Poldermodel
op de berg
werkt goed
De prijzenslag om de toerist
Bijzondere natuur
Sint Pietersberg
29
Zeeuwse
merklap
Internationale
Stoomdag
Maritiem
speelgoed
Boekenmarkt
in Groningen
Gezinsbeurs
IJsselhallen
zaterdag 3 november 2001
Natuur en recreatie, het ene schijnt niet meer te kunnen zonder het
andere. Natuur is er voor de mensen, mag bijna nergens zichzelf
nog zijn. Als we de natuur niet mogen aanraken, kan ze 't wel schudden.
Een spectaculair voorbeeld is de Sint Pietersberg, Zuid-Limburgs en
haast on-Nederlands in zijn natuurwaarden. Van heinde en verre, over
het Pieterpad of niet, trekt de berg vlinderaars, vogelaars en mensen die
het meer hebben op zoogdieren, vleermuizen, reptielen, amfibieën,
planten of insecten. Maar voor de gemiddelde Maastrichtenaar is zijn
Sint Pietersberg vooral gewoon een stadspark, waar alles zou moeten
kunnen.
Behalve de grootste mergelgroeve
van het land, met een diep litteken
boven op zijn kop, is de berg om alles
wat er op zijn flanken groeit en bloeit
sinds de jaren zeventig ook een be
schermd natuurmonument. Hogere
status voor een natuurgebied is er niet
in Nederland. Om dat te kunnen blijven
is een beheersplan nodig, met de goed
keuring van Den Haag en ook helemaal
in de bureaucratische geheimtaal die
ambtenaren van elkaar gewend zijn.
Om een idee te geven: dit andere drie
landenpunt (de berg strekt zich ook
over Wallonië en Vlaanderen uit) is po
pulair voor een zondags autoritje, voor
wandelaars, fietsers en hondenuitla-
ters. Het is ook een gezochte locatie
voor evenementen. Zoals ieder jaar in
april de Amstel Gold Race die zonder
de hellingen van de Sint Pietersberg
geen Amstel Gold Race zou zijn. Voor
het oplaten van een vlieger is op de berg
al haast een vergunning nodig, laat
staan voor een wielerwedstrijd, met
heel die heisa eromheen. Vandaar dan
ook dat een van de voorwaarden luidt:
'De wedstrijdbegeleiding mag per
doorkomst uit maximaal 102 gemoto
riseerde eenheden bestaan'.
Het staat er allemaal zo buitenaards
deftig, maar de praktijk is met zijn ver
trapte bermen en in hun winterslaap
verstoorde vleermuizen nogal alle
daags.
Natuurfreaks
Beschermd natuurmonument of niet,
het beheer door de provincie kon het
achtex-uithollen van zijn kwaliteit niet
echt verhinderen. Zes jaar geleden
werden eigendom en beheer van de Sint
Pietersberg overgedragen aan de Ver
eniging Natuurmonumenten en die
stuitte (met heel haar 'arrogantie van
randstedelijke natuurfreaks') frontaal
op de bevolking van Maastricht. Na
tuurmonumenten was zo verstandig
om te willen leren, zoals dat ook ge
beurde op de Brunsummerheide die de
vereniging eveneens in 1995 overnam,
maar dan van het Streekgewest Oost
Zuid-Limburg.
Leren hield in: luisteren naar de omwo
nende gebruikers, hen duidelijk maken
waarom precies de Sint Pietersberg een
natuurmonument moet blijven en
daarna met zijn allen een beheersplan
maken. Voor een 'natuurlijk cultuur
landschap', waarin allerlei vormen van
recreatie een plaats krijgen, maar dan
wel op de minder kwetsbare plaatsen.
Ongeveer twintig organisaties zijn ver
tegenwoordigd in die contactcommis
sie, van de VW tot de Vereniging tot
Redding van de Sint Pietersberg, van
de Regeling Recreatief Berglopen tot
de Studiegroep Onderaardse Kalk
steengroeven en van de Stichting Oud
Sint Pieter tot de mergel winner ENCI
zelf (met, geloof het of niet, de heer Pe
ter Mergelsberg). Waardoor ook het
verzet tegen voortgaande mergelwin-
Schapen grazen op de Sint Pietersberg bij Maastricht. Een herder houdt toezicht over de beesten.
leen op die manier het kleine areaaltje
kalkgrasland dat er op de Sint Pieters
berg met zijn heel specifieke plantjes
en beestjes nog niet verloren ging aan
de landbouw (vijf hectare), weer ver
groot kan worden.
