Servië heeft weer een toekomst
Wil iemand je vermoorden, dood hem dan eerst
Zoran Djindjic
streng en populair
31
Berlijn
Duitsers zijn
in Nederland
altijd de klos
zaterdag 19 januari 2002
Toen Zoran Djindjic aan
trad als premier, was het
gesternte ongunstig. Na tien
jaar Milosevic lag Servië op
zijn knieën. De economie
werd beheerst door een maf
fia die slechts valuta als
steekpenningen accepteer
de. De bruggen waren ver
nietigd door Navo-bommen,
het heilige Kosovo was ge
amputeerd. Maar precies een
jaar later is het land bezig
aan een opmerkelijke come
back. Of hij Kosovo nog te
rug wil? ,,0 nee, dat niet."
Het is mijn eerste taak om im
populair te zijn, sprak
Zoran Djindjic in januari 2001,
kort na zijn aantreden als pre
mier van Servië. Hij hield zijn
woord. Eerst joeg hij president
Kostunica in de gordijnen door
Slobodan Milosevic op het
vliegtuig naar Den Haag te zet
ten. Toen werd hij het mikpunt
van een protest van de Rode Ba
retten, een elitekorps van de po
litie, toen hij ze verplichtte an
dere oorlogsmisdadigers te
arresteren. Tenslotte haalde hij
zich de toorn van ambtenaren
op de hals door hun salarissen te
bevriezen.
Terugblikkend op zijn eerste
jaar erkent Djindjic dat hij
streng is geweest, misschien te
streng. ,,We hebben het begro
tingstekort teruggebracht tot
een procent (van het bruto bin
nenlands product)", zegt hij.
Stakingen
„Misschien was 4 of 5 procent
beter geweest. Voor sommige
groepen, zoals de gepensioneer
den, is het leven erg moeilijk."
Maar de vloed van stakingen en
protesten ebde deze winter even
snel weg als hij was opgekomen.
Want anders dan Slobodan
Milosevic, die zich schaamte
loos verrijkte, deelde Djindjic in
de misère. Zijn salaris beliep
amper 300 euro per maand, dat
van zijn ministers nog minder.
Een van de ministers die hij re
kruteerde was Bozidar Djelic,
die bij zijn oude baas in Parijs
ruim 50.000 euro per maand
verdiende. De premier bood
hem 150 euro, maar Djelic ac
cepteerde. Hij slaapt nu in Bel
grado bij zijn tante op de bank.
„Ondanks de harde maatrege
len ben ik populairder dan een
jaar geleden", zegt Djindjic.
„De verklaring daarvoor is psy
chologisch. De mensen zien de
realiteit. Ze waarderen mijn
werk, en beseffen dat ze de
vruchten daarvan pas veel later
kunnen plukken. Wanneer?
Over twee tot drie jaar."
Het Servië van Dj in dj ic was vol
gens de EBRD (de Oosteuropa
Bank) in Londen het meest suc
cesvolle land van alle ex-com-
munistische landen in zijn eer
ste overgangsjaar. De dinar
werd gestabiliseerd, het nepo
tisme uitgebannen, de corruptie
goeddeels geëlimineerd, de im
port geliberaliseerd, de belas
tingwetgeving versimpeld. Niet
alle maffiosi verdwenen achter
de tralies, maar zij die him met
zwart geld opgebouwde bedrij
ven voorzetten, werden ge
dwongen daar belasting over te
betalen.
„We moesten de staatsfinanciën
weer gezond maken, de econo
mie ordenen en de wettelijke
basis leggen voor buitenlandse
investeringen", zegt Djindjic.
„We hebben dat alles gedaan in
één jaar. Buitenlandse organi
saties, zoals het Internationaal
Monetair Fonds en de Wereld
bank, waren daar erg geestdrif
tig over."
De eerste buitenlandse inves
teerders, zoals de Franse super
marktketen Cora, zijn al in Ser
vië neergestreken. Djindjic
verwacht dat vele anderen dat
voorbeeld te volgen. „Servië
leeft onder Milosevic tien jaar
lang op slot gezeten. Het is nu
voor investeerders de laatste
middelgrote markt in Europa
cie braakt ligt. We liggen bo
vendien in het hart van de Bal
kan, een regio met 50 miljoen
mensen die waarschijnlijk in
vijf tot zeven jaar een vrijhan
delszone zal zijn."
