Tenslotte wint het casino altijd
Capsules als artsen van toekomst
Hoogleraar in kansrekening schrijft boek over behendig gokken Meteorieten Mars gevonden
Test toont vroeg darmkanker aan
Nikkel winnen via supergras
Malariavaccin uit geitenmelk
Televisie door
een sprietje
postzegels
ITM1K
dinsdag 5 februari 2002
door Martijn Hover
TILBURG - De Tilburgse we
tenschappers prof. dr. Ben van
der Genugten, dr. Marcel Das en
prof. dr. Peter Borm hebben on
langs een boekje het licht doen
zien met als titel Behendig gok
ken in en rond het casino. Zorg
vuldige lezing leert dat de be
hendigste gokker degene is die
het casino weet te mijden. Op de
lange termijn valt daar name
lijk geen winst te halen.
Prof. Ben van der Genugten
neemt zijn studenten wel eens
mee naar het casino, vertelt hij.
Dan kunnen ze zijn vak ('toege
paste kansrekening') aan den
'lijve ondervinden. „Casino's
zijn uiteraard zeer geïnteres
seerd in de wetten van de kans
berekening. Dat is tenslotte
waar ze rijk van worden."
Zelf is hij geen gokker, zegt de
professor. Wat geen wonder is:
een beroepskansberekenaar als
hij weet veel te goed dat het Ca
sino uiteindelijk altijd wint.
Zijn belangstelling is zuiver be
roepsmatig en is meer dan tien
jaar geleden geboren, vertelt
Van der Genugten, hoogleraar
aan de Katholieke Universiteit
Brabant.
„In die tijd speelde de zaak rond
de zogenaamde Golden Ten-ca
sino's. Daar konden mensen
gokken op een roulette-achtig
spel dat Golden Ten heette. De
vraag was, of het betreffende
spel een gokspel was, of een be
hendigheidsspel. In het laatste
geval zou het niet onder de wet
op de kansspelen vallen en was
voor exploitatie van een Golden
Ten-casino geen vergunning no
dig."
In de praktijk bleek het voor
justitie niet zo eenvoudig om de
Golden Ten-exploitanten aan te
pakken, zodat het Openbaar
Ministerie uiteindelijk bij ex
pert Van der Genugten aanklop
te. Samen met collega's van cle
Tilburgse wiskundefaculteit en
een groep onderzoekers van de
Technische Universiteit Eind
hoven analyseerden zij het spel
tot op het bot.
Nagebouwd
„Dat gebeurde in een lab op de
TUE waar we een complete Gol
den Ten-opstelling hadden na
gebouwd", vertelt Van der Ge
nugten. „Daar zijn heel wat
rondjes op gespeeld voordat we
erachter waren hoe we het spel
het beste in de computer konden
modelleren."
Het resultaat van het onderzoek
was uiteindelijk een wettelijk
verbod op het Golden Ten-spel,
hoewel de onderzoekers zelf
slechts zeggen te hebben aange
toond dat alleen sprake is van
een kansspel in wetenschappe
lijke zin bij 'slecht spelmateri
aal'. „Bij goed materiaal mag
het eigenlijk best een behendig
heidsspel heten", aldus Van der
Genugten.
Golden Ten kwm. --ok aan de or
de in het boekje Behendig gok
ken in en rond het casino dat
Van der Genugten samen met
zijn collega's Marcel Das en Pe
ter Borm heeft geschreven.
Daarin behandelen ze ook al
kansberekenend het roemruch
te roulettespel en kaartspellen
als blackjack ('eenentwintigen')
en poker. Bij het boekje zit een
cd-rom waarmee lezers zelf een
virtuele versie van een aantal
gokspellen kunnen spelen, com
pleet met mathematische ana
lyse van de erbij behorende
kansb erekening
Toeval
Met name bij roulette doet de ti
tel van het boekje van de Til
burgse onderzoekers geen op
geld, zo blijkt. Het balletje dat
in tegengestelde richting naar
een ronddraaiende ketel met
een 'getallenkrans' van 0 tot 37
wordt gerold, blijkt zich geheel
en al te schikken naar de wetten
van het toeval.
