Hoofdmassage voor huilbaby's
PZC
Huilen doe ik bij een vriendin
Nieuwe start in een andere stad
Ziekenhuis test spray
tegen overgangsklachten
Een snelle straf
werkt het best
Veel vrouwen klagen
over Implanon
22
spreekuur
Behandeling van asymmetrische schedel kan stoornis verhelpen
opvoeding
woensdag 29 augustus 2001
door Marieke van Schie
Ik kom langs voor een kennisma
kingsgesprek", zegt de jonge vrouw
die voor me zit. „Deze week heb ik mee
gelopen in de kennismakingsweek van
de universiteit en heb ik een kamer ge
kregen in het studentenhuis in het cen
trum van de stad. Van mijn huisgenoten
kreeg ik uw adres, mijn buurman is ook
bij u in de praktijk." Ze straalt, heeft
het kennelijk goed naar haar zin. Zo zie
ik ze steeds, eind augustus, eerstejaars
studenten die ver van huis een nieuwe
episode in hun leven beginnen.
We maken het gebruikelijke kennisma
kingspraatje. Ze heet Svenneke, vertelt
over haar familie en ik vraag of er ziek
ten heersen die belangrijk zijn voor
haar medisch dossier. Ik leg de huisre
gels uit van de praktijk en zeg haar dat
zij alle informatie ook kan vinden op
mijn websiteAls je je patiëntnummer
weet, kan je ook wat vragen via e-mail,
of een herhalingsrecept bestellen.
Steeds meer patiënten maken er ge
bruik van." Ze glimt: „U gaat mee met
uw tijd, leuk hoor, dat was bij mijn ei
gen huisarts nog niet zo. Hij werkt nog
met de groene kaart."
,,Ik hoop dat u ook nog tijd heeft voor
een klacht die ik heb", vervolgt ze. „Ik
heb genitale wratten, al sinds een jaar.
Opgedaan bij een vriendje, met wie ik
zoende, en die dacht dat hij verder kon
gaan dan ik wilde. Hij bleek me opge
zadeld te hebben met deze infectie. Het
moet van hem zijn, want ik heb na hem
met niemand meer seksueel contact
gehad. Sinds ik hier ben, jeukt en
brandt het bij mijn vagina. Kimt u even
kijken?"
Het blijken inderdaad genitale wratten
te zijn. „Mijn huisarts thuis heeft ze een
paar keer aangestipt en zei dat het zo
over zou zijn. Hoe kan het dan dat ik er
nog last van heb?" „De meest effectieve
methode is het zelf aanstippen gedu
rende drie dagen per week, en dat
maximaal vijf weken lang. Met een
spiegeltje kan je er goed bij. Daarna
stel ik voor, dat we ook een uitstrijkje
maken en een onderzoek doen naar
chlamydia en gonorroe. Dat zijn aan
doeningen, die je als vrouw gemakke
lijk oploopt en die je vruchtbaarheids-
kansen drastisch beïnvloeden. Ik stel
voor dat we dat na vier weken doen,
dan controleer ik tevens of de wratten
verdwenen zijn."
Ze is wat beduusd. „Het is al meer dan
een jaar geleden. Waarom heb ik daar
nu nog last van? En het was maar een
vluchtig contact." „Je hebt het druk in
deze weken en het is warm. Ontharen
draagt een steentje bij aan de versprei
ding, doordat dan kleine wondjes ge
maakt worden. Dit kan de explosie ver
klaren. Gebruik vooral condooms, als
je in de komende weken een vriendje
krijgt. Wil je een proefexemplaar?" Ze
blijkt al een condoom in voorraad te
hebben in haar tasje. „Niet dat ik weer
zo snel overstag ga, hoor", zegt ze. „Een
gewaarschuwd mens telt voor twee. Ik
kijk wel uit in het vervolg."
