Gevangene van
kerk en kapitaal
Pakkende beelden moet
je ook kunnen horen
WMM m P
Altijd een glimlach
Stephen
Frears
Gul met muziek
Wh
tessmd
Mary Reilly
van de fascistische beweging in
Engeland. Opruiende zwart-
hemden in Britse straten, het
huis van een joodse familie dat
in brand wordt gestoken, het
zijn scènes zoals we die nooit
eerder zagen in Britse films.
Volgens Frears wordt er in Liam
hooguit een tikje overdreven, in
zoverre dat er nooit werkelijk
met brandbommen is gegooid in
Liverpool. ,,Maar wel in Lon
den. De aanhang die het fascis
me ook in Engeland heeft
gehad, moeten we niet onder
schatten."
„Een roman hoeft niet tot in de
tail historisch accuraat te zijn
en een speelfilm evenmin. Je
mag je zekere vrijheden veroor
loven, als je het niet te bont
maakt. Maar als je informeert
bij joodse families, dan hebben
ze ook in Liverpool gemeen an
tisemitisme te doorstaan gehad.
Het ergst hebben de fascisten
zich doen gelden in Londen.
D aar is echt fanatiek gevochten
De zwarthemden werden aan
gevoerd door Oswald Mosley en
die is ook twee keer naar Liver
pool gekomen. De eerste keer is
hij door de communisten het
ziekenhuis in geslagen. Daarna
is hij teruggekomen in gezel
schap van een knokploeg en
toen zijn er veel communisten in
elkaar geknuppeld. De fascisti
sche beweging is vooral sterk
geweest in Manchester. Daar
was de werkloosheid immers
extreem hoog en fascisme werd
geacht daar oplossingen voor te
brengen. Maar sympathie voor
het fascisme was ook wijd ver
breid onder de gezeten burgerij,
ook in regeringskringen en zelfs
in de koninklijke familie. Vrees
ik."
Bij alle sociale, culturele en po
litieke achtergronden die in
Liam worden meegeleverd,
blijft het brandpunt van de film
overigens voorbeeldig gericht
op het jongetje dat in die wereld
moet opgroeien en echt niet al
leen maar ellende over zich heen
krijgt. Er valt ook heel wat af te
lachen. „Dat kan, als je de op
tiek van een kind als uitgangs
punt neemt. Ik herinner me
maar al te goed de moeilijkhe
den in mijn eigen jeugd. Maar
ondanks alle grimmigheid,
werd er ook gedold en gezongen.
En er was ook al de liefde die je
ervaarde. Het mooie van kin
derwerelden is dat ze complex
zijn."
Stephen Frears hoopt dat hij
zich in onze ogen niet schuldig
heeft gemaakt aan het romanti
seren van schilderachtige ar
moede. „Ik weet dat het soms
lijkt alsof Britse schrijvers
zwelgen in het vertellen over
hun moeilijke jeugd en speciaal
in Liverpool zijn er veel auteurs
die dat prachtig kunnen. Ik ken
ook al die grappen die daarover
worden gemaakt. Ook die
sketch van Monty Python waar
wordt gewedijverd over wie het
vroeger het armst heeft gehad.
Eric Idle had, geloof ik, gewon
nen: Hij had met zijn hele fami
lie in een schoenendoos ge
woond. Maar al dat relativeren,
neemt niet weg dat echte armoe
de buitengewoon destructief
kan zijn. In Liams verhaal
wordt er uiteindelijk dat hele
gezin door aan rafels getrok
ken."
Pieter van Lierop
Regisseur Stephen Frears,
aan wiens werk Film by the
Sea een retrospectief wijdt, zegt
een bloedhekel te hebben aan
kostuumfilms naar romans van
Jane Austen of E.M. Forster. Dat
zeer Britse type rolprenten laat
hij dus aan anderen over. Met
heel andersoortige en wel dege
lijk ook typisch Britse films
heeft de thans 60-jarige regis
seur een oeuvre opgebouwd dat
zeer consistent is.
Frears heeft een achtergrond
die opmerkelijke gelijkenis ver
toont met die van zijn vijf jaar
oudere collega Ken Loach. Bei
den studeerden ze rechten.
