Op dunne benen de Westerschelde over
Ministers van Justitie gaan struikelend door het leven
PZC
27
Nieuw fiets-voetveer Breskens-Vlissingen
zaterdag 26 januari 2002
Net als de Westerscheldetun-
nel moet het iets bijzonders
worden, het nieuwe fiets-voetveer
dat tussen Vlissingen en Breskens
gaat varen. De provincie wil een
swath, een small waterplane area
twin hull. Nog nergens in Europa
vaart een veerboot van dat type.
Slechts twee werven, Damen
Shipyards uit Gorinchem en het
Duitse Abeking Rasmussen,
durven de bouw aan. Volgende
week dinsdag maakt het college
van Gedeputeerde Staten bekend
met welk bedrijf het eerst onder
handeld wordt.
Het is geen gok, verzekert provinci
aal directeur infrastructuur en
vervoer Charles Landré. Het is een
heel bewuste keuze geweest. De veer
boten die straks tussen Vlissingen en
Breskens voetgangers, fietsers en een
enkele brommobiel gaan vervoeren,
moeten net zo comfortabel worden als
de huidige veerschepen van de PSD.
Ook bij windkracht 8 of 9 Beaufort
moeten de passagiers zichlekker kun
nen voelen. Althans, de eis is dat dan
niet meer tien procent van de opva
renden zeeziek mag worden. Dat is ge
makkelijker gezegd dan gedaan. Om
in één keer 175 passagiers en 75 (brom
)fietsen over te kunnen zetten, heb je
veel kleinere schepen nodig dan de
huidige veerboten van de PSD. Die
zijn ruim 113 meter lang. De lengte
van de fiets-voetveren is door de pro
vincie bepaald op minimaal 35 tot 40
meter. „Het enige scheepstype dat dan
overblijft, is een swath", aldus Lan
dré. „Op de Westerschelde kan het be
hoorlijk waaien. Heb je vaak hoge
golven. Dan red je het niet met een ge
woon veerschip of een catamaran. Die
bewegen veel te veel.Thomas Haake,
verkoopmanager bij Abeking Ras
mussen, is vereerd door de keuze van
de provincie Zeeland. De Duitse
scheepswerf in Lemwerder bij Bre
men, een familiebedrijf uit 1907, heeft
drie swath-sehepen gebouwd voor het
Duitse loodswezen: twee loodsten-
ders waarmee loodsen aan boord van
zeeschepen worden gebracht, en een
loodsvaartuig dat op zee dienst doet
als drijvend hotel voor loodsen. De
drie swaths worden ingezet in de
monding van de Elbe, de scheepvaart
route naar Hamburg, een vaargebied
dat veel gelijkenis vertoont met de
Westerschelde-monding.
Erkenning
„Dat de provincie speciaal om een
swath heeft gevraagd, is een erken
ning van het swath-concept", vindt
Haake. „Dat is belangrijk voor ons,
want wij zijn tot nu toe de enige
scheepswerf in Europa die swaths
heeft gebouwd." Plij steekt niet onder
stoelen of banken dat Abeking Ras
mussen dolgraag de Zeeuwse order in
de wacht wil slepen. Het zou het eerste
passagiersschip van het swath-type
zijn dat in Europa van stapel loopt.
Dat kan de positie van de in luxe
jachtbouw, mijnenvegers én swaths
gespecialiseerde werf op de markt
versterken. „Wij willen op technisch
vlak vooraan in het peloton opere
ren." Haake, op bezoek in Vlissingen
om met het Nederlands Loodswezen
te praten over de bouw van swath-
-loodsschepen, heeft veel beeldmate
riaal meegenomen om te tonen wat
een swath zo apart maakt. Op foto's
van de loodstenders die in de Elbe-
mond ing dienst doen sinds 19 9 9is het
verschil met een gewoon schip direct
te zien. Je kunt zomaar onder het
schip doorkijken. Smalle benen ste
ken in het water. Dat is alles. Niet
zichtbaar, onder water, bevinden zich
twee torpedo-achtige drijvers, waar
de swath zijn drijf vermogen vandaan
haalt. Het is duidelijk: op dit type
schip krijgen golven veel minder grip
dan op een gewoon schip, dat door de
vorm veel meer water verplaatst. En
daarom ook vatbaarder is voor golf
slag. Haake: „Een swath beweegt wel,
maar veel langzamer dan een normaal
schip. En dat maakt het voor passa
giers veel aangenamer om op een
swath te varen." Hij heeft ook een vi
deofilm bij zich, als ultiem bewijs.
