Permanente mestgeur taboe
Rijken restaureert muurschildering
Mini-expositie met kritisch tintje
Vrolijke klanken
besluiten loodzware
congresdag
Kawadïas wordt
wel de Griekse
Slauerhoff genoemd
Provincie wil terughoudend beleid bouw grootschalige mestsilo's
lezers schrijven
WCT
Drempels
Vocaal ensemble
oefent openbaar
Speurtocht bij
Fort Rammekens
kunst cultuur
donderdag 6 september 2001
door Rinus Antonisse
MIDDELBURG - De strengere
regels voor het omgaan met
dierlijke mest zorgen ervoor dat
de import van mest in Zeeland
afneemt. Het zal niet zo zijn dat
de provincie straks geplaagd
wordt door een permanente
strontgeur, zoals in grote delen
van Noord-Brabant het geval is.
Het provinciaal bestuur stelt
zich zeer terughoudend op te
gen plannen voor aanleg van
grootschalige mestopslag.
Dit verzekert gedeputeerde T.
Poppelaars (milieu). Hij rea
geert op het afsluiten van mest-
afzetcontraeten tussen (Bra
bantse) veehouders en Zeeuwse
akkerbouwers. ,,Ilc denk dat
door de afzetcontracten en de
mineralenboekhouding de
mestimport eerder zal dalen dan
stijgen. De akkerbouwer zal
geen kilo mest méér toelaten
dan hij werkelijk nodig heeft.
Anders moet hij er een heffing
over betalen."
De mestafzetcontracten bete
kenen voor de Zeeuwse boeren
een nieuwe inkomstenbron.
Voor het beschikbaar stellen
van hun akkers voor mest, krij
gen ze gemiddeld 300 gulden per
hectare. Poppelaars is niet bang
dat het uit de hand loopt. „De
boeren gaan anders bemesten.
Je krijgt een verplaatsing van
najaar naar voorjaar. Ook nieu
we technieken voor be- en ver
werking van mest gaan een rol
spelen. Er wordt meer op maat
gewerkt. In het ongunstigste ge
val zal de hoeveelheid mest die
in Zeeland wordt toegepast ge
lijk blijven. Gelet op de normen
verwacht ik een daling."
Beperkte import
De gedeputeerde geeft aan dat
in de eerste plaats de mest die
Zeeuwse veeboeren produceren
verantwoord moet worden af
gezet. Daar verwacht hij geen
problemen mee. Pas daarna is
een beperkte import mogelijk.
Poppelaars erkent dat in de hui
dige situatie te veel dierlijke
mest van buiten de provincie
wordt gehaald. „Het is bepaald
niet verkeerd dat er straks min
der mest wordt geïmporteerd.
Als jekijkt naar de kwaliteit van
het Zeeuwse oppervlaktewater
is een reductie noodzakelijk.
Daar is een hele hoop te win
nen,".
Het verschuiven van de mest-
aanwending van najaar naar
voorjaar houdt volgens land
bouworganisatie ZLTO in dat
aanleg van zes grote opslag
voorzieningen, bij voorkeur op
industrieterreinen, nodig is.
Ook op de boerenbedrijven zelf
zijn meer opslagfaciliteiten ge
wenst. Poppelaars vindt dat
eerst de al beschikbare opslag
mogelijkheden voluit benut
moeten worden. „De sector
moet maar eens aantonen dat
grote opslagcapaciteit nodig is.
Ik sta niet te popelen voor grote
mestsilo's. Plet mag er niet toe
leiden dat we meer mest krijgen
dan we kunnen gebruiken. Si
lo's mogen er alleen komen als
we daarmee een Zeeuws pro
bleem oplossen. We moeten ze
niet bouwen om Brabant van
het mestoverschot te verlos
sen."
Stankoverlast
De gedeputeerde verheelt niet
dat in de toekomst door de ver
anderende mestaanwending
stankoverlast zal optreden. „Ex-
zullen wel eens pieken zijn. Ik
heb niet de indruk dat het meer
gaat stinken, ook al omdat de
verwerkingsmethoden beter
worden. En stank is een beetje
relatief en subjectief begrip.
