Gemeenten groeien steeds groter Een gewoon mannetje van ongekende rijkdom PZC PZC Modern verhoor is niet meer hard maar vriendelijk Vader waterstofbom publiceert memoires Schaalvergroting rukt ondanks tegenstand al decennia lang op 5 januari 1952 zaterdag 5 januari 2002 Het aantal gemeenten in Nederland is sinds 1 janu ari onder de 500 gedoken. Verdere schaalvergroting staat op stapel. Maar niet elke kleine gemeente wenst te capituleren. door Rob Berends Burgemeester Stoni Scheurer van het 11.000 inwoners tel lende Rijnwaarden gelooft hele maal niet dat een grote gemeen te het belang van haar inwoners beter kan dienen dan een kleine. „Integendeel, wij staan veel dichter bij de bevolking dan het bestuur van een grote gemeen te." Rijnwaarden, met het gemeen tehuis in Lobith, is veel kleiner dan de 35.000 inwoners die te genwoordig als ideaal worden beschouwd. Niettemin wil het graag zelfstandig blijven. Ge deputeerde Staten van Gelder land hebben daar geen moeite mee. Minister De Vries van Bin nenlandse Zaken, die een be langrijke rol bij herindelingen speelt, geldt juist als groot voor stander van schaalvergroting. Gemeentelijke herindelingen zijn van alle tijden. Aan het be gin van de vorige eeuw telde Ne derland 1100 gemeenten. Op 1 januari van dit jaar is dat aantal tot onder de 500 gedaald. Een verdere teruggang is aanstaan de: herindelingsoperaties staan op stapel in onder meer de Ach terhoek. Bestuurskundige Marcel Boo- gers van de Katholieke Univer siteit Brabant stelt dat de schaalvergroting in Nederland internationaal bezien maar zeer beperkt is geweest. „In België, Duitsland en in Scandinavië is bij herindelingsoperaties in één klap 70 procent van de gemeen ten van de kaart geveegd. In Ne- derland gaat het heel geleide lijk. Je ziet nu, bijvooi'beeld in de Achterhoek, dat gemeenten zelf om schaalvergroting vra gen. Het tegenargument was al tijd dat een gemeente en een ge meenschap samenvielen en dat na herindeling een samenleving naar de mallemoer zou gaan. Dat hoor je amper nog. De leef door John Lumpkin Een modern verhoor bestaat uit psychologische manipu latie om een gevangene zover te krijgen dat hij uit eigen bewe ging vertelt wat hij weet. Soms is het voldoende om sigaretten aan te bieden aan een kettingro ker die al dagen niet gerookt heeft. Dan weer helpt het om in te spelen op het patriottisme, de angsten of de wanhoop van een gevangene. „De meeste mensen willen praten", verzekert sergeant Ka- trina Cobb, die leden van de Amerikaanse militaire inlich tingendienst traint in het afne men van een verhoor. „Ze willen hun kant van het verhaal kwijt De Verenigde Staten ondervra gen in Afghanistan samen met leden van de Noordelijke Alli antie gevangenen die tot de Ta liban of Al Qaeda zouden beho ren. Waar en wanneer zou de volgende aanslag van Al Qaeda moeten plaatsvinden? Waar zijn Osama bin Laden, mullah Mo hammed Omar en andere Tali- banleiders? Hoe ver is Al Qaeda gekomen met het verwerven van massavernietigingswapens? Wie zijn de Al Qaedaleden in de Verenigde Staten en elders in de wereld? Hoe opereert Al Qaeda, nu het netwerk Afghanistan als thuisbasis heeft verloren? Om aan de informatie te komen maken de ondervragers gebruik van technieken die de afgelopen jaren zijn ontwikkeld. Harde, confronterende verhoren wor den steeds minder toegepast en daarvoor in de plaats zijn vrien delijker 'conversaties' geko men. Van een onbelangrijke en gewillige verdachte is betrouw baarder informatie te verkrij gen dan van een vijandelijke commandant die niet wil pra ten. Dat wil niet zeggen dat sommige verhoren niet lang en slopend zijn, maar de Amerika nen zeggen dat ze niet martelen en