Weer geld voor wachtlijsten
i om
Kok hoeft niet te wachten
mm
mm
Paars-2 deed
niet veel
voor Zeeland
Wrap
Extra geld
voor natuur
Sloespoorlijn
jaar vertraagd
13
MILJARDEND ANS
m
WPZIfK w...
SCHRALE OOGST
LEUREN MET PATIËNTEN
woensdag 19 september 2001
door Ap van den Berg
Is onze volksgezondheid ei
genlijk opgeknapt van bijna
acht jaar dokter Borst? Bij de
presentatie van de rijksbegro
ting voor 2002 -haar laatste-zei
de minister: „Anderen moeten
straks maar oordelen over hoe
ik het heb gedaan. Een minister
van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport begint in elk geval niet
met het idee dat ze er met een
stralenkrans vanaf komt. Het is
een weerbarstige portefeuille.
Toch heb ik wel het gevoel dat
we een paar forse stappen voor
uit hebben gezet."
Dat geldt met name voor de
laatste jaren en, zoals verwacht,
ook voor de nieuwe begroting.
De zorg krijgt er in 2002 weer
een grote zak met geld bijin to
taal 1,6 miljard euro (3,5 miljard
gulden). Ruwweg de helft is
voor lonen en prijzen, de andere
helft voor extra zorg - terug
dringing van de wachtlijsten -
en voor nieuwe geneesmidde
len. Het meest profiteren: ge
handicaptenzorg, ouderenzorg,
huisartsen, ambulancezorg en
ziekenhuizen (meer verrichtin-
gen).
Die ziekenhuizen hebben sinds
het begin van dit kabinet in
1998 een forse productiestij ging
bewerkstelligd. Het aantal
knieoperaties bijvoorbeeld nam
toe met ruim 16 procent (tot
7 80 00 per j aar) en er werden 10
procent meer heupoperaties
uitgevoerd (21.000). Openhart
operaties bleven vrijwel stabiel
(7800), maar het aantal dotter
behandelingen groeide met 9
procent tot 8500 per jaar.
Desondanks slinken de wacht
lijsten maar mondjesmaat. Re
delijk positieve uitzondering is
het aantal wachtenden in de
thuiszorg, dat met 35 procent
afnam tot 35.000. De talrijke
miljarden ten spijt lijkt het op
dweilen met de kraan open.
„Dat komt vooral door de toege
nomen zorgvraag", verdedigde
Borst zich. „Tegenwoordig
krijgt een 85-jarige ook gewoon
een paar nieuwe knieën." Die
stijging van de zorgvraag is in
Kok-2 opgevangen met een ex
tra impuls van liefst 9,4 miljard
euro, ofwel 20 miljard gulden.
Waardoor straks bijna 37 mil
jard euro (81 miljard gulden)
omgaat in de volksgezondheid.
Omgerekend kwam er ieder jaar
3,5 procent bij.
Zo'n explosieve stijging van de
...mwitfott
c3,\a
kosten zou de zorg uiteindelijk
fataal worden omdat de premie
betalers dat op den duur niet
meer kunnen opbrengen. Om de
spiraal te doorbreken willenmi-
nister Borst en staatssecretaris
Vliegenthart (Zorg, Sport) toe
naar een zorgsysteem met een
basisverzekering voor iedereen.
Waarin de patiënt als zorgvra
ger centraal staat en niet de
instellingen als zorgaanbie
ders.
Laatstgenoemden zullen daar
door meer dan ooit tot grote
prestaties worden gedwongen.
De bewindslieden kregen kort
voor het zomerreces de steun
van het voltallige kabinet voor
hun 'masterplan', waarmee een
historische doorbraak een feit
was. Dit neemt trouwens niet
weg dat er na de Kamerverkie
zingen van mei - tij dens de kabi
netsformatie - nog harde noten
moeten worden gekraakt over
de financiering van zo'n nieuw
systeem en over de ziektekos
tenpremies.