Met enige vorm van geur zul je
altijd te maken hebben. Dat
hooi-t bij het buitengebied.
Maar je moet het niet te gek ma
ken. Het risico zit ex-in dat wan
neer je het uitrijden van mest
meer spreidt, je ook wat meer
momenten hebt van stank."
Poppelaai-s voorziet dat in de
toekomst het terugdringen van
de mestbelasting verder gaat.
Hij staat daar met het oog op de
kwaliteit van het oppervlakte
water achter. Mest is een
belangrijke oorzaak van de hui
dige veivuiling van het opper
vlaktewater. Hij 'hoopt dat er
meer milieuwinst te behalen
valt met be- en verwerking van
mest, in plaats van grootschali
ge opslag en voorjaarsaanwen-
ding.
Poppelaars vindt het een goede
zaak dat ook in landbouwkrin-
gen in die richting wordt ge
dacht.
Het fresco dat gevonden is tijdens de sloop van de voormalige bioscoop Alhambra in Vlissingen.
foto Lex de Meester
door Edith Ramakers
VLISSINGEN - De muur
schildering die eerder dit jaar
werd aangetroffen in de voor
malige bioscoop Alhambra in
Vlissingen wordt gerestau
reerd door de Koudekerke
naar A. C. Rijken. Dat deelt D.
Roos jr. mee. Roos heeft ge
ijverd voor behoud van de
muurschildering die gesig
neerd is door R. Pharasyn
De schildering van ongeveer
twee bij drie meter wordt op
dit moment schoongemaakt en
dé holtes achter cle pleister
laag worden opgevuld. Daar
na beoordeelt de restaux'ateur
hoe de afbeeldingen bijge
werkt worden. Pharasyn, die
leefde in het begin van de vori
ge eeuw, heeft een man afge
beeld, die een duif aan een
vrouw overhandigt.
In januari werden bij de sloop
van de oude bioscoop drie
muurschilderingen aangetrof
fen. Eén van de drie wex-d door
een spectaculaire ingx-eep van
de sloophamer gered. Roos:
„Niet alles hoeft middeleeuws
te zijn om waardevol bevon
den te worden. Deze muur-
schildexing is niet alleen mooi,
maar ook bijzonder door het
verhaal wat er achter zit. Pha
rasyn was, waarschijnlijk, een
zeer bekwaam decoratieschil
der. Dit werk heeft jarenlang
in een belangrijke uitgaansge
legenheid gehangen. Het laat
verder kunstnijverheid uit het
begin van de vorige eeuw
zien."
Sponsoren
De gemeente Vlissingen stelde
eerder vijftienduizend gulden
beschikbaar voor de restaura
tie van het weik. Proverko, de
projectontwikkelaar van het
nieuwe Alhambra, kwam met
2500 gulden over de brug. An
dere sponsoren hebben zich
gemeld. De stichting Moer
man, de Rabobank en de VSB
bank volgden. „We hebben het
geld hard nodig. Sagro (die
voor het demonteren, vervoer
en tijdelijk opslaan van de
schildering verantwoordelijk
was) heeft een rekening van
zeveirtiexrduizend gulden in
gediend. De rekening van de
restaurateur volgt nog. Maar
het is alleszins de moeite
waard. Het wordt mooi." Wat
de nieuwe bestemming van de
muurschildering wordt, is nog
niet bekend.
Deze rubriek is uitsluitend bestemd voor reacties op in de PZC versche
nen redactionele berichten, artikelen of commentaren. De reactietijd
beloopt uiterlijk 7 dagen. Plaatsing van bijdragen betekent niet dat de
redactie de meningen en stellingen van de inzenders onderschrijft.
Open brieven, oproepen, gedichten en anonieme inzendingen worden
niet geplaatst. Bijdragen mogen niet langer zijn dan 250 woorden. De re
dactie behoudt zich het recht voor inzendingen te bekorten. Over ge
weigerde brieven wordt niet gecorrespondeerd.