Terwijl ik mijn recept print, vraagt ze
of ik ook nog even naar haar ingegroei
de teennagel kan kijken. „De chirurg
heeft al een stukje van mijn nagel afge
haald, maar het komt steeds terug. Ik
heb een zalfje met antibiotische wer
king op de nagelriem gesmeerd, maar
dat helpt niet genoeg. Volgend week
end hebben we een gezellig feest, wat
moet ik eraan doen?" De nagel blijkt in
de nagelwal te groeien, die lichtrood en
gezwollen is. „Maak maar een dubbele
afspraak op het spreekuur met de klei
ne verrichtingen. Dan kan ik dat samen
met mijn collega behandelen", stel ik
voor. „Doet u dat ook hier op de prak
tijk?", zegt ze verbaasd. „Heerlijk, dat
ik niet naar het ziekenhuis hoef, dat
ben ik niet gewend."GPD
Marieke van Schie is huisarts.
door Will Bax
BERLICUM - Meer aandacht
voor de totale ontwikkeling van
het kind is uitgangspunt van
manueel therapeute Renée
Spermon-Marijnen uit Berli-
cum (NB). Zij behandelt jonge
kinderen met asymmetrische
schedels, die ook verschillende
functiestoornissen hebben.
Stef is vijf maanden oud. Een
deel van zijn hoofd is afgeplat.
Hij heeft een voorkeurshouding
naar rechts. Zijn linkerarm ge
bruikt hij niet. Zijn moeder
kwam via de kinderarts bijtijds
bij manueel therapeute Renée
Spermon-Marijnen terecht. Zij
heeft in haar woonplaats Berli-
cum een praktijk, waar zij twee
dagen in de week zowel volwas
senen als kinderen behandelt.
Onder haar patiënten zijn huil-
baby's en kleuters onder de twee
jaar, die een vervorming aan
hun schedel hebben. Sommigen
zijn daarbij allergisch; hebben
een vervormd oor of een han
gend ooglid; anderen zuigen en
slikken moeilijk; lijken halfzij
verlamd of kunnen zich moei
lijk concentreren.
„Mechanisch gezien heel lo
gisch", zegt Spermon. „Vanuit
de schedel komen twaalf zeer
belangrijke hersenzenuwen,
waaronder die voor de ogen,
oren, reuk, het slikken, de tong
beweging, de stem. En ook die
voor de nek en schouders."
Spermon werd geconfronteerd
met asymmetrische hoofden en
overstrekkingen bij haar vier
kinderen. „Ik kreeg ze niet dub
belgevouwen om de luier om te
doen. Als ik hun schedels mas
seerde, dan gaven zij meer bui
ging"
Toen één van haar kinderen re
gelmatig oor- en gebitsproble
men kreeg, legde ze een link tus
sen de bewegings- en
vormstoornissen en de functie
stoornissen. „Het was voor mij
een eye-opener zó over genees
kunde te denken." Op aanraden
van een huisarts zette zij zo'n
tien jaar geleden haar bevindin
gen op papier. „Daarna mocht
ik honderd kinderen op verwij
zing behandelen. De resultaten
waren goed."
Met haar oudste zoon Roan, in
middels afgestudeerd als arts,
deed zij ook een onderzoek bij
kinderen met specifieke oorpro
blemen. Dat werd de aanzet tot
hun wetenschappelijke bijdra
ge aan het boek Craniofacial
Dysfunction and Pain, dat hun
ervaringen wereldwijd ver
breidde.
In het breed opgezette vervolg
onderzoek naar de relatie asym
metrie en het ontstaan van
klachten, betrekt zij nu haar 22-
jarige dochter Naomi, die net
klaar is met het theoretische
deel van haar medicijnenstudie.
„Ik probeer haar te leren te voe
len hoe de mobiliteit van de
schedel is. Wat soepel is en wat
niet, waar de stoornis zit."