Een gewone loodstender probeert on
der zware weersomstandigheden ge
lijk op te lopen met een swath-
loodstender. De gewone loodstender
stampt in de goiven en verliest snel
heidDe swath lij kt nergens last van te
hebben en 'stoomt' rustig door.
Hawaii
Als een swath zo'n uitkomst is, waar
om varen er dan niet veel meer rond
Het concept is zo simpel, zo logisch,
maar - en dat is het punt - de uitvoe
ring is dat juist niet. Jarenlang heeft
Abeking Rasmussen in stilte aan de
ontwikkeling van een swath gewerkt.
Het bedrijf heeft de basiskennis uit
Hawaii moeten halen, bij Ocean Engi
neering Consultants (OEC) van dr,
Ludwig Seidl. Hawaii is het centrum
van de swath-technologie. Ook Da-
men Shipyards heeft daar de know
how vandaan, van Navatek, een firma
die swaths voor cruises heeft ontwik
keld. „Het ontwerpen van een swath is
zoveel gevoeliger dan het ontwerpen
van een gewoon schip", vertelt Haake.
„Voordat wij met de bouw van die
swath-loodstenders zijn begonnen,
hebben we meer dan honderd volledi
ge ontwerp-sessies doorlopen. Want
ben je eenmaal aan het bouwen, dan
valt er weinig meer te veranderen. Bij
een gewoon schip maakt het niet zo
veel uit, als het iets zwaarder wordt.
Bij een swath maakt dat alles uit. Als
het bovenschip door extra gewicht net
iets lager boven de waterlijn komt te
liggen, kunnen de golven ertegenaan
slaan. En dan heb je geen swath meer,
maar een catamaran."
Een swath kan nooit, vanwege die bij
zondere ontwerp-eisen, een ladekast-
ontwerpzijn. Elk vaarwater is anders.
Golfhoogten zijn praktisch overal an
ders. De swath-veerschepen die op de
Westerschelde gaan varen, moeten
dan ook speciaal ontworpen worden.
Abeking Rasmussen wil daarom
ook de tijd nemen om de nieuwe veer
schepen ontwikkelen. En dat terwijl
de provincie de veerboten waar
schijnlijk eerder nodig heeft dan een
jaar geleden bekend was. De Wester-
scheldetunnel zal immers eerder
klaar zijn, niet in november 2003 zo
als was voorzien, maar ergens in de
zomer van 2003. Over pakweg acht
tien maanden zou het nieuwe fiets-
voetveer in de vaart moeten komen.
Haake zegt eerlijk: „Wij hebben de
bouwcapaciteit. Dat is het probleem
niet. Maar wij willen een schip afleve
ren dat aan alle eisen van de provincie
voldoet. En dat lukt niet in achttien
maanden." Hij wil niet vertellen hoe
NH
I S
ft
ti
%-
Jflll
7
- ^11$
Een van de zogeheten swaths die het Duitse loodswezen in de monding van de Elbe in de vaart heeft.
