Struikelend de Westerschelde over
Fikse achterstand werd voorsprong
Sara bleef maar weinig bespaard
Topmannen tevreden met recente tijdwinst
dinsdag 22 januari 2002
Beschermheilige Sint Barbara,
de schutspatrones van de
mijnwerkers en tunnelbouwers,
liet het de afgelopen jaren in de
Westerscheldetunnel regelmatig
lelijk afweten. Vermoedelijk be
kommert zij zich slechts om het
behoud van lijf en leden van de
bouwers en laat ze materiële za
ken als de tunnelboren over aan
collega's. Feit is dat de boorma
chines - en dan vooral Sara - wei
nig leed bespaard bleef.
Directeur Rob de Leeuw van tun
nelbouwer Kombinatie Middel
plaat Westerschelde (KMW): ,,Het is
toch frappant dat we de meeste pro
blemen hebben gehad met één machi
ne, met Sara, die de oostbuis boort.
Terwijl je praat over twee identieke
machines, die ook nog eens op geringe
afstand van elkaar onder dezelfde
omstandigheden, met dezelfde bo
demgesteldheid, richting Ellewouts-
dijk koersten. Ik heb daar geen uitleg
voor. Maar feit is wel dat Sara de
meeste kuren vertoonde. We hadden
de ernstige vervorming van het boor-
schild, de problemen met het hoofdla-
ger en nog niet zolang geleden het lek
in de afdichting van het schild. Bij
Neeltje Suzanna hebben we nauwe
lijks problemen gehad."
Door alle mogelijke oorzaken liepen
Sara en Neeltje Suzanna een vertra
ging op van respectievelijk vijf en
ruim twee maanden. De boormachi
nes begonnen ook al later dan aan
vankelijk was gepland aan hun tocht
onder de Westerschelde. Nadat de on
derhandelingen met grondeigenaren
al veel langer hadden geduurd dan ge
pland, gooide ook het slechte weer
roetin het eten.
De boormachines konden uiteindelijk
pas in juli (Sara) en september (Neel
tje Suzanna) '99 daadwerkelijk aan de
slag. Ze zouden 27 maanden over de
tocht naar Ellewoutsdijk doen, maar
dat werd uiteindelijk 33 maanden.
Onvrede
Half november '99 werden de twee
machines op last van de directie van
opdrachtgever NV Westerscheldetun
nel stilgelegd. De directie was onte
vreden over de wijze waarop het eer
ste stukje tunnel was gebouwd; er
werden teveel afwijkingen aan de
tunnelsegmenten vastgesteld en de
directie vond het onverantwoord op
die manier de tocht naar het diepste
punt, zestig meter min NAP onder de
Pas van Terneuzen, aan te vangen. De
boren stonden uiteindelijk tot begin
maart 2000 stil. Toen pas waren met
behulp van buitenlandse'experts de
mankementen, die met name de sluit
steen van de tunnelringen vertoonde,
verholpen. Ook de mallen, waarin in
de Betonwarenf abriek Tex-neuzen de
tunnelsegmenten werden veiwaar-
digd, werden vervangen.
De machines waren nauwelijks weer
goed op gang, toen het in mei 2000 op
De viiesmethode voor de bouw van de dwarsverbindingen nam aanvankelijk te veel tijd in beslag.
nieuw misging. Tijdens een inspectie
bleek dat de boorschilden van Sara en
Neeltje Suzanna waren vervormd. De
afwijkingen bij Sara waren het ern
stigst: 52 millimeter, bij Neeltje Su
zanna 'maar' 45 millimeter. Onder
zoek zou later uitwijzen dat tal van
factoren (waaronder mogelijk de hoge
waterdruk op het diepste punt van de
tunnel bij Terneuzen én de bodemge
steldheid) de vervormingen veroor
zaakten. Op 12 mei werden de boren
stilgezet. Verder boren had beschadi
ging van de tunnelsegmenten kunnen
veroorzaken.
De vervormingen bij Neeltje Suzanna
bleken elastisch en dat gaf de bouwers
hoop dat het boorschild van die ma
chine zich, eenmaal uit het diepste
punt verdwenen, uit zichzelf zou her
stellen. Uiteindelijk werd besloten de
snijtanden - de ruimers - aan de bui
tenkant van het snijrad te vergroten,
waardoor er meer ruimte ontstond
tussen de mantel van het boorschild
en het omliggende grondpakket. Bij
Sara moesten hydraulische vijzels er
voor zorgen dat de druk op het boor
schild deels werd weggenomen. Eind
juni kwam Neeltje Suzanna weer op
gang, Sara volgde begin augustus.