Pilgebruik
Meer aandacht voor de totale
ontwikkeling van het kind, is
hun uitgangspunt. Langdurig
pilgebruik van de moeder ne
men zij ook mee in het onder
zoek. „Het hele ophangmecha-
nisme van haar baarmoeder is
daardoor verslapt. Dat vergroot
de kans op bekkeninstabiliteit.
Het kinderhoofdje komt dan
eerder in aanraking met de bek-
kenrand", zegt Spermon.
Ook de rugligging van pasgebo
renen, die wiegedood zou voor
kómen, veroorzaakt volgens
Spermon vervormingen. Voor
overdag wil zij terug naar een
afwisselende zijligging, zeker
de eerste zes tot acht weken.
Vanwege de zwaartekracht.
„Het schedeltje van een pasge
borene bestaat uit meer dan
twintig botstukjes. Tijdens de
bevalling schuiven de vier
grootste delen dakpansgewijs
over en onder elkaar. Het hoofd
je wordt dan klein genoeg om de
geboorte goed te laten verlopen.
De eerste drie weken daarna
herstelt het zich door de druk
van het hersenvlies; bij het slik
ken, zuigen en ademhalen."
En als een baby door middel van
een tang- of vacuümverlossing
op de wereld komt of als zijn
schedeltje op een andere manier
onder grote druk wordt gezet?
„Dan loopt hij ook risico een
asymmetrische schedel én het
Kiss-syndroom (Kinematic Im
balances Suboccipital Strain)te
ontwikkelen, waardoor stoor
nissen in zijn ontwikkeling kun
nen ontstaan."
Spermon masseerde bij Stef on
der meer de botjes van het ver
vormde deel van zijn schedel,
die nu langzaam bijtrekt. Daar
mee voorkomt zij het versneld
sluiten van de schedelnaden.
Zijn koppie wordt niet te klein.
Zijn hersenen kunnen voldoen
de groeien, zodat hij grote kans
heeft zich normaal te kunnen
ontwikkelen.
„Zou de vervorming blijven be
staan, is de mogelijkheid op ge
hoorproblemen, spraakstoor
nissen, migraine of een lui oog
zoveel groter."GPD
van onze redactie gezondheid
PAPENDRECHT - Ongeveer
tien vrouwen die dachten het
anticonceptiemiddel Implanon
onder de huid te hebben, zijn
toch zwanger geraakt. Organon
meent niet dal er iets mis is met
het middel en denkt dat huisart
sen misschien iets verkeerd heb
ben gedaan. Wellicht waren
sommige vrouwen zelfs al
zwanger toen ze het hormoon
staafje geïmplanteerd kregen.
Hoe het ook zij, over Implanon
wordt geklaagd. De dertigjarige
Daniëlle Onvlee uit Papen-
drecht kan erover meepraten.
Haar Implanon raakte zoek.
In oktober 1999 las ze een posi
tief verhaal in Margriet over het
betrekkelijk nieuwe anticon
ceptiemiddel Implanon. Nooit
meer je pil vergeten. Drie jaar
lang vrijen zonder zwanger te
raken. Minder hormonen dan in
de gewone pil. Daniëlle Onvlee
dacht: die wil ik ook. „Ik heb fi-
bromyalgie, ook wel wekede-
len-reuma genoemd. Ik wilde
daarom mijn lichaam zuiveren
van al die hormonen. De Impla
non leek me een goed alterna
tief."
In januari 2000 hakte de Papen-
drechtse de knoop door. De Im
planon moest er komen. Zo ge
zegd, maar niet zo gedaan. Haar
huisarts, noch haar apotheek
hadden ooit van Implanon ge
hoord. „Ik heb contact opgeno
men met fabrikant Organon en
die stuurde me een dikke enve
lop met instructies. Daarmee
ben ik weer naar de huisarts ge
gaan en hij heeft het ingebracht.
Hij dacht aanvankelijk dat hij
het verkeerd had gedaan en
prikte dus twee keer. Want het
leek net of die implantaat in de
spuit was blijven zitten."