veel tijd Abeking Rasmussen wel
nodig heeft. „Dat is eigenlijk ook niet
zo belangrijk. Wij willen een schip af
leveren dat aan alle eisen van de pro
vincie voldoet, en daarvoor hebben
we meer tijd nodig. De provincie heeft
zelf ook de tijd genomen om de aanbe
steding te doen, dan zouden wij die
toch ook moeten krijgen. Want het be
langrijkste is dat die veerschepen een
succes worden, dat mensen er graag
op varen, anders pakken ze in het ver-
ze daar tewerk gingen. Ze rekenden en
rekenden aan een ontwerp, en op een
gegeven moment stopten ze met den
ken. Het ontwerp moest maar klop
pen. 'Hoe konden jullie ooit op de
maan landen?', vroeg ik. 'Op dezelfde
manier', antwoordden ze. 'Als wij
Duitsers waren geweest, zaten we nu
nog op de aarde te rekenen'. Dat is na
tuurlijk overdreven. Wij streven niet
naar honderd procent perfectie, maar
om een goede swath te ontwerpen,
een streepje voor te hebben bij de pro
vincie Zeeland. Landré van de provin
cie laat zich niet verleiden. „Wij heb
ben een groot aantal voorwaarden
opgesteld voor die schepen. En daar
staat niet in dat Damen bij wijze van
spreken een miljoentje duurder mag
zijn, omdat er werk aan vastzit in Vlis
singen." Hoeveel de schepen gaan
kosten, is nog niet bekend. De provin
cie wil het zuiver spelen. De twee aan
biedingen zijn eerst beoordeeld op de
volg de auto en rijden door de tunnel.
Dat kan niet de bedoeling zijn."
Speelt de spreekwoordelijke Deut
sche Gründlichkeit hier de werf uit
Lemwerder parten? Casper Vermeu
len van Damen Shipyards laat weten
dat Damen wel in staat is de eerste
swath binnen achttien maanden na
aanbesteding te leveren. „Al is dat
krap." De tweede kan drie maanden
later klaar zijn. Haake laat zich niet
uit het veld slaan. Hij reageert in eer
ste instantie met een grapje: „Dat van
die Deutsche Gründlichkeit klopt
misschien wel. Ik was een keer in
Amerika. Ik verbaasde me erover hoe
moet je wel tussen tachtig en honderd
procent gaan zitten."
Damen Shipyards en Abeking Ras
mussen, ze hebben er allebei vertrou
wen in clat ze een goede kans maken de
order van de provincie in de wacht te
slepen. In het nadeel van Damen zou
kunnen spreken dat de wervengroep
nooit een swath heeft gebouwd. Ver
meulen vindt dat heel betrekkelijk:
„Het blijft een boot. Zo ingewikkeld is
een swath ook weer niet. Het gaat niet
om rakettechniek voor de ruimte
vaart." Omdat Damen de swaths bij
De Schelde in Vlissingen in elk geval
wil laten afbouwen, hoopt Vermeulen
technische kwaliteiten. De aanbeste-
dingsprijs en de levertijd staan in
brieven, die bij een notaris in de kluis
liggen. Pas als het technisch oordeel is
afgerond, worden die brieven openge
maakt. Als beide bedrijven aan de
technische eisen voldoen, gaat de pro
vincie eerst met de laagste inschrijver
praten. Het college van Gedeputeerde
Staten hakt volgende week dinsdag
die knoop door, is de bedoeling, waar
na Provinciale Staten vrijdag 8 febru
ari over dat besluit praat.
Landré acht het 'niet geheel ondenk
baar' dat met de opening van de Wes-
terscheldetunnel het fiets-voetveer
foto Abeking Rasmussen
nog niet klaar is. Hij heeft al uit de
technische specificaties opgemaakt
dat de levertijd een probleem kan
worden. „Als het niet lukt de schepen
op tij d in de vaart te hebben, zullen we
een tussenoplossing moeten verzin
nen. We hebben daarvoor nog' wel
even de tijd." Gedeputeerde J. Hen-
nekeij heeft al laten doorschemeren
dat desnoods de huidige veerschepen
wat langer moeten doorvaren. De
nieuwe aanlandplaatsen voor het
fiets-voetveer bij het station in Vlis
singen en bij het veerplein in Breskens
kunnen volgens Landré wel begin zo
mer 2003 gereed zijn.De provincie
gaat de veerdienst niet zelf exploite
ren. De swaths zullen tegen een huur
prijs in bruikleen worden gegeven aan
een particuliere uitbater. Wagenborg,
die veerdiensten op de Waddenzee
heeft, was eerst de enige kandidaat
voor het fiets-voetveer. Landré denkt
dat er nu wel meer belangstelling zal
zijn, omdat de provincie de investe
ringskosten in de schepen in eerste in
stantie voor haar rekening neemt. Wie
de veerschepen ook mag bouwen, dat
het de eerste swath-veerboten in Eu
ropa v/orden, geeft Landré in elk geval
een goed gevoel. „Het is uniek in Eu
ropa, maar", zegt hij, „Zeeland is toch
ook uniek."