Verpauperd
Wie nu over pokdalige wegen
naar een verpauperd Belgrado
rijdt, kan zich moeilijk voor
stellen dat Servië in enkele j aren
tijd een Hongarije kan worden.
Maar Djindjic rekent erop dat
bij de eerste tekenen van bloei
de welgestelde en goedopgelei
de Serviërs naar het vaderland
terug zullen keren. Die instroom
van kapitaal en knowhow zou
de jaarlijkse economische groei
boven de 5 procent moeten tillen
die het land in 2001 ï'egistreer-
de. Djindjic, die pas 49 is, werd
geboren in Bosnië als zoon van
een autoritaire legerofficier,
aan wie hij een aversie tegen au
toriteit overhield. Op de mid
delbare school tekende hij een
petitie tegen de wet die Josip
Broz Tito tot president voor het
leven maakte. Na een reeks van
aanvaringen met de staat week
hij uit naar Duitsland, waar hij
onder Jürgen Habermas filoso
fie studeerde. Toen het oude
Joegoslavië in ontbinding raak
te, keerde Djindjic terug naar
zijn vaderland. Hij stichtte de
Democratische Partijwaarvan
hij nu leider is. Als politicus
voerde hij oppositie tegen de ex-
communistische nationalist
Milosevic, totdat de grond hem
te heet onder de voeten werd.
Tijdens de Navo-bombarde-
menten in 1999 week hij op
nieuw uit naar Duitsland.
Djindjic sprak vloeiend Duits
toen hij na de oorlog terugkeer
de in Servië, maar hij besefte dat
Engels onontbeerlijk was als hij
het land uit zijn isolement wilde
trekken. Hij leerde de taal van
Shakespeare in een jaar, en kan
er nu buitenlandse bezoekers in
te woord staan.
Zijn kans kwam, nadat in okto
ber 2000 massale betogingen
Milosevic uit het zadel hadden
getild. De nieuwe president van
de Joegoslavische Federatie
(Servië en Montenegro) heette
Vojislav Kostunica, maar het
was van meet aan duidelijk dat
de echte macht bij de regering
van Servië zou liggen. Die rege
ring werd in januari 2001 onder
Djindjic gevormd nadat de op
positie de parlementsverkiezin
gen had gewonnen.
Inmiddels is de verhouding tus
sen Djindjic en Kostunica ver
zuurd. Terwijl Djindjic zijn blik
op de toekomst richtte, bleef
een hoofdstedelijke gevangenis
liet ontvoeren en op het vlieg
tuig naar Den Haag zetten.
Maar hij praat over het tribu
naal, zoals een baas over zijn
honden spreekt - je moet ze af en
toe een been toewerpen om ze
rustig te houden.
„Ik begrijp hen wel", zegt hij
over de mensen bij het tribu
naal.
Kostunica de oorlogen uit het
verleden voeren. Kostunica ont
popte zich als een Milosevic in
schaapskleren, die vast bleef
houden aan Kosovo en weigerde
het oorlogstribunaal in Den
Haag te erkennen.
Realiteit
Djindjic is ook niet dol op het
tribunaal, dat volgens hem een
vooringenomenheid tegen etni
sche Serviërs heeft. „Ik zie het
tribunaal als een realiteit, zoals
ook de financiële wereldmark
ten een realiteit zijn", zegt hij
berustend.
Maar Djindjic was afgelopen
zomer de held van het tribunaal,
toen hij Milosevic uit zijn cel in
„Ze dachten dat al hun proble
men zouden worden opgelost,
zodra ze Milosevic hadden.
Maar ze kenden Milosevic niet,
die elke medewerking weigerde.
En nu willen ze meer van ons. Ze
willen documenten en getuigen
om de aanklachten te kunnen
bewijzen. Soms moeten we ze
wat geven."
