De vuurtoren die oóns zó dikkels uut oónze slaèp ouwen ao
Altijd strijdbaar
Zaamslag
Agenda
T Trijwel iedere Oost-i
V Vlaming is er wel et
>t-Zeeuws-
Vlaming is er wel eens haas
tig doorheen gereden om 'de
boot' te halen. Maar Zaamslag
is meer dan de drukke provinci
ale weg die van Terneuzen naar
Perkpolder loopt. Het is een
dorp met een historie die terug
gaat tot ongeveer 1651 en met
een toekomst die veel verande
ringen zal brengen.
De twee belangrijkste verande
ringen voor de nabije toekomst
zijn de aanleg van de rondweg
om het dorp en de herinrichting
van het Plein. Met de aanleg van
de rondweg is in opdracht van
Rijkswaterstaat inmiddels al
begonnen. Verwacht wordt dat
deze weg eind dit j aar in gebruik
genomen kan worden. Kosten
plaatje: 17,5 miljoen gulden.
De herinrichting van het Plein
moet nog beginnen en zal naar
verwachting van de gemeente
Terneuzen pas eind volgend
jaar gereed zijn. De reconstruc
tie zal 2,5 miljoen gulden gaan
kosten.
Het huidige Zaamslag is een van
de jongste dorpen in Oost-
Zeeuws-Vlaanderen. De neder
zetting Saemslach, die al in de
dertiende eeuw bestond, werd
aan het einde van de Tachtigja
rige Oorlog door de Geuzen ver
brand en onder water gezet.
Vanaf 1651 werd het dorp weer
herbouwd. Pas in 1817 werd het
wapen van Saemslach door de
gemeente bevestigd. Over de af
beelding van het wapen bestaan
verschillende theorieën. Een er
van is dat de afbeelding bestaat
uit verschillende zwaluwen. Dit
zou betekenen dat het een spre
kend wapen is. Zaamslag zou
dan van zwalmslag
afkomstig zijn, wat zwaluwslag
betekent.
De dorpelingen hebben altijd
flink gestreden voor hun onaf
hankelijkheid. Zo werd er in
1904 een anti-annexatie comité
opgericht om te voorkomen dat
Zeeuws-Vlaanderen bij België
getrokken zou worden. En begin
jaren zeventig protesteerde de
bevolking hevig, maar tever
geefs, tegen de gemeentelijke
herindeling (bij Terneuzen).
Ook in de Tweede Wereldoorlog
werd Zaamslag op de proef ge
steld. Twee Duitse onderdelen
pantsertroepen waren er gele
gerd en met grote regelmaat
werden krijgsgevangenen per
tram door het dorp vervoerd.
Om de bevolking van Zaamslag
de gelegenheid te geven de hon
gerige en dorstige gevangenen
te voeden, stopten de machinis
ten van de tram bij de halte aan
de Veerstraat, zogenaamd om
water bij te tanken. Dit werd
door de bezetters oogluikend
toegestaan. Op 19 september
1944 bereikten de Poolse bevrij
ders Zaamslag.
Scholen
De talrijke scholen (Zaamslag
heeft sinds de j aren tachtig rond
de 3000 inwoners), verenigin
gen en kerken, getuigen nog van
de religieuze diversiteit van het
dorp. Vier kerkgenootschappen
zijn er vertegenwoordigd: Ne
derlands Hervormd, Gerefor
meerd, Christelijk Gerefor
meerd en Gereformeerd
vrijgemaakt.
Het orgel en de preekstoel in de
Nederlands Hervormde kerk op
Plein 2 staan op de lijst van
Rij ksmonumenten
Niet alleen hebben veel auto's
(de eerste in 1903) het dorp
doorkruist, vroeger lagen er ook
tramrails. In 1916 reed de eerste
stoomtram van de ZVTM (de
Zeeuws-Vlaamse Tramweg
Maatschappij) tussen
Zaamslag, Axel en Drieschou-
wen. Na de stopzetting van het
bietenvervoer per tram, werd in
februari 1950 de afbraak van
hetlijnennet aanbesteed.
