Schouwen is nooit schoon genoeg
Het Meloenkwalletje heeft iets met de Zeedruif
24
25
26
26
weerwoord
Groeve met
bewogen
geschiedenis
Erfgoed
raakt nooit
uitverteld
Zaamslag
vanuit
de lucht
bekeken
De vuurtoren
van Aèmstie
bijzonder blauw
woensdag 3 oktober 2001
Blinkt oktober
in zonnegoud,
de winter volgt dan
snel en koud
Nieuwe weerwoorden zijn welkom
bij de redactie PZC. postbus 18,
4380 AA, Vlissingen, fax 0/18-
470102. e-tnail redactie@pzc.nl.
Buitengebied, is een wekelijkse
bijlage over natuur en
landschap, land- en tuinbouw,
streektaal en streekcultuur,
visserij, recreatie en vrije tijd.
Vragen, opmerkingen en
suggesties zijn welkom bij de
redactie van de PZC, postbus
18, 4380 AA, Vlissingen,
fax 0118-470102,
e-mail redactie@pzc.nl
ontwikkeling.
creanten een nieuwe staplek no
dig hebben. Ook is het logisch
dat de grondbezitters die die
hun land verkopen zo'n hoog
bedrag vragen. De economie op
Schouwen draait nu eenmaal
om de recreatie, maar het pro
bleem is dat het eiland volge
bouwd wordt. De pest is dat dat
op de mooiste plekken gebeurt"
zegt de bioloog.
Pas nog mocht de voorzitter zijn
mening nog vertolken in het te-
levsieprogramma 'Van gewest
tot gewest' en benadrukte hij
dat de 'witschimmel' van cara
vans en vakantiewoningen
Schouwen zijn ware gezicht
ontnemen.
Naar aanleiding van de uitzen
ding kreeg Van Stralen veel
positieve reacties en heeft de
stichting er een aantal nieuwe
donateurs op de koop toe aan
overgehouden. „We hebben ge
loof ik één boos telefoontje ge
had van iemand die zei dat de
'witte schimmel' wel zijn brood
was. Verder ging het ons erom
een beetje nationale bekend
heid te krijgen", zegt hij.
Donateurs
Sinds de oprichting van Schoon
Genoeg heeft de stichting drie
honderd donateurs
geworven.
Niet alleen Zeeuwen, maar ook
toeristen steunen de stichting
om het landschap op Schouwen
'puur' te houden. „Mensen be
seffen vaak niet hoe mooi een
stukje natuur is, totdat er een
bungalowpark uit de grond ge
stampt wordt", zegt Van Stra
len. „Net als ik toentertijd
foto's Pieter Honhoff
schrikken veel mensen pas wak
ker als het te laat is." Als voor
beeld voor de rotte appel in de
mand wijst Van Stralen op het
bungalowpark Zeeland Village
bij Scharendijke, zonder twijfel
één van de lelijkste plekken op
het eiland.
„Er is daar geen stukje groen te
bekennen. Dat is gewoon mis
management geweest. De plan
nen voor aanleg van een groen-
singel rondom zijn er al heel lang,
maar het komt gewoon niet van
de grond."
Waar de stichtingsvoorzitter ook
niet vrolijk van wordt, is het va
kantiedorp De Soeten Haert bij
Renesse. „Dat zijn allemaal de
zelfde huisjes. Een truttige toe
stand", vindt hij.
Ook al hebben acties van Schoon
Genoeg tot nu toe niet veel opge
leverd, de stichting heeft nog ve
le plannen. Eén daarvan is een
speakerscorner bij de zendmast
in Schouwen-west op te zetten.
„Alle prominente beleidsmakers
en recreanten op het eiland nodi
gen we dan uit om over de toe
komst van Schouwen-Duive-
land te praten. Maar dat is nog
een wild plan."
Andrea Bolle
Inzendingen voor de fotowed
strijd zijn nog mogelijk tot 1 no
vember. De als best geselecteerde
(mooi en lelijk) worden
tentoongesteld in het Min-Plus
gebouw aan de Kampweg bij
Noordwelle.
De expositie is te zien van 24
november tot en met 23 decem
ber.
Bungalowpark Zeeland Village bij Scharendijke, zonder twijfel één van de lelijkste plekken op het eiland.
Het mooiste en het lelijk
ste plekje van Schou-
wen-Duiveland. voorzitter
Marnix van Stralen van
Stichting Schoon Genoeg
twijfelt geen seconde. Het
open landschap deed hem
twintig jaar geleden beslui
ten naar Schouwen te ver
huizen. De nadien uit de
grond gestampte campings
en bungalowparken daaren
tegen zijn hem een doorn in
het oog. Dus zocht hij mede
standers om de schoonheid
van het oude landschap te
bewaken en bedacht de
stichting een fotowedstrijd
om de twee uitersten op het
eiland in beeld te brengen.