Een van de moeilijkheden was
dat Djindjic, zoals hij het uit
drukt, ook zijn „eigen prioritei
ten" had. Toen Franko Simato-
vic werd genoemd in de
aanklacht tegen Milosevic,
maakte Djindjic direct duide
lijk dat hij niet uitgeleverd zou
worden. Simatovic was de com
mandant van de beruchte Rode
Baretten die als 'Frenkie's Boys'
worden beticht van de ergste
wreedheden. Maar hij was ook
de man die naar verluidt Djind
jic in oktober 2000 hielp Milose
vic ten val te brengen.
„Ik ga geen mensen uitleveren
alleen maar omdat ze verant
woordelijk waren voor eenhe
den die misdaden begingen",
zegt hij. „Den Haag moet wel
met concrete bewijzen komen
van de persoonlijke betrokken
heid van verdachten bij misda
den."
Maar zijn opstelling verschilt
hemelsbreed met die van Kos
tunica, die de samenwerking
met Djindjic verbrak nadat de
ze Milosevic had uitgeleverd.
Djindjic wil Servië zo snel mo
gelijk opstoten in de vaart der
volkeren, en daarbij vooral niet
worden gehinderd door de bal
last van het verleden.
Gevraagd of hij een gelukkig
mens zou zijn als de Navo mor
gen Kosovo teruggaf, reageert
hij: „O nee, niet dat. Geen Koso
vo, alstublieft. Een onafhanke
lijk Kosovo zou erg gevaarlijk
zijn, omdat het de vrede in Ma
cedonië zou bedreigen. Maar
Kosovo kan evenmin weer on
derdeel worden van Servië.
Kosovo is nu een Europees pro
bleem geworden, of een wereld
probleem. En het is niet aan ons
om dat op te lossen."
Cees van Zweeden
Als je de sensatiepers leest, zou je het
niet geloven, maar ook straatro
vers hebben wel eens een slechte dag.
Neem de drie criminelen die onlangs in
Rio de Janeiro een Israëlische toerist
benaderden. Van links kreeg de man
een mes op de keel, een belager aan de
rechterkant stak een hand in zij n zak en
de derde stond op de uitkijk. In een
snelle reactie weerde de Israëliër de
hand met het mes af, daarmee in één
moeite door de tweede rover een diepe
snee in het gezicht bezorgend. Vervol
gens velde hij met twee doelgerichte
vuistslagen de eerste man. De derde
nam ijlings de benen.
Liep iedere roofoverval maar zo af.
Meestal gaat het anders, zoals ternau
wernood aan de dood ontsnapte taxi
chauffeurs, trambestuurders, winke
liers en metropassagiers kunnen be
amen. Maar er is hoop. Of, beter ge
zegd: er is krav maga (KM)een in Israël
ontwikkelde, simpel te leren en effec
tieve zelfverdedigingstechniek.
De Israëliër in Rio de Janeiro was na
tuurlijk geen doorsnee-toerist, maar
KM-instructeur Avi. Zijn lotgevallen
staan beschreven in het onlangs ver
schenen eerste krav maga-handboek,
waarvan later dit j aar een Nederlandse
vertaling op de markt komt.
Terreurbestrijding
Tot de jaren tachtig was krav maga
(Hebreeuws voor 'contactgevecht') een
puur plaatselijke aangelegenheid. Is
raëlische commando-eenheden ge
bruiken de vechtmethode bij terreur
bestrijding en het bevrijden van
gijzelaars, maar ook veel burgers be
kwamen zich in de technieken.
Er is in Nederland en andere westerse
landen geen gebrek aan vechtsport-op
leidingen. Judo, karate, worstelen,
kickboksen, noem maar op. Is er echt
behoefte aan iets nieuws? Geen vraag
voor Eyal Yanilov (42), hoofdinstruc
teur en voorzitter van de International
Krav Maga Federation (IKMF,
www.krav-maga.com). Mag hij even
een misverstand uit de weg ruimen?
Krav maga, zegt hijis niet te vergelij
ken met vechtsporten als judo of kara
te. Voor zover er wordt gevochten, ge
beurt dat alleen uit zelfverdediging en
een sport is het al helemaal niet. Nog
vreemder: er zijn geen regels. In princi
pe is alles geoorloofd.