Struinnatuur
Op een paar kwetsbare plekken na is
het van Natuurmonumenten toch al de
bedoeling om ook van de Sint Pieters
berg 'struinnatuur' te maken. Als je
wilt, maak je zelf uit waar je loopt. En
als je dat niet wil, kun je de wandel- en
fietsroutes volgen die er nog komen.
Rondgaande routes worden dat, waar
ning, die soms stinkt en la waaiigis, min
of meer gebundeld werd.
Het poldermodel op de berg heeft ge
werkt, vinden ze allemaal. Waar Na
tuurmonumenten in den beginne ie
ders gramschap nog opwekte door
schapen te laten grazen binnen veer
oosters en hekken die onmiddellijk
werden opgevat als evenzo vele bordjes
met 'Verboden toegang', is er nu een
herder aangesteld. De hekken en roos
ters kunnen weerweg, want nu zorgt de
herder er voor dat haar (want het is een
herderin) Limburgse mergellandscha
pen grazen volgens plan, het begra-
zingsplan dus. Dat is nodig, omdat al-
er tot nu toe vanuit de stad eigenlijk al
leen maar een heen en terug over de
zelfde weg was.
Het is natuurlijk niet allemaal rozen
geur en maneschijn: wandelaars en
fietsers, en dan vooral de mountainbi-
kers, moeten wel op de een of andere
manier uit elkaar worden gehouden.
Op de Brunsummerhei liep de concur
rentie tussen beide vormen van natuur
beleving bijna uit de hand; totdat met
de bikersoverkoepeling afspraken
werden gemaakt en overtreding ervan
zelfs tot royement kan leiden.
De Sint-Pietersberg dankt zijn natuur
lijke rijkdom aan zijn ligging, zijn
hoogte en zijn ontstaan. Ooit, 100 tot 65
miljoen jaar geleden lag hier een tropi
sche binnenzee. De kalkskeletten en -
schalen van de diertjes die daarin leef
den en stierven, stapelden zich gedu
rende miljoenen jaren op de zeebodem
op. Tot wel vijftig meter dik is de krijt-
laag die zo gevormd werd. Aan weers
zijden van de Maas en de Jeker (waarop
de Sint Pietersberg schitterende verge
zichten biedt) is al het heuvelland krijt
land; het werd 300.000 jaar geleden
door drukverschillen in de aardkorst
naar boven gedrukt.
Op de hellingen met hun ietwat zuide
lijke klimaat, relatief weinig neerslag,
hoge temperaturen en een bodem vol
kalk ontwikkelde zich een geheel eigen
plantenleven, dat voor een belangrijk
deel uit zeldzame soorten bestaat. Al in
1923 probeerde Natuurmonumenten
de Sint Pietersberg te kopen, maar toen
speculanten daar lucht van kregen,
werd dat onbetaalbaar. Het Belgische
bedrijf dat destijds hier en daar in de
berg mergel won, was wel kapitaal
krachtig genoeg. In 1926 richtte het in
de vorm van de NV Eerste Nederlandse
Cement Industrie (ENCI) een Neder
landse dochteronderneming op en
werd een cementfabriek gebouwd.
De exploitatie van de mergel, het Lim
burgse woord voor kalksteen, moet al
in de late Middeleeuwen begonnen
zijn, al was het toen nog niet voor de
productie van cement. In de berghel
ling werden gaten gehakt en die wer
den verlengd tot hele, al of niet met el
kaar verbonden gangenstelsels, waar
van er tegenwoordig twee jaarlijks sa
men door zo'n 150.000 mensen worden
bezocht.
Het werk werd gedaan door 'blokken-
brekers'; de blokken zijn nog overal in
de Limburgse bouwwerken te herken
nen. Aan de lucht werd het in de grond
nog zo zachte mergel zo hard als steen.
Hier en daar is nog een 'boerengroeve'
te zien, een slechts enkele tientallen
meters diepe gang die voorzag in de ei
gen behoefte aan mergelblokken.
Met de komst van de ENCI werd over
gegaan op dagbouw: boven op het
bergplateau ontstond sindsdien een
gapend gat van ongeveer honderd hec
tare. Zo verdween een deel van de on
deraardse gangen. In de wanden van de
groeve vertonen ze zich als vensters op
het verleden.