Harmen van der Werf
Benk Korthals (VVD), Winnie Sorgdrager (D66),
Ernst Hirsch Ballin (CDA); wie minister van Jus
titie is, komt vroeg of laat onder vuur te liggen. Wat is
er toch aan de hand met dit incidentenministerie?
Rust moest er komen op Justitie. Geen ruzies meer die
op straat werden uitgevochten, geen gebekvecht in de
media, geen affaires. 'Rust in de tent.' Het was het be
langrijkste voornemen van WD'er Korthals toen hij
in 1998 als minister aantrad. En even leek het te luk
ken.
Goed, er was het akkefietje met het inhuren van een
criminele infiltrant, wat volgens de nieuwe opspo-
ringsregels niet mocht. Maar dat was pal na het aan
treden van de nieuwe minister en de Kamer maakte er
geen halszaak van. Toen kwam de Doverzaak, waar
bij in de zomer van 2000 58 illegale Chinezen in een
Nederlandse vrachtwagen de dood vonden. In rap
tempo volgden het eerder naar huis sturen van gevan
genen vanwege een cellentekort, aantijgingen over
ambtenaren die honderden kilo's coke zouden
hebben doorgelaten, de schikkingen in de bouwfrau
de en dit jaar: het weg sturen van bolletjesslikkers op
Schiphol. Steeds moest Korthals in inderhaast beleg
de debatten een verontwaardigde Kamer tekst en
uitleg geven. Het ziet ernaar uit dat ook de liberale
'crimefighter' als minister van justitie voornamelijk
herinnerd zal worden om de relletjes en crisissen on
der zijn bewind. Het lijkt het lot van iedere minister
van justitie.
Gevoelig
„Tja, de criminaliteit zorgt voor incidenten", zegt
oud-minister van justitie Frits Korthals Altes. „De
kroonprins kondigt zijn huwelijk aan, en daar kan je
dan als overheid op inspelen. Maar criminelen laten
van tevoren niet weten wat ze van plan zijn." Kort
hals Altes spreekt uit ervaring. Hij werd tijdens zijn
ministerschap, van 1982 tot 1989, onder meer gecon
fronteerd met de gijzeling van zakenman Gerrit Jan
Heijn en het wegsturen - bij gebrek aan cellen - van
'de aanrander met de hond', de man die in gezelschap
van zijn hond, vrouwen thuis opwachtte en ver
krachtte.
„Het ministerie is sowieso gevoelig voor incidenten",
beaamt secretaris-generaal Harry Boi-ghouts, de
hoogste ambtenaar op het departement. „Er vallen
bij elkaar 35.000 ambtenaren onder, die over het hele
land verspreid zijn.Bovendien leveren wij allemaal
diensten die mensen helemaal niet willen. Wij sluiten
ze op in gevangenissen, we weigeren ze de toegang tot
ons land, de Raad voor de Kinderbescherming neemt
maatregelen waar ouders het lang niet altijd mee eens
zijn", somt hij op. „Dan is er ook nog het Openbaar
Ministerie dat soms beslissingen neemt die burgers
niet op zichzelf toegepast willen zien. Er ligt potenti
eel heel wat conflictstof."
