Kerncentrale is
vliegtuig-proof
Identificatieteam staat klaar
PZC
Politie concentreert zich
op risicovolle bedrijven
Amerika zal moeten
balanceren tussen
vrijheid en veiligheid
Veiligheid Borssele zit in vijf barrières
Bewoners
toren bewust
van de risico's
Zeeuwse vriendinnen ongedeerd
Koerdische leerlingen leven mee
Verlossend geluid uit Manhattan
Zierikzeese leeft in angst
donderdag 13 september 2001
De energiefabrieken van EPZ bij Borssele. In het raidden de bol van de kerncentrale.
foto Aero Lin Photo
doorRinus Antonisse
BORSSELE - De kernenergie
centrale van EPZ bij Borssele is
bestand tegen ernstige calami
teiten als een neerstortend
vliegtuig, een gaswolk-explo
sie, een aardbeving of langduri
ge uitval van de koeling met
Westerscheldewater. Bij de
bouw van de centrale, tussen
1969 en 1973, werden daartoe
voorzieningen getroffen. Die
zijn uitgebreid en verbeterd bij
de face-lift van de centrale in
1995-1997. De kans op bescha
diging van de reactorkern is één
in de 300.000 jaar.
Ook het opslagcomplex voor ra
dioactief afval van de Covra in
het Sloegebiecl is beveiligd te
gen rampen van buitenaf. Dak
en muren van de in aanbouw
zijnde opslagbunker voor hoog-
radioactief kernafval - waarin
vanaf voorjaar 2003 afval kan
worden opgeborgen - bestaan
uit 1.70 meter dik beton, met een
zeer zware wapening. Neerstor
tende vliegtuigen, gasexplosies
en overstromingen leveren geen
rampen op voor de bevolking.
Grote vliegtuigen
Woordvoerder G. Villerius van
Elektriciteits-Produktiemaat-
schappij Zuid-Nederland (EPZ
beklemtoont dat de bescher
ming tegen vliegtuigen geen
wassen neus is. De voorzienin
gen zijn niet alleen gericht op
lichte vliegtuigjes, maar ook op
een botsing van grotere (ver
keersvliegtuigen zoals een
Boeing 747. Hij geeft aan dat de
maatregelen er in het bijzonder
op gericht zijn om kernsmelting
te voorkomen en ontsnapping
van radio-activiteit naar de
buitenwereld tegen te gaan.
Erzijnin feite vijf bijna ondoor
dringbare barrières tussen de
splijtstof en de omgeving, ver
telt Villerius. Zo zit om te begin
nen de splijtstof in volledig gas-
dichte buizen van roestvrij
metaal. Het reactorvat, waarin
de splijtstofelementen zich be
vinden, heeft wanden van 18
door Edith Ramakers
VLISSINGEN - De aanslagen
in de Verenigde Staten hebben
de bewoners van de hoogste
woontoren van Zeeland aange
grepen, uiteraard, maar er
wordt nuchter, kalm gerea
geerd. Ze geloven niet dat hun
beleving van het ongeluk anders
is dan mensen die dichter bij de
grond wonen.
„Maar voor mijn zus, die al meer
dan veertig jaar in Kansas City
woont, en haar man, zijn het wel
degelijk angstige tijden. Zij zijn
nu net bij ons op vakantie en
zouden zeker in deze periode op
de begane vloer willen logeren",
zegt Edith Drost, die op de 23e
verdieping van de Vlissingse
Sardijntoren woont.
Voor de vaste bewoners die ge
kozen hebben voor de Sardijn
toren is 80 meter een vertrouw
de hoogte geworden. Ze kiezen
voor hoogte en tegelijkertijd
dus ook voor risico. „Maar mis
schien woonthie.. 'eenspeci
aal type mens", reageert, Ko
Drost. „Ik heb vroeger vaak in
hotel s geslapen. Ik keek dan al
tijd waar de nooduitgang was.
En moest heel vaak constateren
dat die gesloten was. Dat liet ik
zo en ging rustig slapen."
Beton
Het is onzin om ineens angstig te
zijn, vinden zeVlissingen is niet
te vergelijken met New York en
de Sardijntoren ook niet met het
WTC. De Sardijntoren is opge
trokken uit gewapend beton,
per verdieping is zo'n 45 ton ce
ment gebruikt. Het WTC was
staalbouw en staal smelt bij ho
ge temperaturen. Het WTC was
nog eens 90 verdiepingen hoger.