Korenwolf
Juist om de landschappelijke en na
tuurlijke waarden komt er op afzien
bare termijn een eind aan de mergel-
winning, hoe groot de behoefte aan ce
ment ook mag zijn. Al jaren wordt er
gepraat over een 'afwerkingsplan'. Het
idee om de krater op te vullen en er een
landschapspark van te maken wordt
waarschijnlijk verlaten.
Want ook het litteken is op zijn minst
een cultuurmonument. Het kent in
middels zelfs zijn eigen natuurwaar
den. Zoals het paartje oehoes (met zes
tig tot zeventig centimeter de grootste
uilen van Europa), dat sinds 1997 op
een richel in een van de wanden jonge
oehoes grootbrengt, iets wat in ons land
vermoedelijk nooit eerder is voorgeko
men. Net als de korenwolf, de Lim
burgse wilde hamster die plannenma
kers en projectontwikkelaars zoveel
kopzorgeh geeft, staat de vogel op de
Europese lijst van te beschermen die
ren.
Jan Ottens
Een 4-sterrenhotel in Schot
land waar je gratis kunt
overnachten. Korting van 25
procent op Europese vliegreizen
van KLM. De reisbranche doet
er alles aan om toeristen weer
aan het reizen te krijgen. Enkele
voorbeelden.
Sinds de terroristische aansla
gen in Amerika heeft het toeris
me het zwaar te verduren. Aan
trekkelijke prijzen moeten de
schade beperken. Vooral in de
vaak dure Amerikaanse hotels
valt op dit moment voor de gast
veel voordeel te behalen. „Toe
risten worden in Amerika ge
adopteerd als vrienden", zegt
Tim Diets, secretaris van Visit
USA Bureau.
Dit bureau vertegenwoordigt
zestig Amerikaanse en Neder
landse toeristische bedrijven.
Volgens Diets is er niet alleen
meer vriendelijkheid maar zijn
er ook zachte prijsjes. Diets: ,,In
een aantal hotels zijn de prijzen
gekelderd. Soms zijn ze gehal
veerd. En dan gaat het om hotel
ketens zoals bijvoorbeeld Holi
day Inn, Best Western en Hyatt
Regency. In shopping malls zijn
enorme kortingen. Restaurants
in theaterbuurten passen de ta
rieven ook aan. De prijzen wa
ren de afgelopen jaren fors om
hoog gegaan. Maar nu is het
tegenovergestelde aan de
gang", aldus Diets.
Hij verwacht niet dat Ameri
kaanse luchtvaartmaatschap
pijen de vliegreizen naar Ameri
ka goedkoper maken. „De
prijzen zijn al lange tijd zeer
scherp. Daar kan volgens mij
niets meer vanaf", aldus Diets.
Geen hotelstunts op grote
schaal in Schotland. Maar er is
wel een bijzondere actie in het
Craigellachie Hotel in het
plaatsje Speyside (in het noor
den van Schotland). De directie
van dit gerenoveerde 4-sterren
hotel met 25 kamers biedt tot 20
december duizend kamers gra
tis aan. Gewoonlijk zou je daar
400 gulden per nacht voor moe
ten betalen.
Duncan Elphick, manager of
the Craigellachie: „De actuele
situatie heeft begrijpeli j ker wij -
ze iedereen voorzichtig ge
maakt wat betreft reizen. Bij de
overzeese toerist is de belang
stelling verdwenen. Maar we
weigeren te accepteren dat zo'n
incident ten koste moet gaan
van de liefde van mensen om te
reizen. We moeten positief blij
ven en proberen om de zaken te
stimuleren. Dat doen we voor
onszelf en de plaatselijke eco
nomie."
nationale musea gratis toegan
kelijk. In Londen zijn op dit mo
ment al de National Gallery, de
National Portrait Gallery, het
British Museum, de Wallace
Collection, Kenwood House,
Tate Britain en de Tate Modern
gratis te bezoeken. Toegevoegd
worden onder meer het Victoria
and Albert Museum (het groot
ste museum van toegepaste
kunsten ter wereld), het Natio
nal History Museum (met de be
roemde dinosaurus-skeletten),
het Museum of London en het
Imperial War Museum.
Buiten Londen zijn voortaan
ook het National Railway Mu
seum in York, de Royal Armo
ries in Leeds, het Science Muse
um in Manchester en de Walter
Art Gallery in Liverpool, vrij
toegankelijk. In Schotland en
Wales is de regel van gratis toe
gankelijkheid inmiddels al in
gevoerd. Meer informatie over
de musea in Groot-Brittannië
via website
www.24hourmuseum.org.uk.