Mensen voelen zich vaak aangesproken door beslui
ten van rechters en officieren van justitie. „Als er bij
een ander ministerie iets fout gaat, gaat staat dat op
bladzij 7 van de krant. Bij ons staat het gelijk op de
voorpagina. Als de uitspraak van een rechter ver
keerd valt, staan er opeens zestien miljoen Nederlan
ders op de stoep en kan de minister weer naar de
Tweede Kamer", verzucht een topambtenaar.
„Dat is allemaal waar", zegt professor staats- en be
stuursrecht Lex Michiels.„Overal worden fouten
gemaakt, maar het gaat om de manier waarop je er
mee omgaat."
Het lijkt alsof Korthals steeds overvallen wordt door
incidenten. Hij moest in het Kamerdebat over de Do-
verzaak destijds toegeven dat hij door zijn ambtena
ren te laat werd ingelicht, waardoor hij de Kamer
illustratie Edith Buenen/GPD
weer onjuist informeerde. In december bleek hij niet
op de hoogte van de schikkingen die het Openbaar
Ministerie getroffen had met drie van fraude ver
dachte bouwbedrijven. Het OM mocht overigens
volgens de richtlijnen schikkingen tot een miljoen
gulden zelf regelen, zonder de minister daarover te
raadplegen. „Kijk, de vrijlating van de aanrander
met de hond was destijds ook in overeenstemming
met de richtlijn. Maar er is ook zoiets als gezond ver
stand", zegt Korthals Altes scherp. Ambtenaren van
het departement en van het Openbaar Ministerie
moeten aanvoelen wat politiek mogelijk kan 'ont
ploffen'. Dat moeten ze aan de minister doorgeven.
„Niemand wil dat de minister van alle details op de
hoogte is. Maar als het gaat om politiek gevoelige din
gen, moet je je ambtenaren en het Openbaar Ministe
rie goed instrueren", vindt Michiels. „Zo kan het OM
niet aanvoeren dat de minister niet geïnformeerd is
over de schikkingen met de bouwbedrijven omdat de
Staat daar zelf partij bij was. Daar moet je boven
staan als minister."
Het is een lastige afweging uit te maken wat een mi
nister wel en niet moet weten. Vooral omdat Korthals
zelf herhaaldelijk heeft aangegeven dat hij toch al te
veel bij allerlei zaken betrokken wordt. Na het Do-
verdrama, waarbij verschillende diensten langs el
kaar heen gewerkt hadden, erkende Korthals wel dat
zijn ambtenaren een betere 'politieke antenne' moes
ten ontwikkelen. „Toen kregen we de teletubbie-cur-
sussen", zegt Borghouts met gevoel voor understate
ment. „In de managementsopleidingen kwamen
modules om de politieke gevoeligheid van de ambte
naren te bevorderen."
Topambtenaren zeggen zelf dat ze 'redelijk gevoelig'
zijn. „We kunnen natuurlijk niet alles wat mogelijk
uit de hand kan lopen doorgeven. Als per dag één pro
cent van de mensen op het departement dat doet,
komt de minister nergens anders meer aan toe", zegt
één van hen.
Die terughoudendheid is terecht, vindt Borghouts.
„Neem de directeur gevangeniswezen, de hoofdoffi
cieren van justitie of de directeur kinderbescher
ming. Dat zijn allemaal gekwalificeerde mensen. Het
is goed dat ze moeilijkheden in eerste instantie zelf
oplossen en niet meteen naar de minister rennen.
Daar worden ze duur voor betaald."
Als topambtenaar is hij het laatste filter voor iets
naar de minister gaat. Geregeld is er kritiek dat hij te
veel voor de minister weg houdt. Niet terecht, vindt
Borghouts. „Mijn filter is heel grof. Als er signalen
zijn dat er wat aan de hand is, geef ik dat aan hem
door. Ik zeg er soms bij: ik vind dat je dit moet weten,
je hoeft niet te handelen, maak je niet ongerust. Maar
ik wil niet dat hij die dingen in de krant leest. Hij moet
het van mij horen."