De witschimmel moet ge
stopt!
Van Stralen, behalve voorzit
ter ook freelance-bioloog,
woont midden in het open land
aan de Elkerzeeseweg bij Scha
rendijke. In de tuin achter zijn
huis loopt een aantal pauwen
parmantig rond. „Ik ben hier
toentertijd komen wonen omdat
je omringd wordt door de Gre-
velingen, Oosterschelde en de
natuur op de Kop van Schou
wen. Dat is toch prachtig." Het
behoud van het Schouwse land
schap is voor hem daarom ook
ontzettend belangrijk.
Als één van zijn eigen lieve
lingsplekken noemt Van Stralen
de duinen ter hoogte van De
Haard aan de Ramp weg. „Als je
daar staat zie je de zee, de dui
nen en aan de andere kant het
open landschap. In de verte zie
je de Plompe toren. Het is daar
zo mooi." Lang zal die vrije
doorkijk over open gebied ech
ter niet meer duren, zegt hij met
wrevel in zijn stem. De Ramp-
weg is namelijk aangewezen als
compensatielocatie voor de ge
saneerde duincampings Prin
senhoeve en Berkenhof. Schoon
Het open landschap ter hoogte van de Ramp weg op Schouwen-Dui veland wordt bedreigd door recreatie-
Genoeg heeft lang geprobeerd
dit tegen te houden. Liever zien
zij de recreanten naar de Lage
Zoom verhuizen. „DeRampweg
is nog maar één van de weinige
plekjes in de Kop van Schouwen
waar het niet volgebouwd is.
Wat er nu gebeurt, is gewoon
van de gekke", vindt de voorzit
ter.
De doelstelling van de Stich
ting, die februari dit jaar werd
opgericht, is het behouden en
herstellen van het culturele erf
goed op Schouwen-Duiveland.
Bezwaren tegen verder 'ver
kwanseling' van het landschap
hebben tot dusver niets uitge
haald. „Maar we willen ook
weer geen pure protest-club
zijn. Ik begrijp goed dat de re-
De PZC heeft een stuk Oosterscheldenatuur geadopteerd. Het
gaat om de Rumoirtschorren en de Slikken in de Krabben-
kreek, achterin de Oosterschelde. Ook het schorretje voor de
Oesterput, langs de noordkust van Noord-Beveland behoort
bij het geadopteerde gebied. De krant betaalt mee aan het be
houd van dit bijzondere stukje Zeeland, door een sponsorbij
drage aan Het Zeeuwse Landschap. In 'Bijzonder blauw'
wordt het wel en wee van het reservaat belicht en bovendien
komen er regelmatig vertegenwoordigers van de unieke flora
en fauna ter sprake.
Kwallen, alleen al bij het ho
ren van de naam zullen veel
mensen griezelen: deze enge
zeewezens kun je beter maar
niet tegenkomen. Iemand be
stempelen als een 'kwal' bete
kent meestal ook al niet veel
goeds. Als je ze in het echt en bij
het zwemmen toch tegenkomt
bedenk je je geen moment: weg
wezen is de eerste prioriteit
want ze kunnen ons immers
pijnlijke rode plekken op de
huid bezorgen.
Gelukkig zijn de meeste soorten
kwallen in onze kustwateren
voor mensen relatief onschul
dig. Dat is in bijvoorbeeld Au
stralië beslist anders, want daar
komen ook kwallen voor die do
delijk zijn voor de mens. In onze
kustwateren zijn het vooral de
Blauwe en de Gele Haarkwal
die ons pijn kunnen bezorgen.
Dat doen ze met microscopisch
kleine cellen die vooral op de
(soms wel 1 meter) lange tenta
kels en rond de mond zitten: ne-
tclcellen. Op die netelcellen zit
een haar op een soort dekseltje.
Binnen in de netelcel zit een
draadje met daaraan een har
poentje. Bij aanraking van het
haartje aan de buitenkant van
de netelcel gaat het dekseltje
open, schiet de draad naar bui
ten en komt de giftige stof uit de
netelcel vrij.
Netelcellen vinden we niet al
leen bij de voor ons vervelende
kwallen, maar ook bij de voor
ons onschuldige kwallen. En er
zijn nog meer waterdieren met
netelcellen zoals hydroïdpolie-
pen (bijvoorbeeld de ruwe zee-
rasp die vaak op de schelp van
de Wulk zit terwijl in die schelp
een Heremi-tkreeft woont) en
bloemdieren. Netelcellen wor
den door al deze dieren gebruikt
om prooien zoals kleine visjes,
of dierlijk plankton te verlam
men of te doden waarna ze op
gegeten kunnen worden.