Een vliegreis kan ervoor zorgen
dat een 'dichtbij-vakantie' toch
duur uit kan pakken. Maar on
der meer via de KLM kan dat
meevallen dankzij een flinke
kortingsactie. Er zijn kortingen
van 25 procent voor Europese
stedenreizen. Reserveren moet
voor 22 november maar de reis
mag tot 31 maart volgend jaar
worden gemaakt.
In samenwerking met steden-
specialist Panta Reizen heeft de
KLM ook enkele kortingen. Er
zijn kortingen van 143 gulden
per persoon op arrangementen
naar Barcelona, Nice, Genève
en Edinburgh. Voor Madrid,
Kopenhagen, Istanbul en Athe
ne geldt een korting van 55 gul
den. Elk arrangement bestaat
uit een vlucht vanaf Amsterdam
en twee hotelovernachtingen.
Het verblijf dient minimaal een
zaterdagnacht of drie nachten
te zijn. De korting geldt voor
boekingen tot 15 december. De
heenreis moet voor 30 maart
volgend jaar zijn.
Een aantal van de goedkopere
KLM-bestemmingen is te vin
den in de onlangs verschenen
'Wintershoppen'-brochure van
Holland International. Steden
zoals Aken, Wenen en Praag zi j n
ook met eigen vervoer bereik
baar. „We hebben de brochure
extra vroeg uitgegeven om tege
moet te komen aan de belang
stelling voor stedenreizen. Die
is sinds de aanslagen enorm toe
genomen", aldus Holland Inter
national-woordvoerder Patri
cia Egelie.
Mare Brink
Eilat lokt toeristen met gunstige tarieven en de slogan 'Elk dag zomer in Eilat'.
Helemaal gratis is het verblijf
niet. Want van de gasten wordt
verwacht dat ze in het Craigel-
lachie-hotel ontbijten en dine
ren (een ontbijt en diner kost in
totaal zo'n 140 gulden). Verder
hoopt de directie dat gasten de
hotelbar weten te vinden. Daar
staat een grote whiskycollectie:
er is keuze uit 400 single malts.
Tegen betaling dus.
Turkije was afgelopen zomer
ongekend populair bij Neder
landse toeristen. De aanslagen
hebben daar volgens sommige
reisorganisaties een abrupt ein
de aan gemaakt. Maar Güller
Denizman, directeur van het
Turks Verkeersbureau, spreekt
dat tegen. „Na een rustige pe
riode zijn de mensen weer gaan
reserveren. Vorig jaar septem
ber gingen er 65.000 Nederlan
ders naar Turkije. Afgelopen
september waren het er 8 50 0 0
aldus Denizman.
Israël kampt al lange tijd met
een teleurstellend aantal toeris
ten. Het negatieve reisadvies
speelt daarbij natuurlijk een
rol. Dat advies geldt niet voor de
badplaats Eilat. Juist deze stad
is volgens Mathijs de Bruijn,
woordvoerder van het Israë
lisch Verkeersbureau interes
sant voor een vakantie. Vorig
jaar werd Eilat bezocht door
ruim 15.000 Nederlanders. Met
de slogan 'Elke dag zomer in Ei
lat' probeert Israël nog meer Ne
derlanders te lokken. Als de zon
niet genoeg is dan is er nog een
extra. „Het is nu enorm rustig
aan de Dode Zee. Vooral voor fo
tografie is dat interessant. Maar
ook koopjesjagers kunnen hun
slag slaan. Voor zo'n zevenhon
derd gulden heb je een geheel
verzorgde week in Eilat", aldus
De Bruijn.
Eilat is enorm populair bij Isra
ëlische toeristen. „Als die weg
blijven dan zouden de hotels
weieens extra kortingen kun
nen geven. Het zou me niks ver
bazen als de reis en verblijf in
een 3-sterenhotel dat in novem
ber 1100 gulden kost in februari
nog maar 600 gulden doet. Een
weekje in een 4-sterrenhotel
voor duizend gulden moet ook
foto GPD
mogelijk zijn", verwacht De
Bruijn.
Bij het overslaan van Engeland
als vakantieland spelen de hoge
prijzen misschien een grotere
rol dan angst voor aanslagen.
Toch is dat volgens Jan Mole
naar, woordvoerder van het
Britse Verkeersbureau, geen re
den voor een prijzenslag. „Mis
schien dat Londense hotels over
een poosje gaan stunten. Maar
daar is nu nog niets over te zeg
gen", benadrukt Molenaar.