„Als het spelmateriaal in orde
is, heeft de speler bij roulette
geen enkele invloed op de uit
komst, die op zichzelf ook vol
komen onvoorspelbaar is", legt
Van der Genugten uit. „Welke
strategie je ook toepast, het ren
dement op de lange termijn (dat
wil zeggen de gemiddelde uit
komst van een groot aantal in
zetten) is altijd hetzelfde."
Dat rendement is gemakkelijk
uit te rekenen. Wie bij roulette
een fiche op een bepaald num
mer plaatst, krijgt 36 maal zijn
inzet terug als het roulettebal-
letje aan het eind van zijn baan
in het vakj e met dat nummer be
landt. Gebeurt dat niet, dan is
Prof. Van der Genugten: „Als het spelmateriaal in orde is, heeft de speler bij roulette geen enkele invloed op de uitkomst."
foto DolphCantrijn
hij zijn fiche kwijt. Zet een fiche
op alle getallenvakjes op de
speeltafel en je bent er zeker van
dat er altijd eentje op het win
nende getal ligt. Daarvoor krijg
je dus 36 fiches terug. Maar je
hebt er 37 ingezet, dus heb je al
met al één fiche verlies geleden.
Dat heet een negatief rende
ment. Als je verstand hebt van
kansberekening en statistiek,
kim je uitrekenen dat dat rende
ment bij roulette op de lange
duur altijd hetzelfde is, onge
acht welke strategie je als speler
ook hanteert. Het uiteindelijke
rendement van roulette is altijd
die ene fiche die je verliest als je
er op alle 37 velden één inzet.
Omgerekend is dat 1/37, wat
neerkomt op 2,7 procent verlies.
„Dat betekent", aldus Van der
Genugten, „dat- je bij roulette
niet kunt spreken van 'slimme'
of 'domme' spelers, althans niet
aan de hand van de spelstrategie
die ze hanteren. Er zijn geen
'slimme' of 'domme' strategieën
omdat ze allemaal uiteindelijk
hetzelfde negatieve rendement
van 2,7 procent opleveren."
Dat maakt van roulette het
kansspel bij uitstek. Alleen het
toeval beslist over winst of ver
lies. De gewoonte van casino's
om bij de roulettetafel een
scherm op te hangen met de
laatste tien of twintig getallen
die het wiel heeft opgehoest, is
dan ook een volkomen overbo
dig gebaar naar de clientèle.
„Bij een spel als roulette is de
uitkomst van elke ronde volko
men onafhankelijk van de uit
komst van eerdere ronden", legt
Van der Genugten uit. „Het bal
letje en het wiel onthouden eer
dere uitkomsten immers niet.
Het is net als met het gooien van
een dobbelsteen. Stel dat je drie
keer achter elkaar een zes gooit,
dan maakt dat de kans niet klei
ner dat je de vierde keer weer
een zes gooit. Die kans blijft ge
woon één op zes. Behalve als er
met de dobbelsteen geknoeid is,
natuurlijk."
Meer kans heeft de ambitieuze
gokker met kaartspellen als
blackjack, zo blijkt uit het boek
van Van Genugten en zijn colle
ga's. Maar ook daar blijft het
mathematisch rendement op de
lange termijn aan de negatieve
kant van des gokkers winst- en
verliesrekening. „Wat niet wil
zeggen dat je als individuele
speler nooit kunt winnen",
haast Van der Genugten zich te
verzekeren. „Zelfs bij roulette.
Maar het betekent wel dat, gere
kend over een groot aantal gok
kers, het casino altijd aan het
langste eind trekt." GPD
Titel: 'Behendig gokken in en rond
iet casino'. Auteursprof. dr Ben
van der Genugten, dr Marcel SDas,
prof. dr Peter Borm. Uitgeverij:
Academie Service. Prijs:euro 22,50.
ISBN: 90 395 1571 9
LONDEN - Wetenschappers hebben op de Zuidpool en in
woestijngebieden vijf meteorieten gevonden die afkomstig
zijn van Mars. De stenen spreken tot de verbeelding omdat
hun chemische samenstelling iets kan verklaren over de ge
schiedenis van de Rode Planeet. Ook kunnen deskundigen de
mogelijkheid onderzoeken of er in een ver verleden water en
leven waren op Mars.