In de PZC van 22 augustus lazen
we dat de plannen voor de Wes-
terschelde-containerterminal
vastere vormen aan gaan ne
men. In Landlust is een infoi--
matieavond geweest en op 2 ok
tober is er in Middelburg een
discussieavond. Langzaam
maar gestadig rolt de provincia
le machine dooi'. Beseffen we in
Zeeland echter wel wat ons te
wachten staat? De WCT zal vol
gens de prognoses 800 a 1600
trucks per dag gaan beladen.
Die gaan dus heen en weer over
onze A58. Vermoedelijk zal dit
getal nog groter zijn, want de
plannenmakers werken aan nog
meer containeroverslag in het
Sloegebied. Reken maar op een
paar duizend extra vrachtauto's
dagelijks op de Zeeuwse wegen.
Onze provincie heeft als 'han
delsmerk' Rust en Ruimte. Daar-
wordt nu wel sloi'dig mee omge
sprongen. Het is ook in tegen
spraak met de plannen van
minister Netelenbos om het au
toverkeer te verminderen. Naar
mijn mening hoort een contai-
nerterminal meer landinwaarts,
waar het vei'keer in alle richtin
gen uit kan waaieren (Antwer
pen, Rotterdam). De anderhalf-
duizend vrachtauto's die
dagelijks bij de WCT vertrekken
zullen in oostelijke richting
gaan. De Zeeuwse automobilist
zal er dan alle dagen tussenin
rijden! Willen we dit echt?
G. W. van Schellen,
Molenstraat 18,
Wemeldinge.
Wij vinden de teloorgang van
het busvervoer op Tholen (PZC
4-9) een logische ontwikkeling..
Het duur(lang)zaam-veilig-
project plaatste di'empels en gaf
een voor bussen (en auto's) on
begaanbare i'oute. Daardoor
zijn de routes verlegd naar bui
ten de dorpen, waai'na veelmin
der reizigei's er gebruik van gin
gen maken. Dat ontaarde in
verliesgevende lijnen en het
schrappen van ritten. Als Stich
ting Pro Auto vinden we dat in
de provincie het openbaar ver
voer in stand gehouden dient te
worden, om in de vervoersbe-
hoefte van mensen die niet met
de auto kunnen te voorzien. Alle
drempels in doorgaande ï'outes i
dienen dan ook verwijderd te
worden.
Wim Boogaart,
Stichting Pro Auto,
Erling Steenstraat 14,
Nieuioerkerk.
KATTENDIJKE - Het Zeeuws I
Vocaal Ensemble houdt zater- j
dag 8 september een openbare i
repetitie in de hervormde kerk
van Kattendijke.
In het kader van Open Monu- 1
mentendag kan iedereen tussen j
10.15 en 12.15 uur komen luiste-
ren naar geestelijke en wereld-
lijkemuziek van 1500 tot heden. I
Het ensemble oefent wekelijks
in 't Blokhuis in Kattendijke. I
RITTHEM - Het milieu-infor-
matie- en educatiecentrum'
Walcheren (MicMec) houdt op
woensdag 12 september voof
kinderen vanaf 10 jaar een ont
dekkingstocht rondom Fort
Rammekens in Rittliem.
Er worden plekken bezocht!
waar iets over de geschiedenis; 1
of de natuur gevonden kan worf
den. Langs de route staan gid-! I
sexx die helpen of uitleg geven.' i
De film 'Broken Dikes' wordt!
hier vertoond, met beelden van;
Walcheren voor de overstro-. t
nxing. Tussen 14.00 en 16.30 uur' i
kunnenkindei'en vanaf tien jaar 1
gratis aan de tochten deelne
men. Op zondag 16 september i
komt een vei'halerverteller naar 1
het fort. Hij leest tussen 14.30 en
15.30 uur verhalen voor uit de
boeken van schrijver en teke
naar Wim Hofman. Het fox-t ligt
aan de Rammekensweg in Rit-
them en is dagelijks geopend
tussen 13.00 en 17.00 uur, be
halve op maandag.