Al die instellingen moeten ove
rigens wel in staat zijn de ver
langde zorg te bieden. Dat hangt
nauw samen met de beschik
baarheid van personeel. In de
volksgezondheid werken meer
dan een miljoen mensen. Alleen
al in 2000 kwamen er 25.000
werknemers bij. Er staan rela
tief gesproken minder vacatu
res open dan in de marktsector.
Dat geeft aan dat de zorg nog al-
tij d mensen weet te trekken,
zegt de minister. Wellicht dat
verdere loonsverhoging, betere
arbeidsomstandigheden en
maatregelen die ziekteverzuim
en WAO-instroom tegengaan de
aantrekkingskracht van de zorg
als werkgever verder kunnen
vergroten.
Dit neemt niet weg dat er nog al
tijd een groot gebrek is aan per
soneel. Borst erkent dat de
krapte op de arbeidsmarkt de
Achilleshiel vormt van de zorg.
Met name in de Randstad laat
dat probleem zich sterk voelen.
In toenemende mate bedienen
ziekenhuisdirecties zich van
personeel uit Zuid-Afrika en de
Filipijnen.
Ruiterlijk
Borst zit niet stil. Ze heeft het
aantal opleidingsplaatsen voor
huisartsen, specialiseerde art
sen, mondhygiënisten, tandart
sen en verloskundigen fors ver
ruimd. Daar wordt in 2002 nog
eens 70 miljoen euro (154 mil
joen gulden) in gestopt. Om het
beroep van huisarts aantrekke
lijker te maken steekt Borst
komend jaar 180 miljoen euro
(bijna 400 miljoen gulden) in
verhoging van de inkomsten
van huisartsen.
De lange wachtlijsten in het al-
gemeep zijn mede een gevolg
van de sterk toegenomen vraag
naar zorg. Ruiterlijk erkent
illustratie Tom Janssen
Borst dat ze die niet heeft voor
zien, of beter gezegd: „Niet
heeft kunnen voorzien."
In de Tweede Kamer vragen po
litici zich de laatste maanden
steeds meer af of die extra uit
gaven in de zorg - in deze kabi
netsperiode 20 miljard gulden -
wel doelmatig zijn besteed. De
minister zelf twijfelt daar geen
moment aan, althans niet pu
bliekelijk. Om de Kamer te sus
sen heeft ze haar begroting ver
gezeld doen gaan van een flinke
stapel extra papier. Rapporten,
evaluaties en bijlagen die de
Kamer moeten weerhouden van
een eigen onderzoek naar de be
steding van de zorgmiljarden.
Borst is optimistisch. „Het is
een hele goede verantwoording.
Het geld is goed besteed, de
laatste jaren beter dan in het be
gin. Maar dat kwam doordat het
registratiesysteem in de eerste
jaren nog wat gebrekkig was.
Dat is nu anders." GPD
door Harmen van der Werf
Bij het aantreden van het
tweede paarse kabinet in
1998 was het al duidelijk. Zee
land zal nooit zoveel voor elkaar
krijgen als onder de eerste coali
tie van PvdA, VVD en D66. Dat
is meer dan uitgekomen.
Het is najaar 1998. De Zeeuwse
gedeputeerden DaanBruinooge
(PvdA) en Jaap Hennekeij
(WD) keren terug uit Den
Haag, van een bezoek aan de
kersverse minister op Verkeer
en Waterstaat, Tineke Netelen
bos (PvdA). Manmoedig vertelt
Hennekeij de resultaten van het
overleg. De nieuwe N57 op Wal
cheren, onderdeel van de Dam-
menroute met een aquaduct bij
Middelburg, is terug in het
Meerjarenprogramma Infra
structuur en Transport. Ook de
N61, Hoek-Schoondijke, staat
er weer in.
