Justitie moet zich verantwoorden
PZC
PZC
Ex-president Rabbanl ongert
naar de macht in Afghanistan
Op Pim Fortuyn
stemmen hoeft
eigenlijk niet meer
Huwelijk
Oncontroleerbare en ondoorzichtige schikkingen schaden rechtsgevoel
2 februari 1952
zaterdag 2 februari 2002
Vandaag wordt in Amsterdam een huwelijk vol
trokken tussen een Nederlandse man en een Ar
gentijnse vrouw. Het is om tal van redenen een
bijzonder huwelijk, maar op de eerste plaats omdat de
man binnen afzienbare tijd het staatshoofd van Neder
land zal zijn. „Het is mijn vrouw en het is mijn huwe
lijk", heeft hij twee weken geleden gezegd. Het is een
stelling die ten dele waar is, maar waaraan Maxima en
Willem-Alexander vanaf vandaag zelf een nieuwe in-
hou.d kunnen geven.
De Grondwet bepaalt sinds 1848 dat de koning on
schendbaar is en de ministers verantwoordelijk zijn. De
verhouding tussen kabinet en monarch is sindsdien
drastisch veranderd. Koning Willem II had nog een
sterk bepalende rol in het binnenlandse en buitenland
se beleid. Wilhelmina en Juliana maakten direct en
veelvuldig bij ministers hun mening kenbaar over actu
ele zaken en dat gebeurde doorgaans op dwingende
toon. Koningin Beatrix heeft daar een meer gestructu
reerde vorm voor gevonden middels het wekelijks over
leg met de premier. Zo oefent zij invloed uit op het be
leid en maakt zij gebruik van de drie rechten die haar
zijn toegekend: het recht om te worden geraadpleegd,
het recht om aan te moedigen en het recht om te waar
schuwen. Binnen die kaders kunnen staatshoofden mi
nisters opereren zonder van de monarchie een poppen
kast te maken. Waar het aan schort is het volstrekte ge
brek aan openheid waarmee dit proces gepaard gaat.
Wel is bekend dat Beatrix een mening heeft over tal van
zaken en dat zij die mening zo nu en dan ook doordrukt.
Maar daarover komt niets naar buiten doordat zowel
het koningshuis als de politiek de ministeriële verant
woordelijkheid van een beklemmend keurslijf heeft
voorzien. Het past in een moderne monarchie dat niet
alleen bekend is dat het staatshoofd ergens een mening
over heeft, maar ook wat zijn mening is.
De troonsbestijging van de nieuwe monarch biedt de
gelegenheid te breken met de krampachtigheid die de
omgang niet het koninklijk huis omgeeft. De aanzet
daartoe kan niet beter worden gegeven dan juist nu, nu
het jonge echtpaar wordt klaargestoomd voor het ko
ningschap. Dat moet onder meer betekenen dat Maxi
ma meer vrijheid wordt toegekend in het zoeken naar
een passende baan. En dat beiden een mening mogen
ventileren over actuele zaken, alles binnen de spelre
gels van de ministeriële verantwoordelijkheid.
Toegegeven, Willem-Alexander heeft zich in publieke
optredens tot dusver niet van zijn meest tactische kant
laten zien. Wat dat betreft liet Maxima zich aanmerke
lijk verstandiger uit. Zij snoerde de critici vrijwel de
mond, terwijl Willem-Alexander twijfel zaaide met op
merkingen over Videla, de betrouwbaarheid van pro
fessor Baud en de feitenkennis van zijn schoonvader.
Maar met haar ontwapenende 'je was een beetje dom'
kan zijn echtgenote daar een aanvulling op geven die
menig koningshuis in de schaduw stelt.
door Paul Koopman
Het CDA beging in het voor
jaar van 1994 een doodzon
de. De AOW moet gedurende
vier jaar bevroren worden, no
teerde de partij in haar verkie
zingsprogramma. CDA-lijst-
trekker Brinkman nam het op
zich deze impopulaire para
graaf tegenover de achterban te
verdedigen. Vrijwel iedereen
ouder dan 55 jaar kreeg het
schuim op de lippen. Grijs Ne
derland balde de vuist. Handen
af van de AOW!