Dat blijkt achteraf geen gekke
gedachte. Waarschijnlijk is dat
bij andere vrouwen wel ge
beurd, meent Organon. Naar
aanleiding van haar ervaringen
met Implanon startte Daniëlle
een forum op de website van het
damesblad Margriet. Er kwa
men tientallen reacties. Enkele
vrouwen waren bijzonder posi
tief, maar de meerderheid heeft
enkel klachten. Een van de res
pondenten bleek zelfs na zes
weken zwanger te zijn geraakt.
Bloedonderzoek door Organon
wees uit dat ze het implantaat
nooit in zich heeft gedragen.
Zwanger is Daniëlle in het jaar
dat ze een Implanon droeg ge
lukkig niet geworden. Maar ook
haar lijst met klachten is lang.
„Ik kreeg er acne van en hoofd
pijn. Ik had geen zin meer om te
vrijen. De ene keer had ik drie
weken lang een heel heftige
menstruatie, dan weer drie
maanden helemaal geen. Met de
pil had ik die klachten nooit."
Begin dit jaar wilde ze van het
ding af. „Ik ging naar de gynae
coloog in het Albert Schweitzer
Ziekenhuis in Dordrecht. Die
ging met een echo zoeken, maar
kon hem niet vinden. Op 9 fe
bruari werd ik daarom geope
reerd. Ik werd wakker met een
grote jaap in mijn arm. Maar
kwamen ze me doodleuk vertel
len dat hij nog steeds kwijt
was."
Op de website van Margriet kla
gen meer vrouwen dat het im
plantaat 'is gaan migreren in
mijn lichaam', zoals een Belgi
sche Implamon-gebruikster het
noemt.
Daniëlle werd nogmaals onder
zocht door een radioloog. Ook
hij jvon het staafje niet vinden
Het was en bleef zoek. „Vervol
gens ben ik naar ATL in Zoeter-
meer gegaan. Dat is een firma
die handelt in medische appara
tuur. Dat bezoek was georgani
seerd door Organon. Ze hebben
daar een geavanceerd apparaat
waarmee ze hem inderdaad
hebben gevonden. Toen bleek
echter dat ie met een gewone
echo ook te zien was, maar goed.
Ze hebben videobeelden ge
maakt en aan de hand daarvan
ben ik weer geopereerd. Hij zat
inderdaad op die plek. In een
spier. Ik heb inmiddels begrepen
dat de implantaten zelfs in ok
sels worden teruggevonden."
Litteken
Normaal gesproken moet voor
de verwijdering van Implanon
een piepklein sneetje worden
gemaakt. „Nou, ik heb een snee
van tien centimeter. De plas
tisch chirurg heeft het nu netjes
gemaakt, maar het blijft wel een
litteken. Bovendien heb ik door
die operaties twee weken niet
kunnen werken. Ik ben zelf
standig ondernemer, ik heb een
schoonheidssalon, dus het heeft
me geld gekost. Dat kan toch
niet de bedoeling zijn.Daniëlle
overweegt Organon aansprake
lijk te stellen voor de scha
de. GPD
van onze redactie gezondheid
VELDHOVEN - Het Sint Jo
seph Ziekenhuis in Veldhoven
begint als enige in Nederland
met het testen van een nieuwe
spray als medicijn tegen over
gangsklachten.
Het is voor het eerst dat beide
vrouwelijke hormonen oes-
trogeen en progestron, nood
zakelijk voor de behandeling
van de klachten, in een spray
zijn samengevoegd. Als de
proef slaagt, komt het middel
naar verwachting over drie
jaar op de markt.
Tabletten
De proef wordt samen met het
Diagnostisch Centrum in
Eindhoven gehouden. Zo'n
150 vrouwen mogen de spray
een jaar lang uitproberen. Al
langer zijn tabletten en pleis
ters met de hormonen ver
krijgbaar.