Manon Kotvis
Naam: Zaamslag
Ligging: ten oosten van Terneuzen
Ontstaan: 13e eeuw, herbouw vanaf 1651
Inwonertal: 3000
Bijzonderheden: diverse boerderijen, het voormalig
raadhuis
woensdag 3 oktober 2001
luchtfoto Aero Lin Photo
V
Eje 't overlest ok eleze in de
PZC, dat artikel over oönze
goeie aauwe vuurtoren van
Aèmstie? Joan nog toe, wa
schudde dat artikel toch wi 'n
oap erinneringen bie mien wak
ker. In wa 'k claè aomaè te wete
kwam over die vuurtoren in da
'knoait eweten ao, as 'k 't nie
eleze ao in de kraante. Laè m'n
j e vertèlle da die vuurtorenn èr-
reg groate rol in mien leven es-
peeld eit.
In 't uus waè ik in mien jeugd
woonde, keke m'n mee de voor
gevel naè 't westen. M'n groate
broer in ik aode 'n slaèpkamer
an de voorkante van 't uus. Die
kaèmer wier saèves iedere keer
tweê keer kort achter mekaore
hel verlicht deü de lichtbundel
van de vuurtoren van Aèmstie.
Daènaè was 't w! langer dan 'n
minute donker. We stélden oóns
eige aoltied voor dat 't an de
kante van de zeê net aanders-
omme ewist most weze. De
doönkere pauze tussen de ver
lichtingen van de kaèmer ge-
bruukten m'n om in slaèp te
vaolle.
Meêster-vertèller
Noe was mien broer in z'n vroe
gere jaèren 'n meêster-vertèller.
Ie zoog bie wieze van spreken de
veraèlen an de loapende baand
uut z'n duum. Je kan je voorstèl-
le dat 'n daèrom 'n populaire
■schoalmeèster oaren is. Zó eêne
die kan vertèlle, daèr ouwe de
kinders van. Die vuurtoren ielp
'm in onze jeugd op wègte naè de
spannendste geschiedenissen
over ruumte-reizen deü 't heel
al. Ik kan m'n eige 'n vervolg-
veraèl erinnere, da eindeloas
deü-ging. Misschien wè maèn-
den achter mekaore. Je oefde je
verbeelding nie eens te laète
waareke, want je keèk daè op
die zoölderkaèmer om zó te zég
ge rechttoe rechtan 't universum
in. In die ménsen in dat ruumte-
schip beleefden aèvonturen aan
eên stik deü.
Oónder 't vertéllen vroeg t'n re-
gelmaètig: 'Bin jie nog wakker?'
'Jao, jao, vertél ma vaarder, ik
luustere', antwoordde ik dan.
Tot 'n op 'n zeker oagenblik gin
aantwoord mi kreeg omda 'k in
slaèp gesukkeld was. De vol
gende dag gieng 't wï vaarder.
Waè d'n 't vandaèn aèlde wee'k
ok nie. Ma spannend was 't wè in
d'n emel tot an de zeêdiek was
de plaèse waè zich aol die ao-
vonturen ofspeelden. In 't licht
van de vuurtoren was t'r bie. Ie
dere keer tweê keer 'n lichtbun
del tot bie oóns in de zolderkaè-
mer in dan meer dan 'n minute't
aèrdedonker. 't Was as 'n geëim-
zinnig'e omliesting van de ge
schiedenis. M'n wè 's uut-ere-
kend oe snél dat licht over onze
gevel passeerde. As je d'r van
uut gieng dat de bundel tweê se
conden noadig ao om roönd te
gaèn in dat de draoicirkel bie
oóns op twaolef kilometer af
staand, emelsbreêd zeker
vuufinzeventig kilometer was
mot die snel-eid achttienoón-
derd keer vuufinzeventig kilo
meter ewist Da's minstens
oönderdvuufindertigduzend
kilometer in 't ure. In da nog wè
mee aol die radarcontrole in
Zeêlaand.
In 't artikel 'k ok nog eleze dat
oönze vuurtoren d'n eênigen is
in de wèreld die beschilderd is
mee 'n road-witte spiraol. Dat is
natuurlijk moeilijk te controle
ren, ma m'n neme zónder meer
mar an dat 't waèr is. M'n kunne
bezwaarlijk even naè China gaè
om te kieke of t'r daè nog zó eêne
staèt.