Plet gaat om zes stenen, maar aangenomen wordt dat twee
daarvan van dezelfde meteoriet afkomstig zijn. Een daarvan
weegt 13,7 kilo en is daarmee de op een na zwaarste marsme
teoriet die ooit is gevonden. De stenen lagen op Antarctica en
in de woestijnen van de Sahara en Oman. Hun donkere kleur
is in sneeuw en zandvlaktes makkelijker te zien.
De stenen zijn vermoedelijk van Mars afgeraakt toen daar
lang geleden een komeet te pletter sloeg, zo denken weten
schappers. Het aantal nu bekende meteorieten dat van Mars
afkomstig is, bedraagt inmiddels 24. ANP
BALTIMORE - Wetenschappers aan de Johns Hopkins Uni
versiteit van de Amerikaanse stad Baltimore hebben een test
ontwikkeld die volgens hen darmkanker in een zeer vroeg sta
dium aanwijst, zelfs tientallen jaren voor de ziekte zich zal
openbaren. De test komt overigens pas over twee jaar op de
markt.
De test kan een verandering aantonen in een bepaald gen, dat
bij het ontstaan van tumoren een rol speelt. Die wijzigingen
kunnen zich wel dertig jaar van tevoren voordoen. Het onder
zoeksteam ontdekte bij 60 procent van de onderzochte darm
kankerpatiënten zo'n veranderd gen.
Voor de test is een stukje van de darmwand nodig, wat gewoon
via de stoelgang naar buiten komt. De Amerikaanse artsen
hopen dat jaarlijks duizenden mensen te redden zijn, doordat
ze in een vroeg stadium kunnen worden behandeld. DPA
SEATTLE - In Amerika is een commercieel gewas op de
markt dat nikkel en andere metalen uit de grond haalt. Door
gebruik te maken van plantensoorten die metalen uit de ver
ontreinigde grond halen, ontwikkelden wetenschappers een
milieuvriendelijk alternatief voor de traditionele mijntech-
niek. Onderzoekers in Maryland en Oregon screenden samen
honderden planten die via him wortels metalen uit de grond
halen en opslaan. Na evaluatie van de genetische eigenschap
pen kwam een hooiachtige plant als beste uit de bus, zo meldt
de Oregon State University in Seattle. Deze stevige grassoort
is in staat nikkel, kobalt en andere metalen op te slaan in sten
gel en blad. GPD
BELTSVILLE - Er gloort hoop voor de massaproductie van
een goedkoop vaccin tegen malaria. Het Amerikaanse insti
tuut voor Allergie en Infectieziekten in Beltsville (Maryland)
en het biotechbedrijf Genzyme experimenteren met een vac
cin gewonnen uit geitenmelk.
De onderzoekers begonnen hun studie met muizen, die voor
zien waren van een eiwit uit de parasiet Plasmodium falci
parum, die de dodelijke ziekte overbrengt via de malariamug,
Het ingebrachte gen, dat zorgt voor afweer, wordt actief in de
borstklieren. Hierdoor wordt het eiwit, in hoge concentraties,
uitgescheiden in de melk.
Gevaccineerde apen, van de soort Aotus, werden na opzette
lijke besmetting niet ziek. Zes van de zeven niet ingespoten
dieren moesten behandeld worden tegen malaria. De gene
tisch veranderde geiten geven eveneens melk waarin het vac
cin in hoge concentratie voorkomt. Het gezuiverde geitenvac-
cin wordt eerst getest op de apen en later op mensen. GPD
ROTTERDAM - Digitale televi
sie rukt op. Naast de schotel
ontvangst is er nu 'het sprietje',
dat het televisiesignaal uit de
lucht plukt. Een deel van de
Randstad kan eind dit jaar al
van deze techniek profiteren.
Geen kabels meer van de muur
naar het kastje, géén forse an
tennes meer op het dak, maar
een simpel sprietje bovenop je
tv. Dat zit gekoppeld aan een de
coder, die op zijn beurt weer
aansluit op diezelfde televisie.