De spray, ontwikkeld door de
Franse medicijnfabrikant
Servier, biedt voor vrouwen
veel voordelen, stelt gynaeco
loog G. Bremer van het Sint Jo
seph Ziekenhuis. Hij leidt sa
men met apotheker L. de Bie
van het Diagnostisch Centium
het project.
Volgens Bremer kan de dose
ring met een spray beter wor
den afgestemd op de individu
ele gebruiker. „De stoffen in
tabletvorm worden deels dooi
de lever afgebroken, waardoor
een hogere dosering noodzake
lijk is. Een pleister geeft sterk
wisselende hoeveelheden me
dicijn af, afhankelijk van de
vochtigheid van de huid de ene
dag meer of minder. Ook is de
pleister zichtbaar voor ande
ren."
De spray moet al die proble
men oplossen, aldus gynaeco
loog. „Het middel wordt door
het neusslijmvlies opgenomen,
het is net zo'n pompje als voor
bijvoorbeeld verkoudheid
wordt gebruikt."
Bremer heeft vertrouwen in het
nieuwe medicijn. Hij verwacht
dat het in Nederland veel ge
bruikt gaat worden, omdat in
tegenstelling tot andere lan
den. hier nog niet veel vrou
wen behandeld worden met
vrouwelijke hormonen.
„Daardoor zij ze nog niet ge
wend aan tabletten of pleis
ters en staan eerder open voor
een nieuw middel zoals de
spray."
Het Sint Joseph is voor de
proef uitgekozen omdat daar
veel kennis is over de over
gang, verklaart de arts. Bre
mer gaat de patiënten begelei
den. het Diagnostisch
Centrum verzorgt de organi
satie.
Controles
De 150 vrouwen die meedoen
aan de proef moeten duidelij
ke overgangsklachten heb
ben. Na een medische test, ge
bruiken ze een jaar lang het
middel en houden een dag
boek bij. Er vinden verschil
lende controles plaats. Deel
name is gratis.
Het medicijn wordt tegelij
kertijd getest in Frankrijk en
Duitsland. GPD
Renée Spermon (I) en haar dochter Naomie onderzoeken de vijf maanden oude baby Stef.
foto Sandra Peerenboom/GPD
Website voor kinderen van ouders met kanker
Kinderen wonen een herdenkingsbijeenkomst bij voor de slachtof
fers van kanker. foto Rob Keeris/GPD
van onze redactie gezondheid
DEN HAAG - 'Ik ben best vaak
verdrietig, maar ik wil niet dat
mijn moeder dat ziet. Die heeft
al genoeg aan haar hoofd. Als ik
huil, doe ik dat bij een vriendin.'
Sarahs moeder heeft kanker. Ze
schrijft daarover op de website
(www.kankerspoken.nl) van de
Nederlandse Kankex-bestrij-
ding/Koningin Wilhemina
Fonds (KWF) voor kinderen van
ouders met kanker.
Volgens de laatste gegevens van
het Centraal Bureau voor de
Statistiek telt Nederland onge
veer negenduizend kankerpati
ënten met thuiswonende kinde
ren. In het kader van het jaar
van jongeren en kanker be
steedt de Nederlandse Kanker-
bestrijding/KWF aandacht aan
deze groep kindei-en. Zo is er een
uitgebreide website gemaakt en
de tv-documentaire 'Verdriet
door je hoofd' over vier gezin
nen waarin een ouder kanker
heeft. De film wordt op 5 en 8
september door de Humanisti
sche Omroep vertoond.
Psycholoog Nel Kleverlaan,
verbonden aan het KWF en ini
tiatiefnemer van de website,
merkte in haar praktijk dat veel
ouders met kanker en hun kin
deren worstelen met vragen.
„Ouders vragen zich bijvoor
beeld vaak af: 'doe ik er goed
aan het al te vei-tellen? En kin
deren willen weten: 'gaat vader
of moeder dood?' maar ze dur
ven dat vaak niet te vragen."