De brandbeveiliging in de Sar
dijntoren is optimaal. Er han
gen tal van rookmelders en op
elke verdieping is een hoge-
drukblusinstallatie bevestigd.
De brandweer kent het gebouw
en oefent er. Met een losse slang
kan de brandweerman omhoog
lopen en op elke verdieping de
slang aanklikken en water tap
pen. A. Anthonise, die op 25 me
terhoogte woont, heeft alle ver
trouwen in de brandbeveiliging.
,,Ik voel me hier veilig. De ramp
heeft hier dezelfde uitwerking
als in een willekeurige andere
wijk in Vlissingen.
De familie Drost woont op 69
meter hoogte. Een hoogwerker
van de brandweer reikt tot 35
meter. „Nee, die kan hier nooit
bij. Om te kijken of ik nog fit
ben, gebruik ik de trap weieens.
Het is een behoorlijke conditie-
test,, maar wel te doen", weet
Drost.
centimeter dik, zeer hoogwaar
dig metaal. Dat reactorvat staat
zelf in een zware betonnen bun
ker, die radio-actieve straling
vrijwel helemaal absorbeert.
Een volgende versperring
vormt de zogenaamde stalen
bol, die een wanddikte heeft van
2,2 tot 3 centimeter staal. Laat
ste barrière - de buitenkant - is
een betonnen schil van 60 centi
meter dikte.
Naast de vijfvoudige voorzie
ningen zijn er verschillende
meervoudig uitgevoerde nood-
stroom- en noodkoelinstalla-
ties. Als er een calamiteit op
doemt, moet de kerncentrale
wel bestuurbaar blijven. Daar is
enkele jaren geleden bij de ver
betering (het project Modifica-
ties) veel aandacht aan besteed.
Er is een zogeheten reserve-sup
pletiesysteem aangelegd, in een
versterkt gebouw dat los staat
van het reactorgebouw en de
daarin aanwezige regelzaal. De
kerncentrale is goed beschermd
door Jeffrey Kutterink
VLISSINGEN - De politie Zee
land heeft bij de Kamer van
Koophandel een lijst opge
vraagd van risicovolle bedrij
ven. Het gaat om ondernemin
gen die mogelijk doelwit zouden
kunnen zijn van eventuele ter
roristische aanslagen. Dat be
vestigt de handelskamer. De po
litie wil het noch ontkennen,
noch bevestigen.
De Kamer heeft de lijst gemaakt
en daarbij vooral gelet op
Zeeuwse ondernemingen die
'banden hebben m et de Verenig
de Staten'. Hoofd van de aide-
ling communicatie van de poli
tie J. van Mourick wil er niets
over kwijt. „Wij doen geen me
dedelingen over zaken die te
maken hebben met de veilig
heid."
Bedrijven die op de lijst staan
betrachten uiterste zorgvuldig
heid en willen niets zeggen over
eventueel genomen verscherpte
veiligheidsmaatregelen. Ze ge
ven alleen aan dat het gaat om
een 'uiterst gevoelige situatie'
en dat die 'op de voet wordt ge
volgd'.
door Jacques Cats
MIDDELBURG -Tandarts Bert
Slingenberg uit Zoutelande, lid
van het landelijk Rampen Iden
tificatie Team (RIT), verwacht
dat de identificatie van de
slachtoffers in New York een
enorm tijdrovend proces wordt.
„Als je heel zorgvuldig wilt wer
ken, moet je brokstuk voor
brokstuk weghalen en zoeken
naar menselijke resten. Zit er
meer tijdsdruk op dan moet je
grover te werk gaan, met meer
kans dat je sporen kwijt raakt."
Weersomstandigheden leggen
extra druk op de identificatie.
Slingenberg: „Ik las dat het in
New York 2 6 graden isVanwege
het ontbindingsproces zul je op
een bepaald moment toch wat
moeten doorzetten."
