Even terug naar school dus
Een computer is nogal wat
Altijd dat
gezeur over
het huiswerk
Hoger en middelbaar
beroepsonderwij s
bieden snelweg aan
27
dinsdag 15 januari 2002
Een paar uur aardrijkskundeles volgen op De Rede in Terneuzen, bij docent André de Wolde, met ruim 30 jaar ervaring een oude rot in het vak.
foto Peter Nicolai
In de jaren '70 werd hoofdza
kelijk klassikaal onderwijs
gegeven. Grote groepen leerlin
gen met één docent ervoor, die al
dan niet met enthousiasme
poogde kennis en kunde over te
dragen. Het gebruik van moder
ne audio-visuele middelen was
tot dan toe niet overmatig groot.
De aardrijkskunde-leraarhad
zijn kaarten en dia's, de taaldo
cent durfde nog wel eens met
zo'n ouderwetse bandrecorder
op de proppen te komen. Onder
het kabinet Den Uyl profiteerde
het onderwijsveld tijdelijk van
een vrij ruim aanbod aan rijk
smiddelen. Geld dus.
Elke middelbare school kreeg
zijn praktijklokalen, op basis
scholen werden steeds meer
vakleerkrachten en remedial
teachers aangesteld om kinde
ren in achterstandssituaties bij
te spijkeren. Volwassenen, die
om wat voor reden hun kans op
een gedegen opleiding ver
speeld hadden, kregen in het
volwassenenonderwijs (moe
dermavo en dergelijke) een
tweede kans.
Ik had het genoegen om in de j a-
ren '60 en '70 geschoold te wor
den. Docenten die him best de
den me iets wijzer te maken.
Verhalen over werkdruk, stress
en burn-outverschijnselen
hóórde je in die tijd zelden. Na
tuurlijk werd er geklaagd over
de jeugd van toen. Die vrijge
vochten welvaartskinderen, die
alles in de schoot kregen gewor
pen. Senator Huib Eversdijk,
toen aardrijkskundedocent aan
Het onderwijs is vanaf de jaren '60 altijd in beweging geweest. De Mammoetwet, Van
Kemenades middenschoolgedachte, het Tweede Kansondeiwijs, de basisvorming, de
invoering van het studiehuis. Iedere bewindsman of -vrouw die op het ministerie van
onderwijs terechtkwam greep naar het wapen van hervorming om het onderwijs te
verbeteren. Of alle veranderingen verbeteringen hebben gebracht wordt door de
onderwijsdeskundigen betwijfeld.
de Rijks Pedagogische Acade
mie in Middelburg, predikte
tucht en discipline, verkondig
de en passant de grondbeginse
len van het jonge CDA en wijd
de, bij wijlen geestig, uit over de
fysische geografie, micro- en
macro economie, verkeer en de
sawa's op Java. Eversdijk had
een losse manier van lesgeven,
was niet een echte methodevol
ger, zaken uit de praktijk van
alle dag sleepte hij erbij om zijn
kennisoverdracht minder zake
lijk te maken, toegankelijker.
Zijn werkwijze was anders dan
die van vroegere docenten op
het voormalig Petrus Hondius-
college in Terneuzen, die toch
meer het leerboek als leidraad
hanteerden.
Het onderricht werd puur klas
sikaal gegeven. De docent be
paalde het tempo, de leerstof, de
overhoringen, proefwerken en
testen. Zelf deed ik het een paar
jaar later, toen ikzelf voorde
klas kwam te staan, niet anders.
Verantwoordelijkheid
Vandaag de dag, met het tweede
fase-onderwijs en het studie
huis, wordt van de leerling/stu
dent meer eigen verantwoorde
lijkheid voor het leren
verwacht. Het onderwijs is ver
anderd van aanbodgericht naar
vraaggestuurd. Wie een leerbe
hoefte heeft, moet er mede zelf
zorg voor dragen dat die behoef
te vervuld wordt. Dat is mooi
omschreven, maar wat betekent
dat in de praktijk?