Volgens woordvoerder Michel
Beer van Digitenne Holding
(een consortium van Nozema,
KPN, NOB, NOS, HMG, SBS,
Canal+ en Kindemet) kent het
nieuwe systeem louter voorde
len. Er wordt een pakket van 25
a 26 tv-zenders samengesteld,
dat aan de abonnee wordt aan
geboden. De ontvangst zal, door
het achterwege blijven van sto-
ringsgevoelige kabels en aan
sluitingen, loepzuiver zijn. Plus
nog eens zestien radiokanalen
die -zo luidt de belofte- voor ge
luid in cd-kwaliteit zorgen.
Film- en voetballiefhebbers
kunnen desgewenst een aanvul
lend abonnement op Canal+ne
men.
Het betekent overigens niet het
einde van alle schotelantennes.
Alleen de exemplaren die wor
den gebruikt voor ontvangst
van het standaard-zenderpak
ket, kunnen van het balkon of
dak worden gehaald. „Wie een
zender uit Turkije wil ontvan
gen, zal z'n schotel moeten hou
den. Die zenders leveren we
niet. Om goede kwaliteit te ga
randeren, zijn we gebonden aan
een bepaalde bandbreedte. Al
kunnen we met nieuwe com
pressietechnieken misschien
nog wat ruimte scheppen voor
meer kanalen."
Vanaf oktober van dit jaar kan
in en rond Haarlem, Amster
dam, Hilversum, Alphen aan de
Rijn en Almere naar deze vorm
van digitale televisie worden
gekeken. Begin volgend jaar
volgt de rest van de Randstad.
Behalve televisie kijken, liggen
andere toepassingen in het ver
schiet. Er komen decoders op de
markt die beschikken over een
harde schijf en een modem. Dat
betekent dat programma's kun
nen worden opgenomen, óf dat
iemand zijn favoriete internet
pagina's 'toegestuurd' kan krij
gen. „Het kan zelfs zo worden
geregeld dat elke week automa
tisch Studio Sport wordt opge
nomen, als je dat graag wilt. "De
eerste decoders komen eind dit
jaar op de markt voor 180 tot
200 euro. Hoeveel een abonne
ment op Digitenne kost, staat
nog niet vast. GPD
door Ben Apeldoorn
HOUSTON - Het speurt uit zichzelf zie
ke lichaamscellen op, geneest of verwij
dert deze, en het is veel kleiner dan een
bloedlichaampje. Pure sciencefiction?
Nee, want enkele Amerikaanse onder
zoekscentra kregen van ruimtevaartor
ganisatie NASA bijna acht miljoen eu
ro voor een drie jaar durend onderzoek
naar de genezende mogelijkheden van
zogeheten nano-capsules (deeltjes ter
grootte van enkele tienduizendsten van
een millimeter). Zieken, vooral kanker
patiënten, zouden er garen bij kunnen
spinnen. Ook voor de bemande ruimte
vaart bieden de 'nano-genezers' grote
voordelen.
Ooit de film 'Fantastic Voyage' gezien?
Het is de verfilming, in 19 66van het ge-
lijknamige boek van sciencefic
tionschrijver Isaac Asimov, handelend
over een duikboot die, met inbegrip van
de bemanning, zóveel verkleind werd,
dat het met een injectienaald in de
bloedbaan van een menselijk lichaam
gebracht kon worden. Daar kon het na-
no-duikbootje reparaties aan organen
en cellen verrichten. Reken maar dat
daarbij de nodige monsterachtige orga
nismen om de hoek kwamen kijken!
Het is nu amper 3 6 j aar nadat die film in
première ging, en onderzoekers van de
universiteiten van Texas, Oklahoma,
Illinois en Louisiana wrijven zich sinds
enkele dagen vergenoegd in de handen,
nu ze zich de komende drie jaar met een
soortgelijk onderzoek mogen bezig
houden.
Ze hoeven er niet een onderzeeër tot na-
no-grootte voor te verkleinen. Maar het
doel van het onderzoek is ongeveer het
zelfde als in de film: het opsporen, gene
zen en/of verwijderen van zieke
lichaamscellen met behulp van nano-
capsules, die uit zichzelf zieke li
chaamscellen kunnen opsporen en her
stellen of cellen vernietigen, die al te
ziek voor herstelwerkzaamheden zijn.
Op die manier kan een ziekte, of een
zich ontwikkelende afwijking, al in het
vroegste stadium worden aangepakt.