MIDDELBURG
Abdij
Congres Rederijkers: rebellen en
conformisten, publiekslezing van
Herman Pley en optreden Camerata
Trajectina die authentieke rederij
kersliederen ten gehore bracht
door Lo van Priel
Wie woensdag bij het con
gres over de rederijkers
was, kon zich 's avonds ontspan
nen met muziek. Een program
ma met liederen uit die tijd van
de rederijkers, gespeeld door
Camerata Trajectina. Het en
semble kwam verrassend uit de
hoek: een mooi origineel pro
gramma met teksten die je zel
den of nooit hoort en een voor
dracht met veel afwisseling.
Nederlandse liedei'en uit de 16e
eeuw hebben weinig variatie in
de melodie. Je moet als ensem
ble veel uit de kast halen in de
insti'umentatie, in de wisseling
van de stemmen en de voor
dracht om wat theater te kun
nen maken. Camerata Trajecti
na was op zijn best. Een goede
afsluiting van de dag.
Vooraf was er een opti'eden van
Herman Pley, bekend cultuurfi
losoof die op gezette tijden het
Nederlandse volk een spiegel
voox'houdt. Gisteravond deed
hij dat met een lezing als een
conference: hoe rederijkers het
publiek bespeelden. In zijn ver-
Ixaal flitsten duiveltjes door de
straten en wai'en Adam en Eva
naakt - voor de val althans. Let
terlijk zorgde Pley voor spekta
kel: ï'ederijkei'ij is vooi'dracht,
met een sterke visuele inslag.
Wie die stukken leest vindt ze
saai, maar vergeet dan dat ze
opgevoerd moeten woi'den.
Het optreden van Pley en Came
rata Trajectina was het sluit
stuk van de eerste dag van een
congres over Rederijkers: rebel
len en conformisten.
Commissaris Van Gelder open
de het driedaags congres met
een verwijzing naar de histori
sche rol van Zeeland tussen
nooi'cl en zuid. De geschiedenis
van de rederij kers in dit gewest
illustreei"t die functie bij uit
stek.
Twee massieve ochtendlezingen
strooiden historische feiten
over de deelnemers. Het ene re-
feraat over Vlaandei'en, het an
dere over de rederijkerskamers
van het noorden: aantal kamers,
opkomst, aantal leden. In beide j
lezingen kwam de literatuur
nauwelijks aan de orde en dat
gold eigenlijk ook voor de drie,
middaglezingen. De literaire
aspecten van de rederijkers lij-,
ken schuil te gaan achter de cul
tuurhistorische benadering. In
alle lezingen blijkt de rol van de.
rederijkers in de stadscultuur
een centraal thema te zijn. Wat
betekenden ze voor een stad?
Prestige aanvankelijk. Wie wa
ren er lid van? De middenklasse.
Hoe was de relatie met kerk en
stadsbestuur en andere broe-
clerschappeix? Divers en flexi
bel. Waren ze betrokken bij de
feitelijke macht? Soms wel,
soms niet. Hun toneelstukken
-warenbijdragen aan het publie-
ke debat, wat zich ook tegen hen
kon keren. Wie de eerste dag van
dit congres op zich laat inwer
ken, moet vaststellen dat men'
nauwelijks kan spreken over de
rederijkers.
In elke stad lijkt het weer net
even anders te zijn. In de loop
van de tijd veranderen de ka- I
mers verschillende keren vari;
karakter, samenstelling en l
functie. In Antwerpen speelden
ze na de val van de stad geen rol
meer: de jezuïeten gaan hun
functie in de stadscultuur ovei'-
nemen. In Amsterdam worden
de rederijkerskamers na 1600
centra van de nieuwe literatuur.
Een conclusie na een dagje con-
gressei'en: rederijkers en stads
cultuur zijn zaken waar men
moeilijk een scherp beeld van
krijgt. Maar daarom was er 's a-
vonds dan ook divertissement in
de vorm van Pley's spektakel en
de muziek.
(Advertentie)
znf 2001
zeeland nazomer festival
28 aug t/m 9 sept
[0118) 659 659
www.nazomerfestival.nl
Bal Populaire
dansavond in de open lucht
7 sept 21.30 u. gratis
Abdijplein Middelburg
Een porseleinen vis, afkomstig uit de wrakstukken van het schip 'Woestduin'. foto's Lex de Meester
door ErnstJan Rozendaal
MIDDELBURG - Eigenlijk is
het een voorbeeld van hoe het
niet moet. Voor de mini-expo
sitie die het Koninklijk
Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen (KZGW)
heeft ingericht in het provin
ciehuis in Middelburg heeft
men zich 'moeten behelpen
met een paar vitrines'. Bij de
uitgestalde voorwerpen on-
breekt elke uitleg. Conserva
tor C. Heyning: „Zonder ver
haal zullen de meeste mensen
zich afvragen wat er precies
ligt."