Speciale groep
Het bezit van netelcellen is zelfs
reden geweest om bij de inde
ling van de dieren een speciale
groep daarvoor te maken: de
Neteldieren. De Neteldieren
zijn allemaal waterbewoners en
dan vooral van zoutwater. Er
zijn vastzittende en vrijzwem-
mende vormen; er zijn kolonie-
vormende en solitaire (alleen le
vende) soorten. De groep van de
Neteldieren omvat in feite de
kwallen, hydroïdpoliepen en de
bloemdieren.
Tot de bloemdieren behoren de
koralen en zeeanemonen. In Ne
derland komt ook een koraal
soort voor: de Dodemansduim.
Deze soort is een zacht koraal en
verwant aan de harde koralen,
die verantwoordelijk zijn voor
koraalriffen en atollen in de
oceanen in (sub)tropische ge
bieden. De Dodemansduim
heeft de vorm van een witte of
roze-oranje vinger of duim en
bestaat uit een kolonie van heel
kleine diertjes: poliepjes. Deze
poliepjes kunnen worden inge
trokken.
Afhankelijk van het jaargetijde
en de windrichting spoelen op
het strand soms massaal kwal
len aan. Behalve oorkwallen of
kompaskwallen kun je op het
strand soms ook aangespoelde
doorzichtige geleiachtige bolle
tjes vinden die niet groter zijn
dan een flinke knikker: rib
kwalletjes. Deze horen niet bij
de Neteldieren omdat zij in te
genstelling tot de kwallen geen
netelcellen bezitten. In onze
kustwateren komen twee soor
ten ribkwallen heel algemeen
voor: de Zeedruif (Pleurobra-
chia pileus) en de Meloenkwal
(Beroe gracilis). Beide zijn
meestal niet groter dan enkele
centimeters, al kan de Meloen
kwal wel 15 centimeter worden.
Ribkwallen heten zo omdat ze
acht strepen (de 'ribben') over
hun lichaam hebben die onder
water prachtig iriserende kleu
ren hebben. Deze strepen zijn de
acht rijen zwemplaten van de
ribkwal met daarop microsco
pisch kleine trilhaartjes. Door
deze trilhaartjes te bewegen
kunnen de ribkwallen zich door
het water verplaatsen.
Het Zeedruifje heeft de vorm
van een bolletje waaruit twee
lange tentakels komen waarop
speciale kleefcellen zitten. Deze
scheiden een stof af die zich aan
de prooi vasthecht. Deze twee
lange tentakels kunnen ook in
getrokken worden en dat zijn ze
dan ook als je ze aangespoeld op
het strand vindt. Het Meloen
kwalletje heeft deze twee lange
tentakels niet en dankt zijn an
dere Nederlandse naam (Mijter
kwal) aan zijn vorm: een soort
langgerekt hoedje. En een pi
kant detail is wellicht dat de
mondopening van de Mijter
kwal precies groot genoeg is om
de Zeedruif in te laten verdwij
nen. En dat gebeurt ook.
Dominique Willemse
Het Zeedruif j e heeft de vorm van een bolletje waaruit twee lange tentakels komen, foto Marco Faasse
Mocht u deze en andere meer of minder onopvallende zoutwaterbe
woners eens van dichtbij willen bekijken, dan kan dat, dit jaar voor
de laatste keer, op zondag 7 oktober bij de Wandeling rondom de
Vloedlijn op Neeltje Jans. Duikers/biologen laten in aquaria zien
welke wieren en dieren er in de Oosterschelde voorkomen en geven
informatie daarover.
Startpunt voor 'Wandelen rondom de vloedlijn' is het bord Start
punt natuurexcursies op de parkeerplaats bij Waterland Neeltje
Jans (aan de Oosterscheldekant).
Deelname: volwassenen 7,50, kinderen tot en met 12 jaar 2,50.
Volwassenen die lid zijn van Het Zeeuwse Landschap of Vereniging
Natuurmonumenten: 5,-. Honden uitsluitend aan de lijn toege
staan. De begintijd is 14.00 uur.
Het gedeelte onder de vloedlijn is toegankelijk voor rolstoel en kin
derwagen.
Informatie en aanmelden (niet verplicht, voor groepen wel ge
wenst): Stichting Het Zeeuwse Landschap, telefoon tijdens kan
tooruren: 0113 569110.
of Dominique Willemse (Biologische Werkgroep NOB), tel. 0118
642532.