Voorkomen is beter dan genezen en dat
geldt vooral in de. ruimte. Niet voor
niets komt het id ee van d e met een gene
zende lading uitgeruste nanocapsules
uit de koker van de bemande ruimte
vaart.
Straling
„Al jaren worstelen we met de vraag
hoe we mensen tijdens een lange ruim-
tevlucht tegen de schadelijke invloed
van straling uit de ruimte kunnen be
schermen," zegt celbioloog dr. James
Leary, verbonden aan de afdeling Me
dische Wetenschappen van de universi
teit van Texas, en leider van het onder
zoeksteam. „Kosmische straling is
dermate rijk aan energie dat het onder'
meer ons erfelijkheidsmateriaal, in de
vorm van de bekende DNA-strengen,
kapot bombai'deert. Dat verstoort de
Tekening van enkele nanocapsules (onder meer linksboven, middenonder en rechts van het midden) te midden van enkele ro
de bloedlichaampjes. Illustratie: universiteit van Illinois/Dan Higgins
groei van lichaamscellen. De stofwisse
ling van de cel ontaardt in tomeloze
groei, een woekering, wat tot goed- of
kwaadaardige gezwellen leidt.
Op het aardoppervlak zijn mensen af
doende beschermd door het relatief
sterke magnetische veld, dat door de
aardkern gegenereerd wordt. Kosmi
sche straling kan daardoor niet tot het
aardoppervlak doordringen. In de
ruimte is die bescherming er niet. Hoe
langer het verblijf in de ruimte is, des te
groter de kans dat ziekten de kop opste
ken."
Een retourtje Mars, misschien al over
een jaar of vijftien realiteit, neemt met
de huidige rakettechnologie toch al
gauw een kleine drie jaar in beslag.
Daar komt nog bij dat Mars weliswaar
een magnetisch veld heeft, maar dat is
500 maal zwakker dan dat van de aarde
en biedt geen bescherming tegen kos
mische straling. Het zou dus een uit
komst zijn als aangerichte schade aan
cellen direct én automatisch hersteld
wordt door, in dit geval, van specifieke
molecuulketens voorziene nanocapsu
les. Daarmee kan beschadigd celmate-
rïaal worden hersteld. Zoiets als de
troffel, specie en nieuwe bakstenen van
een bouwvakker, die een gat in een
muur komt herstellen.
Signalen
Volgens Leary bezit het menselijke li
chaam al van nature mogelijkheden om
dergelijke schade te herstellen: „Dat
gebeurt door natuurlijke enzymen, be
paalde eiwitten, waarmee processen in
bijvoorbeeld cellen kunnen worden ge
stuurd. Die enzymen ruiken als het
ware waar zich een beschadigde cel be
vindt, De cel zelf geeft daarvoor signa
len aan de omgeving af en het zijn pre
cies die signalen waar de nanocapsules
ook gevoelig voor zijn. Die weten dus
ook waar ze moeten zijn. Het lichaam
kan veel op het gebied van moleculair
herstel, maar als er te veel hersteld moet
worden, schiet het lichaam te kort. Dan
kunnen kunstmatige enzymen, die de
nanocapsules in feite zijn, een uitkomst
bieden."
Drie jaar hebben Leary en zijn onder
zoeksteam gekregen om klaarheid te
brengen in de vraag of de nanocapsules
inderdaad dè genezende beloften voor
de toekomst zijn. Is dat voldoende?
„Dat moet de praktijk uitwijzen," vindt
Leaiy.,In zekere zin is het een sprong in
het duister. We weten niet of het echt
v/erkt. In het onderzoek worden trou
wens ook organismen betrokken, die
zelfs na blootstelling aan zeer hoge
stralingsdoses probleemloos blijven
functioneren. We willen weten hoe ze
dat doen, Misschien kunnen we dat bij
onze nanocapsules gebruikenDrie jaar
kan best te kort zijn. Eén ding is zeker:
wie straks op Mars ziek wordt, kan voor
een recept niet even naar de huisarts."