Neeltje Suzanna kreeg direct na de
herstart overigens nog te kampen met
een lek in het bentonietsysteem. Ben
toniet is een verstevigingsvloeistof,
die in het boorfront wordt gebruikt.
Eind februari 2001 werd bekend dat
KMW opnieuw met tegenslag te kam
pen had. De afdichting van het hoofd-
lagex; dat het snijrad van Sara aan
drijft, vertoonde lekkage. Daardoor
bestond de kans dat het water-bento-
nietmengsel en gx-ond waarmee het
boorfront werd gestabiliseerd de ma
chine zou binnendringen. Onderzoek
wees uit dat dat het lek werd veroor-
zaakt door slijtage van een deel van de
afdichting van het lager. Specialisten
van machinebouwer Herrenknecht
uit Schwanau repareerden het lek,
nadat eerst het boorfront was verste
vigd met lagesterktebeton en het snij-
i*ad was afgeschermd met een dikke
laag folie. Dat gebeurde eind juni. Be
gin juli kon Sara de reis naar Elle
woutsdijk vervolgen.
Lek
Op 30 november 2001 sloeg het nood
lot opnieuw toe. Door een lek in de af
dichting van het boorschild van Sax-a
sti-oomde drie miljoen liter water en
bentoniet de tunnel in. De schade be
droeg ruim drie miljoen gulden. Even
was er paniek bij de werknemers op de
boox-machine, die werden geconfron
teerd met een grote hoeveelheid water.
Het lek ontstond door een onverwacht
snelle slijtage van de borstelrijen in
het afdichtingssysteem van het boor
schild. De borstels werden vervangen
en op 13 december werd het boren
hei-vat. Tussen de bedrijven door los
ten de tunnelbouwers ook nog de px-o-
blemen met de bouw van de dwarsver
bindingen op.
De vriesmethode, waarbij de grond
tussen de twee tunnelbuizen wordt
bevroren met behulp van lansen, nam
te veel tijd in beslag. Er werden maat
regelen genomen om de aansluiting
van het ijslichaam op de toegangsdeu
ren extra te bevriezen en dat bleek een
succes.
Menselijk leed bleef cle tunnelbou
wers overigens niet bespaard. In juli
'99 kwam een 27-jai'ige Duitse werk
nemer van de Betonwarenfabriek
Terneuzen bij een arbeidsongeval in
de fabriek om het leven; hij raakte be
kneld. Op 7 februari 2000 crashte een
werktreintje in de westelijke tunnel
buis. Bij het inrijden van de tunnel
buis raakten vier wagons, geladen
met acht zware tunnelsegmenten, los
van de rest van het treinstel. De wa
gons botsten op de achtei-zijde van de
boormachine, maar die liep geen noe
menswaardige schade op. De Duitse
machinist van het treinstel liep, als bij
wonder, geen schrammetje op. Hij
werd wel met een shock overgebracht
naar het streekziekenhuis in Terneu
zen. Uiteindelijk bleek het te gaan om
een menselijke fout. De veiligheids
ketting tussen de wagons was niet
vastgemaakt. De schade: twee mil
joengulden. Op 19 augustus vorig jaar
i-eed een werktrein in de westbxüs in
op een stilstaande trein, waarvan de
lading wei-d gelost. Daarbij raakten
vijf tunnelbouwers gewond. Onder
zoek bracht een mankement aan het
remsysteem aan het licht. De schade
bleef ditmaal beperkt. Bij kleinei'e on
gevallen in cle tunnel vielen de afgelo
pen jai-en gewonden. In de meeste ge
vallen waren de verwondingen licht.
Wout Bareman
fotografie Charles Strijd
Het is tijd voor enige gepaste vrolijkheid. Hoewel de di
recteuren, door schade en schande wijs geworden, nog
wat slagen om de arm houden, is er alle reden voor een glim
lach. Na de tegenvallers waarmee de opdrachtgever en de
bouwers de afgelopen jaren regelmatig werden geconfi-on-
teerd, lijkt het leed nu geleden.
De tunnelbox-en bx-aken de af
gelopen weken alle snel-
heidsx-ecords en komen veel eer
der boven dan na de eerste
tegenvallers werd gedacht. De
afbouw is al in volle gang en kan
mogelijk ook nog worden ver
sneld. En echt grote risico's zijn
er nu niet meer te ver-wachten.