Hoera, een paar maanden eer
der waren de N57 en N61 dom
weg geschrapt. Netelenbos had
het lijstje met toezeggingen aan
provincies over nieuwbouwwe-
gen eens bestudeerd. Zeeland
kon volgens haar wel zonder.
Het is dat Zeeland al afspraken
had gemaakt met vorige minis
ters op het departement, anders
had ze zeker haar zin gehad. Tij
dens dat roemruchte overleg in
het najaar van 1998 krabbelde
Netelenbos iets terug. De N57
en N61 kwamen terug op de
meerjarenplanning, maar ach
teraan de lijst, na 2006.
In beton gegoten
In het Meerjarenprogramma In
frastructuur en Transport (MIT)
bij de ontwerp-begroting 2002
is daar geen verandering in ge
komen. Niemand had dat ook
verwacht. „Het MIT is in beton
gegoten", is zo'n beetje de lijf
spreuk van Netelenbos.
Tijdens de persconferentie over
haar begroting, afgelopen vrij
dag, voegde ze daar nog een an
dere aan toe: „Hier en daar heb
ben mensen hobby's (als het om
aanleg van wegen gaat). Maar:
je moet iets doen met je geld,
waar het echt helpt."
Met andere woorden, het geld
moet worden gebruikt om de
grootste knelpunten in het Ne
derlandse wegennet aan te pak
ken. Conclusie: dus niet in Zee
land, waarvan filevorming
nauwelijks sprake is. Alleen tij
dens de spits in Middelburg
loopt het nogal eens vast en in de
zomermaanden, hier en daar.
Wie durft Netelenbos ongelijk
te geven? Zelfs over de huidige
N57 op Walcheren rijdt het
prinsheerlijk. Op de N61 net, zo.
Wie praktisch denkt, en Nete
lenbos doet dat, zóu langs die
wegen (bijna) kunnen volstaan
met een extra parallelweg voor
landbouwverkeer. En het is al
een stuk veiliger.
Zo zal het niet gaan, als het MIT
inderdaad in beton is gegoten -
ook na het vertrek van Netelen
bos en Paars-2 - heeft Zeeland
zijnnieuweN57 enN61in2010,
plus een nieuwe goederenspoor
lijn naar het industrie- en ha
vengebied Vlissingen-Oost
(planning: gereed in 2005). En
mogelijkerwijs zelfs meer dan
dat, namelijk een tunnel bij
Sluiskil.
Die tunnel hoeft van Netelenbos
eigenlijk helemaal niet. Dat
bleek wel toen zij het in de
Tweede Kamer over 'eenminus
cuul transportasje' had, waar
mee zij de wegverbinding over
de huidige brug bij Sluiskil be
doelde. Maar ja, aïs de regio het
zo graag wil, dat zij eraan mee
wil betalen. En de NV Wester-
scheldetunnel, waarvan de
rijksoverheid het leeuwendeel
van de aandelen bezit, zegt
steun toe. Dan zegt Netelenbos
geen 'nee'. Integendeel, ze houdt
juist van 'creatieve' financie
ringsoplossingen.
Netelenbos doet dus nog wat
voor Zeeland, al was daarvoor
veel druk uit de provincie nodig.
Meer druk dan gedeputeerde
Hennekeij ooit op Netelenbos'
voorgangster Annemarie Jor-
ritsma (WD, nu Economische
Zaken) heeft moeten uitoefe
nen. Bij partij vriendin Jorrits-
ma - waarschijnlijk behept met
een 'provincialer' kloppend
hart - kreeg Hennekeij veel meer
voor elkaar; tientallen miljoe
nen voor het project duurzaam
veilig West-Zeeuws-Vlaande-
ren en de Westerscheldetunnel
niet te vergeten. Paars-2 kon
onmogelijk, als het om Zeeuwse
infrastructuurprojecten gaat,
het succes van het eerste kabi
net-Kok evenaren. Ook al had er
een andere verkeersminister
dan Netelenbos gezeten...
