Speels licht kleurt de duisternis
Kachel is sfeerelement met warmte als bijzaak
Open haarden: trends
en nieuwe technieken
zaterdag 5 januari 2002
Van soepborden gevat in
een rubber ring, tot een
ellenlange zwarte panty met
verlichte 'voeten'. Er is, ge
lukkig, meer op verlich-
tingsgebied dan de popiejo-
pie lichtslang die talloze
woonkamers verkitscht.
Veel woningen bieden nu nog
een kermisachtig
kleurenspel dat inherent
lijkt aan de feestdagen,
waarbij die slangachtige
lighttube een hoofdrol speel
de.
Twaalf kunstenaars en
vormgevers exposeren hun
visie op licht in de Middel
burgse galerie In Depot on
der de titel Drager van het
licht. Het letterlijke licht is
voor velen een fascinerend
onderwérp. Maar ook de
symboliek van het licht
blijkt een dankbare inspira
tiebron.
Kijken en niet aankomen is
het adagium dat voor de
meeste exposities geldt. Kunst
is om bekeken te worden. Be
wonder en verwonder je. Door
grond en fantaseer, maar hand
jes thuis. Er zijn uitzonderingen
zoals nu in de Middelburgse ga
lerie In Depot. De tentoonstel
ling Drager van het licht, bij
voorkeur tegen de schemering
te bezoeken, nodigt in één geval
uit tot voelen, knijpen en vor
men. De lamp Nympha van Syl
via Merschmann móet je aanra
ken. Een ontwerp met een hoog
'knuffelgehalte' dat een vrolijke
noot in het interieur kan bren
gen. De lamp is de eenvoudig
heid zelve; een zwarte panty
waarvan de voeten zijn gevuld
met een korrelachtige substan
tie. Daarin zit een spaarlamp.
Die lichtgevende voeten, een
beetje lijkend op die immense
dierensloffen, zijn in tal van
vormen te brengen. Alleen al het
voelen aan die door de kous om
vatte korrels is 'lekker'. Een ka
bel, langer dan de panty, die
door de kousebenen loopt, geeft
vorm aan het ontwerp.
De ontwerpster heeft meerdere
lampen in haar collectie. Deze
nieuwste loot aan de stam is ook
nog eens slim verpakt. Com
pleet met handschoenen, want
als je de spaarlampen moet ver
vangen, moet je de panty in met
je handen. Het zou zonde zijn als
je daardoor ladders of hapers in
de stof maakt.
Speels
,,Het is grappig om te zien dat
sommige bezoekers aan de ex
positie bewust met hun handen
op de rug naar deze lamp kij ken
Zo van, dan kan ik er tenminste
niet aankomen. Terwijl dat wel
mag", vertelt galeriehoudster
Lonneke Pastoor, spelend met
de lichtvoeten. Ergens in de
pantybenen zit een dimmer. Op
de tast kun je de lamp dus naar
smaak instellen. De ontwerp
ster gaf haar Nympha - 'be your
own dimmer' - de kwalificaties
aangenaam, warm, speels en
knuffelig mee. Van haar hand is
ook een staande lamp, waarvan
de verlichting in de vorm van
een kussen wordt gedragen door
twee fragiele staanders.
Roger Jungbauer ging uit van de
Heilige Geschriften. De Koran
en de Bijbel zijn de dragers van
zijn licht. In zijn werk richt
Jungbauer zich op de actuali
teit. Zijn werk stelt de vraag wie
nu eigenlijk de drager van het
licht is. Door de gebeurtenissen
van 11 september in New York
betrok hij ook de Koran in zijn
ontwerp. Beide Geschriften
vormen de basis van zijn idee.
De Boeken zijn opengeslagen en
het Woord belicht. De toeschou
wer moet trachten te doorgron
den welke tekst wordt besche
nen omdat boekrug en kaft naai
de kijker gericht zijn. Zijn bege
leidende tekst laat de beschou
wer de keus: 'Dit is het licht, nee
Jan Kort ontwierp het lichtob-
ject Van donker naar licht. Een
antracietkleurige torso met
daarop houten figuren als let
terlijke dragers van het licht.