Terug naar school dus. Een paar
uur aardrijkskundeles volgen
op De Rede in Terneuzen, bij do
cent André de Wolde, met ruim
30 jaar ervaring een oude rot in
het vak. Bovenbouwleerlingen
die aardrijkskunde in hun pak
ket hebben krijgen tegenwoor
dig klassikaal les en daarnaast
wordt er een beroep gedaan op
hun zelfredzaamheid. Vanoch
tend staat een uurtje zelf wer
ken op het programma. Kort na
de zoemer schuifelen de vwo 5
leerlingen binnen. Het is vroeg,
maar op de helft van de hoofden
hangt een koptelefoon en dreu
nen de hiphop-tonen uit de
draagbare cd-spelertjes. Ze zijn
gedisciplineerd, de jongeren,
eenmaal in de bankjes gaat de
apparatuur uit. Even babbelen
en vei-volgens - op aangeven van
de leraar - gaan ze aan het werk.
De Wolde heeft voor in het lo
kaal, op een rij tafels, gecorri
geerde taakopdrachten neerge
legd. De jongeren pakken wat ze
nodig hebben en controleren of
ze zelf hun werk goed of slecht
gemaakt hebben. Het is stil in
het lokaal. De leerlingen weten
wat van hen verwacht wordt. De
Wolde weet wat hij aan ze heeft.
De Wolde verguist het studie
huis en de tweede fase niet.
„Voor vwo-leerlingen, die we
ten hoe ze zelfstandig zaken
kunnen aanpakken, werkt het
systeem best. Voor havo-klan
ten ligt het iets moeilijker. Die
hebben bovendien in de tweede
fase bij ons op school minder
uren per week en dat wreekt
zich uiteindelijk. Het niveau
van de havo-stof is namelijk
niet makkelijker geworden,
maar we moeten het wel alle
maal doornemen in de helft van
de tijd", zegt De Wolde tussen de
bedrijven door.
Globalisering
De Woldes vakgebied is de voor
bije twintig jaar danig uitgedijt.
De globalisering heeft toegesla
gen. Economische en maat
schappelijke ontwikkelingen
bepalen wat er op de aardkorst
gebeurt, meer dan vroeger. De
vwo'ers hebben het dan ook
over mondialisering, de global
shift en triadische netwerken.
Eversdijk had het daar in zijn
tijd nooit over. Wel over bestem
mingsplan, streekplannen en
andere ruimtelijke ordenings
zaken. Stof die De Wolde in een
ander - klassikaal - uur offreert
aan vwo 6. Het oud-raadslid
van Sas van Gent weet waar hij
over doceert. Ook hij haalt za
ken uit de praktijk - dicht bij
huis - aan om de leerstof te ver
duidelijken. Urbanisatie, su
burbanisatie, nota's RO. De
Wolde brengt het, zakelijk en
snel. Wie de spreekwaterval niet
geheel doorgronden kan krijgt
een herkansing tijdens de zelf
studie-uren. De Rede-docent
zou dit soort lessen ook moeten
voorschotelen aan raads- en
statenleden. Ze zouden er een
stuk wijzer van worden.
Is het onderwijspeil in de loop
der jaren gedaald, minder ge
worden? Daar valt moeilijk een
antwoord op te geven. Het hangt
af van school, leerlingen, docen
ten. Onderwijs staat voor ken
nisoverdracht en het overdra
gen van kennis geschiedt nog
altijd het best in een één-één-si
tuatie, een docent tegenover een
leerling. Een dergelijke con
structie zou het onderwijs ech
ter onbetaalbaar maken. Het
blijft dus altijd een kwestie van
zoeken naar de meest effectieve
wijze. Zo lang er gezocht wordt
zal het onderwijsveld gecon
fronteerd worden met hervor
mingen.
Conny van Gremberghe
Hoger en middelbaar be
roepsonderwijs vloeien in
Zeeland steeds meer ineen. In
het nieuwe schooljaar gaan in
twee sectoren opleidingen van
start die een aanzienlijk snellere
doorstroom mogelijk maken
van middelbaar naar hoger on
derwijs. Het gaat om opleidin
gen in de werktuigbouwkunde
en in de administratie/bedrijfs
economie. Studenten kunnen er
respectievelijk anderhalf jaar,
en een jaar winnen.
Het gaat om een initiatief van de
Hogeschool Zeeland en de twee
regionale opleidingen centra
(roc's) in de provincie. Het in el
kaar schuiven van de hogere en
middelbare beroepsopleidingen
is een eerste bijzonder resultaat
van het streven van de Zeeuwse
scholen om vervolgopleidingen
beter op elkaar af te stemmen.