Het is kommer en kwel in
de gezondheidszorg. On
danks de miljarden die
Paars-2 investeerde, kla
gen huisartsen en specia
listen steen en heen. De
wachtlijsten zijn langer
dan ooit. Rijke patiënten
vliegen voor een operatie
naar het buitenland, ar
men blijven achter met
pijn. Een huisarts op het
platteland en een specia
list in een ziekenhuis ver
tellen over hun dagelijkse
praktijk.
door Carine Neefjes
Huisarts J. Schreuder: „Een
jonge vrouw komt in mijn
praktijk en jodelt van de pijn in
haar been. Eigenlijk moet ze on
middellijk naar het ziekenhuis
voor een foto, maar voor zo'n
onderzoek met de 'mri-scan'
geldt zes weken wachttijd. Echt
hoor, de patiënt staat gillend
voor mijn neus en ik bel stad en
land af om haar onder te bren
gen. Uiteindelijk gaat ze de vol
gende dag met een privé-auto
naar een ziekenhuis in Duits
land, voor een ambulance is
geen geld. Daar blijkt dat ze een
ernstige hernia heeft. Dit is ach
terlijk! Dat leuren met patiën
ten ben ik spuugzat! Nederland
lijkt wel een Derde Wereld
land."
Huisarts Schreuder (55) houdt
praktijk in Malden, een foren
sendorp onder de rook van Nij
megen. De doorgewinterde
huisarts, die al meer dan 27 jaar
in het vak zit, windt er geen
doekjes om: sinds Paars aan de
macht is, gaat het slecht in de
zorg. „Het werk is een stuk be
roerder geworden." Hoewel het
kabinet ook de afgelopen perio
de uit het 'Wachtlijstfonds' weer
honderden miljoenen guldens
extra heeft ingezet, gaat het er
in de praktijk belabberd aan
toe. Volgens Schreuder heeft de
regering grove inschattingsfou
ten gemaakt. Bij de begroting
voor gezondheidszorg is er te
weinig rekening gehouden met
de groeiende, ouder wordende
patiëntenstroom die steeds
meer mankeert. Klachten over
chronisch aandoeningen als
suikerziekte, astma, hart- en
longkwalen zijn aan de orde van
de dag.
„Of mijn patiënten nu een be
roerte of een hartinfarct heb
ben, een gebroken heup of pols,
overal zijn wachtlijsten: in zie
kenhuizen, verpleeghuizen, bij
de thuiszorg. Vanmorgen nog,
een alleenstaande, 80-jarige
vrouw heeft tijdens het stofzui
gen last van hartkloppingen. Ze
heeft net een hartoperatie ach
ter de rug en dringend thuiszorg
nodig, maar er is een wachttijd
van zes maanden. Voor een gal-
blaasoperatié heb ik een patiënt
naar Duitsland gestuurd, an
ders moest hij een jaar lang pijn
lijden!"
Om geldverspilling te voorko
men moeten alle medische han
delingen zorgvuldig worden be
oordeeld. Op het krankzinnige
af, vindt Schreuder.
„Afgelopen weekend was ik bij
een oude vrouw met een open
beenzweer. Vroeger belde ik di
rect met de wijkzuster om zo'n
wond te laten zwachtelen. Dat
mag niet meer. Tegenwoordig
moet ik eerst - schrik niet - het
'regionaal indicatie orgaan' in
schakelen die moet beoordelen
of verzorging van zo'n zweer
wel nodig is. Belachelijk! Ik ben
dokter, ik heb ervoor geleerd, ik
weet echt wel wat een wondis."