Openheid is in alle gevallen het
beste, adviseert ze. „Kinderen
hebben echt veel sneller door
wat er aan de hand is dan je
denkt. Vaak houden ouders zich
groot, terwijl de kinderen allang
weten dat er iets hartstikke mis
is. Maar omdat er niet over ge
sproken wordt, durven ze niets
te vragen. Dan gaan ze zelf er
maar op los fantaseren." Vooral
jonge kindei'en denken vaak dat
kanker besmettelijk is. Die on
wetendheid kan veel extra leed
veroorzaken, soms jaren later.
„Sommige mensen vertellen mij
dat ze als kind niet in de buurt
van hun ouder durfden te ko
men omdat ze bang waren ook
ziek te worden. Die zitten er
twintig jaar later nog mee dat ze
zo afstandelijk hebben ge
daan."
Loyaliteit
De vijftienjarige Anouska, die
een tante heeft met kanker, ver
trouwt de website kankerspo-
ken.nl toe dat ze heel bang is dat
er in haar ook een 'gen' zit. En
dat 'het' dan net zo gaat bij haar.
„Hoewel het erger is om iemand
te zien lijden dan dat je zelf pijn
hebt", schrijft ze er snel achter
aan.
De loyaliteit van kinderen aan
de zieke is enorm, erkent Kle
verlaan. „Het is ontroerend om
te zien hoe graag kinderen hun
ouders willen sparen. Er zijn er
heel veel zoals Sarah die daar
om niet thuis willen huilen.
Maar eigenlijk is dat niet goed.
Samen uithuilen kan een enor
me opluchting zijn, en dat ma
ken we op de website duidelijk."
Kinderen kunnen op www.kan-
kerspoken.nl ('Als je ouder kan
ker heeft, spookt het in je hoofd)
vertellen wat voor gevoelens de
ziekte van hun ouder bij hen los
maakt.
„Ik ben boos omdat mijn moe
der kanker heeft. Waarom heeft
die dokter dat niet eerder ont
dekt? Ik zou wel heel hard tegen
een muur willen schoppen",
schrijft een anoniem kind. Pu
ber Stans is bang dat hij nooit
meer echt plezier kan maken.
„Ik zit wel in de kroeg maar ik
vind er eigenlijk niets aan." En
Tim baalt ervan dat hij steeds
rustig moet zijn.
Tips
De makers van de website geven
tips om je iets beter te voelen, af
gestemd op vei'schillende leef
tijdsgroepen. Voorbeelden zijn
'er een spreekbeurt over hou
den' of 'hard tegen de wind in
fietsen'. De twaalfjarige Lisette
heeft daar nog een advies aan
toegevoegd. 'Even heel boos
worden (niet op iemand)'.GPD
door Annie de Vreugd
Het is etenstijd. De hele fami
lie zit aan tafel terwijl va
der de pannen uit de keuken
aandraagt. Alleen Anke is er
nog niet, ze is naar een vriendin.
„Altijd hetzelfde liedje met die
meid", moppert moeder. „Nooit
is ze op tijd. Wat je ook zegt, ze
doet gewoon waar ze zelf zin in
heeft." Zonder Anke wordt er
gegeten. Als de borden net in de
afwasmachine zijn verdwenen,
komt dochterlief fluitend bin
nen. „Sorry, de tijd vergeten."
Het is maar goed dat Anke nu
leeft en niet twee eeuwen gele
den. Haar ouders hadden haar
toen wellicht met een stok of
roede laten weten wie de baas in
huis is. Zware lijfstraffen waren
vx-oeger heel gebruikelijk. Men
ging ervan uit dat een kind van
nature een slechte wil had die
gebroken moest woi'den. En dus
wei-d er van tij d tot tij d uit peda
gogisch oogpunt flink gemept
om het kwaad eruit te slaan.