De gevolgen zijn bekend: enkele
maanden later rolde de 'grijze
golf' de Tweede Kamer binnen.
Jet Nijpels en Bertus Leerkes
veroverden met de ouderenpar
tijen AOV en Unie 55+ samen
liefst zeven zetels. Het CDA on
derging een historische aderla
ting. Vanaf dat moment heeft
geen van de grote fracties het
nog in zijn hoofd gehaald om
ooit de AOW ter discussie te
stellen. Integendeel: het oude-
renbeleid kreeg alom toppriori
teit.
De overwinning kan zoet sma
ken, maar dat gold niet voor
Nijpels en haar medestrijders.
Hun rol was op de dag van de
verkiezingen eigenlijk al uitge
speeld. De belangrijkste grieven
waren immers gehonoreerd. Bij
gebrek aan politiek zinvol werk
keerde de strijdbare energie
zich naar binnen: de partijen
implodeerden in geruzie en ri
valiteit. Intussen was wel aan
getoond dat een nieuwe partij
de meeste invloed uitoefent, nog
vóórdat zij feitelijk aan de
macht komt.
Asielbeleid
Met de partij Leefbaar Neder
land van professor Pim Fortuyn
gaat het niet anders. Leefbaar
Nederland heeft niet één issue,
zoals de,ouderenpartijen, maar
een hele reeks. Het asielbeleid
moet aangescherpt en de demo
cratie via districtenstelsel en re
ferenda hervormd. De partij
staat ook zeer kritisch - zo niet
afwijzend - tegenover de uit
breiding van de Europese Unie
met nieuwe lidstaten. En onder
het containerbegrip leefbaar
heid propageert LN een land
waar burgers weer gewoon naar
de dokter kunnen, zich veilig
voelen en niet struikelen over
het zwerfvuil.
Erg vernieuwend zijn die opvat
tingen overigens niet: het bon
dige verkiezingspamflet laat
zich lezen als een revue uit de li
teratuur van de gevestigde par
tijen. Zo is de 'democratische
vernieuwing' vrijwel geheel
overgenomen van D66, para
fraseert het asielbeleid de VVD
en is de aandacht voor zorg en
onderwijs (weliswaar met forse
ingrepen in het ambtenarenap
paraat) ontleend aan de PvdA.
Maar Leefbaar Nederland heeft
met Pim Fortuyn een 'speaker'
die deze onderwerpen zo domi
nant op de agenda plaatst, dat er
eigenlijk niet meer over te on
derhandelen valt. De twintig
zetels die sommige opiniepei
lingen zijn partij toedichten,
leggen nog extra gewicht in de
schaal.
Leefbaarheid
Een oorzakelijk verband wordt
uiteraard door alle gevestigde
partijen pertinent ontkend,
maar het is wel een feit dat Leef
baar Nederland - net als inder
tijd AOV en Unie 55+ - veel wind
uit de zeilen is genomen. CDA,
WD, PvdA en D66 maken zich
sterk voor de 'leefbaarheid';
GroenLinks tekent op zijn pos
ters zelfs een stralend zonnetje
boven de varkensstal. CDA en
WD pleiten voor een strenger
asielbeleid en dragen het multi
culturele ideaal ten grave, zon
der dat uit PvdA-kring een
woord van protest klinkt. Voor
het eerst - hoe toevallig! - heeft
ook de PvdA zich bekeerd tot
een ander verkiezingsstelsel om
zo de democratie meer leven in
te blazen. En tot slot: aan de uit
breiding van Europa verbindt
nu zelfs staatssecretaris van Eu
ropese Zaken Dick Benschop
(PvdA) harde voorwaarden.