De Zoutelandse tandarts is één
tegen externe ramp-invloeden,
vat Villerius samen. De opslag
plaatsen voor laag- en middel-
radioactief afval van de Centra
le Organisatie Voor Radioactief
Afval zijn niet berekend op een
neerstortend vliegtuig. Risico
analyses tonen aan dat bij zo'n
incident de gevolgen beperkt
blijven tot het complex zelf en
niet de woongebieden belasten,
deelt directeur H. Codée mee.
„Het lukt nooit om een massa in
beton verpakt afval te verdam
pen en zodoende radioactiviteit
in cle lucht te brengen."
Dik beton
Met het nieuwe gebouw voor
hoogradioactief afval en het
kernsplijtingsafval ligt het an
ders. Daar kan bij een vliegtuig
ramp wel gevaar voor de omge
ving ontstaan. Vandaar ook de
dikke betonnen omhulling, die
erop berekend is een F16-
straaljager te weerstaan, waar
van de impact bij een botsing
Bij de Kamer van Koophandel
zijn volgens voorlichter M. Vol
leman geen telefoontjes van
verontruste ondernemers bin
nengekomen. „Bedrijven die
exporteren naar de Verenigde
Staten leggen als eerste contact
met klanten en brancheorgani
saties", verklaart Volleman.
Ook bij de Brabants-Zeeuwse
Werkgeversvereniging zijn er
geen vragen van ondernemers
binnengekomen naar aanlei
ding van de aanslagen in de Ver
enigde Staten.
De Koninklijke Schelde Groep
in Vlissingen toonde gisteren
haar medeleven en solidariteit
met de slachtoffers door de
Amerikaanse vlag half stok te
hijsen. Volgens het bedrijf heeft
dat niets te maken met het voor
een Amerikaan in aanbouw
zijnde jacht bij AmelsSchelde,
de dochter van KSG dat luxe
van de zes Nederlandse foren
sisch ordontologen, die vanwe
ge hun gebitskennis bij RIT-on-
derzoeken worden betrokken.
Het ministerie van Buitenland
se Zaken heeft via de Ameri
kaanse ambassade in Neder
land de diensten van het RIT
aangeboden. Het alleen bij cala
miteiten samengestelde team
telt vijftig leden. De meesten
zijn voor hun dagelijkse techni
sche recherchetaken actief in
politieregio's. Het Zeeuwse
korps beschikt zelfs over drie
RIT-leden. Gisteravond was bij
Buitenlandse Zaken nog geen
verzoek om bijstand binnen ge
komen.
Rinus Jeremiasse, hoofd bureau
forensisch technische onder
zoeken bij de politie Zeeland, is
gepokt en gemazeld op het ge
bied van identificatie van
slachtoffers. Als hoofd van de
nog groter is dan van een ver
keersvliegtuig, legt Codée uit.
Ook aan overstromingsgevaar
is gedacht: pas bij een water
stand van 11.90 meter boven
NAP komt er water binnen.
Na de vliegtuigaanslagen in
New York en Washington is uit
voorzorg de beveiliging in en om
jachten afbouwt. „Het is een ui
ting van het gevoel dat denk ik
iedereen op dit moment heeft",
zegt KSG-woordvoerder T. van
de Poel.
Beurs
Sommige Zeeuwse onderne
mers maken zich niet zo zeer
druk over de veiligheid, maar
juist meer over de economische
gevolgen. Bakon Food Equip
ment in Goes, een bedrijf dat
machines maakt voor het af
werken van banket, is vertegen
woordigt op een grote beurs in
Los Angeles. Op maandag, de
eerste dag van de beurs, heeft
het bedrijf 23 machines ver
kocht. Verder hebben veel geïn
teresseerde ondernemers
offertes aangevraagd. Na de
aanslagen is de beurs dinsdag
niet open gegaan. „Dat betekent
dat we geen zaken kunnen doen
sectie berging gaf hij in 19921ei-
ding aan het oplossen van de
gruwelijke mensenpuzzel op het
vliegveld van het Portugese Fa
ro. Voorts deed hij onderzoek
toen in 1981 in Moerdijk een
NLM-toestel neerstortte en na
het ongeluk met een SLM-toe-
stelinl989inParamaribo.J ere-
miasse was er ook bij om bij
slachtoffers van de Bijlmer
ramp vast te stellen wie zij wa
ren.