Daartoe werkt de provinciale
onderwijswereld al enkele jaren
samen in zogenaamd LAZ-ver-
band.
Snelle werktuigbouwkunde-
leerlingen, die beginnen op
mbo-niveau kunnen straks bin
nen zesenhalf jaar afstuderen
op hbo-niveau, een winst van
anderhalfjaar.
De studieduur bij administra
tie/bedrijfseconomie kan
worden teruggebracht tot zes
jaar, een winst van een jaar. Dat
is mogelijk door het ineen schui
ven van mbo- en hbo-trajecten.
Studenten starten met mbo-
leerstofen naarmate de studie
vordert neemt het aantal hbo-
elementen toe. Stages en pro
ject weken van de twee onder
wijssoorten worden gecombi
neerd. Zowel op de hogeschool
als binnen de roc's kunnen stu
denten extra lesonderdelen vol
gen.
Scholieren die van deze moge
lijkheid tot studieverkorting
willen profiteren, kunnen zich
daarvoor aanmelden bij de
roc's. Wat betreft de opleiding
administratie/bedrijfsecono
mie volgt dan een uitvoerig
intake gesprek. Voor werktuig
bouwkunde geldt dat de studie
resultaten in het eerste leerjaar
maatgevend zijn. Overigens ligt
de uiteindelijke beslissing bij de
leerlingen zelf.
Toelating is al mogelijk voor
scholieren met een mavo c/d di
ploma. Voor vmbo-gediplo-
meerden geldt dat de theoreti
sche of gemengde leerweg moet
zijn afgelegd. Daarnaast wor
den eisen gesteld aan het vak
kenpakket. Voor werktuig
bouwkunde moet examen zijn
gedaan in wiskunde en natuur
kunde, voor administratie/be
drijfseconomie in Nederlands,
Engels, economie, handel of
wiskunde.
Henk Postma
Huiswerk is voor veel leerlin
gen een bron van ergernis.
Voor ouders ook omdat ze hun
kind achter de vodden moeten
zitten.
Een middelbare school uit Har-
denberg meldde vorig jaar tri
omfantelijk dat ze de oplossing
had gevonden voor het huis
werkprobleem. In plaats van
thuis de opdrachten van de do
centen uit te werken, bleven de
leerlingen op school om huis
werk te maken.
Maar dat ei van Columbus bleek
bij nader inzien iets van een lege
dop te hebben. Want hoe dan
ook moest er ook in Overijssel
natuurlijk nog steeds huiswerk
worden gemaakt. En wat ze in
Hardenberg bedacht hadden
was trouwens helemaal niet
nieuw.
Boekje
Eind jaren tachtig al werd in
Den Haag geëxperimenteerd
met de (t)huiswerkvrije school,
andere scholen in het land volg
den. In diezelfde periode schre
ven wetenschappers van de
KUB in Tilburg een boekje met
handreikingen voor de leer
krachten.
Voor de doorsnee-leerling staat
het maken van huiswerk gelijk
aan een corvee. Voor ouders is
het ook een steen des aanstoots,
maar vooral omdat ze hun kin
deren achter de broek moeten
zitten. Wat kinderen weer doet
uitroepen: 'Altijd dat gezeur
over het huiswerk!
Als ouder kun je in dat opzicht
beter een dochter dan een zoon
in de brugklas hebben. Uit on
derzoek van het CBS blijkt dat
dertig procent van de ouders
dochterlief moet aansporen om
huiswerk te maken, voor jon
gens ligt dat percentage op bijna
vijftig procent. Meisjes zijn vlij
tiger. Zij zitten gemiddeld 105
minuten per dag met hun neus in
de boeken, jongens negentig mi
nuten.
Het CBS heeft ook ooit eens on
derzocht onder welke omstan
digheden leerlingen huiswerk
maken.
De helft van de leerlingen, zo
bleek, leerde met muziek op de
achtergrond, een kleinere groep
zelfs met de televisie aan.
De verleidingen voor de kinde
ren zijn groot en scholen zoeken
daarom nog steeds naar wegen
om het huiswerk een serieuze
plaats in het leven van leerlin
gen te geven. Dat kan door de
opdrachten op school te laten
maken, maar ook door ze in be-
geleidingslessen te leren hoe ze
efficiënt kunnen studeren. In de
praktijk blijkt overigens dat
brugklassers die al op de basis
school vertrouwd zijn geraakt
met de noodzakelijk discipline
voor het maken van huiswerk
een voorsprong hebben.