Een object om niet in een hoekje
achter de bank neer te poten.
Gloeiend gelaat
Gerard Goossens liet zich leiden
door de zon. 'De zon is een onbe
rekenbare god met een grimmig
gloeiend gelaat... De zon, als
symbool verbeeld in zonnerad
en hakenkruis, komt voor op
beelden en in geschriften, als te
ken of ornament, bij vele vol
ken', beschrijft hij in een toe
lichting bij zijn Drager van het
Licht.
De basis van zijn ontwerp vormt
een oud landbouwwerktuig. Hij
nodigt de toeschouwer uit zich
te laten 'aanraken door de taal,
beeld en symboliek van zon,
zonnekracht en zonnestralen'.
Licht is niet alleen voorbehou
den aan objecten die al dan niet
hun toepassing in het interieur
vinden.
Ontwerpster Jikke Nales ver
taalde het thema tot sieraden.
Zij ontwierp een halssieraad en
een armband met als blikvanger
taartkaarsjes in de kleuren
rood, geel, blauw en groen. Van
haar hand zijn ook twee oorclips
waarin een kaarsje een lichtend
plekje kan vinden. ,,Bij de ope
ning van de expositie hebben
wij die oorclips ingehad. Afge
zien van het feit dat ze erg strak
zaten, nogal pijnlijk, is het heel
raar om gesprekken met mensen
te voeren die niet naar je gezicht
kijken, maar gefixeerd zijn op je
oren", vertelt Lonneke. „Nee, de
kaarsjes erin heb ik niet aange
daan, anders had ik nu geen
haar meer gehad." Voor wie op
zoek is naar enig licht in de duis
ternis, is In Depot nu een ideale
plek. Neem er een regenachtige
dag voor of ga aan het eind van
de middag. Het spel van licht,
reflectie en kleur is dan op z'n
best.
Annemarie Zevenbergen
Drager van het Licht. In Depot
Middelburg, t/m 21 januari.
Openingstijden: zondag en
maandag 14-17 uur en op af
spraak.
Berith Keise ontwierp deze vijf hanglampen. De verschillende motieven in de stof komen pas naar vo
ren als ze branden.
fotografie Lex de Meester
Nympha van Sylvia Merschmann.
dit is het licht, Dit is het licht,
nee, dit is het licht etc.'
Het aantrekkelijke van deze ex
positie is dat de exposanten zo
wel uitgingen van het letterlijke
licht als de symbolische beteke
nis ervan. Licht biedt deze
maanden veiligheid en een soort
feestelijke knusheid. De kerst
dagen zijn voor velen onlosma
kelijk verbonden met verlichte
rendieren, gekleurde lampjes,
complete lichtgordijnen en die
vermaledijde lichtslang. Zodra
de schemering invalt gaat het
licht aan. Rood, groen, paars,
het maakt niet uit. Als we ons
gevoel van onbehagen maar
kunnen verdrijven met kitsch en
kleur. De duisternis moet wij
ken voor door elektriciteit ge
voed kunstlicht. Pas na Drieko
ningen keert de rust terug op het
lichtfront. De nepkerstboom en
feestverlichting worden ver
bannen naar een donker plekje
op zolder. Verlichting krijgt
weer de plek die het daarvoor
had: als sluitpost van het interi
eur.
Jonge ontwerpers
Lonneke: „Verlichting heeft
lang is het verdomhoekje geze
ten. Maar de laatste jaren zie je
weer leuke ontwikkelingen. Dat
gebeurt veelal bij kleinere
groepjes jonge, net afgestudeer
de ontwerpers als Droog De
sign, de Hidden Groep, Goods.
Zij hebben vaak meer eerbied en
respect voor de vormgeving. Het
gaat er bij hen niet in eerste in
stantie om een masaproduct te
maken dat goed verkoopt. Voor
mij hoeft verlichting niet altijd
alleen doelmatig te zijn. Ik vind
het boeiend om iets wat bijna
een object is als lichtbron aan de
wand te hangen. Dat maakt het
voor mij interessanter dan al
leen licht aan te brengen om te
kunnen zienIk vind het leuk als
er wat meer gebeurt. Dat prik
kelt. Er zijn al zoveel dingen in
huis die puur functioneel zijn,
die je nodig hebt om je bestaan
te leiden."