Met de komst van Rob de Leeuw
als nieuwe directeur van tun
nelbouwer Kombinatie Middel
plaat Westei'schelde (KMW) - in
september 2000 - leek er plotse
ling meer lijn te komen in de
bouw van de Westerscheldetun
nel. De organisatie werd strak
ker, zakelijker.
,,Ik ben hier aangesteld om boe
tes voor overschrijding van de
opleverdatum te voorkomen en
uiteindelijk toch nog wat geld te
verdienen", zei De Leeuw bij
zijn aanstelling. En dat lijkt
hem te lukken. Er werden ook
sluitende afspraken gemaakt
over de communicatie met de
opdrachtgever, de NV Wester
scheldetunnel. En ook dat was
nodig, want voor die tijd was de
relatie tussen de NV en de
KMW-dix-ectie niet bepaald om
over naar huis te schrijven. Ge
deputeerde Jaap Hennekeij
struikelde - als commissaris van
de NV - over de tijdsvoorspel-
ling van toenmalig directeur
Huib de Jonge. Die zei dat het
boren zeker drie in plaats van
twee jaar zou vergen en dat er
rekening mee moest worden ge
houden dat de oplevering pas in
het voorjaar van 2004 zou kun
nen plaatsvinden, een jaar later
dan de datum van 15 maax-t
2003, waax-van toen nog werd
uitgegaan. „Onbegx-ijpelijk, on
verstandig, onnodig en onge
past", verzuchtte Hennekeij.
„En hoogst ongebruikelijk dat
via de pers wordt gecommuni
ceerd tussen de opdrachtnemer
en de opdrachtgevel-."
Ook tunneldix-ecteur Tin Buis
reageerdeïeleurgesteld: „Jezou
toch mogen aannemen dat men
met die mededeling eex-st bij ons
zou aankloppen. KMW zou op
z'n minst kurxnen aantonen dat
het haar uiterste best doet om
vertragingen te voorkomen; ik
ben er nog niet van overtuigd
dat wat dat betreft nu al het
maximale is gedaan."
Op het moment dat De Leeuw
directexxr Huib de Jonge ver
ving, lag het boren acht tot tien
maanden achter op schema. Dat
is nu teruggebracht naar enkele
maanden. De nieuwe directeur
toen, in september 2000: „Dit is
een technisch hoogstandje, zeer
complex en er wordt - op zestig
meter diepte onder de Wester
schelde - een unieke prestatie
gelevex-d. Bij hoogstandjes ho
ren problemen. Je moet daar
niet van wakker liggen, maar ze
oplossen. Of het lukt al die te
genslagen het hoofd te bieden?
Ach, over drie jaar kan ik het
vertellen."
Motto van De Leeuw: „Geld
verdienen, plezier in het werk
hebben en iets tastbaars nalaten
aan het nageslacht." Dat deed
hij in Zeeland al eerder, want De
Leeuw was van 1973 tot 1984
nauw betrokken bij de bouw
van de pijlerdam.
'Plezier in het werk'. Kon er
aanvankelijk nauwelijks een
lachje af en presenteex-de De
Leeuw zich als een strenge di
recteur met een grimmige trek
om de mond, nu klinkt soms
spontaan een gulle lach door het
directievertrek. Want de tegen
slagen zijn tot nu toe allemaal
ovex-wonnen. En de deal, die in
december 2000 werd gesloten
tussen de NV en KMW, lijkt ook
z'n vruchten af te werpen. De
twee partners bepaalden de
nieuwe opleverdatum op 14 no
vember 2003. Pas als die datum
niet zou worden gehaald, zou
een boeteclausule in werking
tx-eden. Voor iedex-e dag tijd
winst beurt KMW 150.000 gul-
se wegenstelsel bij Zelzate - ver
wacht hij niet. „Schepen Ter-
mont van Gent hamert wel
steeds op vei'keex-smaatregelen,
maar daarbij spelen ook andex-e
belangen mee, denk ik. Uit het
Vlaams Mobiliteitsplan krijg ik
niet de indruk dat het extx~a ver
keersaanbod van en naar
Zeeuws-Vlaanderen op px-oble-
men zal stuiten, althans dat
wox-dt niet gesignaleerdJe moet
je bovendien afvragen of de
Tractaatweg - de tweebaans-
weg tussen Tex-neuzen en Zelza
te - pi'oblemen zal opleveren.
