Lei noe s n moai groat ei vó mien
PZC
Klusdurp blijft een rijk dorp
Weinig nieuws in
Zeeuws boek met
mythen en sagen
Kloetinge
ONDERWEG
<S^EK\
Naam:
Kloetinge
Ligging:
Ten oosten van Goes
Aantal inwoners:
3.094
Ontstaan:
In de elfde eeuw
Bijzonderheden: Geboorteplaats van natuur
kundige Buys Ballot
Monumenten: Geerteskerk, de korenmolen en
de vate
Dat moet oorspronkelijk een burcht zijn, is
het eerste wat je denkt. Maar uitputtend
onderzoek heeft nooit kunnen bewijzen dat
Kloetinge ontstaan is op een door mensenhan
den gemaakte, cirkelvormige verhoging in het
landschap. Hoe de Bijganck, zoals de door we
gen omsloten cirkel heet, ontstaan is blijft dus
een mysterie, maar feit is dat er in de elfde,
twaalfde eeuw al mensen woonden op de
plaats waar nu Kloetinge ligt. De naam moet
zijn afgeleid van het Germaanse woord Klöta,
wat 'rond ding' betekent.
Kloetinge kwam tot ontwikkeling in de der
tiende eeuw toen er een kapel werd gebouwd,
waarvan de resten in Scheldegotiek nog terug
te vinden zijn in de Geerteskerk. Kort daarna
begon de bouw van het koor, een typisch voor
beeld van Vlaamse baksteengotiek. Veertien-
de-eeuwers bouwden de onderkant van de to
ren en het schip dateert uit de vijftiende eeuw.
Aanvankelijk waren het drie beuken, die al
binnen een halve eeuw onder een dak werden
gebracht.
Van de parochie Kloetinge wordt aangenomen
dat het de moederkerk van Goes is geweest. In
ieder geval is Kattendijke eruit ontstaan. Als
het anders was gelopen hadden ook de ge
huchten De Groe en Heer Elsdorp kunnen uit
groeien tot echte dorpen. Daar had de Kloe-
tingse kerk kapellen, gewijd aan Sint Maaten
en Sint Margriete. Maar de gehuchten vielen
ten prooi aan de voorspoed van andere kernen
en aan ruilverkavelingen en wat ervan rest is
niet meer dan een straat- of en veldnaam. Het
zelfde lot ondergingen Abbekinderen,
Blaemskinderen, Bordelop, Mannee, Tervate
en Waenskinderen. Een van de bestbewaarde
dorpsdrinkputten van Zeeland, vates, ligt in
Kloetinge. Het is van oorsprong een kreekrest
en tot in de zestiende eeuw gebruikt als haven
tje. Vroeger lag er een draf baan voor ringrij-
ders omheen, maar die is met de ringrijderij
verdwenen. De kerkring en het kerkepad met
linden maken Kloetinge, samen met de oor
spronkelijk dorpsuitleg, tot een plaatje. Daar
werkt ook de molen aan mee: een degelijke ge
metselde bovenkruier, die sinds 1704 graan
van vruchtbare Koetingse bodem heeft gema
len. Kloetinge stond tot de herindeling van
1970 bekend als een van de rijkste gemeenten
van Zuid-Beveland. In het begin leefden de
Klusdurpers, zoals de Kloetingers - misschien
met een beetje afgunst - in Goes worden ge
noemd, van landbouw en schapen. De wol
werd er gesponnen en geweven en later ook ge
verfd. Ook de teelt van de meekrapwortel,
grondstof voor rode verf, bracht geld in het la
luchtfoto Aero Lin Photo
tje maar samen met de lijnzaadteelt verdween
die bron van inkomsten in de negentiende
eeuw. Landbouw en fruitteel zijn nog steeds
belangrijke middelen van bestaan, maar
Kloetinge is toch vooral een woondorp gewor
den. Die functie heeft zich in de afgelopen ja
ren alleen maar meer ontwikkeld met de bouw
van het Oostmolenpark, ten zuid-oosten van
het dorp. Naar dat gebied moest Goes ook uit
wijken toen een psychiatrisch- en een alge
meen ziekenhuis een plaats moesten krijgen.
Maar ook daarvoor al stond Kloetinge op de
kaart. De natuurkundige Buys Ballot, die de
invloed van de draaiing van de aarde op de
windrichting in een wet vastlegde, werd gebo
ren aan het Marktveld en ook de Brassband
Excelsior houdt al jaren een naam hoog in de
muziekwereld.
Mieke van der Jagt
Je hoort ze niet veel meer, sa
gen en legenden. Toen er nog
geen televisie en computerspel
letjes bestonden hielden men
sen elkaar bezig met verhalen
uit de volksmond en de overle
vering. Enge verhalen over
geesten en spoken hadden de
functie van de huidige griezel
film.