Onverteerbaar
„Ik verwijt Paars dat de zorg
niet heeft meegeprofiteerd van
de toenemende welvaart. Op
straat zie ik steeds meer ca-
brio's, terwijl bij ons de wacht
lijsten groeien. Vrouwen met
borstkanker die acht weken
moeten wachten op een opera
tie. Emotioneel gezien is dat on
verteerbaar. Politici zien bar
weinig van deze ellende. Man
keren ze zelf wat, dan hebben ze
hun contacten. Als premier Kok
het aan zijn hart krijgt, hoeft hij
echt niet op een wachtlijst te
staan voor een dotter-behande-
ling."
Verreweg de schrijnendste tafe
relen doen zich voor in de ortho
pedie. In veel ziekenhuizen
moeten patiënten meer dan een
jaar wachten voordat ze aan
hun heup kunnen worden ge
opereerd.
„Het is werkelijk om van uit je
vel te springen", roept orthope-
disch-chirurg P. van Roermund
(52), werkzaam in het Universi
tair Medisch Centrum (UMC) in
Utrecht. „Ik vind het zo erg voor
die oudjes. Ze hebben een heup
gebroken en moeten soms wel
vijftig ziekenhuizen langs voor
dat ze worden geholpen. Soms
komt een patiënt uit Amster
dam uiteindelijk in Zeeland of
Friesland terecht. Mensen met
pijnlijke, versleten heupen kun
nen het vliegtuig naar Spanje
pakken. En ook dat is alleen
weggelegd voor patiënten die
familieleden met geld hebben
Orthopedisch chirurg P. van Roermund (r) met zijn team aan het werk in de operatiekamer.
foto Cees Zorn/GPD
die mee kunnen reizen. Maar het
80-jarige, alleenstaande
vrouwtje op drie hoog achter,
dat stijf staat van de reuma, kan
zich dat niet permitteren. Die
lijdt gewoon onnodig lang veel
pijn!aldus Van Roermund,
ook voorzitter van de Neder
landse Orthopedische Vereni-
ging (NOV).
In tegenstelling tot huisarts
Schreuder steekt de orthope-
disch-chirurg een hand in eigen
boezem: niet alleen Paars is de
boosdoener. „Ook artsen heb
ben zitten slapen. We hebben
ons veel te laat gerealiseerd wat
er aan de hand is. Ook wij had
den kunnen voorzien dat de pa
tiënten veel ouder worden. In
2 010 zijn er meer 6 5 -plussers
dan jongeren onder de 20 jaar.
Wij hadden veel eerder aan de
bel moeten trekken."
Het dreigende tekort aan ortho-
pedisch-chirurgen is een groot
probleem. „Onder de jeugd is
weinig animo om specialist te
worden. Het is beulen voor wei
nig geld. Ze gaan liever rechten
studeren. En voor diegene die
wel wil, hebben we nauwelijks
plek. In ziekenhuizen zijn veel
te weinig plaatsen voor artsen in
opleiding. Daar mag het kabi
net wel meer geld voor uittrek
ken."
Operatiezuster
En dan is er nog het grote tekort
aan operatiezusters. Die rennen
massaal de operatiekamer uit,
omdat ze vinden dat ze te weinig
verdienen. De chirurg blijft met
lege handen achter. „Soms krij
gen we verpleegkundigen via
uitzendbureaus. Maar die zijn
twee keer zo duur en stellen
meer eisen, ze willen geen dien
sten draaien. Dat geeft weer
scheve ogen bij de andere colle
ga's. Operatiezusters moeten
gewoon een hoger salaris krij
gen."
Of het nu uit de lengte of de
breedte komt: er moet meer geld
worden geïnvesteerd in de ge
zondheidszorg. Niet alleen door
de overheid, maar ook door de
burger, vindt Van Roermund.
„Mensen sparen nu voor een
tweede huis of .een derde vakan
tie. Als we. allemaal een hogere
ziektekostenpremie betalen, zal
de kwaliteit van de zorg voor ie
dereen verbeteren." GPD
door Harmen van der Werf
Het kabinet trekt volgend
jaar 45 miljoen euro (hon
derd miljoen gulden) extra uit
voor natuurprojecten. Het gaat,
aldus het ministerie van Land
bouw, Natuurbeheer en Visserij
(LNV), om 'een eenmalige ver
snelling van het natuurbeleid'.