Staan er ooit files? Nee toch."
Tolgelden
De NV Westerscheldetunnel
wordt de komende tijd gereor
ganiseerd. De x-ol van opdracht
gever voor de bouw van de tun
nel wordt ingeruil voor die van
exploitant van de tunnel. In
apx-il ki-ijgt de nieuwe organisa
tie gestalte. Buis: „Het wordt
een bedrijf met vijftig tot zestig
fulltimex-s en enkele tientallen
parttimers. Ja, een echt bedrijf,
want vergeet niet dat we straks
jaarlijks zo'n 45 miljoen gulden
aan tolgelden binnenkx-ijgen
plus tientallen miljoenen aan
subsidie. Dat zijn toch bedragen
die tellen."
Of Zeeland - en dan vooral het
bedrijfsleven - klaar is voor de
Westerscheldetunnel? De tun
neldirecteur enigszins aarze
lend: „De mensen moet zich
gaan realiseren dat de ovex-kant
straks echt heel snel én 24 uur
per etmaal bex-eikbaar is. Dat
moet tot het bewustzijn door-
dx-ingen. Of dat alom al het geval
is, weet ik niet. Ik vx-aag me af of
de individuele ondex-nemer het
allemaal al beseft, zeker in het
midden- en kleinbedrijf. De
turxnel zal de mobiliteit enorm
bevorderen, denk alleen al aan
het woon-wex-kverkeer. Wat dat
betreft kan de verbinding van
grote invloed zijn voor de
Zeeuwse arbeidsmarkt; En ook
op ander vlak zal er sprake zijn
van nieuwe ontwikkelingen.
Denk maar aan het ondexwijs,
de cultuur en de zorgsectox*. Ex-
valt stx-aks een enorme barrière
weg."
Wout Bareman
den. En aangezien het boren
veel vlotter is verlopen dan ver
wacht én de afbouw waar
schijnlijk ook kan worden ver
sneld, lijkt oplevering medio
juli volgend jaar haalbaar. Kas
sa dus voor het financieel al zo
getergde KMW.
Overheidsgeld
Ook tevredenheid bij Tin Buis
van de NV.Iedere dag tij dwinst
is mooi meegenomen natuur
lijk. Er ligt daarvoor 1,2 miljard
gulden overheidsgeld in de
gi-ond en dat levert voox-lopig
helemaal niets op. Het is een
maatschappelijke investering,
die van groot belang is voor het
Rijk, de provincie, de gemeen
ten en onszelf. Voor heel Zee
land. Zodra de tunnel kan wor
den opgelevex-d, moet-ie open.
Ons rendement is gebaat bij elke
dag dat de tunnel eerder open
kan. Laat het hartje zomer
zijn... We nodigen de koningin
uit voor de officiële opening en
gaan direct exploiteren."
Maar er zijn nog wensen. De toe-
1
leidende wegen (de Sloeweg aan
de noordzijde en de 'kanaal
kruising' bij Sluiskil) hebben
daarbij prioriteit. Wat de verbe
tering van de Sloeweg betreft
('veel te eng en met gelijkvloerse
kruisingen'), kijkt Buis hoopvol
richting provincie. Bij die ande
re prioriteit, de tunnel bij
Sluiskil, speelt de NV zelf een
uitvoerende rol. Buis: „De start
notitie is in maart gereed en
daarna volgt de milieu-effect
rapportage voor de tx-acékeuze.
Ik heb het bewust niet over een
tunnel maar over een kanaal
kruising, omdat je in die studie
met een objectieve blik moet
kijken naar alternatieve moge
lijkheden. Misschien wordt het
wel een hele hoge brug..."
De tunneldirecteur gaat ervan
uit dat in 2004 het tracébesluit
kan worden genomen. En opti
mistisch voegt hij ex-aan toe: „Ik
ga er vanuit dat die tunnel, par
don, die kanaalkruising er om
streeks 2007 ligt." Problemen in
het achterland - de Tractaatweg
en de aansluiting op het Vlaam
KMW-directexir Rob de Leeuw: „Geld verdienen, plezier in het
werk en iets tastbaars nalaten aan het nageslacht."
Tunneldirecteur Tin Buis: „Zodra de txmnel kan worden opgele
verd, moet-ie open. Laat het hartje zomer zijn..."