De boodschap die in de verkie
zingscampagne de komende
maanden zal klinken, luidt vrij
wel zeker: wat Leefbaar Neder
land wil, willen wij ook (of al
langer) maar uw wensen zijn bij
ons in betere handen. Want het
is waar: Leefbaar Nederland
heeft met een lijst waarop figu
ren als Hans Kraay sr. en seks-
baas Jan Bik figureren een zeker
operettegehalte. Over de finan
ciële haalbaarheid van de voor
stellen maakt de partij zich al
helemaal niet druk. Maar de po
litieke winst is binnen, al hoeft
Leefbaar Nederland daar zelf
niet per se van te profiteren.
Stemmen op professor Pim is ei
genlijk al niet meer nodig. GPD
Hij is al meer dan twee decen
nia een hoofdrolspeler in de
roerige Afghaanse geschiede
nis. Burhanuddin Rabbani, de
ex-president van Afghanistan,
moest afgelopen december zijn
post afstaan aan de huidige in
terim-leider Hamid Karzai,
maar Rabbani laat zich niet zo
gemakkelijk opzij schuiven.
De hoogleraar in het islamiti
sche recht geldt nu als één van
de grootste bedreigingen voor
de stabiliteit. „Niemand kan
mij zomaar afschrijven."
door Frank Hendrickx
Burhanuddin Rabbani be
weegt zich nog steeds door
Kaboel met het aura van een
president. Twee jeeps vol lijf
wachten behoren tot zijn stan
daard gezelschap en zijn 'vijf
of zes villa's' in de duurste wijk
van de stad staan onder per
manente bewaking van mili
tairen van de Noordelijke Alli
antie. Naaste medewerkers
spreken hem nog steeds aan
met 'zijne excellentie' en rond
zijn verblijfplaatsen prijken
staatsieportretten met het on
derschrift: 'President van het
islamitisch emiraat van Af
ghanistan'.
Rabbani lijkt er moeite mee te
hebben dat hij sinds de inau
guratie van de interimregering
van Hamid Karzai geen presi
dent meer is. Tussen 1992 en
december 2001 was hij immers
de enig internationaal erken
de leider van Afghanistan,
hoewel de Taliban de grijs be
baarde professor al in 1996 uit
het presidentiële paleis van
Kaboel joegen. Heel even kon
Rabbani in november nog aan
de macht ruiken toen hij sa
men met de Noordelijke Alli
antie de Afghaanse hoofdstad
binnentrok en geheel tegen de
afspraak in het paleis als on
derkomen koos. Op de vredes
conferentie in Bonn werd hem
dat fataal: voor Rabbani was
geen plaats in de interim-rege
ring.
„Ik heb zelf afstand van de
macht gedaan", beweert Rab
bani in zijn voor Afghaanse
begrippen riante 'huis voor
gasten', terwijl zijn adjudant
alles in orde brengt voor Zijne
Excellentie. De straalkachel
staat precies op de juiste af
stand, het licht is niet te sterk
en niet te zwak. „Niemand kan
Burhanuddin Rabbani: „Alleen het volk beslist of ik afgeschreven ben."
foto Alexander Nemenov/EPA
mij zomaar afschrijven als lei
der", zegt de ex-president als
gesuggereerd wordt dat zijn
adjudanten uit de Noordelijke
Alliantie hem in Bonn hebben
opgeofferd. De drie machtig
ste mannen van Afghanistan -
minister Qanuni van Binnen
landse Zaken, minister Fahim
van Defensie en minister Ab
dullah van Buitenlandse Za
ken - worden door hem aange
duid als 'ondergeschikten' en
'leden van mijn partij'. „Zij
beslissen niet of ik afgeschre
ven ben en de media ook niet.
Het volk beslist dat."