De knulligheid van de exposi
tie blijkt opzettelijk. Bij de
presentatie aan Statenleden
en provinciale ambtenaren,
gisteren in de voorhal van de
Statenzaal, liet Heyning een
dia zien van een kast in de
vooi-malige Genootschapska
mer van het Zeeuws Museum.
Veel voorwei'pen op de plan
ken, maar geen enkele toelich
ting. Heyning: „Merkwaardig,
zal de bezoeker denken, maar
verder komt hij niet." De
boodschap is duidelijk. Het
wordt pas duidelijk hoe bij
zonder voorwerpen zijn als
hun verhaal daarbij wordt
verteld.
De mini-expositie is door het
KZGW ingei'icht met het oog
op de beslissing die Provincia
le Staten, later deze maand ne
men over de vernieuwing van
het Zeeuws Museum. Het
Een zilveren wapenschild van de provincie Zeeland.
grootste deel van de collectie
('Zestig tot zeventig procent',
denkt Heyning, 'Een groot
deel maar we moeten nog zien
hoe groot', aldus voorzitter M.
Steenbeek van het Zeeuws
Museum) is in bruikleen gege
ven door het Zeeuwsch Ge
nootschap. Volgens Heyning is
de omvang, de aard en het be
lang van de collectie bekend
tot in Tibet en Taiwan, maar in
Zeeland veronachtzaamd. Tot
voor kort. Het adviesbureau
Twynstra Gudde heeft enkele
maanden geleden aanbevolen
juist die collectie tot een kern
punt in de tentoonstellingen
van het nieuwe Zeeuws Muse
um te maken. Aan de hand
daaxwan kunnen verhalen over
Zeeland woi'den verteld.
Menskracht
„Maar Twynstra Gudde voeg
de daar een waarschuwing aan
toe", hield Heyning haar ge
hoor gisteren voor. „Verhalen
kun je alleen vertellen als je
beschikt over deskundige
mensen die op de hoogte zijn
van die verhalen. En mens
kracht kost geld.
Zodoende uitte ze duidelijk
kritiek op het dagelijks pro
vinciebestuur en het grootste
deel van de Statenfracties. Die
lijken namelijk van plan flink
wat geld te investeren in de
verbouw en inrichting van het
Zeeuws Museum, maar een be
slissing over het benodigde
budget voor de exploitatie
schuiven ze voorlopig voor
zich uit.
Met behulp van dia's en ver
wijzingen naar de voorwerpen
in de vitrines en aan de muren
rond de Statenzaal en in de
Tweede Commissiekamer,
maakte Heyning duidelijk
hoeveel verhalen de collectie
van het Zeeuws Genootschap
herbergt. Van een achttiende
eeu ws rariteitenkabinet dat de
toenmalige wereld in het klein
wilde laten zien, is de verza
meling uitgegroeid tot een
schat aan kennis over Zeeuwse
zeehelden, de prehistorie, het
provinciaal bestuur, volksge
woonten en klederdrachten. In
het provinciehuis heeft het
KZGW twee paspoppen neer
gezet: één met een prachtige
Nieuwlandse dracht en één
met slechts een onderrok. Hey
ning: „Dat symboliseert de
keuze die de politici moeten
maken. Wordt het een uitge
klede vari ant of één die in volle
glorie pronkt met alle spullen?
Als het zonder verhalen gaat,
is het in ieder geval niet vol
doende."
De presentatie blijft in ieder geval
in het provinciehuis tol en met de
Statenvergadering op 21 septem
ber.
uit 1933) niet denken. Het is een
lang gedicht, waarin de vertel
ler uitlegt waarom hij als zee
man bij het passagieren nooit
met vrouwen optrekt. En dat is
niet vanwege alle roddels die
over hem gaan, maar vanwege
een trieste ervaring met een
vrouw die hij als verliefde leert
kennen („bij haar vond ik de
vreugde van een kind terug") en
die hij later -zelf volledig dron
ken- terugvindt in de hoeren-
buurt van een tweederangs ha
venstad.