Marco Evenhuis heeft met de
publicatie van het boek De
mooiste Zeeuwse mythen en sa
gen die oude verhalen weer eens
voor het voetlicht gehaald. Hij
heeft daartoe het Zeeuws Sa
genboek uit 1933 van de gebroe
ders J. R. W. en M. Sinninghe uit
de kast gepakt en een facelift
gegeven.
Evenhuis heeft de verhalen van
de gebroeders Sinninghe over
genomen en het vooroorlogse
taalgebruik aan deze tijd aan
gepast. Zo is er dus met De
mooiste Zeeuwse mythen en sa
gen niets nieuws onder de zon.
Dat is jammer. In zijn voor
woord spoort Evenhuis de lezer
aan goed 'om zich heen te luiste
ren' en alert te zijn op oude
volksvertellingen. Hij voegt zelf
echter geen nieuwe sagen en le
genden aan de verzameling uit
1933 toe, afgezien van één Sou-
burgs verhaal in het voorwoord
Het zou leuk geweest zijn als hij
ons een aantal nieuwe mythen
en sagen aan de hand had ge
daan.
Hij geeft zelf aan dat er meer
van dergelijke verhalen moeten
zijn dan de serie van de gebroe
ders Sinninghe. Die werkten
voor hun boek immers met een
soort correspondenten die de
verhalen uit de verschillende
delen van Zeeland verzamel
den. De een was echter actiever
dan de ander en zo kwamen er
veel verhalen uit de regio's Yers-
eke en Westdorpe. Met andere
woorden; er zijn vast nog wel
verhalen uit andere regio's te
halen. Die komen we echter niet
tegen in de bewerking van
Evenhuis, terwijl hij zelf
schrij ft dat er nog genoeg te vin
den zijn.
Wat we ook missen is de bron
vermelding. Daar deden de ge
broeders Sinninghe wel netjes
aan in hun boek. Evenhuis heeft
dat niet overgenomen. Wat in de
eerste versie ook stond en in de
recente bewerking niet, is de
lijst van plaatsnamen die in het
boek voorkomen.
Wat overblijft is een 320 blad
zijden dik boek met aardige ver
halen voor een sympathieke
prijs. Het wachten is op het ver
volg, maar dan met nog niet eer
der gepubliceerde sagen en le
genden.
René Schrier
De mooiste Zeeuwse mythen en
sagen, uitgeverij Verba BV te
Soest. Een bewerking van Mar
co Evenhuis. ISBN 90-5513-
437-6. Prijs 25,-.
In de Verdronken Zwarte Pol
der wordt vanavond vanaf
19.30 uur gewandeld onder lei
ding van een gids. Vertrek vanaf
de parkeerplaats bij het rioolge
maal bij camping De Panne-
schuur in Nieuwvliet-Bad.
In natuurgebied Canisvliet
wordt vrijdag de excursie
nachtdieren kijken gehouden.
Een gids van Staatsbosbeheer
wijst deelnemers op de vleer
muizen, uilen en andere nacht
dieren. Vertrek om 21.30 uur bij
bezoekerscentrum De Baecker-
mat in Westdorpe.
Een gids van Staatsbosbeheer
leidt wandelaars dinsdag door
boswachterij Westerschouwen.
Vertrek om 133 0 uur bij de ex-
cursieschuur van Staatsbosbe
heer in Westenschouwen.
Dinsdag wordt in natuurgebied
De Kreek bij Westkapelle een
excursie gehouden. Een gids
vertelt over het ontstaan van het
gebied. Vertrek om 19.30 uur bij
de ingang Kreekpad/Ridder-
kerklaan/Jacob Brasserstraat.
Vanaf de steiger bij de Camp-
veerse Toren in Veere vertrekt
woensdag om 14.00 uur een ex
cursie naar De Haringvreter in
het Veerse Meer. Na de boot
tocht wordt onder leiding van
een gids gewandeld op het ei
land in het meer.
Achter 't uus bie d'n tras ao 'k
'n oenderkot ebouwd. Van
mien moeder ao 'k 'n oen ekrege,
da gezie d'r leeftied in gewicht
an de panne vó de kippesoep
was ontsnapt, 't Beest ao bie
oöns nog noait 'n ei eleit. In ik ao
nog wè zö'n lekker nisje vö d'r
emaèkt in 'n vierkaantig bakje.
Ik verlangde zó verschrikkelijk
naè dat ei, da 'k 's ogges vroeg
opstieng om in 't nist te gaè kie-
ke. Ma oe ik ok keek, d'r kwam
gin ei.
Toch begon ik 'n goed contact
mee 't beêst te kriegen. As 'k 's
ogges in 't kot stapte sprong ze
mee 'n vaèrt op m'n rik of op m'n
aèrem. Ma eiers, ho mar. Toe be
gon ik te beseffe da ze mien 'n
oen in mien maège edrukt ao dat
d'r laoste ei allang op 'n aandere
plaèkke eleit ao. Ma toe was net
mien relaosie mee 't beêst uut
egroeid tot 'n onverbreekbaère
baand. Ok a zou ze van z'n lang
zal ze leve gin ei meê laège, kon
ze verzekerd weze van mien le
venslange vriendschap. Da
kwam ok omdat ze zö'n vriende
lijk smoel ao. Daè mö je nie om
lache. Je dienke misschien da
oenders alleên ma oenders bin?