En steun onder de bevolking
heeft Rabbani nog voldoende,
beweert hij zelf. Wellicht niet
onder de intellectuelen in Ka
boel, maar wel onder de Af-
ghanen op het platteland, 'de
mensen die jarenlang vochten
tegen de Russen en later tegen
het terrorisme en de Taliban'.
„De huidige regering is maar
voor zes maanden benoemd,
daarna komt er een nieuwe po
litieke strijd", kondigt Rabba
ni alvast aan.
Inmiddels is er door de Ver
enigde Naties een commissie
van 21 personen benoemd die
de eerste Loya Jirga sinds vier
decennia in Afghanistan moet
organiseren. De grote assem-
blée van Afghaanse stamhoof
den moet uiteindelijk een
nieuwe regering voor het land
benoemen, maar Rabbani is
sceptisch. „De commissie die
de VN 'nu benoemd hebben,
lijkt me niet in staat een Loya
Jirga samen te stellen die de
gehele Afghaanse samenle
ving vertegenwoordigt. Dat
kan grote problemen opleve
ren. We zien nu al dat enkele
legercommandanten geïrri
teerd zijnIk geloof niet dat we
op de goede weg zijn."
Intrigant
Rabbani heeft geen goede
naam onder vredesonderhan-
delaars van de VN. Hij staat
bekend als een bekwaam intri
gant. In 1992, na de valvanhet
door Rusland gesteunde regi
me van Najibullah, lapte hij
afspraken over een 'roterend
presidentschap' aan zijn laars.
Rabbani hield vast aan zijn
post en lokte daarmee de bloe
dige burgeroorlog uit tussen
de moeddjahedien. Ook in de
jaren daarna bleek hij niet in
staat vrede tot stand te bren
gen.
Toch gelooft de ex-president
niet dat zijn tijd voorbij is.
„Natuurlijk zijn èr mensen die
kritiek hebben, maar alle per
sonen die in het verleden een
rol speelden in Afghanistan
zijn nu betrokken bij de toe
komst van ons land. Ik zie niet
in waarom dit voor mij anders
moet zijn."
Rabbani geldt onder waarne
mers evenwel als één van de
grootste bedreigingen voor de
stabiliteit in Afghanistan. Zelf
ziet hij zich eerder als een po
tentiële kandidaat voor het
presidentschap. Gelooft de
hoogleraar in islamitisch recht
in een vreedzame toekomst?
„Het is in elk geval goed dat de
Taliban verdwenen is. En als
God het wil zal er vrede zijn in
Afghanistan." GPD
Korea
Twaalf Nederlandse jacht-
vliegers van de luchtmacht
gaan' vrijwillig naar Korea.
Zij gaan deel uit maken van
een Amerikaans squadron en
deelnemen aan luchtacties.
De vliegers gaan in groepjes
van vier man voor een perio
de van vier maanden.
Oudeliedentehuis
Raadsleden maken zich zor
gen over de kwaliteit van het
Middelburgse oudeliedente
huis. Het gebouw verkeert in
zeer slechte staat. Om de ou
deren meer ruimte te geven is
het aantal bewoners al terug
gebracht. Het bestuur zoekt
naar mogelijkheden het
pand te verbeteren.
Werktij d verkor ting
Philips gaat voor een deel
van het personeel werktijd
verkorting invoeren, zij gaan
tijdelijk 40 uur per week
werken. De werktijdverkor
ting is nodig omdat defensie
opdrachten langer zijn uit
gebleven dan verwacht.
Teruggestuurd
Schaatser Aad'de'Koning is
door ploegleider Klaas
Schenk vanuit Noorwegen
naar huis gestuurd. Er waren
al enige tijd problemen met
de schaatser omdat hij zich
niet wilde schikken naar de
trainingsvoorschriften. Zijn
plek in de Nederlandse
Olympische ploeg wordt in
genomen door Jan Wervers.