GPD
Op 2 januari zijn in de meeste
EMU-landen de eerste perma
nente zegels in eurowaarden in
omloop gebracht. Andor
ra/Frans, België, Finland,
Frankrijk, Luxemburg (dat vo
rig jaar al overging op euroze
gels), Monaco, Nederland en
Oostenrijk zijn al aan de orde
geweest. Nu Italië, de Franse
overzeese gewesten Saint-Pier-
re-et-Miquelon en Mayotte en
San Marino. De voor begin ja
nuari aangekondigde emissie
VN/Wenen is tot maart uitge
steld.
Italië luidde op 2 januari het eu
rotijdperk in met een perma
nente serie onder de titel La
donna nell'arte, De vrouw in cle
kunst. Een serie van zeven ze
gels met daarop enkele bekende
gezichten uit eerdere series, zo
als Jonge vrouw van Velca
(etruskische wandschildering),
een detail uit een schilderij van
Filippo Lippi (Feestmaal van
Herodes) en Dame met de een
hoorn, detail van een schilderij
van Raffael. Series 'De vrouw in
de kunst' verschenen ook al op 8
juli 1989 (100, 450, 650, 800 en
1000 lire) en op 28 januari 1999
(1001./ 0,05 450 l./0,23 650
1./0.34 800 1-/0,41 en 1000
l./0,52 De nieuwe serie be
staat uit zegels van 0,02 0,05
0,10 0,23 0,41 0,50
en 0,77
en 2 Verder verscheen een 1
zegel met daarop de archipel
onder een loep.
Op Mayotte verschenen perma
nente Mariannezegels (over
druk) in de volgende waarden:
0,01 0,02 0,05 0,10
0,20 0,41 0,50 0,53,
0,58€,0,64€,0,67€,0,69€, 1€
1,02 en 2 Daarnaast een,
0,46 €-zegel met het landswa
pen.
'VKXalAM CHAMPION
San Marino gaf zijn eerste per
manente euroserie op 16 januari
uit. Acht zegels in waarden van,,
0,01, 0,02, 0,05, 0,10,
0,25, €0,50, 1,00 en €5,00
met daarop landschappen, vo
geltjes, konijntjes en een baby.
Tevens verschenen 16 januari cle
reeds genoemde OS-serie en'
twee€ 0,62-zegels (gedrukt als
paar) waarmee de motorcou
reur Manuel Poggiali uit San
Marino wordt geëerd die vorig
jaar wereldkampioen werd,in de
125cc-klasse.
Ook Spanje bracht op 2 januari
de eerste permanente euroze
gels in roulatie. Acht stuks met
de beeltenis van koning Juan
Carlos. Waarden: 0,01 0,05
0,10 0,25 0,50 0,75 €,1€
en 2 Eveneens werd op 2 janu
ari het Spaanse voorzitterschap
van de EU met twee zegels (0,25
en 0,50 onderstreept.
Ook verscheen een serie in hoge
re waarden geti teld 'Alti valori':
1,00, 1,24, 1,55, €2,17,
2,58 en 3,62. Dan een priori-
tyserie met losse stickers in
waarden van 0,62, 0,77,
1,00, 1,24, 1,86 en€ 4,13 en
tot slot vier 0,41-zegels met
op drie van de vier motieven van
munten. Achtereenvolgens: een
Ducato uit Venetië (1285), een
Genovino uit Genua (1252) en
een Fiorino uit Genua en Flo
rence, een zegel met een groot
teken met de vlaggen van de eu
rolanden en een zegel met 1-li-
remunten daterend uit 1946.Het
Franse overzeese gebied Saint-
-Pierre-Et-Miquelon kwam op
2 januari met de volgende per
manente Mariannezegels in
overdruk: 0,01 0,02 €0,05
0,10 €0,20 €0,41 0,50€0,53
0,58 €0,64 €0,67 €0,69 1,02
Denemarken heeft 16 januari
vier zegels uitgegeven waarop
strip- en tekenfimfiguren hun
avonturen beleven. Op de eerste
zegel van de serie (4,00 Dkr.) zijn
dat het beertje Pol, Pel, de peli
kaan, Pingo, de pinguïn, cle ad
miraal en het schildpadj eIn ons
land verschenen dertig boekjes
onder de naam Pol. Op de ande
re zegels: Walhalla (5,50 Dkr., in
Nederland verschenen drie al
bums), Jungo (6,50 Dkr.) en Cir-
keline (10,50 Dkr.).
Hero Wit