Leerproblemen
Daarnaast zijn er dan nog de
huiswerkinstituten, waar leer
lingen onder begeleiding hun
schoolwerk maken. Deze insti
tuten doen meer dan toezicht
houden, ze spijkeren leerlingen
bij in vakken waar ze zwak zijn
en helpen bij specifieke leerpro
blemen (bv. dyslexie, faalangst).
Emmanuel Naaijkens
Zie ook
www.huiswerkbegeleiding.nl
Als wethouder van de gemeente Ter
neuzen hoeft Eric Kerckhaert niet
echt rekening te houden met de kosten
van het onderwijs. Dat verandert mis
schien nog als de vier kinderen, die nu tus
sen de zeven en veertien jaar oud zijn, al
len gaan studeren. Maar tot nu toe leveren
de schoolkosten geen hoofdbrekens op.
Sinds oudste zoon Pim (14) naar de mid
delbare school gaat, hebben Eric en zijn
vrouw Sabine wel gemerkt dat de kosten
voor bijvoorbeeld schoolboeken vergele
ken met vroeger een stuk zijn gestegen.
„Als ik vroeger boeken moest ophalen,
moesten mijn ouders rond de honderd gul
den betalen, staat me bij. Voor Pim waren
we bij aanvang van dit schooljaar ruim
zeshonderd gulden kwijt. Behalve de in
flatie en het aantal boeken ligt dat overi
gens ook aan de verdwijning van bepaalde
schoolfondsen en de instelling van de
twee-fasenstructuur waar veel meer leer
middelen voor moeten worden aange
schaft."
Kerckhaert kan zich voorstellen dat de
voortschrijdende techniek minder ver
mogende ouders op kosten jaagt. Bij de
meeste schoolboeken zit tegenwoordig
een cd-rom met aanvullende informatie
en verduidelijkende voorbeelden. Zeker
voor leerlingen van de onderbouw zijn de
schoolcomputers niet zo vaak buiten les
uren beschikbaar. „Het is nogal wat als je
speciaal voor die leermiddelen een com
puter moet aanschaffen. Bijstandsmoe
ders of gezinnen met een minimuminko
men kunnen natuurlijk niet zomaar een
paar duizend gulden uittrekken voor zo'n
aankoop."
De gemeente Terneuzen doet er overigens
alles aan om leerlingen zo goed mogelijk
onderwijs te laten volgen, stelt de onder
wijswethouder. Het meeste geld komt na
tuurlijk van het Rijk. Maar de raad van
Terneuzen heeft vorig jaar besloten meer
geld te steken in schoolbegeleiding door
het Regionaal Pedagogisch Centrum Zee
land. Dat geld is speciaal bedoeld om kin
deren zo lang mogelijk onderwijs te laten
volgen op een zo hoog mogelijk niveau.
Tegelijkertijd moet de individuele bege
leiding en het bijspijkeren van leerkrach
ten er voor zorgen dat leerlingen niet af
haken.
Kerckhaert is er van overtuigd dat nie
mand om financiële redenen hoeft af te
haken bij het volgen van opleidingen. Er
zijn speciale potjes waar mensen met een
minimuminkomen een beroep op kunnen
doen en studiefinanciering moet ook ho
gere opleidingen later mogelijk maken.
Van die studiekosten moet tegenwoordig
meer worden terugbetaald dan vroeger,
maar een goede opleiding is een investe
ring waard, stelt hij
De wethouder heeft zelf nog geen moment
gedacht aan de kosten van vier uit huis
studerende kinderen.
„Mochten ze allemaal het huis uitgaan en
ver weg willen studeren, dan kan dat in
derdaad een behoorlijk bedrag gaan kos
ten. Mocht het zo ver komen dan vinden
we daar wel een weg voor", zegt hij opti
mistisch.
Vrouw Sabine is daar evenzeer van over
tuigd en ziet ook nog niet op tegen de pan
uitrijzende financiële lasten. „Je moet
keuzes maken en niet alles willen. Een
goede opleiding gaat gewoon voor."
René Hoonhorst
Het gezin Kerckhaert in Terneuzen: „Mochten ze allemaal het huis uitgaan en ver weg willen stu
deren, dan kan dat inderdaad een behoorlijk bedrag gaan kosten." foto Peter Nicolai