Internet: www.pzc.nl
Internetredactie:
Postbus 18
4380 AAVIissingen
E-mail: web@pzc.nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden;
zaterdags tot 13 30 uur.
Overlijdensadvertenties:
tijdens kantooruren en
uilsluitend maandag-
t/m vrijdagavond van 20.30
tot 22.00 uur en zondagavond
van 20 00 tot 22.00 uur:
Tel. (0118)484000.
Fax (0118)470100.
Abonnementen
(bij acceptgirobetaling geldt een
toeslag van ?.-)
per maand: 19,25
per kwartaal; 52--
per jaar: 198,--
Voor toezending per post geldt
een toeslag.
E-mail: abo@pzc.nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk, 1 maand voor
het einde van de betaalperiode.
Losse nummers per stuk:
maandag l/m vrijdag: 7,~
za terdag 1,50
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties
ABN AMRO 47.70.65.597
Postbank 35.93.00
Advertenties
Alle advertentieopdrachten worden
uitgevoerd onder toepassing van
de algemene voorwaarden van
Uitgeverij PZC BV alsmede de
regelen voor het advertentiewezen
Tarieven kunnen tijdens kantooruren
worden opgevraagd bij
de advertentieorderafdeling.
Tel: 0118-484321
m voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van het Wegener-concern. De door u
aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dat wordt gebruikt voor onze
(abonnementenjadrninislralie en om u te (laten) informeren over voor u relevante diensten en pro
ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener of door ons zorgvuldig geselecteerde
derden, Als u op deze informalie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijk melden bij. PZC, afdeling
,.,_3 Postbus 18,4380 AA Vlissingen.
Hoofdredactie:
A. L. Oosthoek
D. Bosscher (adjunct)
A. L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
OostsouburgseweglO
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118)484000
Fax: (0118) 470102
E-mail. redactie@pzc.nl
Vlissingen:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Fax. (0118) 470102
E-mail: redwalch@pzc.nl
Goes: Voorstad 22
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113)273000
Fax. (0113)273030
E-mail: redgoes@pzc.nl
Terneuzen: Willem Alexanderlaan 45
Postbus 14-5
'4530 AC Terneuzen
Tel. (0115)645769
Fax (0115)645741
E-mail: redt.ern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel. (0114) 372776
Fax. (0114) 372771
E-mail: redhulsl@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel. (0111) 454647
Fax. (0111)454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17.00 uur
Zierikzee, Goes en Hulst:
8.30-17.00 uur
van 8.00 tot 10.30 uur
baar Ministerie. Maar dan moet
hij wel op de hoogte zijn van wat
er speelt en niet door de procu
reurs-generaal voor voldongen
feiten worden geplaatst. Van
daar dat Korthals na het bekend
worden van de bouwfraude een
nieuwe richtlijn uitvaardigde:
hij moet vooraf worden geïnf or-
meerd over alle schikkingen ten
bedrage van 45.000 euro
(100.000 gulden) of meer. En alle
zaken die in de maatschappij
gevoelig liggen, mogen niet
meer buiten zijn medeweten
worden afgehandeld. Hij zal nu
niet meer zo sullig door het OM
buiten spel worden gezet. GPD
foto Robin Utrecht/ANP
van de rechtspraak - openbaar
heid van het strafproces - staat
ermee op de tocht. Vooral is het
uit den boze als het Openbaar
Ministerie aan van fraude of an
dere onwettige praktijken ver
dachte bedrijven toezegt dat zij
uit de publiciteit worden gehou
den. De zaak wordt dan totaal
oncontroleerbaar.
Dit is een van de praktijken
waar minister Korthals een ein
de aan wil maken. Zijn in de
cember uitgevaardigde regels
brengen met zich mee dat het
departement van Justitie voort
aan meer greep krijgt op het
Openbaar Ministerie. De relatie
tussen minister en OM is van
ouds omstreden. Enerzijds is het
OM onafhankelijk van de poli
tiek: het heeft een eigen
verantwoordelijkheid voor het
vervolgingsbeleid. Het is geen
buitendienst van het ministerie,
officieren van justitie zijn magi
straten. Anderzijds kan de mi
nister aanwijzingen geven, ook
in individuele strafzaken.