precies weten hoe ver ze mo gen gaan. Om een verdachte te vinden die misschien wil praten, wordt af gegaan op de bewakers die da gelijks met hen omgaan. „Vind uit wie er zenuwachtig is, wie veel praat, wie hulp aanbiedt", zegt Anthony Novacek, een an dere trainer van Fort Huachuca in Arizona. Gebruik bij een ver hoor alle mogelijke methoden om iemand aan het praten te baarheid van kleine gemeen schappen wordt niet aangetast als ze deel uitmaken van een grotere gemeente." Burgemeester Scheurer denkt daar anders over: „Ik kom op schuttersfeesten, spreek de mensen zelf. Voor een bestuur op afstand is dat veel moeilijker. Wij hebben nu een accommoda tieplan voor onze gemeente ge maakt, dat heel nauwkeurig is afgestemd op de behoeften van de verenigingen. Ik ben er van overtuigd dat een grote gemeen te dat nooit zo gekund zou heb ben." „Flauwekul", roept Boogers. krijgen: maak hem trots, ont neem hem alle hoop of probeer erachter te komen wat zijn ang sten zijn. „Vaak genoeg komen mensen zelf al met hun angsten", zegt Novacek. „Daar kun je op in spelen, door hen bang te laten blijven. Je bedreigt hen niet, je maakt gebruik van hun natuur lijke angsten. Iedereen heeft die." Soms worden er twee ondervra- gers op een gevangene gezet, van wie één de kwaaie agent speelt en de ander de goede. Een verhoor begint doorgaans met vragen waarvan het antwoord al bekend is bij de inlichtingen dienst, om te controleren of de verdachte wel de waarheid spreekt. De Amerikaanse onderminister van Defensie Paul Wolfowitz heeft gezegd dat het verkrijgen van informatie van terroristen leiders lang kan duren, omdat zij 'vakkundige leugenaars' zijn. „Ze liegen schaamteloos. Als je ze op een leugen betrapt, gaan ze verder met een andere. Dit is geen eenvoudige zaak." De internationale afspraken over de behandeling van gevan genen worden volgens Novacek nageleefd: gevangenen moeten eten, slaap en medische hulp krijgen en het gebruik van ver dovende middelen of martelme thoden is verboden. Overtre ding van die regels maakt iemand een oorlogsmisdadiger. De Amerikaanse onderzoekers hebben echter niet de illusie dat de Noordelijke Alliantie zich aan de internationale verdragen houden. Onderzoek Enkele mensenrechtenorgani saties hebben al een onderzoek geëist naar de manier waarop de Noordelijke Alliantie de gevan gen Taliban en Al Qaeda-leden behandelt. De Amerikaanse agenten zouden mensenrech tenschendingen door hun bond genoten aan hun superieuren moeten melden, maar of dat ge beurt is onduidelijk. Overigens zijn veel deskundi gen het erover eens dat het mar telen van gevangenen niet auto matisch tot het vinden van de waarheid leidt. Slachtoffers van marteling vertellen vaak wat ze denken dat de ondervra gers willen weten. Bovendien is het slachtoffer af te schrijven als bron voor later onderzoek. AP „Het is een heel romantisch ar gument, maar het klopt niet. Een grote gemeente kan dat net zo goedHet gevaar in een kleine gemeente is dat bestuurders zelfgenoegzaam achteroverleu nen, zo van: de inwoners weten mij toch wel te vinden. De be stuurder in een grote gemeente gaat vaak veel actiever op zoek naar contact met inwoners." Zo denkt Theo Heere, burge meester van Zelhem, er ook over. Zijn gemeente telt even veel inwoners als Rijnwaarden, maar Heere is juist groot voor stander van fusie met Vorden, Hengelo, Steenderen en Hum- melo Keppel, die samen op zo'n 35.000 inwoners komen. „Wij zijn nu in staat op de win kel te passen. Maar hoogwaar dige denkcapaciteit is voor ons niet te betalen. En die hebben we wel nodig: hoe moet het ver der met het platteland, met de leefbaarheid van de kleine ker nen? Daar komen we nu onvol doende