.
De winnaars van de waarde
bonnen zijn: J. A. van der Maale,
Rilland, F. Tempelman, Driewe
gen en M. Wagenaar, Borssele.
Rinus Antonisse
Uit de collectie van Hans Lindenbergh
opnieuw een Zeeuws dorp, maar in een
heel andere regio. De vraag is om welk dorp
het gaat (en eventueel ook de naam van de
straat). Mensen die over de afbeelding meer
weten te vertellen, worden uitgenodigd dat
te schrijven aan de redactie van Buitenge
bied.
Inzendingen kunnen tot en met uiterlijk
maandag 11 februari worden gezonden aan:
redactie PZC Buitengebied, postbus 18,
4380 AA Vlissingen, fax 0118-470102,
e-mail redactie@pzc.nl. Onder de inzenders
van goede oplossingen worden drie waarde
bonnen verloot.
Er zijn drie plaatsen met de
zelfde naam van in Zeeland:
Driewegen. ITet dorp op de
raadkaart van vorige week is
Driewegen in de Zak van Zuid-
Beveland. Een afbeelding uit
circa 1905 van de toenmalige
Dorpsstraat, die tegenwoordig
Van Tilburghstraat heet, ge
noemd naar een monumentale
hofstede uit 1778. De straat die
links op de voorgrond begint is
de Coudorpseweg, die eerder de
Nieuwstraat heette. Op de ach
tergrond is de Paulushoekseweg
gelegen, waar nieuwe woningen
gebouwd zijn.
A. Krijger uit Driewegen weet
de namen van de vrouwen in
klederdracht voor de schutting:
Tannetje Nijsse en Johanna de
Waal. De jongeman met de stok
is Marinus Nijsse. „Rechts ver
moedelijk de winkel van Jaco
bus Krijger en daarvoor de hon
denkar van Kootje Braber uit
Goes. Op de straat in kleder
dracht Neeltje de Bue-Paauwe
met haar kinderen." C. Polder
man uit Wemeldinge voegt er
aan toe dat Kootje Braber elke
week kaas en vis naar de winke
liers in het dorp kwam brengen.
„Om te weten waar deze foto ge
nomen is, moet voor zowat de
hele bevolking van Driewegen
(laatste gemeentelijke telling
548 inwoners) een fluitje van
een cent zijn, daar de schutting
links op de kaart nog steeds aan
wezig is", schrijft J. Lansu uit
Driewegen. „Die degelijkheid is
vanzelfsprekend, want in het
huis op de hoek woonde tim
merman Piet deMuynck. Ook de
timmermanswerkplaats er
naast is nog in originele staat.
Volgens zoon Jaap die inmiddels
alweer jarenlang het bouwbe
drijf De Muynck leidt aan de
Smitsweg, staat zijn vader daar
bij het trapje en de ladder: één
van zijn specialiteiten destijds."
Lansu constateert dat er zo'n
honderd jaar lang in het hele
dorpstafereel weinig veranderd
is, al is de lantarenpaal vervan
gen door een modernere versie
en rijden er auto's in plaats van
een hondenkar. „Het huis naast
de lantarenpaal is jarenlang een
winkeltje geweest waar je te
recht kon voor je dagelijkse
boodschappen. Maar ook Ma-
rietje Goeree kon het niet bol
werken tegen de steeds groter
HjJiHÜWELjJffS
SM1B ]ftk