„Krav maga is gebaseerd op een combi
natie van wetenschap en er-varing",
zegt Yanilov. „Het gaat uit van natuur
lijke, instinctieve reacties. Daarom is
het simpel te leren en te onthouden. Het
is ook een logische techniek, gebaseerd
op een westerse manier van denken. Al
les heeft zijn reden."
In krav maga is geen plaats voor bui
gingen of andere oosterse beleefdhe
den, zoals in judo. Vergeet de 'zachte
weg', met haar valtechnieken, sierlijk
uit te voeren worpen en andere poes
pas. De KM-beoefenaar gaat er meteen
hard tegenaan, „Als iemand je komt
vermoorden, dood hem dan eerst, advi
seerden de joodse wijzen en dat is ook
bij krav maga het uitgangspunt. Dat
wil niet zeggen dat de beoefenaren er
op uit zijn aanvallers naar de andere
wereld te helpen - eerbied voor het
menselijk leven staat voorop - maar de
methoden liegen er niet om. De KM-
specialist verdedigt zich niet alleen
met zijn blote handen, maar bedient
zich van alles wat binnen handbereik
ligt: een mes, een schaar, een gebroken
fles, insectenspray, een vork of des
noods een potlood.
„Ieder zwaar, relatief klein voorwerp
in uw hand helpt bij het vergroten van
de kracht van de stoot en zorgt voor een
grotere reikwijdte", adviseert het KM-
handboek. Ook alledaagse vloeistoffen
zijn bruikbaar als strijdmiddel. Een
aanvaller die een kom kokendhete soep
in het gezicht krijgt, heeft even tijd no
dig om tot zijn positieven te komen.
Een hand zand in de ogen heeft hetzelf
de effect.
Portieken
Denk niet dat een serieuze KM-beoefe
naar zijn activiteiten beperkt tot de
gymzaal. „Hoeveel mensen worden er
op de mat in een sportschool overval
len?", vraagt hoofdinstructeur Yanilov
sarcastisch. „Bij krav maga is alles op
de praktijk gericht. We oefenen dus ook
op parkeerplaatsen, op straat, in het
bos, in trappenhuizen, in liften en por
tieken. Overal waar mensen zich onvei
lig voelen. Als iemand ons aanvalt,
slaan we onmiddellijk terug.. Het
maakt niet uit of hij ons wil gooien,
schoppen, stompen of steken, of ons
een kogel door het hoofd wil jagen, van
welke richting ook."
Loopt iemand die zo agressief reageert
niet het risico zich extra in de nesten
werken? Yanilov wijst erop dat het be
oordelen van de situatie deel uitmaakt
van de training en dat leerlingen de
raad krijgen nooit buitensporig geweld
te gebruiken, want 'het heeft geen zin
een aanval af te weren en dan in de ge
vangenis terecht te komenMaar in het
algemeen gesproken ziet hij liever actie
van de kant van het slachtoffer van een
overval dan een passieve houding.
„Vaak proberen slachtoffers him aan
vallers te kalmeren door mee te wer
ken, maar in de praktijk biedt dat geen
enkele garantie tegen verwondingen",
zegt hij. „Het is doorgaans beter het
initiatief over te nemen en onmiddel
lijk agressief te reageren."
Ad Bloemendaal
Krav maga-instructeur Eyal Yanilov (links): „Als iemand ons aanvalt, slaan we
onmiddellijk terug." foto GPD
Nou, we hebben het weer
overleefd. Een reisje naar
Nederland in een auto - toege
geven: een grote - met Duitse
nummerplaten is een heus
avontuur. En een leerzame erva
ring. Nu weten we hoe een Duit
ser in Nederland zich moet voe
len: als opgejaagd wild.
Wat je onderweg in de polder al
lemaal kunt verwachten: mid
delvingers die door schreeu
wende mannen van rond de 35
zonder aantoonbare reden om
hoog worden gestoken, vracht
wagenchauffeurs die er een ge
noegen in scheppen je luid
toeterend van de weg te druk
ken en opgeschoten jongens die,
na eerst ons kenteken te hebben
geïnspecteerd, met ijshallen po
gingen doen de autoramen in te
kegelen. Het zal wel de befaam
de Hollandse humor zijn.