aan toe. Ik ben zelf de enige fulltime bestuurder, we hebben twee parttime wethou ders. Dat heeft nadelen. Stuk ken lees ik vaak diagonaal. Dan denk ik: het zal wel. Ik heb me nog niet kunnen verdiepen in een wetswijziging die bepaalt dat wethouders niet langer deel uitmaken van de gemeenteraad. Een belangrijk onderwerp, maar ik heb er geen tijd voor ge vonden. En als ik het wel doe, gaat dat ten koste van mijn aan dacht voor plattelandsvernieu wing of economische zaken." Bureaucratisch Het hoofdargument voor schaalvergroting is daarmee vooral bureaucratisch: de kwa liteit van de dienstverlening zou verbeterd worden. Scheurer er kent dat het ambtenarenappa raat van Rijnwaarden 'kwets baarheid' vertoont, maar vindt dat ambtelijke samenwerking met andere gemeenten uitkomst biedt. „O zeker", erkent Boogers, „je kunt heel creatieve oplossingen bedenken. Maar het probleem blijft dat een kleine gemeente niet in staat is goede mensen aan te trekken of te behouden. Met een groter ambtenarenapparaat bied je mensen meer mogelijk heden, tot specialisatie bijvoor beeld." Heere: „Een heleboel beleids terreinen zijn in Zelhem een mansposten. Als mijn enige hbo-medewerker onderwijs ziek wordt, of met zwanger schapsverlof gaat, zit ik maan den zonder. Dan moet ik een be roep doen op een buurgemeente of op een medewerker van een peperduur adviesbureau. Dat kost gemeenschapsgeld." Slagvaardig Politicoloog Rolf Willemse ver geleek voor zijn proefschrift de slagvaardigheid van grote en kleine gemeenten. Hij kwam tot de opmerkelijke conclusie dat de kleintjes juist initiatiefrijker opereerden. Hij vindt dat als een centrumgemeente te weinig grond heeft voor nieuwe woon wijken of industrieterreinen veel te gemakkelijk voor samen voeging met andere gemeenten wordt gekozen. „Terwijl juist die randgemeenten prima func tioneren. Als je de herindelin gen sinds de Tweede Wereldoor log bekijkt, dan zie je dat daarin geen rode draad te herkennen is. Het is altijd een beetje hap snap beleid geweest. Er wordt altijd gesproken over kwaliteit van ambtenaren of bestuur. Maar ik kan nou niet meteen zeggen dat bij grote gemeenten de ambte naren altijd beter functioneren. Denk aan Amsterdam, waar de sociale dienst juist onder cura tele is gesteld." Waar de schaalvergroting ein digt, kan niemand voorspellen. Heere: „De grens tussen Zelhem en Hengelo dateert van 1820. Dus je moet bedenken dat de nieuwe grenzen decennia lang mee moeten gaan. Daarom denk ik dat je niet onder de 20.000 in woners moet gaan zitten. Nu kan dat nog, maar over een aan tal jaren wordt het heel moeir- lijk." GPD door Michelle Locke Edward Teller (93), een van de grootheden uit de nucleaire fysica en een van de wetenschappers die werkten aan de ontwikkeling van de waterstofbom, heeft zijn me moires gepubliceerd. 'Als je vrede wil moet je bereid zijn om oorlog te voeren', is een van zijn motto's. In zijn boek Memoires: een twintigste-eeuwse reis door de wetenschap en politiek komt Teller terug op het con flict dat hij had met Robert Oppenheimer, die de leiding had over het Manhattan- project dat in de Tweede We reldoorlog tot de ontwikke ling van de atoombom heeft geleid. Dat draaide om de wens van Teller om met de waterstofbom een nog krachtiger wapen te ontwik kelen dan de atoombommen van Oppenheimer, die Naga saki en Hiroshima verwoest ten. De ruzie bereikte een hoogte punt in 1954, toen Teller tij dens de Koude Oorlog Op penheimer voor de Ameri kaanse commissie voor atoomenergie aanwees als een veiligheidsrisico, een daad die van hem in de ogen van veel collega's tot een ver rader maakte. In zijn memoires schrijft Tel ler dat hij er verkeerd aan heeft