Sedert 1840 gaèt z'n eldere
lichtbundel a over de dunen in
de zeê, stieng d'r in de kraante.
Dat mot dan toch wè van 'n pe-
terolielampe ewist as je be-
dienkt dat Edison pas in 1879 de
gloeilampe uutvoönd. In dat 'r
pas in 1882 de eêste elektrische
centraole in New York ebouwd
wier. Noe ao'k toch zó graeg da
de schriever daè wat meer over
vertéld ao.
Spiraol
Ik kan m'n eige nog erinnere cla
m'n mee tweê leden uut de fami
lie in tweê angetrouwde naè d'n
oorlog op de fiets naèr Aèmstie
ereeë bin. De vuurtoren ao nog
nie eèns z'n road-witte spiraol.
M'n toe eêst koffie edronke bie
de Schouwse Boer en daènaè
kwam 't doel van oönze tocht an
de beurte, de vuurtoren, die
oóns zó dikkels uut oónze slaèp
ouwen ao. In dien tied was 't daè
in de omgeving, ok in de zomer
nog rustig.
De deure van de toren stieng ope
in wilder verwachtten dat daè
binnen om 't oekje 'n kassa zou
weze waè je entreegeld mos be-
taèle. Ma niks van dat aol. 't Was
overa doadstille. Toe 'k an de
ziekaante 'n deure open-dee zag
ik 'n steênen trap. Verzichtig gi-
engen m'n achter mekaore de
trap opAs ik 't m'n eige goed er-
inner bestaèt die vuurtoren ei
genlijk uut tweê torens. De bin
nenste dunner dan de butenste
in d'r tussenin 'n wenteltrap naè
bove. Ik ope da 'k goed zégge,
want die gebeurtenis is inmid
dels vuufinvuuftig jaèr elee.
Bove krege m'n 'n uutzicht dat
z'n weergaè nie kent. Zeê, dunen
in polders, ofwisselend in d'r
schoan-eid. 't Viel ons op oe die
pe d'n toren an de binnekaante
was. 't Was of je deü 'n dikke
buize naè benee stieng te kie
ken.
't Was 'n vrimd moment dat in
mien de kwaè-joan van vroeger
oöntwaèkte. Vó da 'k besefte wa
'k dee was mien witte kluutje
spie op weg naè benee. 't Duurde
lang vö dat 't op de plaèse van
bestèmming an ekomme was.
Toe spatte 't mee 'n kletsend ge-
luudje uuteên.
Mee 'n gevoel van schaèmte
volgde ik m'n famieleden naè
benee. 'k Was 't bienaè wi verge-
te toe me daè ankwaème. An de
binnenkaante van de deure was
'ngroat papier gespiekerd. 'Spie
jie tuus ok op de vloer?', stieng
d'r op te leze...
Joop van Zijp
Zondagmiddag 7 oktober: Mee-
ziengmirreg in 't Kerkje van El-
lesdiek, Ellewoutsdijk. Onge-
dwonge saemen zienge uut een
repertoire van volksliedjes, ge
zangen, smartlappen en Zeeuw
se liedjes. 14.30 uur. Entree
ƒ7,50.
Zaterdag 20 oktober: Verteldag,
(onderdeel van) cursus voor
mensen die willen leren vertel
len. Schaapskooi Nisse. 10-16
uur. Informatie: ROC Zeeland,
0113 558024.
Zaterdag 20 oktober: Dialect
dag, bijeenkomst voor leden van
en belangstellenden voor de
Zeeuwsche Vereeniging voor
Dialectonderzoek, De Vroone,
Kapelle, 10.00 uur.
Zondag 21 oktober: Oecumeni
sche bieeênkomst in dialect, 't
Kerkje van Ellesdiek, Elle
woutsdijk, 14.30 uur.
Zaterdag 27 oktober: Optreden
AMBRAS en Engel Reinhoudt
in het Tonnenmagazijn te Brou
wershaven, 20 uur. Kaarten re
serveren bij fam. Van Klooster:
0111-40 15 76.
Hel verlicht deü de lichtbundel van de vuurtoren van Aèmstie. foto Pieter Honhoii