Loach in Oxford, Frears in
Cambridge waar hij actief was
bij het studententheater en
waar hij onder anderen David
Frost, John Cleese en nog een
paar Monty Python-jongens als
kornuiten had. Je mag vermoe
den dat het contact met die wil
debrassen de artistieke smaak
van Stephen Frears heeft mee-
gekleuxd, want hij is niet in
staat een film te maken die ge
speend is van humor terwijl
Loach zoiets om de haverklap
presteert.
Beide regisseurs kwamen in het
filmvak via de drama-afdeling
vandeBBCwaarindej aren zes
tig volop sociaal bewogen kon
worden gefreewheeld. Alle twee
hebben ze zich ook in hun latere
carrières uitvoerig beziggehou
den met geëngageerd kitchen-
sink-realisme. Maar een Frears
op zijn somberst was nog altijd
vrolijker dan een Loach op zijn
zonnigst.
De man van Oxford heeft bo
vendien een belangstelling die
breder ligt. Hij wilde naast soci
aal drama als My Beautiful Lau-
ndrette (1985), Sammy and Ro-
sie get laid (1987) en The Van
(1996) ook nog wel eens mis-
Sammy and Rosie get laid My Beautiful Laundrette
High Fidelity Dangerous Liaisons
tephen Frears' film Liam speelt in het Liverpool van de jaren dertig in een milieu
van door werkloosheid geteisterde Ieren. Het verhaal doet sterk denken aan
Angela's Ashes. De verfilming daarvan door Alan Parker had een aanzienlijk groter
budget dan Frears ter beschikking stond voor zijn nieuwe film die desondanks beter oogt en
dramatisch sterker uit de verf komt.
dinsdag 4 september 2001
Liam werd voor de televisie
gemaakt. Vorig jaar in Ve
netië vertelde de cineast daar
een speciale bedoeling mee te
hebben gehad: „Omdat dit het
soort film is dat vroeger veelvul
dig kon worden gemaakt bij de
BBC en omdat ik meen dat die
traditie levend dient te worden
gehouden." Als bijkomende in
spiratiebron noemde hij de in
1948 door Carol Reed gemaakte
verfilming van het Graham
Greene-verhaal The Fallen Idol,
verteld vanuit het perspectief
van een kind.
Dat gebeurt dus eveneens in
Liam, het crisisdrama van een
sappelende familie met drie
kinderen. De zevenjarige Liam
moet zich voorbereiden op zijn
Eerste Heilige Communie en
wordt daarbij door hel en ver
doemenis prekende priesters
zwaar op zijn zenuwen gewerkt.
Het relaas wordt met veel hu
mor en vertedering gestoffeerd,
hetgeen niet wegneemt dat het
in een totale catastrofe zal ein
digen. Moeder doet het schier
onmogelijke om de eindjes aan
elkaar te knopen, wat goed gaat
tot vader zijn baan verliest. Hij
raakt zwaar gefrustreerd en aan
de drank en zal uiteindelijk te
recht komen in fascistische
kringen. De familie zal tot bitte
re armoede vervallen en de ont
spoorde vader zorgt voor de ge
nadeklap.
De regisseur zegt Liam te heb
ben willen verfilmen vanuit al
lereerst grote bewondering voor
Stephen Frears in 1999, toen hij in
Berlijn de Zilveren Beer won met
zijn HiLo Country.
schrijver Jimmy McGovern.
„Hij is een van de grote chroni
queurs van het alledaagse leven
in Engeland zoals het werkelijk
is. Hoewel ik zelf noch uit de ar
beidersklasse afkomstig ben,
noch katholiek ben opgevoed,
herinnerde dit verslag van een
kindertijd me aan de naoorlogse
jaren toen ik opgroeide alleen
bij mijn moeder. Mijn vader zat
toen nog in het leger. Hoewel we
over een relatief groot huis be
schikten, werd daarvan maar
een klein deel gebruikt omdat er
geen geld was voor de kachel.
Mijn broers waren bij andere
mensen ondergebracht."
Maar met de eigenaardigheden
van een katholiek milieu in de
jaren dertig was Stephen Frears
totaal onbekend. Hij zegt veel te
hebben geleerd van schrijver
McGovern.
„Dit zijn mensen die aan de ene
kant totaal afhankelijk zijn van
de willekeur van een paar werk
gevers en die aan de andere kant
volledig gevangen zitten in een
geloofsovertuiging die al hun
denken en doen bepaalt. Ik vind
het verbazingwekkend dat
mensen zich zo'n situatie lieten
aanleunen. Wellicht omdat ze
houvast vonden bij de sociale
orde, de structuur die het aan
hun leven gaf. Sommige mensen
schijnen er baat bij te hebben
gehad dat ze zo zijn opgegroeid.