De incidenten van de laatste tijd lijken vooral uit de
koker van het OM te komen. De schikkingen met de
bouwbedrijven waren door het OM geregeld. De
heenzendingen van de bolletjesslikkers waren mede
een zaak van de officier van justitie in Haarlem, waar
Schiphol onder valt. „De procureurs-generaal zijn
sinds mijn tijd veel zelfstandiger gaan werken", ana
lyseert Korthals Altes,Het contact tussen het depar
tement en het Openbaar Ministerie is minder gewor
den en ik heb de indruk dat dat deze minister voor een
aantal verrassingen heeft gezet."
De relatie met het OM is een gevoelige. De officieren
van justitie willen de vervolging in eigen hand hou
den, terwijl ministers van Justitie graag enige zeg
genschap hebben. Zij zijn immers ook politiek ver
antwoordelijkvoor het OM.
Onder de vorige minister Sorgdrager leidde dat tot
een ongekende gezagscrisis waarbij minister en pro
cureurs-generaal vechtend over straat rolden. Super-
pg Arthur Docters van Leeuwen moest in het politiek
geweld aftreden. Toen Korthals het bij zijn aantreden
over 'rust in de tent' had, doelde hij vooral op de sa
menwerking met het OMMet de benoeming van Joan
de Wijkerslooth als voorzitter van het college van pg's
lijkt de rust weergekeerd. Korthals wil in de toekomst
weer meer beslissingen, over bijvoorbeeld de inzet
van infiltranten, overlaten aan het OM.
„Zo'n zelfstandig OM gaat met incidenten gepaard.
De wisselwerking tussen minister en pg's was vroeger
groter", zegt Korthals Altes. „Veelbelovende officie
ren van justitie liepen toen ook een paar jaar stage op
het departement. Daarmee ontwikkelden ze die poli
tieke gevoeligheid.
Borghouts kent de kritiek dat de afstand tussen het
OM en het ministerie te groot zou zijn geworden. „Ik
heb een ander beeld. Elke veertien dagen vergaderen
vier heren met elkaar: de minister, de voorzitter van
het college van procureurs-generaal, de directeur
rechtshandhaving en de secretaris-generaal. Als er
niets te bespreken is, duurt die vergadering 20 minu
ten. En als er wel wat speelt een uur." Streng: „Ik heb
over de samenwerking met het Openbaar Ministerie
niets dan goeds te melden."
Krachtpatser
Hoe zwaar al die incidenten een minister worden
aangerekend, hangt af van het politiek gewicht dat
hij heeft. Het scheelt wel als een minister een politie
ke krachtpatser is, zegt prof. Michiels. „Een minister
van Justitie heeft altijd de samenleving tegen", legt
hij uit. „Veel mensen zeggen: tegen de muur met al die
misdadigers. Ze hebben geen idee dat dat voor de cri
minaliteit niets uitmaakt. Je moet als minister van
Justitie kunnen uitleggen waarom iemand, ook als
voor 99 procent vaststaat dat hij het heeft gedaan,
soms toch de dans ontspringt. Korthals is daar min
der sterk in. Die is wel erg afwachtend."
Korthals doet het goed, hij doet niet aan paniekvoet
bal zeggen ze op Justitie. De Kamer geeft hen in laat
ste instantie steeds gelijk: ondanks alle relletjes zit
Korthals er nog steeds. Ook na het debat van deze
week.
Justitie blijft mensenwerk. Het zal dus af en toe fout
blijven gaan. Korthals heeft zelf vast gewaarschuwd
voor de volgende politieke rel. Er komen een paar
schikkingen aan die de nodige opschudding zullen
veroorzaken, meldde hij twee weken geleden.
Ach, zegt een ambtenaar laconiek: „Iedereen hier
heeft leren leven met crises." Borghouts lacht: „Bij
andere departementen is het veel saaier."
Jaco van Lambalgen