„Je hoeft verlichting niet alleen
vanuit de functie te bekijken.
Dat is het probleem vaak bij het
inrichten van een woning. Eerst
wordt gekeken naar het meubi
lair en wat dies meer zij en het
allerlaatst komt de verlichting
aan bod. Omdat dat voor veel
mensen het moeilijkst is. Maar
waarom er mee eindigen? Ik heb
zoiets van doe dat eerst. Een
ruimte kan staan of vallen met
verlichting. Het natuurlijke
licht versus kunstlicht. De ver-
anderlijkeid ervan. Dat zijn ele
menten die het spannend ma
ken. Ik zie licht in de zin van
vormgegeven licht. Hetzelfde
als beeldende kunst. Het is net
zo belangrijk om voor een licht-
object bijvoorbeeld een aantal
meters wand vrij te houden."
De expositie biedt voldoende
handvatten om te spelen met
Soepborden zijn de basis van deze lichtobjecten van Philippe Disse.
verlichting in huis. Niet de stan
daardlampjes, maar verlichting
als vorm van kunst of toegepas
te kunst. Zo richt Yvette Bak
ker, keramiste, zich voorname
lijk op gebruiksvoorwerpen,
waarbij zij een eenvoudige ba
sisvorm laat constrasteren met
speelse vormen uit de natuur.
Zij realiseerde een ontwerp in
keramiek. Drie vuurvliegjes in
glanzend wit keramiek met on
deraan een wit, oranje of groen
lichtbolletje. Als de lampen
brandend voor een raam han
gen, spiegelen de vuurbolletjes
in het glas, waardoor het geheel
een aparte uitstraling krijgt.
Vogelhuisjes
Humoristisch zijn de drie vogel
huisjes van Philippe Disse. De
binnenkant van de huisjes is be
kleed met een nostalgisch bloe-
metjesbehang, beschenen door
een spiegelreflex gloeilamp. De
deksels van de huisjes bevatten
ook een spiegel, waardoor het
bloemetjesbehang zijn weer
spiegeling vindt zowel in de
spiegel als in het spiegelend deel
van de gloeilamp.
Nostalgie is ook terug te vinden
in de twee lichtbakjes van de
mixed-mediakunstenaar Yvon
ne van der Velde. Livingroom
Mr Mrs Collins toont een foto
van een oubollig interieur met
een grote staande schemerlamp
als blikvanger. De warme oranje
en geeltinten geven het geheel
een haast vooroorlogse kneute
righeid. China is de titel van het
tweede lichtbakje. De grofkor
relige foto uit de Tweede We
reldoorlog biedt niets van het
hedendaagse leven.
Dat gebruiksvoorwerpen een
tweede leven kunnen leiden in
een hele andere functie laat Dis
se niet alleen zien in zijn vogel
huisjes, maar ook in zijn ver
lichting van soepborden. Twee
witte borden gevat in een rub
ber ring laten een semi-transpa-
rante warme gloed schijnen. De
verlichting is voor binnen en
buiten geschikt.
De gelijkmatige warmte
van de centrale verwar
ming kan niet op tegen de ge
zelligheid van een open
haard. Dat weten ook de pro
ducenten. Jaarlijks verschij
nen talloze nieuwe haarden
op de markt. Passend bij de
laatste interieurtrends of
voorzien van nieuwe tech
nieken. Een selectie uit de
nieuwkomers.
De producenten van open
haarden zijn in een hevige
concurrentiestrijd verwikkeld.
Het hele jaar door - zelfs in de
broeierige zomermaanden -
verschijnen nieuwe modellen op
de markt. En steeds vaker is de
functie ondergeschikt aan de
vorm. De kachel is steeds meer
een sfeerelement met warmte
als bijzaak. Dat heeft niet op de
laatste plaats een praktische
oorzaak. Door de warmte die de
kachel uitstraalt, slaat de ther
mostaat in de woonkamer af.