Richtlijn
Onder minister Sorgdrager is
die bevoegdheid in de Wet op de
Reorganisatie van het OM uit
gebreid: de minister heeft sinds
dien meer greep op het Open-
Nare smaak
In al deze zaken laten de door
het Openbaar Ministerie met de
verdachten gemaakte deals een
nare smaak achter. Het rechts
gevoel van de burgers verdraagt
nauwelijks dat justitie het op
een financieel akkoordje gooit
met verdachten van ernstige de
licten die grote maatschappe- Ook telecombedrijf Versatel ontloopt strafvervolging door bijna drie miljoen euro te betalen.
door Gijs Schreuders
Minister Korthals van Justi
tie en het Openbaar Minis
terie zijn opnieuw keihard met
elkaar in aanvaring gekomen
over achter de rug van de minis
ter om getroffen schikkingen.
Twee vragen dringen zich op.
Komen van fraude of andere
zware delicten verdachte be
drijven er te makkelijk af? En
wie is de baas: de minister of het
Openbaar Ministerie?
Eerst was er de politieke op
schudding over fraude bij de
bouw van de Schipholtunnel.
Drie bouwbedrijven ontsnap
ten aan berechting door de
maximale boete van een miljoen
gulden op tafel te leggen. Als ge
volg van de verontwaardiging
hierover komt er nu een parle
mentaire enquête. Er bleken
echter nog meer grote en gevoe
lige zaken buiten de minister om
te zijn afgedaan.
Nu zijn er dan enkele van zulke
zaken op tafel gekomen. Tele
combedrijf Versatel ontloopt
strafvervolging wegens belas
tingfraude door .bijna drie mil
joen euro te betalen. Evenmin
zal de rechter te pas komen aan
de milieudelicten waar het
grondreinigingsbedrijf Theo
Pouw Beheer van wordt ver
dacht. Bankbedrijf Delta Lloyd
tastte diep in de buidel (1,1 mil
joen euro) om een strafzaak we
gens onregelmatigheden bij vijf
leningen af te kopen.
Misschien wel de meest omstre
den transactie sloot het Open
baar Ministerie met de firma
Vos, die werd verdacht van de
doorvoer van giftige glycerine
naar Haïti. In dit geval had vol
gens minister Korthals zeker
een strafzaak moeten volgen.
De verdenking betrof niet alleen
malversaties, de in hoestdrank-
jes verwerkte glycerine kostte
zestig kinderen het leven.
lijke schade teweeg hebben
gebracht. Als er eenmaal is ge
schikt (waarbij justitie de straf
zaak seponeert), dan is vervol
ging voorgoed onmogelijk. De
zaak is dan onherroepelijk afge
daan.
Er kunnen overigens wel dege
lijk goede redenen bestaan om
een schikking te treffen. Afhan
deling door middel van een
transactie betekent een ontlas
ting van de toch al zwaar over
belaste rechterlijke macht. Bo
vendien moet altijd maar
worden afgewacht wat de uit
komst zal zijn van langdurige,
slopende rechtszaken met inge
wikkelde bewijsp roblemen.
Dan is een afkoopsom soms
doeltreffender: er wordt ge
noegdoening verschaft, lik op
stuk.
Handjeklap
Een schikking biedt voor- en
nadelen. Een groot bezwaar is
de oncontroleerbaarheid en on
doorzichtigheid van de getrof
fen schikkingen. Ernstige delic
ten horen niet thuis in een sfeer
van onderhandelingen achter
de schermen. Het is en blijft
handjeklap tussen justitie en
verdachte ondernemingen Een
var. de belangrijkste beginselen