Secties
Teams die op zoek gaan naar in
dividuele kenmerken van door
brand of verminking onherken
bare personen zijn onderver
deeld in verschillende secties,
die zich met aparte taken bezig
houden. Een deel zoekt naar
menselijke resten, weer anderen
werken in tot mortuarium om
gevormde ruimten aan het pro-
het energiecomplex bij Borssele
meteen aangescherpt. „We zijn
extra alert geworden", aldus
Villerius. „Hoe dat precies inge
vuld wordt - daar mag ik niks
over zeggen." Hij laat weten dat
niet is overwogen om de kern
centrale tijdelijk van het
stroomnet af te schakelen. „Dat
op de voor ons één van de be
langrijkste beurzen", zegt ad
junct-directeur W. de Pijper.
Het is nog niet duidelijk of de
beurs nog open gaat. Het evene
ment duurt tot zondag.
Behalve voor directe gevolgen,
zijn ondernemers juist ook bang
voor effecten op langere ter
mijn. Voorzitter L. Noordhoek
van de Ondernemerskring
Schouwen-Duiveland is be
ducht op vervelende economi
sche naweeën Veel transacties
worden betaald in dollars. Wan
neer de Amerikaanse munt in
waarde daalt, betekent dat een
financieel nadeel voor exporte
rende bedrijven. „In ons geval
heeft dat voor lopende contrac
ten nog geen directe gevolgen.
We nemen een opdracht aan
voor een vast bedrag. Keldert de
dollar, dan zijn we daarvoor
verzekerd. Maar voor iedere na-
ces van de identificatie. Ook zijn
er teamleden die bij familiele
den informatie opdoen, tand-
artsgegevens verzamelen en de
mogelijkheden van DNA-on-
derzoek benutten. Vaak worden
er aan zulke teams specialisten
toegevoegd als tandartsen en
mensen die alles van sieraden
afweten.
Slingenberg was laatstelijk be
trokken bij identificatiewerk
zaamheden in Enschede. In
1977 hielp hij mee bij soortelijk
onderzoek na de vliegramp
op het Canarische eiland Tene-
rife.
Een gebit biedt met vullingen,
kronen, bruggen, kunsttanden,
kunstgebitten, getrokken tan
den en beugels veel specifieke
kenmerken om daarmee ie
mands identiteit te kunnen
vaststellen. Daartoe wordt de
gebitssituatie van geborgen do-
gebeurt alleen als er technische
problemen zijn of de regering
daar opdracht voor geeft." Bij
de Covra is dat niet gebeurd.
„Tegen dit soort acties van
niets-ontziende mensen kun je
je niet wapenen door met men
sen rondom je gebouwen te gaan
staan", meldt Codée.
volgende opdracht zal een lage
re waarde z'n negatieve uitwer
king niet missen, ben ik bang."
D e directeur van het wereld wij d
opererende Noordhoek Diving
voorziet bovendien de nodige
overlast voor bedrijven door
strengere controles op en rond
luchthavens. „De wereld zal er
toch anders uit komen te zien
door deze kwestie."
Dollarkoers
Ook algemeen directeur H. Doe-
leman van multinational Zee-
landia houdt rekening met een
flink lagere dollarkoers en stij
gende marktprijzen. De Zierik-
zeese onderneming staat in de
top vijf van producenten van
grondstoffen voor brood- en
banketbakkerijen in de wereld.
„Dit soort zakèn heeft een on
voorspelbaar effect op de han
del. De komende weken zal snel
duidelijk worden hoe de markt
zich ontwikkelt." Doeleman
ziet geen reden voor extra vei
ligheidsmaatregelen rond de
kantoren van Zeelandia in
Zuid-Amerika en het Midden-
Oosten. In de Verenigde Staten
heeft het concern geen eigen
vertegenwoordiging
den vergeleken met tandartsge-
gevens.Identiteitsonderzoek is
tegenwoordig niet alleen meer
van een gebit afhankelijk. Als
een slachtoffer nog herkenbaar
is, kan op het woonadres DNA-
materiaal van die persoon wor
den verzameld en worden ver
geleken met de menselijke res
ten. Slingenberg: „DNA
onderzoek neemt wel meer tijd
in beslag". Naarmate er minder
van een slachtoffer over is,
wordt het identificatieonder
zoek moeilijker. Ook als slacht
offers aan een enorme vuurzee
hebben blootgestaan, is er vol
gens Slingenberg nog voldoen
de gebitsmateriaal over om daar
conclusies aan te verbinden.