Dat het juist in Liverpool kon
bestaan, heeft natuurlijk alles
te maken met het feit dat het om
geïmmigreerde Ierse katholie
ken gaat. En Ierland was im
mers tot een paar jaar geleden
nog een onvervalste theocratie.
En is het nog steeds enigszins."
Schokkend aan de film is de
weergave die wordt gegeven
daadfilms maken zoals Gums
hoe (zijn sterke debuut in 1971,
met Albert Finney) en het supe
rieure The Hit of hij zocht naar
onderwerpen in de recente cul
tuurgeschiedenis zoals in 1987
voor Prick up your Ears (over de
moord op schrijver Joe Orton)
en High Fidelity (2000).
En Frears bleek, als hij er toe
vallig zin in had, met souplesse
zijn werkterrein te kunnen ver
leggen naar Amerika, waar hij
met het sublieme kostuumdra
ma Dangerous Liaisons (Malko-
vich, Pfeiffer, Close) drie Oscars
binnensleepte. Ook de oplich
terskomedie The Grifters en Ac
cidental Hero (Met Dustin Hoff
man en Andy Garcia) bleken
even spiritueel als onderhou
dend.
Maar tussendoor kwam de in
Leicester geboren regisseur tel
kens weer naar Engeland terug
om er het soort films te maken
als waarmee hij ooit was begon
nen, zoals vorig jaar Liam, een
sociaal drama dat op het Festi
val van Venetië prijzen won.
Muziek mag op een filmfestival
niet ontbreken. Want film en
muziek zijn onlosmakelijk met el
kaar verbonden. Wie kan zich Once
upon a time in the west voorstellen
zonder de huiveringwekkende
mondharmonicaklanken van Ennio
Moricone? Of Goldfinger zonder de
stem van Shirley Bassey? Daarom is
het mooi dat de organisatie van Film
by the Sea op alle festivaldagen een
flinke portie live-muziek opdient.
Al meteen op de openingsdag, maan
dag 10 september, is er een concert
waarin film en muziek met elkaar
verweven zijn. Een groep van zo'n
dertig - voornamelijk - Zeeuwse mu
zikanten voert dan de muziek uit die
door Stephen Warbeck werd gecom
poneerd voor de openingsfilm van
het festival, Captain Corelli's Man
dolin.
Het concert is voorbereid door de
Vlissingse componist en arrangeur
Leon Boers.
Boers: „Ik heb bij de productiemaat
schappij de partituren opgevraagd
en kreeg vervolgens een doos met 25
kilo bladmuziek toegestuurd. Het
waren allemaal kleine muziekfrag
menten die voor een groot deel wel in
de film gebruikt zullen zijn, maar
waarvan slechts 20 procent op de
soundtrack is terechtgekomen. Het
was een enorm puzzelwerk, maar
uiteindelijk zijn we er in geslaagd om
negen stukken in te studeren die op
de soundtrack van Captain Corelli's
Mandolin zijn terug te vinden."
Boers is trots op het resultaat. „Ik heb
hier een deel van mijn vakantie voor
opgeofferd, maar het is ontzettend
Girls Wanna Have Fun
leuk om muziek te arrangeren en uit
te voeren die nog maar een paar men
sen in Nederland hebben gehoord."
Ex-Gigantjes-zangeres Mieke
Stemerdink zal met haar bigband het
feest opluisteren waarmee de ope
ningsdag van Film by the Sea wordt
afgesloten. Haar zeventien man ster
ke orkest, Mieke Giga's New Swing
Show, brengt muziek die varieert van
mambo tot heavy rock. Er worden
nummers gespeeld van onder meer de
Britse groep Carmel en de Peruvi
aanse zangeres Yma Sumac.
Mieke Stemerdink liep al jaren rond
met het plan om een bigband op te
richten. „Vroeger zong ik wel eens
mee met andere bigbands, maar het
kwam er dan meestal op neer dat je
op een kruk in een lange jurk heel
lang moest zitten wachten totdat je
eindelijk aan de beurt was om een of
twee liedjes te zingen met het orkest.
Ik heb daar het geduld niet voor. Nu
ik mijn eigen bigband heb, is dat on
gemak uit de wereld."