Klagen
Volgens Nederlanders die hier
al wat langer wonen, hebben we
overigens weinig te klagen.
Normaal gesproken zitten er bij
terugkeer in Berlijn minstens
enkele krassen in de lak. Of er
ger. Een Duitse vriend van ons,
die in z'n leven vier keer in Am
sterdam was, trof zijn Mercedes
daar even zovele malen openge
broken aan. Eén keer was niet
alleen z'n zijruit ingeslagen,
maar kreeg hij bovendien nog
een gemeentelijke wielklem ca
deau. Mocht de vriend ooit weer
naar Amsterdam gaan, wat
trouwens twijfelachtig is, dan
met de trein.
De klos
Officieel zijn de Nederlands-
Duitse betrekkingen in de afge
lopen jaren 'sterk verbeterd'
Nu, als ervaringsdeskundige,
weet ik wel beter. Als Duitser
ben je in Nederland nog altijd de
klos. Neem de norse uitbater
van het wegrestaurant aan de
Nederlands-Duitse grens. Toen
onze Duitse vriendin vroeg of ze
haar huilende baby in de 'baby-
room' kon verschonen, baste de
man: „Alleen als je eerst iets ge
bruikt." Je zag 'm denken: 'die
Duitsers menen zeker dat hier
alles maar kan.' Hij begon nog
net niet over z'n fiets.
Je vraagt je af waarom zoveel
Duitsers desondanks jaar in
jaar uit de Nederlandse kust
blijven opzoeken. Om de een of
andere reden hebben ze blijk
baar nog altijd de indruk dat
Nederlanders van die gezellige
Rudi Carrell-types zijn: zo lek
ker joviaal en 'locker', van die
'spontane' jongens en meisjes
die al snel tegen willekeurige
vreemden 'je' en 'jij' zeggen en
zich door niets of niemand laten
intimideren.
Nederland is ook zoveel kleur
rijker en ook het Hollandse
voetbal ziet er zoveel beter, zeg
maar: artistieker, uit dan het
Duitse geploeter. En dat die ar
me Nederlanders met voetbal
len nooit iets winnen, maakt hen
weer zo aandoenlijk. Veel ge
zagsgetrouwe Duitsers zouden
om al die redenen zelf wel een
beetje 'Nederlandser' willen
zijn. En ach, zo'n opgestoken
middelvinger op de snelweg?
Duitsers zijn de eersten om toe
te geven dat de rest van de we
reld hen van alles mag verwij
ten. De oorlog, weet je nog.
Bloedlink
Dat Nederland in rap tempo een
tamelijk onaangename plek is
geworden, waar men zich in de
openbare ruimte ruw en onver
schillig gedraagt, ontgaat de
Duitse toerist, waarschijnlijk
omdat hij denkt dat die onbe
schoftheid deel is van die ge
roemde 'losse' Nederlandse
volksaard. Of gewoon: omdat
hij er slechts kort verblijft. Maar
als geboren Nederlander in een
Duitse auto weet ik wel beter.
Die dolgedraaide Nederlanders
zijn bloedlink. Dus halen wij
opgelucht adem als we de grens
in omgekeerde richting passe-
ren.
Terug naar een land waar tv-
presentatoren elkaar niet al
grappend en grollend met de
voornaam, maar met Herr Zus
en Frau Zo aanspreken, waar de
omschrijving 'zinloos geweld'
betekenisloos is, waar de media
ernstige onderwerpen nog seri
eus benaderen en waar gezags
dragers er geen gewoonte van
maken om met een feestmuts op
de polonaise te dansen.
Zo op het oog een verlammend
saai land dus, vol braveriken.
Ja, misschien. Maar je krijgt er
niet zomaar, voor de lol, een ijs-
bal door je autoruit of een prie
mende middelvinger voor je
neus.
Ook niet onbelangrijk.
WierdDuk
foto Reuters
Een traditioneel geklede Serviër verwelkomt Zoran Djindjic in Guca, zo'n 200 kilometer ten zuiden van Belgrado.