Met het extra gelei voor natuur
projecten komt de regering te
gemoet aan een eisenpakket
voor een nationaal natuuroffen-
siefEen breed front van maat
schappelijke organisaties, van
ANWB tot en met Stichting Na
tuur en Milieu, lanceerde dit ei
senpakket eerder dit jaar.
De Tweede Kamer gaf gehoor
aan de oproep. Ze vroeg het ka
binet in een D66-motie met
meer geld voor natuur over de
brug te komen. Van de 45 mil
joen euro gaat in principe 36
miljoen euro (tachtig miljoen
gulden) naar de verwerving van
gronden voor natuurprojecten.
De rest is bestemd voor de daad
werkelijke inrichting van de ge
bieden, dus de uitvoering. De
precieze verdeling is afhanke
lijk van de voorstellen die pro
vincies indienen. Het kabinet
zal dit vastleggen in de Najaars
nota 2001.
Zeeuws provinciaal bestuurder
G. de Kok, die verantwoordelijk
is voor landinrichting en de na
tuurprojecten daarbinnen, rea
geert met gemengde gevoelens
op het kabinetsbesluit extra
geld uit te trekken voor een na
tionaal natuuroffensiefAfgelo
pen jaar zijn de provincies ge
confronteerd met een aanzien
lijke bezuiniging op landinrich
tingsprojecten.,, Je kunt je af
vragen of dit wel écht extra geld
is", verklaart De Kok. „Het
heeft veel weg van een reparatie
van een eerdere bezuiniging. Er
wordt bovendien niet structu
reel meer geld voor natuurbe
leid aan de begroting van LNV
toegevoegd. Dit is alleen een op
lossing voor 2002."In de ont
werp-begroting 2002 van LNV
worden diverse projecten ge
noemd, waarover de 45 miljoen
euro kan worden verdeeld. Daar
staat één Zeeuws project bijna
tuurontwikkeling in de Kop van
Schouwen.
Het is niet gezegd, volgens De
Kok, dat dit plan uit de bus rolt
bij de verdeling van het geld.
„Wij kunnen ook meer natuur
projecten indienen. Er lopen
immers diverse landinrichtin
gen, zoals bij Hoek, in Schou-
wen-Oost en langs de West-
-Zeeuws-Vlaamse kust. "In het
kader van de ontwikkeling van
duurzame landbouw is structu
reel zeven miljoen euro (ruim
vijftien miljoen gulden) aan de
begroting van LNV toegevoegd.
Vernieuwingen in de landbouw
sector, gericht op een milieu
vriendelijkere manier van pro
duceren en het beter samengaan
van landbouw en natuur, zullen
met deze 'ontwikkelingsgelden'
worden gestimuleerd.
De aanleg van een nieuwe
Sloespoorlijn naar haven
en industriegebied Vlissingen-
Oost is een jaar vertraagd. Het
ministerie van Verkeer en Wa
terstaat verwacht, staat in de
begroting 2002, dat met de
bouw in 2003 kan worden be
gonnen. Het werk moet twee
jaar later klaar zijn.
De vertraging komt doordat re
kening moet worden gehouden
met de komst van een grote con-
tainerterminal aan de Wester-
schelde. Om te onderzoeken
welke gevolgen die nieuwe ont
wikkeling heeft, loopt het pro
ject een jaar uit. De aanleg van
een goederenlijn van Bergen op
Zoom in de richting van het
Antwerps havengebied staat
voor 2005-2010 gepland bij Ver
keer en Waterstaat. De provin
cie Zeeland wil dat project
graag versnellen, omdat contai
ners uit Vlissingen-Oost dan di
rect naar Antwerpen kunnen.