Het gevolg? Een warme woon
kamer in een verder koud huis.
In echt koude tij den is de rol van
de haard dan ook overgenomen
door de centrale verwarming,
die gelijkmatige warmte ver
spreidt. Hooguit in voor- en na
jaar wordt de haard ingezet als
hoofdverwarming. Maar ook
dan kiest men voor gemak.
Wie hout stookt, moet bij de les
blijven. Een gashaard daarente
gen brandt doorlopend. Een
houtkachel zuigt bovendien
zuurstof uit de ruimte, waar
door goede ventilatie van be
lang is. Geen gasaansluiting?
Bij de bouwmarkt zijn voor een
paar honderd gulden voorzet-
haarden verkrijgbaar, die over
al plaatsbaar zijn waar een
stopcontact in de buurt is.
Een klassieke of moderne
woonkamer; voor ieder interi
eur is een bijpassende haard
verkrijgbaar. De Retro-Bell
Large (3356 euro) van Bellfires
sluit volgens de producent aan
bij 'dit retrospectieve tijdperk'.
Daarmee wordt bedoeld dat het
golvende model in ieder interi
eur past. De kachel, die 104,5 bij
95 centimeter meet, is verkrijg
baar in alle standaarkleuren, in
open en gesloten versie, als gas-
of als houtkachel.
Modern, maar wat lastiger
plaatsbaar is de Versa van Ther-
mocet (vanaf 1653 euro). De
Versa biedt 'de illusie van een
open houtvuur en het gemak
van een houtgestookte haard'.
Doordat de haard maar een en
kele decimeter de muur ingaat,
is die gemakkelijk te reinigen.
De Versa is uitgerust met een
open verbrandingssysteem dat
kan worden aangesloten op een
rookkanaal. Hetzelfde geldt
voor de Elegance Flame (vanaf
1345 euro), eveneens van Ther-
mocet. Dit exemplaar op poot
jes, uitgerust met een imitatie-
vuur van berkenhout, sluit aan
bij het klassieke interieur.
Niet iedere woning is voorzien
van een rookkanaal. Een haard
die werkt volgens het principe
van gesloten verbranding is dan
een optie. De benodigde zuur
stof wordt niet uit de ruimte
onttrokken, maar van buiten
aangezogen. Een pijp door de
muur, voorzien van een aan- en
afvoerbuis, is toereikend.
Voorbeeld daarvan is de Diablo
(vanaf 1645 euro) van Dru. Vol
gens de producent is deze han
gende haard plaatsbaar in iede
re ruimte. Desgewenst is een
aansluitset verkrijgbaar, zodat
de haard ook kan worden aan
gesloten op een bestaand
schoorsteenkanaal.
Het voordeel van een gesloten
verbranding is het hogere ren
dement. Gaat bij een conventio
nele haard veel warmte verlo
ren, met gesloten verbranding
kan een rendement van zo'n
tachtig procent worden be
haald. Daardoor is een zo'n
haard geschikt als bijwarmer.
De Dru Palazzo, die volgens
hetzelfde systeem werkt, is nog
het beste te vergelijken met een
bouwpakket. Een verbran
dingskamer met staal- of steen
motief, een roestvrij stalen,
zandkleurige of aluminium ka-
derlijst, met of zonder hout
blokken: door de diverse acces
soires kan de haard worden in
gepast in ieder interieur.
Een opvallende nieuwkomer
voor de liefhebber van een hout
vuur is de Contura 680 van NI-
BE Brasvarme. Dit zuilmodel
kan tegen een wand of centraal
in de ruimte worden geplaatst.
De bovenzijde van de kachel is
bekleed met speksteen, een ma
teriaal dat warmte vasthoudt en
pas weer afgeeft als de tempera
tuur in de ruimte daarom
vraagt. De afstandsbediening
waarmee de meeste haarden te
genwoordig zijn uitgerust, moet
in dit geval wel weer plaats ma
ken voor het ouderwetse bijltje.
Paul Geerts