gedaan om tegen Op penheimer, die na de verkla ring van Teller aan een diep gaand onderzoek werd on derworpen, te getuigen. In zijn gedenkschriften heeft Teller de tekst van zijn ver klaring voor de commissie ingevoegd en schrijft hij dat hij de loyaliteit van Oppen heimer jegens zijn tweede vaderland (Oppenheimer was van Duits-joodse af komst) nooit in twijfel heeft getrokken. Gevraagd of er iets goeds uit het schrijven van zijn me moires is voortgevloeid, zwaait Teller met zijn arm over de stapels boeken op zijn bureau die gesigneerd moeten worden, allemaal ko pieën die gekocht zijn door werknemers van het Law rence Livermore National Schipbreuk De Flying Enterprise maakt al zes dagen zwaar slagzij. Het schip ligt op de Noordzee. Al leen de kapitein is al die dagen op zijn post gebleven. Inmid dels is een stuurman van een zeesleper er in geslaagd aan boord te klauteren om de kapi tein te helpen. De zeesleper zal vandaag proberen de Flying Enterprise naar een haven te slepen. Stroomstoring De stroomstoring die donder dagavond begon, zorgde in Sluis voor veel overlast. De werknemers van Flandria, een fabriek voor rijwielonderde len, werden naar huis ge- Laboratory. Dat hielp hij in de jaren vijftig opzetten. Zijn gevoel voor humor komt regelmatig boven in zijn me moires. Er staat een anekdo te in over hoe collega-weten schapper Bob Serber zich in 1945 voorbereidde op de ge varen die verbonden waren aan het tot ontploffing bren gen van de eerste, experi mentele atoombom in de woestijn van New Mexico. Om zich te weren tegen de ra telslangen, waartegen Op penheimer gewaarschuwde, zou Serber een fles whisky mee hebben genomen. Toen collega's vroegen hoe Serber zich dacht te verdedigen te gen een ander potentieel ge vaar, het in brand vliegen van een deel van de atmos feer in de buurt van de test- plek, antwoordde Serber dat hij daar een tweede fles whis ky tegen zou gebruiken. Voordat de eerste atoombom op Japan werd gegooid, on- deitekende een aantal we tenschappers een petitie, Waarin ze de Amerikaanse regering opriepen om de bom te demonstreren aan de Ja panners. Dat zou ze overtui gen om tot capitulatie over te gaan. Teller ondertekende de petitie niet, maar schrijft in zijn memoires dat het beter geweest zou zijn om de bom in het luchtruim boven Tokio te hebben laten ontploffen, waardoor er mogelijk vele mensenlevens gespaard zou den zijn gebleven. Wedervraag Zijn steun voor een agressie ve defensiepolitiek, die ge- baseerd was op het principe van afschrikking door mid del van het bezitten van het betere wapentuig, leverde hem de titel op van 'vader van de waterstofbom'. „Er is me vaak gevraagd of ik spijt heb van mijn werk aan de atoombom en de waterstof bom", schrijft Teller in zijn boek. „Mijn antwoord is nee. Ik betreur de doden en ge wonden die er door het ge bruik van de atoombom zijn gevallen, maar de beste uit leg die ik kan geven is een we dervraag: Wat zou er gebeurd zijn als we ze niet hadden ge bruikt?" AP stuurd. Ook de bakkers had den veel last van de storing: zij moesten het brood weer met de hand kneden. De stroomsto ring heeft vrijdag nog de hele dag geduurd. Eiland Een Nederlandse schipper heeft twee mede-opvarenden van het zeiljacht Elisabeth achtergelaten op het eiland Floreana, ten zuiden van het Panamakanaal. De mannen maakten een wereldreis. Ze zijn aan land gezet met een on duidelijke opdracht. Toen zij Weer aan boord wilden gaan, was het zeiljacht verdwenen. De mannen zijn opgevangen door de eilandbewoners. door Cock Rijneveen Met het overlijden van Freddy Heineken donderdagavond in zijn woonplaats Noordwijk, verloor Nederland één van zijn grootste ondernemers. Hij