Museumliefhebbers kunnen
vanaf 1 december wel profiteren
van een maatregel die de Britse
regering al voor de aanslagen in
Amerika heeft genomen. Vanaf
1 december zijn voortaan alle
In het Entreepaviljoen van het
Nederlands Openluchtmuse
um in Arnhem is sinds donder
dag de Zeeuwse merklap te zien
Deze langste merklap ter wereld
is 125 meter lang en gemaakt
door Zeeuwen. Het borduur
werk bestaat uit 278 stukken die
met elkaar zijn verbonden. Het
museum in Arnhem is voor het
eerst in haargeschiedenis ook in
de winter geopend. Tweemaal
daags is er een binnenprogram-
ma met de tentoonstellingen
Holland Rama, de keramiekcol-
lectie en historisch filmmateri
aal uit eigen archief. Het muse
umpark is gesloten, maar kan
worden bekeken tijdens een
rondrit per tram. Elke zondag
zijn ervan 11.30 tot 15.00 uur
speciale activiteiten voor kin
deren van 4 tot en met 12 jaar.
Het Nederlands Openluchtmu
seum is gevestigd aan de
Schelmseweg 89 in Arnhem.
Geopend: van dinsdag tot en
met zondag van 10.00 tot 16.30
uur. Op maandag gesloten.
Meer informatie: 026-3576111
en internet www.openluchtmu-
seum.nl.
Blinkend koper, zacht glan
zend staal, water en vuur:
gezamenlijk zorgen ze voor
stoom. En daar draait het alle
maal om op de Internationale
Stoomdag, die vandaag in de
Arnhemse Rijnhal wordt ge
houden. Modelbouwers uit bin
nen- en buitenland tonen er hun
creaties. Zo zijn er stoomtreinen
te zien, heteluchtmotoren en
zelfs complete fabrieksinstalla-
ties. Op schaal nagebouwde
stoomlocomotieven rijden door
de hele hal op een dubbele
spoorbaan van ruim tweehon
derd meter. Kinderen kunnen
meerijden op deze kolenge-
stookte treintjes. Verder kan de
bezoeker informatie inwinnen
over modelbouw en buiten de
hal is een echte stoomwals te be
zichtigen. Bij verscheidene ver
koopstands zijn bouwpakket
ten, speelgoed, miniaturen en
materialen te verkrijgen.
De Internationale Stoomdag in
de Rijnhal, Olympus 1 in Arn
hem, duurt van 10.00 tot 17.00
uur. De toegangsprijs bedraagt
12,50 voor volwassenen. Kin
deren van zes tot en met twaalf
jaar mogen voor 7,50 naar bin
nen.
In het Noordelijk Scheep
vaartmuseum te Groningen is
tot en met 6 januari de tentoon
stelling Spelevaart te zien. De
expositie biedt een beeld van
het maritieme speelgoed vanaf
de negentiende eeuw tot heden.
Houten speelmodellen vormen
de basis van Spelevaart. Ook
blikken modellen zijn er te zien
evenals plastic exemplaren. De
bezoeker kan ook rondneuzen
in historische jeugdboeken.
Het Noordelijk Scheepvaart
museum is gevestigd aan de
Brugstraat 24-26 in Groningen.
Meer informatie: 050-3122202.
MeerdanlO.OOO verschillen
de boeken vormen op 11
november een boekenmuur tij
dens de boekenmarkt die van
10.00 tot 17.00 uur wordt ge
houden in de Martiniplaza in
Groningen. Er zijn antiquaria
ten met een algemeen assorti
ment en handelaren met ver
schillende specialismen zoals
science-fiction, kookboeken en
stripboeken. Meer informatie:
0528-227811.
In de IJsselhallen in Zwolle is
van 9 tot en met 13 november
de 18e Familybeurs. Deze ge
zinsbeurs biedt onder meer in
formatie op het gebied van
cosmetica, computers, woning
inrichting, huishoudelijke arti
kelen en mobiele telefonie.
De IJsselhallen zijn gevestigd
aan de Rieteweg 3 in Zwolle.
Geopend: 9 november van 14.00
tot 22.00 uur; 10 en 11 november
van 11.00 tot 18.00 uur; 12 no
vember van 14.00 tot 22.00 uur
en dinsdag 13 november van
11.00 tot 18.00 uur. Meer infor
matie: 038-4211843.