Aomaè 't zaèlefde. Ma das 'n
complete misvatting. Oenders
wè degelijk aomaè 'n eige ge<-
zicht, vriendelijk of gemeên.
Bie Anne Kee naèst oöns was ök
'n oenderkot mee 'n stik of zaès-
se witte leghorns. Ik voönd 't
aoltied zo grappig om die oen
ders gosjes te voere deü 't gaès.
Zö 'k ze aomaè goed lere ken-
ne.
D'r waère d'r bie die ok van die
aorige gezichten aode. Ma 'n
paèr ao gemeêne smoele... Daè
sloeg je steil van achterover. D'r
was d'r ok eêne bie die oönder
d'r staèrt eêmaè kaèl was.
Soöms liepe ze mee z'n aollen d'r
achteran. In ma pikke op die
bloate koönte, tot 't bloed d'r
uut liep. De gemeênerikken
voorop.
Soöms as 'k an die oenders dien
ke vin ik da 't bitje liekent op
maènselijk gedrag. As t'r
vandaèg d'n dag wat beurt staè
m'n mee z'n aollen gereed om 'n
schuldige te zoeken. Want Bar
bertje mö ange. Pas as d'r eêne
an 't kruus enaègeld is bin m'n
Van mien moeder ao 'k 'n oen ekrege.
foto Pieter Honhoff
tevree. Net as dat aèreme oen
mee d'r kaèle gat. Terug naè
mien eige legbatterie. Ik ao d'r
Coba enoemd. Ma alleêne Coba
wist oe 'k verlangde naè d'r eês-
te ei. As ze 's ogges op mien aè
rem zat in mien zö kammeraod-
schappelijk ankeek, smeekte ik
of ze asjeblief vö mien 'n ei in dat
moaie nisje zou wille laège.
'Doe noe 's je best vö mien, mei-
se,' fluusterde ik zachjes in d'r
oor. 'Lei noe 's 'n moai groat ei vö
mien. Ok a was t'r mar eêne.'
't Was of ik t'r oarde zaègge: 'k
Doe mien best vö joe, m'n vintje,
mar ou d'r 'n bitje rekening mee
da 'k nie zö jong mi bin.'
Ma toe op zekere dag, 'k zag 't op
't oagenblik toen ik mien oad in
't kot stak. Daè lag 'n glimmend
ei. D'r zat ok 'n bitje stroönt an
ma da kon mien nie weeroude
om 't artstochtelijk te kusse. 't
Was nog waèrm uut Coba d'r
buuk. Vol trots liep ik naè bin
nen om mien ei an m 'n moeder te
laète zie.
'Ik za 't gelieke vö je koke', zei
ze.
'Misschien leit ze d'r maèrege wi
wè eêne', zei ik oopvol.
'Reken daè nie te vast op', ant
woordde mien moeder, 't Is 'n
oen vö 't bejaèrdenuus. Ik dien
ke da ze 't alleên edaèn eit om joe
'n plezier te doe.'
Ik voelde m'n eige onuutspreke-
lijk gelukkig die oggent. Ik zat a
an de ontbijttaèfel vö dat d' aan-
deren benee kwaème. Ma ik zat
te wachte mee da prachtige ei vö
mien op taèfel in 'n dopje da
tweê maèten te klein was. Ik
dienke da m'n oagen glomme
van tevredeneid.
'Dat ei is nie van dat oen van
joe', zei m'n groate broer die
achter mien was komme staè
mee z'n anddoek om z'n nikke.
Die Coba van joe is 'n barnevel
der in die laège alleêne ma brune
eiers...
Plotseling wier 't bedrog mien
dudelijk. 't Ei waèr ik op dat
oagenblik naè zat te kieke was
wit,'t Was zeker 'n ei van eên
van de witte leghorns van Anne
Kee. Mee schaèmte erinnerde ik
m'n eige da 'k 't ekust ao. Plotse
ling wier aolles zwart vö mien
oagen. Ik tilde mien and op in vö
da'k m'n eige realiseerde wa'k
dee sloeg 'k 't ei mee dopje in aol
van de taèfel. De doaier dróop
van de deure. Toe liep ik de keu
ken uut om bove op mien baèdde
te gaè janke.
'k Verzuumde om naè de ver
drietige oagen van mien moeder
te kieke. 't Was aomaè zö goed
bedoeld ewist. Even 'n
ofspraèkje maèke mee Anne
Kee, die dan 'n waèrem ei in 't
nisje zou laège. Nie om mien te
bedriege ma om mien gelukkig
te maèke. Dat besef ik noe pas,
noe ze d'r aollebeie nie meê bin.
Johan van Zijp