afficheerde zich graag als een 'gewoon mannetje', maar hij sprak altijd tot de verbeelding. In cle halve eeuw (in 1942 ti'ad hij als 18-jari- ge in dienst bij de door zijn opa opgezette brouwerij), waarin hij het tot rijkste man van Nedexiand schopte, is altijd een zeker mysterie om hem heen blijven hangen. Vaak bediende hij zich van een relativerend cy nisme en de nodige humor, maar hij kon voor zijn omgeving ook ongekend bot zijn. Hollandse zuinigheid kenmerkte de miljar dair, maar anderzijds stak hij miljoenen in fundamenteel onderzoek. Heineken was een vat vol tegenstellingen. Hij was een nuchtere ondernemer, maar ook een jetsetter die zich graag tussen kunste naars, filmsterren en het koninklijk huis be gaf. „Ik heb eergisteren nog met Willem- Alexander en zijn nieuwe vriendin gege ten", meldde Heineken in een van zijn wei nige intex*views (in HP/De Tijd). Met die bij na achteloze opmerking, om zijn gehoor duidelijk te maken in welke kringen hij zich begaf, opende hij destijds de jacht van de media op een van de vriendinnen (Emily Breemers) van de kroonprins. Toch ergerde Freddy Heineken zich aan een term als playboy. Hij vond zich meer een gentleman. Het ongeautoriseerde maar daarom niet minder populaire boek 'Heineken, een leven in de brouwerij' van Barbara Smit schetst waarom de overleden magnaat zo'n aan trekkingskracht had op zijn omgeving. „Hij was de gerijpte ondernemer die aan alle touwtjes trok, extravagant en gewoon tege lijk, soms grof maar onweerstaanbaar, op handen gedragen door de een, met enige af keer bezien door de ander". Toen hij Smit voor het eerst ontmoette, begroette hij haar met: „We zien elkaar bij de rechtbank". In dezelfde adem nodigde hij haar wel uit op de thee. Smit typeert hem in haar boek als 'in wezen charmant, maar hij manipuleert gx'aag en is uiterst wraakzuclitig'. Geintjes Diepe x*impels tekenden zijn karakteristie ke gelaat dat boven een kraakwit overhemd uitstak. Tussen de vingers was steevast een sigaret geklemd. Hij had altijd iets weg van een Amsterdamse volksjongen - wat hij nooit is geweest - die geintjes uithaalde, vrouwen om zijn vinger wond en het tot multimiljardair schopte. In 1998 stondhij te boek als de rijkste man van Nedexiand met een vermogen van 7,4 miljard gulden. Via een constructie bleef hij tot zijn dood voor de helft eigenaar van de brouwerij. Freddy Heineken was de middelste van drie kinderen. Hij was getrouwd met Lucille Cummins, een fotomodel, die hij in de jaren na de Tweede Wereldoorlog in Amerika leex-de kennen en had een dochter, Charlene. Hij bewoonde een luisterrijk landhuis. De Freddy Heineken Ark, in Noordwijk, de gemeente waarmee hij eindeloos bakkeleide over zoiets onno zels als de hondenbelasting. De laatste jaren vertoefde hij in zijn villa in Cap d 'Antibes in Frankrijk. Daarover zei hij (in NRC Han delsblad): „Ik heb huizen in Nederland, Fx-ankrijk en Zwitsexdand. Ik vind het heer lijk om waar dan ook thuis te komen. Maar gelukkiger dan op deze plek ben ik ner gens". Toch waakten op deze idyllische plek lijf wachten over hem. Buiten een gepantsei'de auto is dat de enige zichtbare verandering die Heineken na zijn ontvoering in 1983 on derging. In dat jaar werd hij samen met zijn chauffeur Dodex-er gegijzeld. Drie weken na de kidnapping konden zij uit een timmei"- loods in het Amsterdamse havengebied worden bevxijd. Op het oog heeft die pei*iode hem niet gedeerd. In een soort kat-en-muis- spel zat hij nog jaren achter zijn gijzelne mers aan. Zijn invloed en zeggenschap over Heineken kwam halverwege de jaren zestig, toen hij achtereenvolgens lid (1964), vice-voorzitter foto Marcel Antonisse/ANP (1969) en voorzitter (1971) van de raad van bestuur werd. In 1995 trad hij op de jaarlijk se aandeelhoudei'svergadering voor het laatst op als president-commissaris. Na 53 jaar zette hij een punt achter zijn carrière, nadat hij in 1989 al een stapje had terugge daan als de grote baas. Aanbidders Zijn binnenkomst, toen op 72-jarige leef tijd, had de flair van de enti-ee van een be- roemdheid. Hij maakte een kwinkslag hier, een amicaal praatje daar ('De laatste keer dat ik je zag, was je in bikini'), maar hield toch een zekere afstand. Zijn aanwezigheid was tastbaar Weliswaar zat de zaal vol aan deelhouders, maar de ouderen onder hen waren eerder aanbidders: als het met hun Freddy goed ging, ^ing het ongetwijfeld goed met het bier en de brouwerij en dus met hun aandeeltjes. Sinds donderdag moeten ze het zonder hem stellen. Alfred Henry Heineken zelf zou er ongetwijfeld een cynisch grapje over ma ken. GPD Uitgever: J. C. Boersema Hoofdredactie: A. L. Oosthoek D Bosscher (adjunct) A. L. Kroon (adjunct) Centrale redactie: Oostsouburgseweg 10 Postbus 18 4380AAVIissingen Tel. (0118) 484000 Fax: (0118) 470102 E-mail: redactie@pzc.nl Vlissingen: Postbus 18 4380 AA Vlissingen Tel (0118) 484000 Fax (0118)470102 E-mail: redwalch@pzc nl Goes: Voorstad 22 Postbus 31 4460 AA Goes Tel. (0113) 273000 Fax (0113)273030 E-mail redgoes@pzc.nl T erneuzen: Willem Alexanderlaan 45 Postbus 145 4530 ACTerneuzen Tel. (0115) 645769 Fax. (0115) 645741 E-mail: redtern@pzc.nl Hulst: Baudeloo 16 Postbus 62 4560 AB Pulst Tel. (0114) 372776 Fax (0114)372771 E-mail: redhulst@pzc.nl Zierikzee: Grachtweg 23a Postbus 80 4300 AB Zierikzee Tel (0111)454647 Fax. (0111) 454657 E-maïl. redzzee@pzc.nl Opening kantoren: Maandag t/m vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur Zierikzee, Goes en Hulst. 8.30-17.00 uur Zaterdags in Vlissingen van 8 00 tot 10.30 uur Internet: www.pzc.nl Internetredactie: Postbus 18 4380 AA Vlissingen E-mail. web@pzc.nl Bezorgklachten: 0800 - 0231231 of maandag t/m vrijdag: op de kantoren gedurende de openingstijden, zaterdags tot 13.30 uur: op de kantoren door de klacht in te spreken op de band of de verwijzing op te volgen- Overlijdensadvertenties: tijdens kantooruren en uitsluitend maandag- t/m vrijdagavond van 20.30 tot 22 00 uur en zondagavond van 20.00 tot 22.00 uur: Tel. (0118)484000. Fax (0118) 470100. Abonnementen (bij acceptgirobetaling geldt een toeslag van 1,~) per maand 19.25 per kwartaal: 52,-- periaar 198,-- Voor toezending per post geldt een toeslag. E-mail: abo@pzc.nl Beëindiging van abonnementen uitsluitend schriftelijk, 1 maand voor het einde van de betaalperiode. Losse nummers per stuk maandag t/m vrijdag 1.-- zaterdag 1.50 Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW Bankrelaties ABN AMRO 47 70.65.597 Postbank 35.93 00 Advertenties Alle advertentieopdrachten worden uitgevoerd onder toepassing van de algemene voorwaarden van Uitgeverij PZC BV alsmede de regelen voor het advertentiewezen. Tarieven kunnen tijdens kantooruren worden opgevraagd bij de advertentieorderafdeling. Tel. 0118-484321 Auteursrechten voorbehouden Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van het Wegener-concern. De door u aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dal wordt gebruikt voor onze (abonnementen)administratie en om u te (laten) informeren over voor u relevante diensten en pro ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener of door ons zorgvuldig geselecteerde derden. Als u op deze intormalie geen prijs stelt dan kunt u dit schriltelijk melden bij PZC, aldeling lezersservice. Postbus 18,4380 AA Vlissingen.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2002 | | pagina 2