„Het is vaak een combinatie van
bepaalde zaken. Als iemand in
de bovenkaak geen tanden meer
heeft, dan valt iedereen af die
wel tanden heeft."
doorRoelf Re.inders
CEDER RAPIDS - Amerika
maakt zich op voor een gevecht
tussen veiligheid en vrijheid.
Dat zegt de Zeeuwse Amerika-
deskundige Kees van Minnen,
directeur van het Middelburgse
Amerika-onderzoeksinstituut
Roosevelt Studiecentrum.
„Het is Bush' taak de moeilijke
balans te vinden tussen ver
scherpte veiligheidsmaatrege
len en het handhaven van de
vrije Amerikaanse samenle
ving", meldt Van Minnen vanuit
het stadje Ceder Rapids in de
Amerikaanse staat Iowa. „Bush
kan niet om scherpe veilig
heidsmaatregelen heen. Maar
van alle kanten hoor j e dat daar
door de Amerikaanse vrije sa
menleving niet in gevaar moet
komen. Amerika mag geen poli
tiestaat worden."
Volgens Van Minnen ziet de
Amerikaan de aanslagen als de
prijs die een samenleving voor
haar openheid en vrijheid be
taalt. „De openheid van de sa
menleving is kwetsbaar geble
ken. Maar de Amerikanen
willen de grondvesten van de
Amerikaanse maatschappij wel
koste wat kost behouden. Het
land moet een balans vinden
tussen veiligheid en vrijheid. En
dat is een enorme opgave."
Van Minnen zit voor het Zeeuw
se Roosevelt Studiecentrum in
Amerika om samenwerking te
zoeken met de bibliotheken van
diverse instituten die rond
Amerikaanse oud-presidenten
zijn opgezet. Hij werd op de och
tend van de aanslagen gebeld
door David Roosevelt, de klein
zoon van de Amerikaanse oud
president Franklin Roosevelt,
met wie hij die dag een afspraak
had. ,,'Zetsneldetv aan', zei hij.
'Je gelooft je ogen niet.'" Van
Minnen heeft de hele ochtend
'verbaasd en verbijsterd' zitten
kijken. „Het leek horror, maar
het was echt. En het duurt even
voordat dat doordringt. Ik had
een onwerkelijk gevoel, alsof
het een nacht was die niet ein-
digt."
Benzinepompen
Na z'n afspraak is hij 's middags
de straat op gegaan om naar de
reacties van de Amerikanen te
kijken. „Niemand was op
straat, behalve de krantenver
koper van de extra editie van de
lokale krant. Terror, luidde de
kop. De bevolking zat binnen tv
te kijken, 's Avonds in het res-
Kees van Minnen
taurant was de stemming al wat
genormaliseerd, maar nog erg
gedrukt.Het viel hem op dat er
voor de bezinepompen lange fi
les stonden. „Een rare reactie
Als het helemaal mis gaat, red je
het niet met één volle tank.
Maar het tekent wel de angst
van de Amerikanen, zegt Van
Minnen. „Ze stellen vragen bij
hun veiligheidssysteem: 'We be
talen zo veel belasting voor de
FBI en CIA. Zitten die te slapen?
Hij ziet zo'n reactie als een
vorm van verwerking van ver
driet en woede. Net als de be
dreigingen aan het adres van de
Arabische bevolking in Ameri
ka. „Die voelt zich bedreigd. Er
zijn al bedreigende telefoontjes
geweest." De Amerika-specia-
list verwacht dat dit van korte
duur is. „Amerikanen vertonen
snel overreacties. Dergelijke re
acties ebben wel weg."
Maar de impact van de aansla
gen is enorm, zegt hij. „Amerika
is diep vernederd. Het World
Trade Center, het symbool van
het Amerikaanse kapitalisme, is
vernietigd. En het hart van de
defensie, het Pentagon, is be
schadigd." Hij omschrijft de
aanslagen als een 'psychologi
sche klap' in het Amerikaanse
gezicht, waarvan de pijn mis
schien wel nooit over gaat.