Onder het motto Scandinavisch Pa
norama richt de derde editie van
Film by the Sea de schijnwerper op
de Scandinavische cinema. Dinsdag
11 september gaat dit programma
onderdeel van start met de vertoning
van de Noorse film Cool and crazy-
/Heftig og hegeistret, over de lotge
vallen van een mannenkoor in een
Noors dorpje. Het Schelde Loodsen-
koor brengt na afloop van deze film
een speciaal Scandinavië-program-
ma dat op de bruiloft van Haakon en
Mette-Marit niet zou hebben mis
staan. Het loodsenkoor zal een aantal
sea songs vertolken uit Noorwegen,
Zweden, Denemarken en Rusland.
Sea songs zijn te vergelijken met de
worksongs van de vroegere slaven in
Amerika. Ze werden - in koor - ge
zongen door bemanningen van ne
gen tiende-eeuwse zeilschepen.
Daarnaast is er dinsdag een optreden
van een groep die bestaat uit maar
liefst elf zangeressen: Girls Wanna
Have Fun. In dit gezelschap is ook
Mieke Stemerdink weer van de par
tij alsmede Manuëla Kemp, de zusjes
Monique en Suzanne Klemann van
Loïs Lane, en Frédérique Spigt.
Woensdag staat een filmbandje op de
rol: The Jodie Foster Xperience, ge
leid door regisseur Erik de Bruyn (be
kend van Wilde Mossels), die voor de
gelegenheid de gitaar ter hand neemt
en ook nog de zangpartijen voor zijn
rekening neemt. The Jodie Foster
Xperience kondigt alvast aan dat in
hun kielzog mogelijk nog andere ve
dettes uit de filmwereld Vlissingen
zullen aandoen om, als surprise
guests, het optreden extra glans te
verlenen.
Woensdag treedt ook de Zeeuwse
bigband The New Orpheans op, met
als blikvanger de uit Heinkenszand
afkomstige zangeres Marjon van
Iwaarden (ex-2 Unlimited).
Donderdag 13 september staat
opnieuw een Zeeuwse act in Cine-
City op het podium: SqueezeM, we
derom met Marjon van Iwaarden.
SqueezeM telt zeven muzikanten en
speelt dansbare covers van onder an
deren Tina Turner, Aretha Franklin
en Anastacia. £>e groep streeft ernaar
een eigen repertoire op te bouwen en
krijgt daarbij steun van Nederlands
bekendste hammond-organist Carlo
de Wijs.
Vrijdag en zaterdag staat de muziek
op het festival grotendeels in het te
ken van Cuba. De in Cuba geboren en
in Texas opgegroeide zangeres Est-
rella Acosta brengt vrijdag met een
zeven man sterke band het platte
landsleven van haar vaderland mu
zikaal tot leven. Zij bezingt de na
tuur, het leven van de boeren, de
schoonheid van een zonsopgang in de
heuvels van Cuba.
De countxy-muziek van Estrella
wordt guajira genoemd, het is een
stijl die invloeden van muziek uit
Spanje (Andalusië en de Canarische
Eilanden) en Afrika in zich verenigt.
„Het is vrolijke muziek, die eenvou
dig klinkt maar ritmisch vaak heel
ingewikkeld in elkaar zit", zegt Est
rella Acosta.
Zaterdag wordt het festivalpubliek
getrakteerd op een daverend optre
den - het eerste in Nederland - van
Chispa y los Complices, een dertien
man sterk dansoi'kest uit Havana
rond bassist Ignacio Cervantes, bij
genaamd El Chispa (De Vonk). Cer
vantes heeft een lange staat van
dienst, hij speelde onder anderen met
de beroemde Cubaanse pianist Chu-
cho Valdes, en heeft zich door vele
stijlen laten beïnvloeden, zoals pop,
jazz, nueva trova, balada en salsa.
Op zaterdag zijn ook The Directors te
horen, wederom een filmbandje
waarin coryfeeën van het witte doek
als Huub Stapel, Ate de Jong en Dor-
na van Rouveroy laten horen dat ze
niet alleen cinematografisch maar
ook muzikaal alleszins hun mannetje
staan. In de categorie klassiek met
een knipoog is het zondag (en ook za-
tei'dag bij de prijsuitreiking) de beuid
aan het ensemble Strings, een uit
vijftien violistes bestaand orkest dat
een 'wervelende muzikale en visuele
show' in petto heeft.
Jan Dirk van Scheyen