Is het fabuleren over (zoals
Hokwerda beweert) of kokette
ren met gevoelens van eenzaam
heid die de zee oproept.
De meesten van ons zijn toch re
delijk succesvol in het realise
ren van het 'kleine geluk'. Wat
raakt ons dan in die weemoeds-
volle teksten, zoals Werner
Stuyven er een heel mooi voor
leest: 'Brief aan mijn paard'. Op
zoek naar wie of wat Kawadïas
nu eigenlijk was, wordt er na
tuurlijk gegist over de ware aard
van de dichter.
„Had ie een vrouw eigenlijk?"
vraagt Helge Prinse plots spon-
taan-naïef. „Nee," antwoordt
Hero Hokwerda, „hij had een
vast principe in zijn leven om al
leen gebruik te maken van be
taalde liefde." Om er dan haas
tig, en mompelend, aan toe te
voegen: „We zakken nu wel heel
ex-g af."
Mag het idool niet van zijn voet
stuk af? De hex'en vertalers -die
een zeer mooie keuze uit de tek
sten maakten, dat wel- blijven
netjes en bescheiden. Ook wan
neer ze staande de uitzending
worden uitgenodigd elk een
zelfde stukje in vertaling te la
ten horen en dan commentaar
op elkaar te geven. Had dat niet
spannend kunnen worden, of
zou dat oyer de hoofden van het
publiek zijn gegaan? Ik denk
eex'der het eerste, en dus vind ik
die bescheidenheid niet op zijn
plaats.
De keerzijde van zoveel eerbied
is, dat het werk van Kawadïas
heel mooi en stemmig tot zijn
ï'echt komt. Eén heel klein frag
ment slechts, wordt er voorgele
zen uit. de roman 'Honden
wacht'. Maar dat was genoeg
om te weten, dat in dat 'logboek'
van gesprekken op de brug in
het holst van cle nacht veel
wordt onthuld over de echte,
voetstuk-loze Kawadïas. Daar
zorgt hij zelf wel voor. Een
mooie leestip, dus, tot besluit.
MIDDELBURG
Zeeuws Museum
'Hondenwacht', literair programma
in het kader van het Zeeland Nazo
merfestival
doorWillem Nijssen
In het kleine, fijne Nazomer
festival-bijprogramma 'Van
de zee' („Over literatuur, poëzie
en muziek") stond woensdag
avond de Griekse schrijver/
dichter Nikos Kawadïas cen
traal.
Kawadïas leefde van 1910 tot
1975 en was een groot deel van
zijn leven vax-end marconist.
Zijn oeuvre is niet groot: drie
dichtbundels, één roman ('Hon
denwacht') en enkele korte ver
halen.
Eén van die laatste is enkele ja
ren terug prachtig verfilmd on
der de titel 'Between the devil
and the deep blue sea'.
Aanwezig wax-en twee vertalex's
van zijn werk, de Nederlander
Hero Hokwerda en de Vlaming
Werner Stuyven. En dat dé poë
zie van Kawadïas heel gemak
kelijk levexid is te houden be
wees de vijfkoppige groep Ano
Kato, die een drietal gedichten
muzikaal vertolkte. Worstelend
met een siiiald-verleden viel h et
me weliswaar niet mee om daar
in dezelfde melancholie te horen
als in de vertalingen. Maar het
idee dat zulke poëtische teksten
zo (schijnbaar?) gemakkelijk tot
een lied kunnen worden, was op
zich al een belevenis.
En wellicht kwam je zo ook
dichter bij de essentie, want zo
als Hero Hokwerda het stelde:
Kawadïas wordt wel de Griek-
se Slauerhoff genoemd, maar zo
somber is het bij hem allemaal
niet.
Dat zou je na het openingsge
dicht 'Max-abtx' (uit de gelijkna
mige, succesvolle debuutbundel