De vergelijking met Pearl Har
bor wordt steeds gemaald, maar
Van Minnen durft een parallel
met Zeelands watersnoodramp
van 1953 te maken. „De aansla
gen zullen een zelfde soort
scheidslijn als de Ramp in '53
vormen. Het is straks voor of na
de ramp. Beide gebeurtenissen
zijn zo overweldigend dat nie
mand ooit heeft beseft dat ze
zouden kunnen gebeüi'èïi. De
aanslagen worden in het collec
tieve geheugen van de Amerika
nen gegrift."
TERNEUZEN - Familie en vrienden van EWarmenhoven en
M. Elve uit Terneuzen hebben dinsdagmiddag een paar uur de
adem ingehouden na de rampberichten uit New York. De
Zeeuws-Vlaamse vriendinnen waren in de Amerikaanse stad
op het moment dat de aanslagen werden gepleegd. Zij zijn on
gedeerd.
Een telefoontje van de twee reizigsters uit de metropool
bracht weer wat rust in de families Elve en Warmenhoven. De
twee vertelden dat ze weinig hadden gemerkt van de ramp.
Een dag vóór het drama in en om het World Trade Center had
den Elve en Warmenhoven een bezoek gebracht aan de be
wuste buurt.
MIDDELBURG - Koerdische leerlingen van de Middelburgse
basisschool De Leeuwenheuvel hebben gistermiddag de vlag
halfstok gehangen en hun lessen voortijdig beëindigd uit pië
teit met de slachtoffers in de Verenigde Staten.
„Koerdische kinderen weten als geen ander wat het is om
slachtoffer te zijn van terroristen", zegt docent Diyaddin
Zengin van De Leeuwenheuvel. De lessen in Koerdische taal
en cultuur begonnen om één uur, maar werden om drie uur
opgeschort. De kinderen kregen daarna tekst en uitleg over de
aanslagen in de Verenigde Staten. Op een normale dag duren
de lessen tot zeven uur 's avonds.
HEINKENSZAND - Bloemist Jaap Wisse uit Heinkenszand
was dinsdag in New York aan het werk toen de vliegtuigen
zich in het World Trade Center boorden. Zijn familie in Ne
derland verkeerde daarna urenlang in onzekerheid over zijn
lot, maar Wisse bleek ongedeerd te zijn.
De bloemist is in New York in verband met een bloemenbeurs,
waar hij samen met negen collega's uit het hele land aan deel
neemt. Het beursgebouw bevindt zich op ongeveer een
kilometer van het World Trade Center in Manhattan. Na de
crash van het eerste vliegtuig belde hij zijn echtgenote Jac
queline in Heinkenszand. „Terwijl ik hem aan de lijn had,
werd ook de tweede toren geraakt.De verbinding werd daar
na verbroken. Toen ze daarna op de televisie zag wat er alle
maal gebeurde, werd Jacqueline ongerust. „Gelukkig belde
hij 's avonds om tien uur even om te zeggen dat alles goed
was."
ZIERIKZEE - Ze is een jonge moeder en heeft een man die
voor zijn bedrijf met enige regelmaat de wereld over reist.
Sinds elf jaar woont de uit Chicago afkomstige vrouw in Ne
derland. Aan het naar verhouding onbezorgde bestaan kwam
dinsdag met één klap een einde. „Wat is dit? Wat moeten we
hier mee?"
De aanslag heeft de Zierikzeese dermate in haar greep, dat ze
liever niet met haar naam in de krant wil. Haar reactie doet
niet ter zake, vindt ze zelf, in verhouding tot de enorme im
pact die de verwoestende actie heeft op 'de vrije wereld'. Iede
re minuut wacht de vrouw in spanning op een telefoontje dat
uitkomst moet bieden over de situatie rond een goede vriend.
Al wat ze weet, is dat hij mogelijk in één van de betrokken
vliegtuigen heeft gezeten.
De gsm op de achtergrond piept. Abrupt breekt de Ameri
kaanse het gesprek af om de andere telefoon aan te nemen.
Nog steeds geen bericht over de vriend.
Familieleden wonen in de omgeving van Chicago, op goed
vier uur vliegen van New York.,Maar ook daar is er grote on
rust geweest, omdat één van de vliegtuigen de Sears Tower als
doelwit zou hebben gehad. De halve stad moest ontruimd.
Stel je voor...."