Anke heeft geluk dat ze na de
Verlichting leeft. In een tijd
waarin veel humaner gestraft
wordt. Straf - mits ovex-wogen
toegepast - moet niet gezien
worden als onmacht of mishan
deling. Ongewenst gedrag cor-
rigei'en is gewoon opvoeden.
Oorvijg
Over het algemeen wijzen zowel
deskundigen als ouders slaan
als opvoedingsmiddel af, onder
het mom van 'slecht voorbeeld
doet slecht volgen', en 'wat gij
niet wilt dat u geschiedt, doe dat
ook een ander niet'. Een ooi~vijg
is meestal ook niet nodig, er zijn
genoeg andere vormen van straf
die beter werken en veel kind
vriendelijker zijn.
Ankes ouders bij voorbeeld kun
nen exwoor kiezen haar eten aan
de hond te geven. „Pech dame,
hond in de pot. Eet maar een
droge boterham." Deze straf
wordt onthoudingsstraf ge
noemd. Een andere denkbare
onthoudingsstraf kan zijn dat
het meisje niet zoals andei's na
het eten televisie mag kijken.
Deze straf kan met nog een an
dere soort straf worden gecom
bineerd: „Meteen na het eten
naar je kamen" Een time-out
door haar buiten de kring te
plaatsen.
Als kinderen voor straf naar
hun kamer worden gestuurd, is
dit pas echt een straf als het daar
niet al te gezellig is. Als Anke
een tv of computer op haar ka
mer heeft, zal ze dit echt niet als
een straf ervaren. In de woonka
mer moeten blijven is dan een
zwaardere straf.
De ouders kunnen het wel heel
sneu vinden dat hun kind geen
warme prak krijgt. „Ze is nog in
de groei.Ze kunnen ervoor kie
zen haar nog maar eens een
standje te geven. Het effect van
een uitbrander is het grootst als
daarbij wordt uitgelegd welk
gedrag wordt afgekeurd en welk
gedrag gewenst is.
„Ik wil niet anderhalf uur met
een gedekte tafel zitten, kom
dus op tijd eten." Of: „Het is het
enige moment van de dag dat we
allemaal bij elkaar zijn, ik zou
het fijn vinden als jij er dan ook
bent."
Heel vaak gebruiken ouders
combinaties van straffen - het
standje wordt het meest naast
een andere straf toegepast. Een
straf die ook vaak wordt ge
bruikt is de correctie. Als een
kind bijvoorbeeld van nijd zijn
volle bord tegen de grond gooit,
mag hij de troep zelf opruimen.
Een veel minder bekende straf is
de overcorrectie: niet alleen de
ti-oep van het bord opruimen,
maar meteen de hele keuken
dweilen.
Straf voor ongewenst gedrag
helpt het best in combinatie met
beloning van gewenst gedi'ag.
De straf zelf zou eigenlijk maar
een kleine plaats moeten inne
men naast de veel grotere belo
ning. Het werkt heel goed als
kinderen door goed gedrag te
vertonen een deel van him straf
weer ongedaan kunnen maken.
Als Anke bijvooi'beeld drie da
gen voor straf vroeg naar bed
moet, kan ze een dag terugver-
dienen door de volgende dag
stipt op tijd te zijn. Het onge
daan maken van (een deel van)
de straf kan alleen bij kinderen
die al zo oud zij n dat ze de conse
quenties van hun gedrag kun
nen overzien en kimnen afwe
gen.
Belhamel
Straf werkt het best als die zo
snel mogelijk na het ongewenste
gedrag volgt. Als een kind
maandag al te horen krijgt dat
hij zaterdag voor straf geen zak
geld kiijgt, is het vooral voor
kleinere kinderen niet meer met
elkaar in verband te brengen.
Ouders die hun kinderen straf
fen, moeten ook goed observe
ren hoe de sti-af overkomt. Een
timide, verlegen kind is met een
milde straf te coiTigeren, een
doorgewinterde belhamel mag
best wat forser worden aange
pakt. GPD
